Komentarz do rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie warunków odpowiedzialności materialnej pracowników za szkodę w powierzonym mieniu

Przesłanki odpowiedzialności materialnej

Przesłankami, które uzasadniają odpowiedzialność materialną pracownika, są zatem: bezprawność zachowania, wystąpienie szkody, wina pracownika, związek przyczynowy między zachowaniem się pracownika a powstałą szkodą.

Aby mówić o odpowiedzialności pracownika, wszystkie wymienione przesłanki muszą wystąpić łącznie.

Pracownik nie poniesie jednak odpowiedzialności materialnej, jeżeli wyrządzenie szkody nastąpiło w wyniku jego działania lub zaniechania w stanie wyższej konieczności albo niepoczytalności (art 424 i 425 Kodeksu cywilnego w zw. z art. 300 Kodeksu pracy).

Bezprawne zachowanie pracownika należy utożsamiać przede wszystkim z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem obowiązków pracowniczych. Wynika to z tego, że obowiązkiem pracownika jest nienaganne wykonywanie pracy zgodnie z jej specyfiką oraz stosowanie się do poleceń przełożonych, tak aby cel pracy został osiągnięty. Trudno więc przyjąć, że powstanie szkody po stronie pracodawcy jest celem świadczenia pracy. Jest to raczej skutek uboczny i konsekwencja niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków. Zatem podstaw bezprawności należy dopatrywać się w naruszeniu przez pracownika postanowień np. umowy o pracę, przepisów wewnątrzzakładowych regulujących przykładowo sposób wykonywania pracy (regulaminów i instrukcji), zakresów obowiązków/czynności (zarówno sporządzonych w formie pisemnej, jak i przekazanych ustnie), a także doraźnych poleceń przełożonych dotyczących umówionej pracy.

Przez pojęcie bezprawności zachowania w rozumieniu pracowniczej odpowiedzialności materialnej należy rozumieć niewykonanie lub nienależyte wykonanie każdego obowiązku nałożonego na pracownika, a nie tylko obowiązku podstawowego (wyrok Sądu Najwyższego z 5 maja 1999 r., I PKN 680/98, OSNP 2000/13/513).

Odnosząc się do kwestii bezprawności jako jednej z przesłanek pracowniczej odpowiedzialności materialnej warto odwołać się do art. 100 Kodeksu pracy. Zgodnie z tym przepisem pracownik ma obowiązek w szczególności: