Rozdział 4

Sposób noszenia umundurowania i wyekwipowania

§ 32. [Użycie poszczególnych części umundurowania] 1. Czapkę garnizonową i rogatywkę, a w Marynarce Wojennej i Jednostce Wojskowej Nr 4026 czapkę garnizonową (kapelusz) oficera (chorążego, podoficera) i czapkę garnizonową marynarską nakłada się prosto na całą szerokość czoła, przy czym jej dolna krawędź powinna znajdować się na wysokości 30 mm nad linią brwi. W czasie wietrznej pogody czapkę garnizonową marynarską zabezpiecza się przed zerwaniem z głowy przez założenie pod brodę gumki podtrzymującej. Rozmiar czapki powinien odpowiadać obwodowi głowy. Czapkę garnizonową i rogatywkę oraz kapelusz nosi się razem z otokiem, przy czym: [46]

1) do szczebla oddziału wszyscy żołnierze zawodowi noszą barwę otoku określoną w § 13 ust. 3 i 4, przyporządkowaną jednostce, w której pełnią służbę, z wyjątkiem pododdziałów czołgów, lekarzy wojskowych i kapelanów;

2) [47] żołnierze zawodowi pełniący służbę w komórkach organizacyjnych Ministerstwa Obrony Narodowej, sztabach od szczebla związku taktycznego, komendach garnizonów, szkołach, uczelniach i ośrodkach szkolenia, ośrodkach szkolenia poligonowego, wojewódzkich sztabach wojskowych i wojskowych komendach uzupełnień zachowują barwę otoków jednostek, rodzajów wojsk i służb zgodnie z posiadaną specjalnością wojskową;

3) w uczelniach wojskowych:

a) wykładowcy noszą otok o barwie odpowiadającej specjalności wojskowej lub rodzajowi wojsk, w którym pełnili służbę przed wyznaczeniem na stanowiska w uczelniach wojskowych,

b) słuchacze zachowują barwę otoków jednostek wojskowych lub rodzajów wojsk i służb, z których się wywodzą;

4) [48] żołnierze Marynarki Wojennej i Jednostki Wojskowej Nr 4026 noszą czapki garnizonowe i kapelusze – w kolorze białym.

2. Czapkę futrzaną i czapkę zimową:

1) nosi się nałożoną prosto (symetrycznie) na głowę w ten sposób, aby dolna krawędź czapki znajdowała się na wysokości około 30 mm nad linią brwi;

2) przy dokuczliwym wietrze lub silnym mrozie można nosić czapkę futrzaną z opuszczonymi klapami związanymi pod brodą albo z klapami związanymi z tyłu głowy.

3. Furażerkę:

1) nosi się lekko przechyloną w kierunku prawego ucha. Przy wystąpieniach bez nakrycia głowy furażerkę nosi się pod lewym naramiennikiem, godłem skierowanym do przodu i oznaką stopnia wojskowego skierowaną do dołu;

2) [49] wojsk lotniczych (marynarki wojennej) nosi się w Siłach Powietrznych, lotnictwie Wojsk Lądowych i lotnictwie Marynarki Wojennej do ubioru wyjściowego i kombinezonu pilota;

3) [50] polową nosi się w Siłach Powietrznych i lotnictwie Wojsk Lądowych tylko do ubioru polowego. Przy wystąpieniach w umundurowaniu polowym wzór 2010 bez nakrycia głowy furażerkę polową nosi się w lewej udowej kieszeni spodni, godłem skierowanym do góry i oznaką stopnia wojskowego skierowaną do wewnątrz.

4. [51] Beret, z wyjątkiem Marynarki Wojennej i Wojsk Specjalnych, nosi się lekko przechylony na prawe ucho. Prawą krawędź beretu opuszcza się w dół nieco ku tyłowi, tak aby przysłaniał ucho. Beret marynarski nosi się lekko przechylony na prawe ucho. Dolna jego krawędź powinna znajdować się na wysokości około 40 mm nad lewą brwią oraz około 20 mm nad prawą brwią. Prawą krawędź denka opuszcza się w dół nieco ku tyłowi, tak aby nie przysłaniała ucha. W Wojskach Specjalnych beret nosi się lekko przechylony na prawe ucho w taki sposób, aby znak orła Wojsk Specjalnych znajdował się nad lewą brwią. Prawą krawędź beretu opuszcza się w dół nieco ku tyłowi, tak aby przysłaniał ucho. Przy wystąpieniach bez nakrycia głowy beret nosi się pod lewym naramiennikiem, godłem skierowanym do przodu (a w umundurowaniu polowym wzór 2010 w lewej udowej kieszeni spodni, godłem skierowanym do góry i oznaką stopnia wojskowego skierowaną do przodu). Kolor beretu określa § 13 ust. 2, przy czym:

1) żołnierze zawodowi pełniący służbę w komórkach organizacyjnych Ministerstwa Obrony Narodowej, sztabach od szczebla związku taktycznego, komendach garnizonów, szkołach, uczelniach i ośrodkach szkolenia, ośrodkach szkolenia poligonowego, wojewódzkich sztabach wojskowych i wojskowych komendach uzupełnień zachowują barwę beretów jednostek lub rodzajów wojsk, zgodnie z podziałem zawartym w § 13 ust. 2;

2) słuchacze uczelni wojskowych noszą kolor beretu zgodnie z kierunkiem kształcenia, z uwzględnieniem § 13 ust. 2.

5. Kapelusz podhalański: [52]

1) nosi się nałożony prosto (symetrycznie) na głowę, przy czym dolna krawędź ronda powinna znajdować się na wysokości linii brwi. W czasie wystąpień o charakterze służbowym pasek kapelusza zakłada się pod brodę;

2) [53] nosi się wraz z peleryną podhalańską podczas wystąpień reprezentacyjnych.

6. Płaszcz sukienny i płaszcz letni oficerski nosi się tak, aby odległość od podłoża do dolnej krawędzi płaszcza wynosiła (w zależności od wzrostu) 420–520 mm. Rękawy płaszcza powinny zakrywać rękawy kurtki, jednak nie powinny być dłuższe niż do nasady kciuka przy opuszczonej ręce.

7. Półpłaszcz marynarski nosi się tak, aby odległość jego dolnej krawędzi, w zależności od wzrostu, wynosiła około 150–200 mm powyżej kolan.

8. Pelerynę:

1) [54] podhalańską nosi się jednocześnie z kapeluszem podhalańskim lub czapką rogatywką. Pelerynę spina się pod kołnierzem plecionką opadającą do tyłu przez lewe ramię. Pelerynę nosi się na lewym barku w ten sposób, aby jej prawa krawędź pokrywała się z linią guzików kurtki. Tylna część peleryny powinna sięgać około 300 mm od podłoża;

2) (uchylony);

3) pelerynę-namiot można nosić w czasie opadów atmosferycznych w składzie wszystkich ubiorów.

9. Kurtkę munduru wyjściowego dopasowuje się tak, aby krawędź rękawa sięgała nasady kciuka dłoni przy opuszczonej ręce.

10. Bluzę olimpijkę nosi się z koszulą i krawatem. Długość bluzy powinna być taka, aby sięgała dolną krawędzią 80–100 mm poniżej górnej krawędzi pasa spodni, a krawędź mankietu rękawa do nasady dłoni.

11. [55] (uchylony).

12. Mundur wyjściowy marynarski:

1) nosi się wraz z kołnierzem i krawatem marynarskim;

2) bluzę marynarską nosi się na wierzchu spodni tak, aby zakrywała połowę długości bocznych kieszeni spodni;

3) szerokość nogawek u dołu spodni marynarskich powinna wynosić 270–300 mm.

13. Kurtkę wiatrówkę nosi się w okresie letnim i przejściowym w niesprzyjających warunkach atmosferycznych w składzie ubiorów wyjściowych z kapturem schowanym pod kołnierzem; w zależności od warunków atmosferycznych można zakładać na głowę kaptur; niedopuszczalne jest noszenie kaptura w czasie sprzyjających warunków atmosferycznych (bez opadów).

14. [56] Bluzę polową nosi się z wyłożonym kołnierzem i dopasowuje tak, aby krawędź rękawa bluzy sięgała nasady dłoni. W zależności od warunków atmosferycznych i temperatury otoczenia dopuszcza się noszenie bluzy polowej z kołnierzem zapiętym w stójkę lub z podwiniętymi rękawami – w zależności od potrzeb.

15. Spodnie:

1) [57] polowe i polowe letnie nosi się wpuszczone w cholewki trzewików; spodnie powinny układać się luźno i lekko opadać na górną krawędź trzewików. Żołnierze Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej pełniący służbę poza granicami państwa, wchodzący w skład: Polskich Kontyngentów Wojskowych, jednostek międzynarodowych Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO), misji pokojowych i Organizacji Narodów Zjednoczonych, a także żołnierze biorący udział w ćwiczeniach i innych przedsięwzięciach międzynarodowych mogą nosić spodnie polowe letnie i w kamuflażu pustynnym wyłożone na cholewki trzewików – w zależności od potrzeb;

2) ubrania ochronnego nosi się w składzie ubioru polowego tylko w zestawie z kurtką ubrania ochronnego; spodnie ubrania ochronnego nosi się z nogawkami spodni opuszczonymi na cholewki trzewików (butów specjalnych);

3) [58] ocieplacza ćwiczebnego noszą żołnierze Polskich Kontyngentów Wojskowych oraz wojsk specjalnych jako ocieplenie pod spodnie ubrania ochronnego, polowego, ćwiczebnego, specjalnego i roboczego;

4) [59] kombinezonu ćwiczebnego i kombinezonu ćwiczebnego letniego nosi się z nogawkami spodni opuszczonymi na cholewki trzewików.

16. [60] Spodnie wyjściowe i spodnie ćwiczebne powinny sięgać z tyłu krawędzią nogawek do górnej krawędzi obcasa.

16a. [61] Spódnicę noszą żołnierze kobiety w składzie ubiorów wyjściowych i galowych. Długość spódnicy powinna umożliwiać zakrycie kolan i być nie dłuższa niż 5 cm poniżej linii kolan.

17. Koszulę galową nosi się z mankietami zapinanymi na spinki do mankietów, a wyjściową z mankietami zapiętymi na guziki lub spinki do mankietów.

18. Koszulo-bluzy nosi się:

1) [62] koszulo-bluzę oficerską z krótkimi rękawami nosi się z krawatem lub bez krawata z rozpiętym jednym lub dwoma guzikami od góry (z zachowaniem estetycznego wyglądu sylwetki); dopuszcza się możliwość użytkowania koszulo-bluzy z kurtką munduru, bluzą olimpijką i swetrem oficerskim (koszulo-bluzę koloru białego do ubioru Wojsk Lądowych i Sił Powietrznych tylko z kurtką munduru z krawatem albo ze spodniami munduru wyjściowego z paskiem z krawatem lub bez krawata); naramienniki do koszulo-bluzy koloru białego, stalowego i khaki w Wojskach Lądowych, Wojskach Specjalnych (z wyjątkiem Jednostki Wojskowej Nr 4026) i Siłach Powietrznych są koloru spodni; dopuszcza się również do koszulo-bluzy koloru stalowego i khaki naramienniki w kolorze koszuli; w Marynarce Wojennej i Jednostce Wojskowej Nr 4026 naramienniki są w kolorze czarnym; dopuszcza się w Marynarce Wojennej i Jednostce Wojskowej Nr 4026 stosowanie naramienników o zmniejszonym wymiarze 125 mm x 52 mm – z oznakami stopni haftowanymi haftem komputerowym o szerokości pasków odpowiednio 12, 6 i 3 mm oraz wężyka admiralskiego o szerokości 18 mm i wysokości 25 mm;

2) koszulo-bluzę polową z krótkimi rękawami nosi się ze spodniami polowymi lub polowymi letnimi i pasem żołnierskim; dopuszcza się możliwość noszenia przez żołnierzy zawodowych koszulo-bluzy polowej pod mundur polowy oraz ze swetrem oficerskim z wyłożonym kołnierzykiem; oznaki stopni wojskowych w formie pochewek nakładane są na naramienniki koszulo-bluzy; w Marynarce Wojennej i Jednostce Wojskowej Nr 4026 naramienniki są dopinane;

3) koszulę ćwiczebną nosi się ze spodniami ćwiczebnymi i z paskiem do spodni marynarki wojennej; dopuszcza się noszenie koszuli ćwiczebnej pod bluzą ćwiczebną oficerską (z zapiętym lub rozpiętym kołnierzykiem) oraz ze swetrem oficerskim – z wyłożonym kołnierzykiem;

4) [63] koszulo-bluzę oficerską z długimi rękawami nosi się z mankietami zapiętymi na guziki (z wyjątkiem ubioru galowego) lub spinki do mankietów, krawatem i naramiennikami, analogicznie jak do koszulo-bluzy oficerskiej z krótkimi rękawami; dopuszcza się możliwość noszenia koszulo-bluzy odpowiednio koloru khaki, stalowego lub białego z kurtką munduru, bluzą olimpijką i swetrem oficerskim (koszulo-bluzę koloru białego do ubioru Wojsk Lądowych i Sił Powietrznych tylko z kurtką munduru z krawatem albo ze spodniami munduru wyjściowego z paskiem z krawatem lub bez krawata) oraz ich noszenie bez krawata.

19. Krawat marynarski nosi się łącznie z kołnierzem marynarskim i przywiązuje się do bluzy przy zakończeniu dekoltu sznurkiem o średnicy 3 mm w kolorze czarnym. Końcówka krawata i sznurków wystających poniżej wiązania powinna wynosić 80 mm.

20. [64] Apaszkę mogą nosić pododdziały reprezentacyjne (honorowe) do ubioru polowego, w kolorze odpowiadającym ustalonej dla danego pododdziału barwie beretu, otoku lub odzwierciedlającym barwę rodzajów Sił Zbrojnych, służb, jednostek wojskowych, których tradycje dziedziczą – podczas udziału w uroczystościach.

21. Szalokominiarka może być noszona jako:

1) szalik pod kurtkę ubrania ochronnego, kurtkę zimową nieprzemakalną i do półpłaszcza marynarskiego;

2) ocieplenie pod hełm – wyciąga się wówczas jeden jej koniec do połowy długości, a następnie nakłada na głowę, naciągając na kark i szyję tak, aby część twarzy i oczy były odsłonięte;

3) golf.

22. Pas żołnierski nosi się:

1) [65] do spodni polowych z koszulo-bluzą polową lub koszulką specjalną letnią;

2) w zestawie ubioru używanego podczas pełnienia służb dyżurnych;

3) w przypadku konieczności noszenia kabury z bronią i oporządzenia;

4) do munduru ćwiczebnego marynarki wojennej – wyłącznie przy występowaniu z bronią;

5) [66] w przypadku wystąpień zbiorowych, zgodnie z decyzją organizatora przedsięwzięcia.

23. Przy występowaniu w koszulo-bluzie oficerskiej żołnierze zawodowi noszą do spodni pasek skórzany oficerski, w Marynarce Wojennej z klamrą z napisem „MW".

24. Torbę polową nosi się przewieszoną przez prawe ramię. Górna krawędź torby powinna znajdować się na wysokości linii pasa. W razie jednoczesnego noszenia torby polowej i maski przeciwgazowej torbę polową nosi się przewieszoną przez lewe ramię, a maskę przez prawe ramię.

25. Sznury galowe występują w czterech wzorach: generała (admirała), oficera, podoficera i szeregowego. Nosi się je na prawym ramieniu, przypinając je pod naramiennikiem, (w Marynarce Wojennej przy pomocy zapinki) – przy wszyciu rękawa. Pętelkę sznura zapina się na pierwszym górnym guziku zapięcia munduru (pod spodem), a w Marynarce Wojennej – pod klapą, na wysokości pierwszego rzędu guzików tak, aby zwisający na końcu warkocza metalowy wisiorek znajdował się na środku między rzędami guzików. Warkocze sznurów galowych generała przeprowadza się następująco: dłuższy warkocz pod rękawem i zapina na pierwszy guzik, drugi warkocz ułożony na piersi zapina się na drugi od góry guzik munduru. Sznur galowy admirała zakłada się jak u generała, z tym że jego końcówki zapięte są w jednym miejscu (jak u oficera marynarki wojennej). Pętle sznurów galowych oficerskich i generała zakłada się pod prawy rękaw kurtki munduru.

26. Ubranie robocze i ubranie czołgisty-warsztatowca: [67]

1) nosi się bez pasa, nogawki spodni opuszcza się na cholewki trzewików; w zależności od rodzaju wykonywanej pracy oraz warunków atmosferycznych można zdjąć bluzę lub podwinąć rękawy;

2) [68] zabrania się użytkowania mundurów polowych pod ubraniem roboczym i ubraniem czołgisty-warsztatowca.

26a. [69] Kombinezony robocze bez pasa noszą załogi jednostek pływających. Nogawki spodni opuszcza się na cholewki trzewików (półbutów ćwiczebnych). Zabrania się noszenia mundurów ćwiczebnych pod kombinezonami roboczymi.

27. [70] Kombinezon czołgisty i kurtkę zimową czołgisty nosi się bez pasa, z oznakami stopni. Nogawki spodni opuszcza się na cholewki trzewików. Zabrania się noszenia mundurów polowych pod kombinezonem i kurtką zimową czołgisty.

28. Buty:

1) filcowo-gumowe:

a) nosi się do ubiorów polowych, specjalnych i roboczych,

b) mogą nosić wartownicy na posterunkach zewnętrznych oraz żołnierze, którym przysługują one z tytułu wykonywanych prac (pełnionych funkcji). Ponadto mogą je nosić wszyscy żołnierze na ćwiczeniach w polu;

2) gumowe nosi się do ubiorów specjalnych i roboczych, w szczególnych przypadkach również do ubioru polowego, w określonych warunkach terenowych i atmosferycznych;

3) [71] (uchylony).

29. Kombinezon pilota, w zależności od warunków atmosferycznych, użytkuje się z ocieplaczem lub bez niego, zakładając go bezpośrednio na bieliznę pilota.

30. Kurtkę:

1) kurtkę wyjściową nosi się w składzie ubiorów wyjściowych z kapturem schowanym pod kołnierzem; w zależności od warunków atmosferycznych można zakładać na głowę kaptur; w okresie przejściowym w sprzyjających warunkach atmosferycznych można nosić kurtkę bez podpinki, szalika i rękawiczek. Niedopuszczalne jest noszenie kaptura rozpiętego na plecach w czasie sprzyjających warunków atmosferycznych (bez opadów);

2) [72] kurtkę zimową nieprzemakalną nosi się w składzie ubiorów specjalnych Marynarki Wojennej, Sił Powietrznych oraz lotnictwa Wojsk Lądowych; w zależności od warunków atmosferycznych można nosić kurtkę z podpinką lub bez, a także zakładać na głowę kaptur; w sprzyjających warunkach atmosferycznych w okresie przejściowym można nosić kurtkę bez podpinki, szalokominiarki i rękawic.

31. Spodnie zimowe nieprzemakalne – nosi się w ten sposób, że nogawki opuszcza się na cholewki obuwia.

32. Sweter oficerski nosi się przez cały rok do:

1) ubioru wyjściowego, z wyłożonym kołnierzem koszuli;

2) ubioru polowego:

a) zamiast lub z bluzą polową (ćwiczebną),

b) z koszulo-bluzą polową (koszulą ćwiczebną) z wyłożonym kołnierzem.

32a. [73] Sweter oficerski można w składzie ubiorów wyjściowych zastąpić swetrem oficerskim z wycięciem pod szyją w zestawie z koszulą i krawatem.

32b. [74] Koszulkę specjalną letnią nosi się w składzie ubiorów polowych ze spodniami do munduru w kamuflażu pustynnym lub pod bluzą polową w kamuflażu pustynnym.

33. Skarpetki w Wojskach Lądowych, Siłach Powietrznych i Marynarce Wojennej nosi się koloru czarnego.

34. Kurtkę ubrania ochronnego, kurtkę ubrania ochronnego Marynarki Wojennej i bluzę ocieplacza ćwiczebnego nosi się w składzie ubiorów polowych (ćwiczebnych).

35. Ocieplacz pod kurtkę ubrania ochronnego można użytkować samodzielnie bez kurtki, a bluzę ocieplacza ćwiczebnego bez bluzy polowej podczas wykonywania zadań związanych z obsługiwaniem uzbrojenia i sprzętu wojskowego (UiSW) oraz w czasie pełnienia służby poza granicami państwa w składzie: Polskich Kontyngentów Wojskowych, jednostek międzynarodowych Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO), misji pokojowych i Organizacji Narodów Zjednoczonych, a także podczas udziału w ćwiczeniach i innych przedsięwzięciach międzynarodowych.

36. Na terenie jednostek wojskowych, sztabów itp. nie nosi się samodzielnie ocieplacza pod kurtkę ubrania ochronnego lub bluzy ocieplacza ćwiczebnego.

Rozdział 4

Sposób noszenia umundurowania i wyekwipowania

§ 32. [Użycie poszczególnych części umundurowania] 1. Czapkę garnizonową i rogatywkę, a w Marynarce Wojennej czapkę garnizonową (kapelusz) oficera (chorążego i podoficera) i czapkę garnizonową marynarską nakłada się prosto na całą szerokość czoła, przy czym jej dolna krawędź powinna znajdować się na wysokości 30 mm nad linią brwi. W czasie wietrznej pogody czapkę garnizonową marynarską zabezpiecza się przed zerwaniem z głowy przez założenie pod brodę gumki podtrzymującej. Rozmiar czapki powinien odpowiadać obwodowi głowy. Czapkę garnizonową i rogatywkę oraz kapelusz nosi się razem z otokiem, przy czym: [49]

1) do szczebla oddziału wszyscy żołnierze zawodowi noszą barwę otoku określoną w § 13 ust. 3 i 4, przyporządkowaną jednostce, w której pełnią służbę, z wyjątkiem pododdziałów czołgów, lekarzy wojskowych i kapelanów;

2) żołnierze zawodowi pełniący służbę w komórkach organizacyjnych Ministerstwa Obrony Narodowej oraz sztabach okręgów wojskowych i związków taktycznych, komendach garnizonów, ośrodkach szkolenia poligonowego i jednostkach niewymienionych w pkt 1 zachowują barwę otoków jednostek, rodzajów wojsk i służb zgodnie z posiadaną specjalnością wojskową;

3) w uczelniach wojskowych:

a) wykładowcy noszą otok o barwie odpowiadającej specjalności wojskowej lub rodzajowi wojsk, w którym pełnili służbę przed wyznaczeniem na stanowiska w uczelniach wojskowych,

b) słuchacze zachowują barwę otoków jednostek wojskowych lub rodzajów wojsk i służb, z których się wywodzą;

4) żołnierze Marynarki Wojennej noszą czapki garnizonowe i kapelusze – w kolorze białym.

2. Czapkę futrzaną i czapkę zimową:

1) nosi się nałożoną prosto (symetrycznie) na głowę w ten sposób, aby dolna krawędź czapki znajdowała się na wysokości około 30 mm nad linią brwi;

2) [50] przy dokuczliwym wietrze lub silnym mrozie można nosić czapkę futrzaną z opuszczonymi klapami związanymi pod brodą albo z klapami związanymi z tyłu głowy.

