Komentarz do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu przeprowadzania kontroli płatników składek

ZUS kontroluje wywiązywanie się przez płatników składek z zadań i obowiązków z zakresu ubezpieczeń społecznych nałożonych ustawą z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych i innymi ustawami oraz wynikających ze stosowania prawa unijnego w zakresie zabezpieczenia społecznego. Dotyczy to naliczania, potrącania, opłacania składek, zgłaszania do ubezpieczeń, jak również wypłacania świadczeń z funduszu ubezpieczeń społecznych (art. 86 ustawy systemowej). Każdy płatnik składek, który został zgłoszony w ZUS, może zostać skontrolowany przez inspektora kontroli ZUS. Kontrola ma charakter planowy, co oznacza, że jest prowadzona na podstawie rocznego planu kontroli. Dobór płatników składek w ramach realizacji planu kontroli poprzedzony jest prowadzoną analizą prawdopodobieństwa naruszenia prawa w zakresie ubezpieczeń społecznych oraz innych zadań, które zostały zlecone Zakładowi.

Postępowanie kontrolne ZUS obejmujące przedsiębiorców i przedsiębiorstwa prowadzące działalność gospodarczą jest uregulowane w przepisach ustawy systemowej oraz ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Przepisy nakazują organom kontroli (w tym ZUS) planowanie i przeprowadzanie kontroli po uprzednim dokonaniu analizy prawdopodobieństwa naruszenia prawa w ramach wykonywania działalności gospodarczej (tzw. wstępna analiza ryzyka). Może ona wskazać podmioty, w których ryzyko naruszenia przepisów jest największe. Wymóg przeprowadzenia analizy ryzyka nie ma zastosowania do kontroli m.in. w przypadku, gdy ZUS poweźmie uzasadnione podejrzenie naruszenia prawnego zakazu lub niedopełnienia prawnego obowiązku w związku z działalnością gospodarczą płatnika.