Skutki podatkowe odstąpienia przez Bank od wymagania spłaty kwoty wynikającej z błędnie naliczonych odsetek od kredytu.

Interpretacja indywidualna

– stanowisko prawidłowe

Szanowny Panie,

stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku dochodowym od osób fizycznych jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

2 sierpnia 2024 r. wpłynął Pana wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy skutków podatkowych odstąpienia przez Bank od wymagania spłaty kwoty wynikającej z błędnie naliczonych odsetek od kredytu. Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

Wraz z żoną posiada Pan kredyt hipoteczny w banku X, który spłacają Państwo zgodnie z zawartą umową i przesyłanym przez Bank harmonogramem. Bank, w dniach od (...).2023 r. do (...).2023 r., od (...).2023 r. do (...).2023 r. oraz od (...).2023 r. do (...).2023 r. przez błąd naliczał nieprawidłowe, niższe odsetki. Po stwierdzeniu błędu instytucja finansowa poinformowała Państwa o tym i zaproponowała rozłożenie brakującej kwoty w wysokości (...) na raty. W związku z popełnionym błędem przez Bank zgłosili Państwo reklamację ws. wydanej decyzji, która została następnie odrzucona. Sprawa została zgłoszona do Arbitra Bankowego przy Związku Banków Polskich w celu rozstrzygnięcia sporu. Wyżej wymieniona instytucja po zapoznaniu się z dokumentacją i stanowiskami stron wydała orzeczenie, które stanowi:

„Sygn. akt (...)

Dnia (...) 2024 roku Zastępca Arbitra Bankowego przy Związku Banków Polskich po rozpoznaniu w dniu (...) 2024 roku w (...) na posiedzeniu niejawnym sprawy z wniosku A.A zam. w (...) przeciwko X w (...) o zapłatę (...) zł

1.stwierdza, że A.A nie jest zobowiązany do zapłaty kwoty (...) na rzecz X w (...);

2.zasądza od X na rzecz A.A (...) zł tytułem zwrotu opłaty arbitrażowej;

3.zasądza od X na rzecz Biura Arbitra Bankowego (...) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania, płatne na podstawie faktury wystawionej przez Związek Banków Polskich.

Uzasadnienie:

Wnioskodawca A.A wniósł o stwierdzenie, że nie jest zobowiązany do zapłaty na rzecz X kwoty (...) zł z tytułu części odsetek za okres od (...).2023 r. do (...).2023 r. naliczonych od udzielonego przez Bank kredytu zarzucając, że zgodnie z zawartą umową spłacał raty kredytowe składające się z części kapitałowej i odsetkowej zgodnie z przesłanymi przez Bank harmonogramami. X w (...) wniósł o oddalenie roszczenia w całości podając, że Wnioskodawca wraz z B.A jest Stroną Umowy o kredyt hipoteczny, który spłacany jest w miesięcznych ratach kapitałowo-odsetkowych. Kredyt oprocentowany jest według zmiennej stopy procentowej, na którą składa się wskaźnik referencyjny (...) i stała marża Banku. W 2023 roku Wnioskodawca skorzystał z wakacji kredytowych i spłata kredytu była zawieszona na okres (...).2023 r. do (...).2023 r., (...).2023 r. do (...).2023 r., (...).2023 r. do (...).2023 r. Bank przyznał, że na skutek błędu technicznego w okresie po zawieszeniu spłaty kredytu to jest od (...).2023 r. do (...).2023 r., (...).2023 r. do (...).2023 r. oraz od (...).2023 r. do (...).2023 r. naliczono nieprawidłowe, niższe odsetki według stawki wskaźnika (...) obowiązującej przed okresem zawieszenia, skutkiem czego Bank otrzymał niższe o (...) zł odsetki, które są mu należne i dlatego zaproponował Kredytobiorcom rozłożenie tej kwoty na comiesięczne raty. Zastępca Arbitra ustalił i zważył, co następuje: Zgłoszone roszczenie jest uzasadnione. Na wstępie rozważań przywołać należy przepis art. 353 k.c., który statuuje zasadę swobody kontraktowania, według której strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Z kolei przesłankami odpowiedzialności kontraktowej (umownej) za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy (art. 471 k.c.), które muszą wystąpić łącznie, są następujące okoliczności:

1.istnienie ważnego zobowiązania;

2.niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania;

3.wina;

4.powstanie szkody;

5.związek przyczynowy między zawinionym zachowaniem sprawcy szkody a powstałą szkodą.

Obowiązek wykazania powyższych okoliczności ciąży na Skarżącym (art. 6 k.c.), który w ocenie Zastępcy Arbitra udowodnił wystąpienia przesłanek z p. 2-5, to jest działanie Banku niezgodne z postanowieniami zawartej umowy, powodujące powstanie szkody w jego majątku. Poza sporem pozostaje, że na podstawie zawartej w dniu (...).2020 r. pomiędzy Bankiem a Wnioskodawcą i B.A Umowy kredytu hipotecznego (...) z oprocentowaniem zmiennym nr (...) Bank udzielił Kredytobiorcom kredytu w kwocie (...) PLN na okres (...) miesięcy. Kredyt oprocentowany został według zmiennej stopy procentowej, stanowiącej sumę wskaźnika referencyjnego (...) i stałej marży Banku w wysokości (...)%. Zmiana oprocentowania dokonywana jest po zmianie wysokości wskaźnika referencyjnego, która dokonywana jest corocznie w dniach (...) i (...). Bank nie powiadomił Wnioskodawcy o zmianie wskaźnika referencyjnego, która miała miejsce w dniu (...) 2023 r. i w okresie od (...).2023 r. do (...).2023 r., (...).2023 r. do (...).2023 r. i od (...).2023 r. do (...).2023 r. naliczył odsetki według oprocentowania obowiązującego przed zmianą (podwyższeniem) w dniu (...) 2023 r. wskaźnika referencyjnego z (...)% na (...)%, przez co Wnioskodawca zapłacił odsetki niższe o (...) zł od odsetek, które winny być pobrane przy prawidłowo naliczonym oprocentowaniu. Po stwierdzeniu nieprawidłowości Bank poinformował Skarżącego o konieczności wyrównania nienaliczonych i niepobranych odsetek i zaproponował rozłożenie kwoty (...) zł na raty, które byłyby doliczane do każdej spłacanej raty kredytu, na co Skarżący nie wyraził zgody i wystąpił ze skargą do Bankowego Arbitrażu Konsumenckiego, w której zarzuca, że zobowiązania kredytowe spłacał w terminie mimo trudności związanych z (...), a spłata raty była pobierana automatycznie przez Bank z prowadzonego na jego i drugiego Współposiadacza rzecz rachunku wspólnego. Wnioskodawca podaje, że nie jest samodzielnie w stanie obliczyć wysokości podanej przez Bank raty i działa w zaufaniu do Banku, który przekazuje opracowany harmonogram spłaty. W jego ocenie kwota (...) zł została naliczona niesłusznie i wnosi o jej anulowanie.

Odnosząc się do przedstawionych zarzutów i zgłoszonego żądania w pierwszej kolejności przywołać należy postanowienia art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe, zgodnie z którymi: „Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu”. Umowa kredytu jest zatem umową konsensualną, dwustronnie zobowiązującą, odpłatną, o charakterze ciągłym. Stosunek kredytowania (od łacińskiego credere - wierzyć) zawiera w sobie element zaufania banku do solidności kredytobiorcy w dotrzymaniu umowy i ciążącego na nim obowiązku zwrotu otrzymanej kwoty. Szczegóły, które winna zawierać umowa kredytowa zostały wymienione w ust. 2 przywołanego wyżej przepisu: „umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności:

1)strony umowy;

2)kwotę i walutę kredytu;

3)cel, na który kredyt został udzielony;

4)zasady i termin spłaty kredytu;

4a) w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu;

5)wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany;

6)sposób zabezpieczenia spłaty kredytu;

7)zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu;

8)terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych;

9)wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje;

10)warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy”.

Po zawarciu umowy obowiązkiem Banku jest uruchomienie i wypłata kredytu, a obowiązkiem Kredytobiorcy zapłata prowizji i spłata w ratach kapitału i odsetek, które naliczane są przez Bank. Na Banku spoczywa zatem obowiązek informowania Kredytobiorcy o zmianie wysokości oprocentowania i wysokości raty do spłaty w związku z zaistniałą zmianą. Obowiązek ten został zapisany w zawartej pomiędzy Stronami umowie i po zmianie wysokości wskaźnika referencyjnego winien był dokonać odpowiedniej zmiany w harmonogramie spłat i przesłać harmonogram do Skarżącego, niezależnie od okoliczności, że Skarżący korzystał z ustawowych wakacji kredytowych. Wskazać należy, że Bank jest przedsiębiorcą i profesjonalistą zobowiązanym do zachowania staranności wymaganej w stosunkach danego rodzaju (należyta staranność). Tym samym biorąc pod uwagę uchybienie polegające na niesporządzeniu prawidłowego harmonogramu spłaty, uwzględniającego podwyższone oprocentowanie na skutek zmiany wskaźnika (...), niepoinformowanie o zmianie wysokości raty kredytu Wnioskodawcy i okoliczność, że należytą staranność Banku w zakresie prowadzonej przez niego działalności określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności (art. 355 § 2 k.c.), stwierdzić należy, że Bank przy wykonywaniu Umowy kredytu hipotecznego (...) z oprocentowaniem zmiennym nr (...) należytej staranności nie dochował. Wnioskodawca nie może ponosić odpowiedzialności za skutki zaniechania Banku. Wobec powyższego, uznając zgłoszone roszczenie za zasadne, Zastępca Arbitra Bankowego orzekł, jak w p. 1. Na podstawie § 19 ust. 3 lit. e w zw. z § 21 i § 22 ust. 1-2 Regulaminu Bankowego Arbitrażu Konsumenckiego, Zastępca Arbitra orzekł o kosztach postępowania (p. 2 i 3 Orzeczenia)”.

W nawiązaniu do orzeczenia X wydał poniższą odpowiedź na zgłoszone roszczenie:

„Szanowny Panie, w odpowiedzi na zgłoszenie zarejestrowane pod numerem (...), uprzejmie informuję, że Bank zastosował się do orzeczenia Arbitra Bankowego wydanego w sprawie o sygn. akt (...) w dniu (...).2024 r. Bank odstąpił od wymagania spłaty kwoty (...) PLN oraz w dniu (...).2024 r. przekazał na rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy (...) nr (...) kwotę (...) PLN tytułem zwrotu opłaty arbitrażowej. Jednocześnie uprzejmie informuję, że w związku z odstąpieniem przez Bank od wymagania spłaty kwoty (...) PLN Bank, na podstawie art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, będzie zobowiązany do sporządzenia i przesłania zarówno Panu, jak i właściwemu dla Pana Urzędowi Skarbowemu informacji PIT-11 w zakresie kwoty wynikającej z przedmiotowego orzeczenia Arbitra Bankowego, tj. uzyskania przez Pana przychodu z innych źródeł.

Biuro Rzecznika Klienta”.

Pytanie

Czy w związku z brakiem zobowiązania poprzez odstąpienie od zapłaty przez X wynikającego z błędu rzeczonego Banku jest Pan w obowiązku uiścić podatek dochodowy zgodnie z informacją przesłaną przez instytucję finansową?

Pana stanowisko w sprawie

Pana zdaniem, błąd popełniony przez Bank nie powinien Państwa obciążać, ponieważ z Państwa strony wszystkie warunki umowy zostały spełniane zgodnie z zobowiązaniami, pomimo trudnej sytuacji finansowej i życiowej. Odstąpienie od zapłaty należności popełnionej z winy Banku nie jest Państwa przychodem, a błędnym kosztem, którego nie muszą Państwo ponosić.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.):

W świetle art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Jak wynika z powołanego przepisu ustawodawca przyjął zasadę, że przychodem są:

–pieniądze i wartości pieniężne, które zostały otrzymane przez podatnika – tj. takie pieniądze i wartości pieniężne, które podatnik rzeczywiście „dostał, odebrał, zainkasował, objął w posiadanie”;

–pieniądze i wartości pieniężne, które zostały postawione do dyspozycji podatnika – tj. takie przysporzenia, które zostały mu faktycznie udostępnione/przekazane do odbioru; takie pieniądze i środki pieniężne, które podatnik ma możliwość włączyć do swojego władztwa, a więc ma możliwość skorzystania z tychże pieniędzy i wartości pieniężnych i nie jest to uzależnione od dodatkowej zgody osoby stawiającej określone pieniądze i wartości pieniężne do dyspozycji podatnika.

Pojęcie przychodu wiąże się zatem z przysporzeniem majątkowym po stronie podatnika, z wartością wchodzącą do jego majątku. Przychodami w rozumieniu art. 11 powołanej ustawy mogą być tylko takie świadczenia, które nie mają charakteru zwrotnego. Skoro bowiem przychód jest określonym przyrostem majątkowym po stronie podatnika, jego otrzymanie musi mieć charakter definitywny.

Ustawodawca tworząc system opodatkowania dochodów osób fizycznych miał na względzie, że przysporzenia uzyskiwane przez osoby fizyczne mogą być skutkiem różnych rodzajów czynności i zdarzeń. Stworzył więc klasyfikację tych przysporzeń w oparciu o kryterium źródła przychodów i system ich opodatkowania uwzględniający specyfikę poszczególnych źródeł przychodów (obejmujący m.in. kwestię uwzględniania kosztów uzyskania przychodów dla celów ustalenia dochodu z danego źródła przychodów).

Źródła przychodów zostały określone w art. 10 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wśród nich ustawodawca wyodrębnił – w punkcie 9 ww. przepisu – „inne źródła”.

Stosownie do treści art. 20 ust. 1 tejże ustawy:

Użycie w powyższym przepisie sformułowania „w szczególności” wskazuje, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w treści art. 20 ust. 1 ustawy. O przychodzie podatkowym z innych źródeł będziemy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

Instytucja kredytu uregulowana została przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2488).

Zgodnie z treścią art. 69 ust. 1 ww. ustawy:

Otrzymanie kredytu i jego spłata na warunkach przewidzianych w umowie kredytowej są obojętne podatkowo. Przychód po stronie kredytobiorcy pojawia się w przypadku, kiedy dochodzi do umorzenia kredytu, jego części lub odsetek. Wtedy bowiem kredytobiorca osiąga konkretne przysporzenie majątkowe (przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

W przedmiotowej sprawie – w związku z korzystnym dla Pana orzeczeniem Zastępcy Arbitra Bankowego i stwierdzeniem niedochowania przez Bank należytej staranności przy wykonaniu umowy kredytowej – Bank ten odstąpił od wymagania od Państwa spłaty kwoty, która miałaby rekompensować błąd techniczny po stronie Banku w zakresie naliczania wysokości odsetek od kredytu hipotecznego.

Skoro w opisanej sytuacji mamy do czynienia z odstąpieniem przez Bank od wymagania spłaty przez Pana ww. należności stanowiącej niedopłatę należnych odsetek od kredytu, nie zaś z umorzeniem takich odsetek, nie powoduje to powstania po Pana stronie przychodu. Nie ma zatem podstaw, aby powyższą kwotę, od naliczenia której odstąpił Bank, uznać za Pana przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Interpretacja dotyczy tylko Pana sytuacji prawnopodatkowej – jej wydanie nie ma skutków prawnych dla Pana żony.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Aby interpretacja mogła pełnić funkcję ochronną: Pana sytuacja musi być zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego) i musi się Pan zastosować do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

·Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935; dalej jako „PPSA”.

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.).