3. Furażerkę:

1) nosi się lekko przechyloną w kierunku prawego ucha. Przy wystąpieniach bez nakrycia głowy furażerkę nosi się pod lewym naramiennikiem, godłem skierowanym do przodu i oznaką stopnia wojskowego skierowaną do dołu;

2) wojsk lotniczych (marynarki wojennej) nosi się w Siłach Powietrznych i lotnictwie Marynarki Wojennej do ubioru wyjściowego i kombinezonu pilota;

3) polową nosi się w Siłach Powietrznych tylko do ubioru polowego, a w lotnictwie Wojsk Lądowych również do kombinezonu pilota.

4. Beret, z wyjątkiem Marynarki Wojennej i Wojsk Specjalnych, nosi się lekko przechylony na prawe ucho. Prawą krawędź beretu opuszcza się w dół nieco ku tyłowi, tak aby przysłania! ucho. Beret marynarski nosi się lekko przechylony na prawe ucho. Dolna jego krawędź powinna znajdować się na wysokości około 40 mm nad lewą brwią oraz około 20 mm nad prawą brwią. Prawą krawędź denka opuszcza się w dół nieco ku tyłowi, tak by nie przysłaniała ucha. W Wojskach Specjalnych (z wyjątkiem Jednostki Wojskowej Nr 4026) beret nosi się lekko przechylony na prawe ucho w taki sposób, by znak orła Wojsk Specjalnych znajdował się nad lewą brwią. Prawą krawędź beretu opuszcza się w dół nieco ku tyłowi, tak aby przysłaniał ucho. Przy wystąpieniach bez nakrycia głowy beret nosi się pod lewym naramiennikiem, godłem skierowanym do przodu. Kolor beretu określa § 13 ust. 2, przy czym: [51]

1) żołnierze zawodowi pełniący służbę w komórkach organizacyjnych Ministerstwa Obrony Narodowej oraz sztabach okręgów wojskowych i związków taktycznych, komendach garnizonów, ośrodkach szkolenia poligonowego i pozostałych jednostkach wojskowych zachowują barwę beretów jednostek lub rodzajów wojsk, zgodnie z podziałem zawartym w § 13 ust. 2;

2) słuchacze uczelni wojskowych noszą kolor beretu zgodnie z kierunkiem kształcenia, z uwzględnieniem § 13 ust. 2.

5. Kapelusz podhalański (huculski):

1) nosi się nałożony prosto (symetrycznie) na głowę, przy czym dolna krawędź ronda powinna znajdować się na wysokości linii brwi. W czasie wystąpień o charakterze służbowym pasek kapelusza zakłada się pod brodę;

2) nosi się wraz z peleryną podhalańską (huculską) podczas wystąpień reprezentacyjnych.

6. Płaszcz sukienny i płaszcz letni oficerski nosi się tak, aby odległość od podłoża do dolnej krawędzi płaszcza wynosiła (w zależności od wzrostu) 420–520 mm. Rękawy płaszcza powinny zakrywać rękawy kurtki, jednak nie powinny być dłuższe niż do nasady kciuka przy opuszczonej ręce.

7. Półpłaszcz marynarski nosi się tak, aby odległość jego dolnej krawędzi, w zależności od wzrostu, wynosiła około 150–200 mm powyżej kolan.

8. Pelerynę:

1) podhalańską (huculską) nosi się jednocześnie z kapeluszem podhalańskim (huculskim) lub czapką rogatywką. Pelerynę spina się pod kołnierzem paskiem (plecionką) opadającym do tyłu przez lewe ramię. Pelerynę nosi się na lewym barku w ten sposób, by jej prawa krawędź pokrywała się z linią guzików kurtki. Tylna część peleryny powinna sięgać około 300 mm od podłoża;

2) (uchylony);

3) pelerynę-namiot można nosić w czasie opadów atmosferycznych w składzie wszystkich ubiorów.

9. Kurtkę munduru wyjściowego dopasowuje się tak, aby krawędź rękawa sięgała nasady kciuka dłoni przy opuszczonej ręce.

10. Bluzę olimpijkę nosi się z koszulą i krawatem. Długość bluzy powinna być taka, aby sięgała dolną krawędzią 80–100 mm poniżej górnej krawędzi pasa spodni, a krawędź mankietu rękawa do nasady dłoni.

11. Wiatrówkę nosi się bez koszuli i krawata. Długość wiatrówki powinna być taka, aby sięgała dolną krawędzią 60–80 mm poniżej górnej krawędzi pasa spodni, a krawędź mankietu rękawa do nasady dłoni.

12. Mundur wyjściowy marynarski:

1) nosi się wraz z kołnierzem i krawatem marynarskim;

2) bluzę marynarską nosi się na wierzchu spodni tak, aby zakrywała połowę długości bocznych kieszeni spodni;

3) szerokość nogawek u dołu spodni marynarskich powinna wynosić 270–300 mm.

13. Kurtkę wiatrówkę nosi się w okresie letnim i przejściowym w niesprzyjających warunkach atmosferycznych w składzie ubiorów wyjściowych z kapturem schowanym pod kołnierzem; w zależności od warunków atmosferycznych można zakładać na głowę kaptur; niedopuszczalne jest noszenie kaptura w czasie sprzyjających warunków atmosferycznych (bez opadów).

14. Bluzę polową dopasowuje się tak, aby krawędź rękawa bluzy sięgała nasady dłoni. W zależności od warunków atmosferycznych i temperatury otoczenia bluzę polową można nosić zapiętą pod szyją lub z podwiniętymi rękawami.

15. Spodnie:

1) polowe i polowe letnie nosi się wpuszczone w cholewki trzewików (butów specjalnych); spodnie powinny układać się luźno i lekko opadać na górną krawędź trzewików. Żołnierze Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej pełniący służbę poza granicami kraju, wchodzący w skład: Polskich Kontyngentów Wojskowych, jednostek międzynarodowych Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO), misji pokojowych i Organizacji Narodów Zjednoczonych, a także żołnierze biorący udział w ćwiczeniach i innych przedsięwzięciach międzynarodowych mogą nosić spodnie polowe letnie i w kamuflażu pustynnym wyłożone na cholewki trzewików (butów specjalnych) – w zależności od potrzeb;

2) ubrania ochronnego nosi się w składzie ubioru polowego tylko w zestawie z kurtką ubrania ochronnego; spodnie ubrania ochronnego nosi się z nogawkami spodni opuszczonymi na cholewki trzewików (butów specjalnych);

3) ocieplacza ćwiczebnego nosi się jako ocieplenie pod spodnie ubrania ochronnego, polowego, ćwiczebnego, specjalnego i roboczego.

16. Spodnie długie wyjściowe i spodnie ćwiczebne długie powinny sięgać z tyłu krawędzią nogawek do górnej krawędzi obcasa.

17. Koszulę galową nosi się z mankietami zapinanymi na spinki do mankietów, a wyjściową z mankietami zapiętymi na guziki lub spinki do mankietów.

18. Koszulo-bluzy nosi się:

1) [52] koszulo-bluzę oficerską z krótkimi rękawami nosi się z krawatem lub bez krawata z rozpiętym jednym lub dwoma guzikami od góry (z zachowaniem estetycznego wyglądu sylwetki); dopuszcza się możliwość użytkowania koszulo-bluzy z kurtką munduru, bluzą olimpijką i swetrem oficerskim (koszulo-bluzę koloru białego do ubioru Wojsk Lądowych i Sił Powietrznych tylko z kurtką munduru lub spodniami munduru wyjściowego z paskiem); naramienniki do koszulo-bluzy koloru białego, stalowego i khaki w Wojskach Lądowych, Wojskach Specjalnych (z wyjątkiem Jednostki Wojskowej Nr 4026) i Siłach Powietrznych są koloru spodni; dopuszcza się również do koszulo-bluzy koloru stalowego i khaki naramienniki w kolorze koszuli; w Marynarce Wojennej i Jednostce Wojskowej Nr 4026 naramienniki są w kolorze czarnym; dopuszcza się w Marynarce Wojennej i Jednostce Wojskowej Nr 4026 stosowanie naramienników o zmniejszonym wymiarze 125 mm x 52 mm – z oznakami stopni haftowanymi haftem komputerowym o szerokości pasków odpowiednio 12, 6 i 3 mm oraz wężyka admiralskiego o szerokości 18 mm i wysokości 25 mm;

2) [53] koszulo-bluzę polową z krótkimi rękawami nosi się ze spodniami polowymi lub polowymi letnimi i pasem żołnierskim; dopuszcza się możliwość noszenia przez żołnierzy zawodowych koszulo-bluzy polowej pod mundur polowy oraz ze swetrem oficerskim z wyłożonym kołnierzykiem; oznaki stopni wojskowych w formie pochewek nakładane są na naramienniki koszulo-bluzy; w Marynarce Wojennej i Jednostce Wojskowej Nr 4026 naramienniki są dopinane;

3) koszulę ćwiczebną nosi się ze spodniami ćwiczebnymi i z paskiem do spodni marynarki wojennej; dopuszcza się noszenie koszuli ćwiczebnej pod bluzą ćwiczebną oficerską (z zapiętym lub rozpiętym kołnierzykiem) oraz ze swetrem oficerskim – z wyłożonym kołnierzykiem;

4) koszulo-bluzę oficerską z długimi rękawami nosi się z mankietami zapiętymi na guziki (z wyjątkiem ubioru galowego) lub spinki do mankietów, krawatem i spinką do krawata i naramiennikami, analogicznie jak do koszulo-bluzy oficerskiej z krótkimi rękawami; dopuszcza się możliwość użytkowania koszulo-bluzy odpowiednio koloru khaki, stalowego lub białego z kurtką munduru, bluzą olimpijką i swetrem oficerskim (koszulo-bluzę koloru białego do ubioru Wojsk Lądowych i Sił Powietrznych tylko z kurtką munduru lub spodniami munduru wyjściowego z paskiem) oraz ich użytkowania bez krawata.

19. Krawat marynarski nosi się łącznie z kołnierzem marynarskim i przywiązuje się do bluzy przy zakończeniu dekoltu sznurkiem o średnicy 3 mm w kolorze czarnym. Końcówka krawata i sznurków wystających poniżej wiązania powinna wynosić 80 mm.

20. Apaszkę, barwy jednolitej, mogą nosić pododdziały reprezentacyjne (honorowe) do ubioru polowego, w kolorze odpowiadającym ustalonej dla danego pododdziału barwie beretu lub otoku od czapki rogatywki ustalonego dla poszczególnych rodzajów wojsk – podczas udziału w uroczystościach. W Siłach Powietrznych pododdziały honorowe noszą apaszkę koloru stalowego.

21. Szalokominiarka może być noszona jako:

1) szalik pod kurtkę ubrania ochronnego, kurtkę zimową nieprzemakalną i do półpłaszcza marynarskiego;

2) ocieplenie pod hełm – wyciąga się wówczas jeden jej koniec do połowy długości, a następnie nakłada na głowę, naciągając na kark i szyję tak, aby część twarzy i oczy były odsłonięte;

3) golf.

22. Pas żołnierski nosi się:

1) do spodni polowych z koszulo-bluzą polową;

2) w zestawie ubioru używanego podczas pełnienia służb dyżurnych;

3) w przypadku konieczności noszenia kabury z bronią i oporządzenia;

4) do munduru ćwiczebnego marynarki wojennej – wyłącznie przy występowaniu z bronią.

23. Przy występowaniu w koszulo-bluzie oficerskiej żołnierze zawodowi noszą do spodni pasek skórzany oficerski, w Marynarce Wojennej z klamrą z napisem „MW".

24. Torbę polową nosi się przewieszoną przez prawe ramię. Górna krawędź torby powinna znajdować się na wysokości linii pasa. W razie jednoczesnego noszenia torby polowej i maski przeciwgazowej torbę polową nosi się przewieszoną przez lewe ramię, a maskę przez prawe ramię.

