Szeptana polityka gospodarcza

Silne elity biorą na siebie ryzyko planowania w gospodarce. Słabe poszukują tylko renty z władzy

Najpiękniejsza scena z filmu „Gladiator” Ridleya Scotta opowiada o szeptaniu. Oto generał Maximus świeżo po wygranej bitwie rozmawia ze starym cesarzem Markiem Aureliuszem. Władca świata i zarazem mędrzec zdradza Maximusowi największy sekret Rzymu. Powiada: „Był kiedyś sen o Rzymie; mogłeś o nim tylko szeptać. Cokolwiek więcej niż szept i sen by prysnął – taki był kruchy”.

Domyślamy się, że cesarz odnosi się tu do idealnej republiki, obywatelskiej wspólnoty, która w rzeczywistości przepoczwarzyła się w skorumpowaną, zachowującą pozory ustroju republikańskiego pseudomonarchię. Ale dlaczego należało głośno mówić, a nawet wyraźnie pomyśleć o tym wyśnionym Rzymie? Bo to, co wypowiedziane, korzysta z konieczności ze znanych już pojęć, wypróbowanych schematów myślowych, gotowych wzorców wyobraźni. A to czyniłoby ideał zakładnikiem teraźniejszości, stanu faktycznego i wszystkich jego wad.

Głośno wypowiedziany idealny cel staje się projektem. Tymczasem Markowi Aureliuszowi nie chodzi o to, aby Maximus powołał do życia komisję ds. odnowy Rzymu i wyprodukował stosowny raport niczym dzisiejsi politycy albo urzędnicy Unii Europejskiej.

Dość filmowej egzegezy. Dotykamy tu sprawy zawsze, a dziś może najbardziej (z powodów, o których za chwilę) aktualnej. Mianowicie kwestii, jaki jest zakres tego, co da się zaplanować, gdy powodzenie planu zależy od zaistnienia zdarzeń, dla których opisania żadna wiedza jeszcze nie istnieje, a nawet dla nazwania których nie ma jeszcze słownika.