25. Sznury galowe występują w czterech wzorach: generała (admirała), oficera, podoficera i szeregowego. Nosi się je na prawym ramieniu, przypinając je pod naramiennikiem, (w Marynarce Wojennej przy pomocy zapinki) – przy wszyciu rękawa. Pętelkę sznura zapina się na pierwszym górnym guziku zapięcia munduru (pod spodem), a w Marynarce Wojennej – pod klapą, na wysokości pierwszego rzędu guzików tak, aby zwisający na końcu warkocza metalowy wisiorek znajdował się na środku między rzędami guzików. Warkocze sznurów galowych generała przeprowadza się następująco: dłuższy warkocz pod rękawem i zapina na pierwszy guzik, drugi warkocz ułożony na piersi zapina się na drugi od góry guzik munduru. Sznur galowy admirała zakłada się jak u generała, z tym że jego końcówki zapięte są w jednym miejscu (jak u oficera marynarki wojennej). Pętle sznurów galowych oficerskich i generała zakłada się pod prawy rękaw kurtki munduru.

26. Ubranie robocze:

1) nosi się bez pasa, nogawki spodni opuszcza się na cholewki trzewików; w zależności od rodzaju wykonywanej pracy oraz warunków atmosferycznych można zdjąć bluzę lub podwinąć rękawy;

2) zabrania się użytkowania mundurów polowych pod ubraniem roboczym.

27. Ubiór czołgisty nosi się bez pasa, z oznakami stopni. Nogawki spodni opuszcza się na cholewki trzewików (butów specjalnych). Zabrania się użytkowania mundurów polowych pod ubiorem czołgisty.

28. Buty:

1) filcowo-gumowe:

a) nosi się do ubiorów polowych, specjalnych i roboczych,

b) mogą nosić wartownicy na posterunkach zewnętrznych oraz żołnierze, którym przysługują one z tytułu wykonywanych prac (pełnionych funkcji). Ponadto mogą je nosić wszyscy żołnierze na ćwiczeniach w polu;

2) gumowe nosi się do ubiorów specjalnych i roboczych, w szczególnych przypadkach również do ubioru polowego, w określonych warunkach terenowych i atmosferycznych;

3) specjalne nosi się do ubiorów polowych i ćwiczebnych.

29. Kombinezon pilota, w zależności od warunków atmosferycznych, użytkuje się z ocieplaczem lub bez niego, zakładając go bezpośrednio na bieliznę pilota.

30. Kurtkę:

1) [54] kurtkę wyjściową nosi się w składzie ubiorów wyjściowych z kapturem schowanym pod kołnierzem; w zależności od warunków atmosferycznych można zakładać na głowę kaptur; w okresie przejściowym w sprzyjających warunkach atmosferycznych można nosić kurtkę bez podpinki, szalika i rękawiczek. Niedopuszczalne jest noszenie kaptura rozpiętego na plecach w czasie sprzyjających warunków atmosferycznych (bez opadów);

2) kurtkę zimową nieprzemakalną nosi się w składzie ubiorów ćwiczebnych (specjalnych) Marynarki Wojennej oraz Sił Powietrznych; w zależności od warunków atmosferycznych można nosić kurtkę z podpinką lub bez, a także zakładać na głowę kaptur; w sprzyjających warunkach atmosferycznych w okresie przejściowym można nosić kurtkę bez podpinki, szalokominiarki i rękawic.

31. Spodnie zimowe nieprzemakalne – nosi się w ten sposób, że nogawki opuszcza się na cholewki obuwia.

32. Sweter oficerski nosi się przez cały rok do:

1) ubioru wyjściowego, z wyłożonym kołnierzem koszuli;

2) ubioru polowego:

a) zamiast lub z bluzą polową (ćwiczebną),

b) z koszulo-bluzą polową (koszulą ćwiczebną) z wyłożonym kołnierzem.

32a. W Marynarce Wojennej sweter oficerski typu „półgolf” można zastąpić swetrem oficerskim z wycięciem pod szyją typu „serek” w zestawie z krawatem.

33. Skarpetki w Wojskach Lądowych, Siłach Powietrznych i Marynarce Wojennej nosi się koloru czarnego.

34. Kurtkę ubrania ochronnego, kurtkę ubrania ochronnego Marynarki Wojennej i bluzę ocieplacza ćwiczebnego nosi się w składzie ubiorów polowych (ćwiczebnych).

35. Ocieplacz pod kurtkę ubrania ochronnego można użytkować samodzielnie bez kurtki, a bluzę ocieplacza ćwiczebnego bez bluzy polowej podczas wykonywania zadań związanych z obsługiwaniem uzbrojenia i sprzętu wojskowego (UiSW) oraz w czasie pełnienia służby poza granicami państwa w składzie: Polskich Kontyngentów Wojskowych, jednostek międzynarodowych Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO), misji pokojowych i Organizacji Narodów Zjednoczonych, a także podczas udziału w ćwiczeniach i innych przedsięwzięciach międzynarodowych.

36. Na terenie jednostek wojskowych, sztabów itp. nie nosi się samodzielnie ocieplacza pod kurtkę ubrania ochronnego lub bluzy ocieplacza ćwiczebnego.

Rozdział 4

Sposób noszenia umundurowania i wyekwipowania

§ 32. [Użycie poszczególnych części umundurowania] [43] 1. Czapkę garnizonową i rogatywkę oraz kapelusz damski, a w Marynarce Wojennej czapkę garnizonową (kapelusz) oficera (chorążego i podoficera) i czapkę garnizonową marynarską nakłada się prosto na całej szerokości czoła, przy czym jej dolna krawędź powinna znajdować się na wysokości 30 mm nad linią brwi. W czasie wietrznej pogody czapkę garnizonową marynarską zabezpiecza się przed zerwaniem z głowy przez założenie pod brodę gumki podtrzymującej. Rozmiar czapki powinien odpowiadać obwodowi głowy. Czapkę garnizonową i rogatywkę oraz kapelusz damski nosi się razem z otokiem, przy czym: [44]

1) do szczebla oddziału wszyscy żołnierze zawodowi noszą barwę otoku określoną w § 13 ust. 3 i 4, przyporządkowaną jednostce, w której pełnią służbę, z wyjątkiem pododdziałów czołgów, lekarzy wojskowych i kapelanów;

2) żołnierze zawodowi pełniący służbę w komórkach organizacyjnych Ministerstwa Obrony Narodowej oraz sztabach okręgów wojskowych i związków taktycznych, komendach garnizonów, ośrodkach szkolenia poligonowego i jednostkach niewymienionych w pkt 1 zachowują barwę otoków jednostek, rodzajów wojsk i służb zgodnie z posiadaną specjalnością wojskową;

3) w uczelniach wojskowych:

a) wykładowcy noszą otok o barwie odpowiadającej specjalności wojskowej lub rodzajowi wojsk, w którym pełnili służbę przed wyznaczeniem na stanowiska w uczelniach wojskowych,

b) słuchacze zachowują barwę otoków jednostek wojskowych lub rodzajów wojsk i służb, z których się wywodzą;

4) żołnierze Marynarki Wojennej noszą czapki garnizonowe i kapelusze – w kolorze białym.

2. Czapkę futrzaną i czapkę zimową:

1) nosi się nałożoną prosto (symetrycznie) na głowę w ten sposób, aby dolna krawędź czapki znajdowała się na wysokości około 30 mm nad linią brwi;

2) przy dokuczliwym wietrze lub silnym mrozie można nosić czapkę futrzaną z opuszczonymi klapami związanymi pod brodą albo z klapami związanymi z tyłu głowy, a czapkę zimową rozwiniętą i opuszczoną na uszy.

3. Furażerkę:

1) [45] nosi się lekko przechyloną w kierunku prawego ucha. Przy wystąpieniach bez nakrycia głowy furażerkę nosi się pod lewym naramiennikiem, godłem skierowanym do przodu i oznaką stopnia wojskowego skierowaną do dołu;

2) [46] wojsk lotniczych (marynarki wojennej) nosi się w Siłach Powietrznych i lotnictwie Marynarki Wojennej do ubioru wyjściowego i kombinezonu pilota;

3) [47] polową nosi się w Siłach Powietrznych tylko do ubioru polowego, a w lotnictwie Wojsk Lądowych również do kombinezonu pilota.

4. Beret, z wyjątkiem Marynarki Wojennej, nosi się lekko przechylony na prawe ucho. Prawą krawędź beretu opuszcza się w dół nieco ku tyłowi tak, aby przysłaniał ucho. Przy wystąpieniach bez nakrycia głowy beret nosi się pod lewym naramiennikiem, godłem skierowanym do przodu. Beret marynarski nosi się lekko przechylony na prawe ucho. Dolna jego krawędź powinna znajdować się na wysokości około 40 mm nad lewą brwią oraz około 20 mm nad prawą brwią. Prawą krawędź denka opuszcza się w dół nieco ku tyłowi tak, by nie przysłaniała ucha. Kolor beretu określa § 13 ust. 2, przy czym:

1) żołnierze zawodowi pełniący służbę w komórkach organizacyjnych Ministerstwa Obrony Narodowej oraz sztabach okręgów wojskowych i związków taktycznych, komendach garnizonów, ośrodkach szkolenia poligonowego i pozostałych jednostkach wojskowych zachowują barwę beretów jednostek lub rodzajów wojsk, zgodnie z podziałem zawartym w § 13 ust. 2;

2) słuchacze uczelni wojskowych noszą kolor beretu zgodnie z kierunkiem kształcenia, z uwzględnieniem § 13 ust. 2.

5. Kapelusz podhalański (huculski):

1) nosi się nałożony prosto (symetrycznie) na głowę, przy czym dolna krawędź ronda powinna znajdować się na wysokości linii brwi. W czasie wystąpień o charakterze służbowym pasek kapelusza zakłada się pod brodę;

2) nosi się wraz z peleryną podhalańską (huculską) podczas wystąpień reprezentacyjnych.

6. Płaszcz sukienny i płaszcz letni oficerski nosi się tak, aby odległość od podłoża do dolnej krawędzi płaszcza wynosiła (w zależności od wzrostu) 420–520 mm. Rękawy płaszcza powinny zakrywać rękawy kurtki, jednak nie powinny być dłuższe niż do nasady kciuka przy opuszczonej ręce.

7. Półpłaszcz marynarski nosi się tak, aby odległość jego dolnej krawędzi, w zależności od wzrostu, wynosiła około 150–200 mm powyżej kolan.

8. Pelerynę:

1) podhalańską (huculską) nosi się jednocześnie z kapeluszem podhalańskim (huculskim) lub czapką rogatywką. Pelerynę spina się pod kołnierzem paskiem (plecionką) opadającym do tyłu przez lewe ramię. Pelerynę nosi się na lewym barku w ten sposób, by jej prawa krawędź pokrywała się z linią guzików kurtki. Tylna część peleryny powinna sięgać około 300 mm od podłoża;

2) [48] (uchylony);

3) [49] pelerynę-namiot można nosić w czasie opadów atmosferycznych w składzie wszystkich ubiorów.

9. Kurtkę munduru wyjściowego dopasowuje się tak, aby krawędź rękawa sięgała nasady kciuka dłoni przy opuszczonej ręce.

10. Bluzę olimpijkę nosi się z koszulą i krawatem. Długość bluzy powinna być taka, aby sięgała dolną krawędzią 80–100 mm poniżej górnej krawędzi pasa spodni, a krawędź mankietu rękawa do nasady dłoni.

11. Wiatrówkę nosi się bez koszuli i krawata. Długość wiatrówki powinna być taka, aby sięgała dolną krawędzią 60–80 mm poniżej górnej krawędzi pasa spodni, a krawędź mankietu rękawa do nasady dłoni.

12. Mundur wyjściowy marynarski:

1) nosi się wraz z kołnierzem i krawatem marynarskim;

2) bluzę marynarską nosi się na wierzchu spodni tak, aby zakrywała połowę długości bocznych kieszeni spodni;

3) szerokość nogawek u dołu spodni marynarskich powinna wynosić 270–300 mm.

13. [50] Kurtkę wiatrówkę nosi się w okresie letnim i przejściowym w niesprzyjających warunkach atmosferycznych w składzie ubiorów wyjściowych z kapturem schowanym pod kołnierzem; w zależności od warunków atmosferycznych można zakładać na głowę kaptur; niedopuszczalne jest noszenie kaptura w czasie sprzyjających warunków atmosferycznych (bez opadów).

14. Bluzę polową dopasowuje się tak, aby krawędź rękawa bluzy sięgała nasady dłoni. W zależności od warunków atmosferycznych i temperatury otoczenia bluzę polową można nosić zapiętą pod szyją lub z podwiniętymi rękawami.

15. [51] Spodnie:

1) polowe i polowe letnie nosi się wpuszczone w cholewki trzewików (butów specjalnych); spodnie powinny układać się luźno i lekko opadać na górną krawędź trzewików. Żołnierze Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej pełniący służbę poza granicami kraju, wchodzący w skład: Polskich Kontyngentów Wojskowych, jednostek międzynarodowych Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO), misji pokojowych i Organizacji Narodów Zjednoczonych, a także żołnierze biorący udział w ćwiczeniach i innych przedsięwzięciach międzynarodowych mogą nosić spodnie polowe letnie i w kamuflażu pustynnym wyłożone na cholewki trzewików (butów specjalnych) – w zależności od potrzeb;

2) ubrania ochronnego nosi się w składzie ubioru polowego tylko w zestawie z kurtką ubrania ochronnego; spodnie ubrania ochronnego nosi się z nogawkami spodni opuszczonymi na cholewki trzewików (butów specjalnych);

3) ocieplacza ćwiczebnego nosi się jako ocieplenie pod spodnie ubrania ochronnego, polowego, ćwiczebnego, specjalnego i roboczego.

16. Spodnie długie wyjściowe i spodnie ćwiczebne długie powinny sięgać z tyłu krawędzią nogawek do górnej krawędzi obcasa.

17. Koszulę galową nosi się z mankietami zapinanymi na spinki do mankietów, a wyjściową z mankietami zapiętymi na guziki lub spinki do mankietów.

18. Koszulo-bluzy nosi się:

1) [52] koszulo-bluzę oficerską z krótkimi rękawami nosi się z krawatem i spinką do krawata lub bez krawata i spinki do krawata z rozpiętym jednym lub dwoma guzikami od góry (z zachowaniem estetycznego wyglądu sylwetki); dopuszcza się możliwość użytkowania koszulo-bluzy z kurtką munduru, bluzą olimpijką i swetrem oficerskim (koszulo-bluzę koloru białego do ubioru Wojsk Lądowych i Sił Powietrznych tylko z kurtką munduru lub spodniami munduru wyjściowego z paskiem); naramienniki do koszulo-bluzy koloru białego, stalowego i khaki w Wojskach Lądowych i Siłach Powietrznych są koloru spodni; dopuszcza się również do koszulo-bluzy koloru stalowego i khaki naramienniki w kolorze koszuli; w Marynarce Wojennej naramienniki są w kolorze czarnym; dopuszcza się w Marynarce Wojennej stosowanie naramienników o zmniejszonym wymiarze 125 mm x 52 mm – z oznakami stopni haftowanymi haftem komputerowym o szerokości pasków odpowiednio 12,6 i 3 mm oraz wężyka admiralskiego o szerokości 18 mm i wysokości 25 mm;

2) koszulo-bluzę polową z krótkimi rękawami nosi się ze spodniami polowymi i pasem żołnierskim; dopuszcza się możliwość noszenia przez żołnierzy zawodowych koszulo-bluzy polowej pod mundur polowy oraz ze swetrem oficerskim z wyłożonym kołnierzykiem; oznaki stopni wojskowych w formie pochewek nakładane są na naramienniki koszulo-bluzy; w Marynarce Wojennej naramienniki są dopinane;

3) koszulę ćwiczebną nosi się ze spodniami ćwiczebnymi i z paskiem do spodni marynarki wojennej; dopuszcza się noszenie koszuli ćwiczebnej pod bluzą ćwiczebną oficerską (z zapiętym lub rozpiętym kołnierzykiem) oraz ze swetrem oficerskim – z wyłożonym kołnierzykiem;

4) [53] koszulo-bluzę oficerską z długimi rękawami nosi się z mankietami zapiętymi na guziki (z wyjątkiem ubioru galowego) lub spinki do mankietów, krawatem i spinką do krawata i naramiennikami, analogicznie jak do koszulo-bluzy oficerskiej z krótkimi rękawami; dopuszcza się możliwość użytkowania koszulo-bluzy odpowiednio koloru khaki, stalowego lub białego z kurtką munduru, bluzą olimpijką i swetrem oficerskim (koszulo-bluzę koloru białego do ubioru Wojsk Lądowych i Sił Powietrznych tylko z kurtką munduru lub spodniami munduru wyjściowego z paskiem) oraz ich użytkowania bez krawata.

19. Krawat marynarski nosi się łącznie z kołnierzem marynarskim i przywiązuje się do bluzy przy zakończeniu dekoltu sznurkiem o średnicy 3 mm w kolorze czarnym. Końcówka krawata i sznurków wystających poniżej wiązania powinna wynosić 80 mm.

20. [54] Apaszkę, barwy jednolitej, mogą nosić pododdziały reprezentacyjne (honorowe) do ubioru polowego, w kolorze odpowiadającym ustalonej dla danego pododdziału barwie beretu lub otoku od czapki rogatywki ustalonego dla poszczególnych rodzajów wojsk – podczas udziału w uroczystościach. W Siłach Powietrznych pododdziały honorowe noszą apaszkę koloru stalowego.

21. Szalokominiarka może być noszona jako:

1) [55] szalik pod kurtkę ubrania ochronnego, kurtkę zimową nieprzemakalną i do półpłaszcza marynarskiego;

2) ocieplenie pod hełm – wyciąga się wówczas jeden jej koniec do połowy długości, a następnie nakłada na głowę, naciągając na kark i szyję tak, aby część twarzy i oczy były odsłonięte;

3) golf.

22. Pas żołnierski nosi się:

1) do spodni polowych z koszulo-bluzą polową;

2) w zestawie ubioru używanego podczas pełnienia służb dyżurnych;

3) w przypadku konieczności noszenia kabury z bronią i oporządzenia;

4) do munduru ćwiczebnego marynarki wojennej – wyłącznie przy występowaniu z bronią.

23. Przy występowaniu w koszulo-bluzie oficerskiej żołnierze zawodowi noszą do spodni pasek skórzany oficerski, w Marynarce Wojennej z klamrą z napisem „MW".

24. [56] Torbę polową nosi się przewieszoną przez prawe ramię. Górna krawędź torby powinna znajdować się na wysokości linii pasa. W razie jednoczesnego noszenia torby polowej i maski przeciwgazowej torbę polową nosi się przewieszoną przez lewe ramię, a maskę przez prawe ramię.

25. Sznury galowe występują w czterech wzorach: generała (admirała), oficera, podoficera i szeregowego. Nosi się je na prawym ramieniu, przypinając je pod naramiennikiem, (w Marynarce Wojennej przy pomocy zapinki) – przy wszyciu rękawa. Pętelkę sznura zapina się na pierwszym górnym guziku zapięcia munduru (pod spodem), a w Marynarce Wojennej – pod klapą, na wysokości pierwszego rzędu guzików tak, aby zwisający na końcu warkocza metalowy wisiorek znajdował się na środku między rzędami guzików. Warkocze sznurów galowych generała przeprowadza się następująco: dłuższy warkocz pod rękawem i zapina na pierwszy guzik, drugi warkocz ułożony na piersi zapina się na drugi od góry guzik munduru. Sznur galowy admirała zakłada się jak u generała, z tym że jego końcówki zapięte są w jednym miejscu (jak u oficera marynarki wojennej). Pętle sznurów galowych oficerskich i generała zakłada się pod prawy rękaw kurtki munduru.

26. Ubranie robocze:

1) [57] nosi się bez pasa, nogawki spodni opuszcza się na cholewki trzewików; w zależności od rodzaju wykonywanej pracy oraz warunków atmosferycznych można zdjąć bluzę lub podwinąć rękawy;

2) zabrania się użytkowania mundurów polowych pod ubraniem roboczym.

27. [58] Ubiór czołgisty nosi się bez pasa, z oznakami stopni. Nogawki spodni opuszcza się na cholewki trzewików (butów specjalnych). Zabrania się użytkowania mundurów polowych pod ubiorem czołgisty.

28. Buty:

1) [59] filcowo-gumowe:

a) nosi się do ubiorów polowych, specjalnych i roboczych,

b) mogą nosić wartownicy na posterunkach zewnętrznych oraz żołnierze, którym przysługują one z tytułu wykonywanych prac (pełnionych funkcji). Ponadto mogą je nosić wszyscy żołnierze na ćwiczeniach w polu;

2) gumowe nosi się do ubiorów specjalnych i roboczych, w szczególnych przypadkach również do ubioru polowego, w określonych warunkach terenowych i atmosferycznych;

3) specjalne nosi się do ubiorów polowych i ćwiczebnych.

29. Kombinezon pilota, w zależności od warunków atmosferycznych, użytkuje się z ocieplaczem lub bez niego, zakładając go bezpośrednio na bieliznę pilota.

30. Kurtkę: [60]

1) kurtkę wyjściową nieprzemakalną nosi się w składzie ubiorów wyjściowych z kapturem schowanym pod kołnierzem; w zależności od warunków atmosferycznych można zakładać na głowę kaptur; w okresie przejściowym w sprzyjających warunkach atmosferycznych można nosić kurtkę bez podpinki, szalika i rękawiczek. Niedopuszczalne jest noszenie kaptura rozpiętego na plecach w czasie sprzyjających warunków atmosferycznych (bez opadów);

2) kurtkę zimową nieprzemakalną nosi się w składzie ubiorów ćwiczebnych (specjalnych) Marynarki Wojennej oraz Sił Powietrznych; w zależności od warunków atmosferycznych można nosić kurtkę z podpinką lub bez, a także zakładać na głowę kaptur; w sprzyjających warunkach atmosferycznych w okresie przejściowym można nosić kurtkę bez podpinki, szalokominiarki i rękawic.

31. Spodnie zimowe nieprzemakalne – nosi się w ten sposób, że nogawki opuszcza się na cholewki obuwia.

32. Sweter oficerski nosi się przez cały rok do:

1) [61] ubioru wyjściowego, z wyłożonym kołnierzem koszuli;

2) ubioru polowego:

a) zamiast lub z bluzą polową (ćwiczebną),

b) z koszulo-bluzą polową (koszulą ćwiczebną) z wyłożonym kołnierzem.

32a. [62] W Marynarce Wojennej sweter oficerski typu „półgolf” można zastąpić swetrem oficerskim z wycięciem pod szyją typu „serek” w zestawie z krawatem.

33. Skarpetki w Wojskach Lądowych, Siłach Powietrznych i Marynarce Wojennej nosi się koloru czarnego.

34. [63] Kurtkę ubrania ochronnego, kurtkę ubrania ochronnego Marynarki Wojennej i bluzę ocieplacza ćwiczebnego nosi się w składzie ubiorów polowych (ćwiczebnych).

35. [64] Ocieplacz pod kurtkę ubrania ochronnego można użytkować samodzielnie bez kurtki, a bluzę ocieplacza ćwiczebnego bez bluzy polowej podczas wykonywania zadań związanych z obsługiwaniem uzbrojenia i sprzętu wojskowego (UiSW) oraz w czasie pełnienia służby poza granicami państwa w składzie: Polskich Kontyngentów Wojskowych, jednostek międzynarodowych Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO), misji pokojowych i Organizacji Narodów Zjednoczonych, a także podczas udziału w ćwiczeniach i innych przedsięwzięciach międzynarodowych.

36. [65] Na terenie jednostek wojskowych, sztabów itp. nie nosi się samodzielnie ocieplacza pod kurtkę ubrania ochronnego lub bluzy ocieplacza ćwiczebnego.

Rozdział 4

Sposób noszenia umundurowania

§ 32. 1. Czapkę garnizonową, z wyjątkiem Marynarki Wojennej, i rogatywkę nosi się lekko przechyloną w kierunku prawego ucha. W Marynarce Wojennej czapkę garnizonową (kapelusz) oficera (chorążego i podoficera), czapkę garnizonową marynarską, nakłada się prosto na całej szerokości czoła, przy czym dolna krawędź powinna znajdować się na wysokości 30 mm nad linią brwi. W czasie wietrznej pogody czapkę garnizonową marynarską zabezpiecza się przed zerwaniem z głowy przez założenie pod brodę gumki podtrzymującej. Rozmiar czapki powinien odpowiadać obwodowi głowy. Czapkę garnizonową i rogatywkę nosi się razem z otokiem, przy czym:

1) do szczebla oddziału wszyscy żołnierze zawodowi noszą barwę otoku określoną w § 13 ust. 3 i 4, przyporządkowaną jednostce, w której pełnią służbę, z wyjątkiem pododdziałów czołgów, lekarzy wojskowych i kapelanów;

2) żołnierze zawodowi pełniący służbę w komórkach organizacyjnych Ministerstwa Obrony Narodowej oraz sztabach okręgów wojskowych i związków taktycznych, komendach garnizonów, ośrodkach szkolenia poligonowego i jednostkach niewymienionych w pkt 1 zachowują barwę otoków jednostek, rodzajów wojsk i służb zgodnie z posiadaną specjalnością wojskową;

3) w uczelniach wojskowych:

a) wykładowcy noszą otok o barwie odpowiadającej specjalności wojskowej lub rodzajowi wojsk, w którym pełnili służbę przed wyznaczeniem na stanowiska w uczelniach wojskowych,

b) słuchacze zachowują barwę otoków jednostek wojskowych lub rodzajów wojsk i służb, z których się wywodzą;

4) żołnierze Marynarki Wojennej noszą czapki garnizonowe i kapelusze – w kolorze białym.

2. Czapkę futrzaną i czapkę zimową: [44]

1) nosi się nałożoną prosto (symetrycznie) na głowę w ten sposób, aby dolna krawędź czapki znajdowała się na wysokości około 30 mm nad linią brwi;

2) [45] przy dokuczliwym wietrze lub silnym mrozie można nosić czapkę futrzaną z opuszczonymi klapami związanymi pod brodą albo z klapami związanymi z tyłu głowy, a czapkę zimową rozwiniętą i opuszczoną na uszy.

3. Furażerkę:

1) nosi się lekko przechyloną w kierunku prawego ucha. Przy wystąpieniach bez nakrycia głowy furażerkę nosi się pod lewym naramiennikiem, godłem skierowanym do przodu;

2) [46] furażerkę wojsk lotniczych (marynarki wojennej) nosi się w Siłach Powietrznych, lotnictwie Wojsk Lądowych i Marynarki Wojennej do ubioru wyjściowego i kombinezonu pilota;

3) furażerkę polową nosi się tylko w Siłach Powietrznych do ubioru polowego i kombinezonu pilota.

4. Beret, z wyjątkiem Marynarki Wojennej, nosi się lekko przechylony na prawe ucho. Prawą krawędź beretu opuszcza się w dół nieco ku tyłowi tak, aby przysłaniał ucho. Przy wystąpieniach bez nakrycia głowy beret nosi się pod lewym naramiennikiem, godłem skierowanym do przodu. Beret marynarski nosi się lekko przechylony na prawe ucho. Dolna jego krawędź powinna znajdować się na wysokości około 40 mm nad lewą brwią oraz około 20 mm nad prawą brwią. Prawą krawędź denka opuszcza się w dół nieco ku tyłowi tak, by nie przysłaniała ucha. Kolor beretu określa § 13 ust. 2, przy czym:

1) żołnierze zawodowi pełniący służbę w komórkach organizacyjnych Ministerstwa Obrony Narodowej oraz sztabach okręgów wojskowych i związków taktycznych, komendach garnizonów, ośrodkach szkolenia poligonowego i pozostałych jednostkach wojskowych zachowują barwę beretów jednostek lub rodzajów wojsk, zgodnie z podziałem zawartym w § 13 ust. 2;

2) słuchacze uczelni wojskowych noszą kolor beretu zgodnie z kierunkiem kształcenia, z uwzględnieniem § 13 ust. 2.

5. Kapelusz podhalański (huculski):

1) nosi się nałożony prosto (symetrycznie) na głowę, przy czym dolna krawędź ronda powinna znajdować się na wysokości linii brwi. W czasie wystąpień o charakterze służbowym pasek kapelusza zakłada się pod brodę;

2) nosi się wraz z peleryną podhalańską (huculską) podczas wystąpień reprezentacyjnych.

6. Płaszcz sukienny i płaszcz letni oficerski nosi się tak, aby odległość od podłoża do dolnej krawędzi płaszcza wynosiła (w zależności od wzrostu) 420–520 mm. Rękawy płaszcza powinny zakrywać rękawy kurtki, jednak nie powinny być dłuższe niż do nasady kciuka przy opuszczonej ręce.

7. Półpłaszcz marynarski nosi się tak, aby odległość jego dolnej krawędzi, w zależności od wzrostu, wynosiła około 150–200 mm powyżej kolan.

8. Pelerynę:

1) podhalańską (huculską) nosi się jednocześnie z kapeluszem podhalańskim (huculskim) lub czapką rogatywką. Pelerynę spina się pod kołnierzem paskiem (plecionką) opadającym do tyłu przez lewe ramię. Pelerynę nosi się na lewym barku w ten sposób, by jej prawa krawędź pokrywała się z linią guzików kurtki. Tylna część peleryny powinna sięgać około 300 mm od podłoża;

2) oficerską nosi się w czasie opadów atmosferycznych do wszystkich ubiorów (kapelani również do sutanny) – w ciągu całego roku. Odległość od podłoża do dolnej krawędzi peleryny powinna wynosić około 250–300 mm. Zezwala się na noszenie peleryny na lewym przedramieniu, złożoną prawą stroną na zewnątrz lub w specjalnym pokrowcu na pelerynę;

3) pelerynę-namiot mogą nosić kandydaci na żołnierzy zawodowych do wszystkich ubiorów w czasie opadów atmosferycznych.

9. Kurtkę munduru wyjściowego dopasowuje się tak, aby krawędź rękawa sięgała nasady kciuka dłoni przy opuszczonej ręce.

10. Bluzę olimpijkę nosi się z koszulą i krawatem. Długość bluzy powinna być taka, aby sięgała dolną krawędzią 80–100 mm poniżej górnej krawędzi pasa spodni, a krawędź mankietu rękawa do nasady dłoni.

11. Wiatrówkę nosi się bez koszuli i krawata. Długość wiatrówki powinna być taka, aby sięgała dolną krawędzią 60–80 mm poniżej górnej krawędzi pasa spodni, a krawędź mankietu rękawa do nasady dłoni.

12. Mundur wyjściowy marynarski:

1) nosi się wraz z kołnierzem i krawatem marynarskim;

2) bluzę marynarską nosi się na wierzchu spodni tak, aby zakrywała połowę długości bocznych kieszeni spodni;

3) szerokość nogawek u dołu spodni marynarskich powinna wynosić 270–300 mm.

13. Kurtkę:

1) polową nosi się w składzie ubioru polowego. W okresie zimowym nosi się ją z szalokominiarką i rękawicami (rękawiczkami), z rozpiętym górnym guzikiem. W razie potrzeby (dokuczliwy wiatr, niska temperatura) kurtkę można zapinać na górny guzik (haftkę) w wystąpieniach zbiorowych z zachowaniem jednolitości. W okresie letnim i przejściowym kurtkę polową można nosić bez szalokominiarki i rękawic. W sprzyjających warunkach atmosferycznych, szczególnie w okresie letnim, kurtkę polową można użytkować bez podpinki;

2) nieprzemakalną ŻW nosi się do ubiorów patrolowych i konwojowych żołnierzy Żandarmerii Wojskowej. W zależności od warunków atmosferycznych można nosić kurtkę z podpinką lub bez podpinki, a także zakładać kaptur na głowę. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się noszenie zamiast kurtki nieprzemakalnej ŻW – kurtki polowej;

3) [47] wiatrówkę nosi się w składzie ubiorów wyjściowych z kapturem schowanym pod kołnierzem; w zależności od warunków atmosferycznych można zakładać na głowę kaptur; niedopuszczalne jest noszenie kaptura rozpiętego na plecach w czasie sprzyjających warunków atmosferycznych (bez opadów).

14. Bluzę polową dopasowuje się tak, aby krawędź rękawa bluzy sięgała nasady dłoni. W zależności od warunków atmosferycznych i temperatury otoczenia bluzę polową można nosić zapiętą pod szyją lub z podwiniętymi rękawami.

15. [48] Spodnie polowe nosi się wpuszczone w cholewki trzewików (butów specjalnych), powinny one układać się luźno i lekko opadać na ich górną krawędź. Spodnie polowe letnie i w kamuflażu pustynnym można nosić wyłożone na cholewki trzewików (butów specjalnych) lub wpuszczone w cholewki trzewików (butów specjalnych) – w zależności od potrzeb.

16. [49] Spodnie długie wyjściowe i spodnie ćwiczebne długie powinny sięgać z tyłu krawędzią nogawek do górnej krawędzi obcasa.

17. Koszulę galową nosi się z mankietami zapinanymi na spinki do mankietów, a wyjściową z mankietami zapiętymi na guziki lub spinki do mankietów.

18. [50] Koszulo-bluzy nosi się:

1) koszulo-bluzę oficerską z krótkimi rękawami nosi się z krawatem i spinką do krawata lub bez krawata i spinki do krawata z rozpiętym jednym lub dwoma guzikami od góry (z zachowaniem estetycznego wyglądu sylwetki); dopuszcza się możliwość użytkowania koszulo-bluzy z kurtką munduru, bluzą olimpijką i swetrem oficerskim; naramienniki do koszulo-bluzy koloru białego, stalowego i khaki w Wojskach Lądowych i Siłach Powietrznych są koloru spodni; dopuszcza się również do koszulo-bluzy koloru stalowego i khaki naramienniki w kolorze koszuli; w Marynarce Wojennej naramienniki są w kolorze czarnym; dopuszcza się w Marynarce Wojennej stosowanie naramienników o zmniejszonym wymiarze 125 x 52 mm – z oznakami stopni haftowanymi haftem komputerowym o szerokości pasków odpowiednio 12, 6 i 3 mm oraz wężyka admiralskiego o szerokości 18 mm i wysokości 25 mm;

2) koszulo-bluzę polową z krótkimi rękawami nosi się ze spodniami polowymi i pasem żołnierskim; dopuszcza się możliwość noszenia przez żołnierzy zawodowych koszulo-bluzy polowej pod mundur polowy oraz ze swetrem oficerskim z wyłożonym kołnierzykiem; oznaki stopni wojskowych w formie pochewek nakładane są na naramienniki koszulo-bluzy; w Marynarce Wojennej naramienniki są dopinane;

3) koszulę ćwiczebną nosi się ze spodniami ćwiczebnymi i z paskiem do spodni marynarki wojennej; dopuszcza się noszenie koszuli ćwiczebnej pod bluzą ćwiczebną oficerską (z zapiętym lub rozpiętym kołnierzykiem) oraz ze swetrem oficerskim – z wyłożonym kołnierzykiem;

4) koszulo-bluzę oficerską z długimi rękawami nosi się z mankietami zapiętymi na guziki (z wyjątkiem ubioru galowego) lub spinki do mankietów, krawatem i spinką do krawata i naramiennikami, analogicznie jak do koszulo-bluzy oficerskiej z krótkimi rękawami; dopuszcza się możliwość użytkowania koszulo-bluzy odpowiednio koloru khaki, stalowego lub białego z kurtką munduru, bluzą olimpijką i swetrem oficerskim (koszulo-bluzę koloru białego do ubioru Wojsk Lądowych i Sił Powietrznych tylko z kurtką munduru) oraz ich użytkowania bez krawata (z wyjątkiem Marynarki Wojennej).

19. Krawat marynarski nosi się łącznie z kołnierzem marynarskim i przywiązuje się do bluzy przy zakończeniu dekoltu sznurkiem o średnicy 3 mm w kolorze czarnym. Końcówka krawata i sznurków wystających poniżej wiązania powinna wynosić 80 mm.

20. [51] Apaszkę mogą nosić pododdziały reprezentacyjne (honorowe) do ubioru polowego podczas udziału w uroczystościach, w ustalonej dla danego pododdziału barwie beretu. W Siłach Powietrznych pododdziały honorowe noszą apaszkę koloru stalowego.

21. Szalokominiarka może być noszona jako:

1) szalik pod kurtkę polową, kurtkę zimową nieprzemakalną i do półpłaszcza marynarskiego;

2) ocieplenie pod hełm – wyciąga się wówczas jeden jej koniec do połowy długości, a następnie nakłada na głowę, naciągając na kark i szyję tak, aby część twarzy i oczy były odsłonięte;

3) golf.

22. Pas żołnierski nosi się:

1) do spodni polowych z koszulo-bluzą polową;

2) w zestawie ubioru używanego podczas pełnienia służb dyżurnych;

3) w przypadku konieczności noszenia kabury z bronią i oporządzenia;

4) do munduru ćwiczebnego marynarki wojennej – wyłącznie przy występowaniu z bronią.

23. Przy występowaniu w koszulo-bluzie oficerskiej żołnierze zawodowi noszą do spodni pasek skórzany oficerski, w Marynarce Wojennej z klamrą z napisem „MW".

24. Torbę polową nosi się przewieszoną przez prawe ramię. Górna krawędź torby powinna znajdować się na wysokości dolnej krawędzi pasa. W razie jednoczesnego noszenia torby polowej i maski przeciwgazowej, torbę polową nosi się przewieszoną przez lewe ramię, a maskę przez prawe ramię.

25. Sznury galowe występują w czterech wzorach: generała (admirała), oficera, podoficera i szeregowego. Nosi się je na prawym ramieniu, przypinając je pod naramiennikiem, (w Marynarce Wojennej przy pomocy zapinki) – przy wszyciu rękawa. Pętelkę sznura zapina się na pierwszym górnym guziku zapięcia munduru (pod spodem), a w Marynarce Wojennej – pod klapą, na wysokości pierwszego rzędu guzików tak, aby zwisający na końcu warkocza metalowy wisiorek znajdował się na środku między rzędami guzików. Warkocze sznurów galowych generała przeprowadza się następująco: dłuższy warkocz pod rękawem i zapina na pierwszy guzik, drugi warkocz ułożony na piersi zapina się na drugi od góry guzik munduru. Sznur galowy admirała zakłada się jak u generała, z tym że jego końcówki zapięte są w jednym miejscu (jak u oficera marynarki wojennej). Pętle sznurów galowych oficerskich i generała zakłada się pod prawy rękaw kurtki munduru.

26. Ubranie robocze:

1) nosi się bez pasa, nogawki zaś spodni opuszcza się na cholewki trzewików; w zależności od rodzaju wykonywanej pracy oraz warunków atmosferycznych można zdjąć bluzę lub podwinąć rękawy;

2) zabrania się użytkowania mundurów polowych pod ubraniem roboczym.

27. Ubiór czołgisty nosi się bez pasa, z oznakami stopni. Nogawki spodni opuszcza się na cholewki trzewików.

28. Buty:

1) filcowo-gumowe:

a) nosi się do ubiorów polowych, specjalnych i roboczych przy temperaturach ujemnych,

b) mogą nosić wartownicy na posterunkach zewnętrznych oraz żołnierze, którym przysługują one z tytułu wykonywanych prac (pełnionych funkcji). Ponadto mogą je nosić wszyscy żołnierze na ćwiczeniach w polu w czasie mrozów;

2) gumowe nosi się do ubiorów specjalnych i roboczych, w szczególnych przypadkach również do ubioru polowego, w określonych warunkach terenowych i atmosferycznych;

3) [52] specjalne nosi się do ubiorów polowych i ćwiczebnych.

29. Kombinezon pilota, w zależności od warunków atmosferycznych, użytkuje się z ocieplaczem lub bez niego, zakładając go bezpośrednio na bieliznę pilota.

30. Kurtkę nieprzemakalną:

1) kurtkę wyjściową nieprzemakalną nosi się w składzie ubiorów wyjściowych z kapturem schowanym pod kołnierzem; w zależności od warunków atmosferycznych można zakładać na głowę kaptur; w okresie przejściowym w sprzyjających warunkach atmosferycznych można nosić kurtkę bez podpinki, szalika i rękawiczek. Niedopuszczalne jest noszenie kaptura rozpiętego na plecach w czasie sprzyjających warunków atmosferycznych (bez opadów);

2) kurtkę zimową nieprzemakalną nosi się w składzie ubiorów ćwiczebnych (specjalnych) Marynarki Wojennej oraz Sił Powietrznych; w zależności od warunków atmosferycznych można nosić kurtkę z podpinką lub bez, a także zakładać na głowę kaptur; w sprzyjających warunkach atmosferycznych w okresie przejściowym można nosić kurtkę bez podpinki, szalokominiarki i rękawic.

31. Spodnie zimowe nieprzemakalne – nosi się w ten sposób, że nogawki opuszcza się na cholewki obuwia.

32. [53] Sweter oficerski nosi się przez cały rok do:

1) ubioru wyjściowego, wyłącznie na terenie instytucji (jednostek) wojskowych, z wyłożonym kołnierzem koszuli;

2) ubioru polowego:

a) zamiast lub z bluzą polową (ćwiczebną),

b) z koszulo-bluzą polową (koszulą ćwiczebną) z wyłożonym kołnierzem.

33. Skarpetki w Wojskach Lądowych, Siłach Powietrznych i Marynarce Wojennej nosi się koloru czarnego.

34. [54] Kurtkę ubrania ochronnego, kurtkę ubrania ochronnego marynarki wojennej i bluzę ocieplacza ćwiczebnego:

1) można nosić w składzie ubioru polowego (ubioru ćwiczebnego) zamiast kurtki polowej (kurtki zimowej nieprzemakalnej);

2) ocieplacz pod kurtkę ubrania ochronnego można użytkować samodzielnie bez kurtki, a bluzę ocieplacza ćwiczebnego bez bluzy polowej, z oznaką przynależności państwowej, o której mowa w § 38 ust. 1 pkt 2, i oznakami stopni wojskowych.

Rozdział 4

Sposób noszenia umundurowania

§ 32. 1. Czapkę garnizonową, z wyjątkiem Marynarki Wojennej, i rogatywkę nosi się lekko przechyloną w kierunku prawego ucha. W Marynarce Wojennej czapkę garnizonową (kapelusz) oficera (chorążego i podoficera), czapkę garnizonową marynarską, nakłada się prosto na całej szerokości czoła, przy czym dolna krawędź powinna znajdować się na wysokości 30 mm nad linią brwi. W czasie wietrznej pogody czapkę garnizonową marynarską zabezpiecza się przed zerwaniem z głowy przez założenie pod brodę gumki podtrzymującej. Rozmiar czapki powinien odpowiadać obwodowi głowy. Czapkę garnizonową i rogatywkę nosi się razem z otokiem, przy czym:

1) do szczebla oddziału wszyscy żołnierze zawodowi noszą barwę otoku określoną w § 13 ust. 3 i 4, przyporządkowaną jednostce, w której pełnią służbę, z wyjątkiem pododdziałów czołgów, lekarzy wojskowych i kapelanów;

2) żołnierze zawodowi pełniący służbę w komórkach organizacyjnych Ministerstwa Obrony Narodowej oraz sztabach okręgów wojskowych i związków taktycznych, komendach garnizonów, ośrodkach szkolenia poligonowego i jednostkach niewymienionych w pkt 1 zachowują barwę otoków jednostek, rodzajów wojsk i służb zgodnie z posiadaną specjalnością wojskową;

3) w uczelniach wojskowych:

a) wykładowcy noszą otok o barwie odpowiadającej specjalności wojskowej lub rodzajowi wojsk, w którym pełnili służbę przed wyznaczeniem na stanowiska w uczelniach wojskowych,

b) słuchacze zachowują barwę otoków jednostek wojskowych lub rodzajów wojsk i służb, z których się wywodzą;

4) żołnierze Marynarki Wojennej noszą czapki garnizonowe i kapelusze – w kolorze białym.

2. Czapkę futrzaną:

1) nosi się nałożoną prosto (symetrycznie) na głowę w ten sposób, aby dolna krawędź czapki znajdowała się na wysokości około 30 mm nad linią brwi;

2) przy dokuczliwym wietrze lub silnym mrozie można nosić czapkę futrzaną z opuszczonymi klapami związanymi pod brodą albo z klapami związanymi z tyłu głowy.

3. Furażerkę:

1) nosi się lekko przechyloną w kierunku prawego ucha. Przy wystąpieniach bez nakrycia głowy furażerkę nosi się pod lewym naramiennikiem, godłem skierowanym do przodu;

2) w Siłach Powietrznych furażerkę wojsk lotniczych nosi się do ubioru wyjściowego, a w lotnictwie Wojsk Lądowych i Marynarki Wojennej furażerkę nosi się do ubioru wyjściowego oraz do kombinezonu pilota;

3) furażerkę polową nosi się tylko w Siłach Powietrznych do ubioru polowego i kombinezonu pilota.

4. Beret, z wyjątkiem Marynarki Wojennej, nosi się lekko przechylony na prawe ucho. Prawą krawędź beretu opuszcza się w dół nieco ku tyłowi tak, aby przysłaniał ucho. Przy wystąpieniach bez nakrycia głowy beret nosi się pod lewym naramiennikiem, godłem skierowanym do przodu. Beret marynarski nosi się lekko przechylony na prawe ucho. Dolna jego krawędź powinna znajdować się na wysokości około 40 mm nad lewą brwią oraz około 20 mm nad prawą brwią. Prawą krawędź denka opuszcza się w dół nieco ku tyłowi tak, by nie przysłaniała ucha. Kolor beretu określa § 13 ust. 2, przy czym:

1) żołnierze zawodowi pełniący służbę w komórkach organizacyjnych Ministerstwa Obrony Narodowej oraz sztabach okręgów wojskowych i związków taktycznych, komendach garnizonów, ośrodkach szkolenia poligonowego i pozostałych jednostkach wojskowych zachowują barwę beretów jednostek lub rodzajów wojsk, zgodnie z podziałem zawartym w § 13 ust. 2;

2) słuchacze uczelni wojskowych noszą kolor beretu zgodnie z kierunkiem kształcenia, z uwzględnieniem § 13 ust. 2.

5. Kapelusz podhalański (huculski):

1) nosi się nałożony prosto (symetrycznie) na głowę, przy czym dolna krawędź ronda powinna znajdować się na wysokości linii brwi. W czasie wystąpień o charakterze służbowym pasek kapelusza zakłada się pod brodę;

2) nosi się wraz z peleryną podhalańską (huculską) podczas wystąpień reprezentacyjnych.

6. Płaszcz sukienny i płaszcz letni oficerski nosi się tak, aby odległość od podłoża do dolnej krawędzi płaszcza wynosiła (w zależności od wzrostu) 420–520 mm. Rękawy płaszcza powinny zakrywać rękawy kurtki, jednak nie powinny być dłuższe niż do nasady kciuka przy opuszczonej ręce.

7. Półpłaszcz marynarski nosi się tak, aby odległość jego dolnej krawędzi, w zależności od wzrostu, wynosiła około 150–200 mm powyżej kolan.

8. Pelerynę:

1) podhalańską (huculską) nosi się jednocześnie z kapeluszem podhalańskim (huculskim) lub czapką rogatywką. Pelerynę spina się pod kołnierzem paskiem (plecionką) opadającym do tyłu przez lewe ramię. Pelerynę nosi się na lewym barku w ten sposób, by jej prawa krawędź pokrywała się z linią guzików kurtki. Tylna część peleryny powinna sięgać około 300 mm od podłoża;

2) oficerską nosi się w czasie opadów atmosferycznych do wszystkich ubiorów (kapelani również do sutanny) – w ciągu całego roku. Odległość od podłoża do dolnej krawędzi peleryny powinna wynosić około 250–300 mm. Zezwala się na noszenie peleryny na lewym przedramieniu, złożoną prawą stroną na zewnątrz lub w specjalnym pokrowcu na pelerynę;

3) pelerynę-namiot mogą nosić kandydaci na żołnierzy zawodowych do wszystkich ubiorów w czasie opadów atmosferycznych.

9. Kurtkę munduru wyjściowego dopasowuje się tak, aby krawędź rękawa sięgała nasady kciuka dłoni przy opuszczonej ręce.

10. Bluzę olimpijkę nosi się z koszulą i krawatem. Długość bluzy powinna być taka, aby sięgała dolną krawędzią 80–100 mm poniżej górnej krawędzi pasa spodni, a krawędź mankietu rękawa do nasady dłoni.

11. Wiatrówkę nosi się bez koszuli i krawata. Długość wiatrówki powinna być taka, aby sięgała dolną krawędzią 60–80 mm poniżej górnej krawędzi pasa spodni, a krawędź mankietu rękawa do nasady dłoni.

12. Mundur wyjściowy marynarski:

1) nosi się wraz z kołnierzem i krawatem marynarskim;

2) bluzę marynarską nosi się na wierzchu spodni tak, aby zakrywała połowę długości bocznych kieszeni spodni;

3) szerokość nogawek u dołu spodni marynarskich powinna wynosić 270–300 mm.

13. Kurtkę:

1) polową nosi się w składzie ubioru polowego. W okresie zimowym nosi się ją z szalokominiarką i rękawicami (rękawiczkami), z rozpiętym górnym guzikiem. W razie potrzeby (dokuczliwy wiatr, niska temperatura) kurtkę można zapinać na górny guzik (haftkę) w wystąpieniach zbiorowych z zachowaniem jednolitości. W okresie letnim i przejściowym kurtkę polową można nosić bez szalokominiarki i rękawic. W sprzyjających warunkach atmosferycznych, szczególnie w okresie letnim, kurtkę polową można użytkować bez podpinki;

2) nieprzemakalną ŻW nosi się do ubiorów patrolowych i konwojowych żołnierzy Żandarmerii Wojskowej. W zależności od warunków atmosferycznych można nosić kurtkę z podpinką lub bez podpinki, a także zakładać kaptur na głowę. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się noszenie zamiast kurtki nieprzemakalnej ŻW – kurtki polowej.

14. Bluzę polową dopasowuje się tak, aby krawędź rękawa bluzy sięgała nasady dłoni. W zależności od warunków atmosferycznych i temperatury otoczenia bluzę polową można nosić zapiętą pod szyją lub z podwiniętymi rękawami.

15. Spodnie polowe powinny układać się luźno i lekko opadać na górną krawędź cholewki trzewików.

16. Spodnie długie wyjściowe marynarskie i ćwiczebne powinny sięgać z tyłu krawędzią nogawek do górnej krawędzi obcasa.

17. Koszulę galową nosi się z mankietami zapinanymi na spinki do mankietów, a wyjściową z mankietami zapiętymi na guziki lub spinki do mankietów.

18. Koszulo-bluzy nosi się:

1) koszulo-bluzę oficerską z krótkimi rękawami nosi się z krawatem lub bez krawata z rozpiętym jednym lub dwoma guzikami od góry (z zachowaniem estetycznego wyglądu sylwetki); dopuszcza się możliwość użytkowania koszulo-bluzy z kurtką munduru, bluzą olimpijką i swetrem oficerskim; naramienniki do koszulo-bluzy koloru stalowego i khaki są koloru spodni; dopuszcza się również naramienniki w kolorze koszuli; w Marynarce Wojennej naramienniki (w kolorze czarnym) są dopinane; dopuszcza się stosowanie naramienników o zmniejszonym wymiarze 125 x 52 mm – z oznakami stopni haftowanymi haftem komputerowym o szerokości pasków odpowiednio 12, 6 i 3 mm oraz wężyka admiralskiego o szerokości 18 mm i wysokości 25 mm;

2) koszulo-bluzę polową z krótkimi rękawami nosi się ze spodniami polowymi i pasem żołnierskim; dopuszcza się możliwość noszenia przez żołnierzy zawodowych koszulo-bluzy polowej pod mundur polowy oraz ze swetrem oficerskim z wyłożonym kołnierzem; oznaki stopni wojskowych w formie pochewek nakładane są na naramienniki koszulo-bluzy; w Marynarce Wojennej naramienniki są dopinane;

3) koszulę ćwiczebną nosi się ze spodniami ćwiczebnymi i z paskiem do spodni z klamrą z napisem „MW" dopuszcza się noszenie koszuli ćwiczebnej pod mundur ćwiczebny oraz ze swetrem oficerskim – z wyłożonym kołnierzem;

4) koszulo-bluzę oficerską z długimi rękawami nosi się z mankietami zapiętymi na guziki lub spinki do mankietów, krawatem i naramiennikami, analogicznie jak do koszulo-bluzy oficerskiej z krótkimi rękawami; dopuszcza się możliwość użytkowania koszulo-bluzy koloru stalowego i khaki z mundurem wyjściowym, bluzą olimpijką i swetrem oficerskim oraz użytkowania bez krawata.

19. Krawat marynarski nosi się łącznie z kołnierzem marynarskim i przywiązuje się do bluzy przy zakończeniu dekoltu sznurkiem o średnicy 3 mm w kolorze czarnym. Końcówka krawata i sznurków wystających poniżej wiązania powinna wynosić 80 mm.

20. Apaszkę mogą nosić pododdziały honorowe do ubioru polowego użytkowanego jako ubiór wyjściowy w ustalonej dla danego pododdziału barwie beretu.

21. Szalokominiarka może być noszona jako:

1) szalik pod kurtkę polową, kurtkę zimową nieprzemakalną i do półpłaszcza marynarskiego;

2) ocieplenie pod hełm – wyciąga się wówczas jeden jej koniec do połowy długości, a następnie nakłada na głowę, naciągając na kark i szyję tak, aby część twarzy i oczy były odsłonięte;

3) golf.

22. Pas żołnierski nosi się:

1) do spodni polowych z koszulo-bluzą polową;

2) w zestawie ubioru używanego podczas pełnienia służb dyżurnych;

3) w przypadku konieczności noszenia kabury z bronią i oporządzenia;

4) do munduru ćwiczebnego marynarki wojennej – wyłącznie przy występowaniu z bronią.

23. Przy występowaniu w koszulo-bluzie oficerskiej żołnierze zawodowi noszą do spodni pasek skórzany oficerski, w Marynarce Wojennej z klamrą z napisem „MW".

24. Torbę polową nosi się przewieszoną przez prawe ramię. Górna krawędź torby powinna znajdować się na wysokości dolnej krawędzi pasa. W razie jednoczesnego noszenia torby polowej i maski przeciwgazowej, torbę polową nosi się przewieszoną przez lewe ramię, a maskę przez prawe ramię.

25. Sznury galowe występują w czterech wzorach: generała (admirała), oficera, podoficera i szeregowego. Nosi się je na prawym ramieniu, przypinając je pod naramiennikiem, (w Marynarce Wojennej przy pomocy zapinki) – przy wszyciu rękawa. Pętelkę sznura zapina się na pierwszym górnym guziku zapięcia munduru (pod spodem), a w Marynarce Wojennej – pod klapą, na wysokości pierwszego rzędu guzików tak, aby zwisający na końcu warkocza metalowy wisiorek znajdował się na środku między rzędami guzików. Warkocze sznurów galowych generała przeprowadza się następująco: dłuższy warkocz pod rękawem i zapina na pierwszy guzik, drugi warkocz ułożony na piersi zapina się na drugi od góry guzik munduru. Sznur galowy admirała zakłada się jak u generała, z tym że jego końcówki zapięte są w jednym miejscu (jak u oficera marynarki wojennej). Pętle sznurów galowych oficerskich i generała zakłada się pod prawy rękaw kurtki munduru.

26. Ubranie robocze:

1) nosi się bez pasa, nogawki zaś spodni opuszcza się na cholewki trzewików; w zależności od rodzaju wykonywanej pracy oraz warunków atmosferycznych można zdjąć bluzę lub podwinąć rękawy;

2) zabrania się użytkowania mundurów polowych pod ubraniem roboczym.

27. Ubiór czołgisty nosi się bez pasa, z oznakami stopni. Nogawki spodni opuszcza się na cholewki trzewików.

28. Buty:

1) filcowo-gumowe:

a) nosi się do ubiorów polowych, specjalnych i roboczych przy temperaturach ujemnych,

b) mogą nosić wartownicy na posterunkach zewnętrznych oraz żołnierze, którym przysługują one z tytułu wykonywanych prac (pełnionych funkcji). Ponadto mogą je nosić wszyscy żołnierze na ćwiczeniach w polu w czasie mrozów;

2) gumowe nosi się do ubiorów specjalnych i roboczych, w szczególnych przypadkach również do ubioru polowego, w określonych warunkach terenowych i atmosferycznych.

29. Kombinezon pilota, w zależności od warunków atmosferycznych, użytkuje się z ocieplaczem lub bez niego, zakładając go bezpośrednio na bieliznę pilota.

30. Kurtkę nieprzemakalną:

1) kurtkę wyjściową nieprzemakalną nosi się w składzie ubiorów wyjściowych z kapturem schowanym pod kołnierzem; w zależności od warunków atmosferycznych można zakładać na głowę kaptur; w okresie przejściowym w sprzyjających warunkach atmosferycznych można nosić kurtkę bez podpinki, szalika i rękawiczek. Niedopuszczalne jest noszenie kaptura rozpiętego na plecach w czasie sprzyjających warunków atmosferycznych (bez opadów);

2) kurtkę zimową nieprzemakalną nosi się w składzie ubiorów ćwiczebnych (specjalnych) Marynarki Wojennej oraz Sił Powietrznych; w zależności od warunków atmosferycznych można nosić kurtkę z podpinką lub bez, a także zakładać na głowę kaptur; w sprzyjających warunkach atmosferycznych w okresie przejściowym można nosić kurtkę bez podpinki, szalokominiarki i rękawic.

31. Spodnie zimowe nieprzemakalne – nosi się w ten sposób, że nogawki opuszcza się na cholewki obuwia.

32. Sweter oficerski nosi się przez cały rok do:

1) ubioru wyjściowego z wyłożonym kołnierzem koszuli;

2) ubioru polowego:

a) zamiast lub z bluzą polową (w Marynarce Wojennej również do ubioru ćwiczebnego),

b) z koszulo-bluzą polową z wyłożonym kołnierzem.

33. Skarpetki w Wojskach Lądowych, Siłach Powietrznych i Marynarce Wojennej nosi się koloru czarnego.

34. Kurtkę ubrania ochronnego:

1) można nosić w składzie ubioru polowego, zamiast kurtki polowej;

2) ocieplacz pod kurtkę ubrania ochronnego można użytkować samodzielnie bez kurtki, z oznaką przynależności państwowej, o której mowa w § 38 ust. 1 pkt 2, i oznakami stopni wojskowych.