Otrzymanie spłaty w wyniku czynności cywilnoprawnej (zawarcia umowy o podział majątku), nie rodzi obowiązku w podatku od czynności cywilnoprawnych.

Interpretacja indywidualna

– stanowisko prawidłowe

Szanowna Pani,

stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego w podatku od czynności cywilnoprawnych jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

27 czerwca 2024 r. wpłynął Pani wniosek z 27 czerwca 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy m.in. podatku od czynności cywilnoprawnych w zakresie skutków podatkowych podziału majątku wspólnego ze spłatą. Uzupełniła go Pani – samoistnie – 3 lipca 2024 r. Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzenia przyszłego

Jest Pani osobą fizyczną podlegającą opodatkowaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od całości swoich dochodów.

W (...) r. zawarła Pani związek małżeński ze swoim byłym małżonkiem (dalej „Małżonek”; Pani łącznie z Małżonkiem jako „Małżonkowie”).

Z chwilą zawarcia małżeństwa, z mocy ustawy powstała między Małżonkami wspólność majątkowa.

W (...) r. Wydział Rodzinny Sądu Okręgowego orzekł rozwód Małżonków, nie orzekając jednocześnie o podziale majątku. Małżonkowie nie zawarli umowy majątkowej małżeńskiej, która znosiłaby obowiązujący między nimi ustrój wspólności ustawowej.

Na potrzeby uporządkowania spraw związanych z majątkami Małżonków i podziałem majątku wspólnego, Małżonkowie zawarli po rozwodowym orzeczeniu Sądu, umowę o podział majątku wspólnego (dalej „UPM”).

W związku z tym, iż na skutek orzeczenia o rozwodzie Małżonkowie stali się współwłaścicielami łącznymi aktywów takich jak udziały w zagranicznych spółkach, nieruchomości czy też środki pieniężne zgromadzone na rachunkach bankowych, Małżonkowie postanowili w rzeczonej umowie podzielić te aktywa i dokonać podziału majątku wspólnego w sposób polubowny (na bazie umowy właśnie).

Jednym ze świadczeń, które będzie elementem rozliczenia podziału majątku wspólnego jest zobowiązanie do spłaty przez Małżonka na Pani rzecz znacznej kwoty pieniężnej, przelewem bankowym na wskazany przez Panią rachunek bankowy. Część środków pochodzić ma bezpośrednio ze środków, które wygenerowane zostaną z działalności biznesowej, jaką prowadzić będzie Małżonek, a część ma zostać przekazana po spełnieniu się warunku w postaci sprzedaży części jednej z nieruchomości będącej przedmiotem podziału w ramach UPM. Środki te mają w całości zaspokoić Pani roszczenie („Spłata”).

Kluczowe dla celów analizy przeprowadzonej we wniosku jest jedno z postanowień UPM, w którym to Strony postanawiają, że w przypadku śmierci Małżonka, w jego obowiązki w ramach Spłaty wstąpią spadkobiercy i będą spełniać wynikające świadczenia na Pani rzecz.

Podział składników majątkowych będzie ostateczny i z tego tytułu nie pojawią się żadne roszczenia z wyjątkiem Spłaty. Jeżeli Spłata nie zostanie zatem dokonana do momentu śmierci Małżonka, to może nastąpić sytuacja, w której zgodnie z treścią UPM zawartej pomiędzy Małżonkami, wpłaty w przyszłości na poczet Spłaty dokonane będą przez spadkobierców Małżonka, którymi to osobami mogą być jego dzieci, ale też zupełnie obce osoby trzecie.

Może powstać zatem sytuacja, że przykładowo powołany do spadku nowy partner życiowy Małżonka po jego śmierci dokona przysporzeń w ramach Spłaty na Pani rzecz.

Zaistnieje w tym przypadku relacja pomiędzy osobą trzecią, a Panią.

Z pozoru będzie mogło się wydawać, że jest to darowizna pomiędzy dwiema niepowiązanymi ze sobą osobami, gdy w istocie będzie to dalej czynność realizująca cel podziału majątku wspólnego.

Wyżej opisana konstrukcja zobowiązania została ukształtowana na wzór postanowień umowy kredytowej, której analizę przeprowadził Sąd Apelacyjny w Gdańsku w sentencji wyroku z 11 kwietnia 2018 r., sygn. akt V ACa 54/17. Postanowienia te wskazują, że umowa powinna zostać wykonana przez spadkobierców na dotychczasowych zasadach. W takiej sytuacji Spłata ma stanowić kontynuację wykonania UPM zawartej po orzeczeniu przez sąd rozwodu. Zaistniała zatem konieczność oceny, czy takie przysporzenie będzie dalej mogło kwalifikować się jako dokonane w ramach wykonania obowiązków dotyczących podziału majątku wspólnego, a co za tym idzie wyłączone z opodatkowania.

Pytanie w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych

Czy czynność w postaci Spłaty podlegać będzie opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych na podstawie ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych? (pytanie oznaczone we wniosku nr 2).

Pani stanowisko w sprawie

Pani zdaniem, czynności związane z podziałem majątku wspólnego nie będą podlegały opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Opodatkowaniu tym podatkiem podlegają czynności prawne, które w sposób wyraźny są wymienione w art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Podział majątku wspólnego – pomimo tego, że przejawia cechy podobne do zniesienia współwłasności, która podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych – nie jest wymieniony w przepisach ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych i brak opodatkowania takiej czynności potwierdzony jest w praktyce orzeczniczej organów podatkowych.

W Pani ocenie, podział majątku wspólnego nie będzie podlegał opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Zgodnie z art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny).

Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Wspólność ustawową charakteryzują dwie podstawowe cechy: jest to wspólność dorobku i wspólność o charakterze łącznym.

Z powyższego przepisu wynika również, że wspólność majątkowa małżeńska oparta jest na małżeństwie jako stosunku prawnym osobistym. Oznacza to, że ustanie małżeństwa, w wyniku np. orzeczenia sądu rozwiązującego je, powoduje ustanie tej wspólności z mocy prawa. Podział majątku wspólnego może w takiej sytuacji dokonać się np. w postaci umowy o podział majątku wspólnego, w której strony szczegółowo opiszą proces podziału wszystkich aktywów objętych wspólnością majątkową i doprowadzą do ostatecznego rozwiązania kwestii majątkowych związanych z ustaniem małżeństwa.

Na potwierdzenie stanowiska przywołała Pani treść interpretacji indywidualnej.

Powyżej przywołaliśmy tylko tę część Pani stanowiska, która odnosi się do podatku od czynności cywilnoprawnych – zgodnie z zakresem tej interpretacji.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z przepisem art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 295):

Art. 1 ust. 1 pkt 2 i 3 ww. ustawy stanowi, że:

Zgodnie z art. 1 ust. 2 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych:

Należy wskazać, iż art. 1 ust. 1 i 2, określający zakres przedmiotowy ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, zawiera enumeratywny katalog czynności, których dokonanie powodować będzie konieczność zapłaty podatku. Tym samym, jeżeli dana czynność nie została wymieniona w ustawowym katalogu nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem nawet, jeżeli wywołuje skutki gospodarcze takie same lub podobne do tych, które zostały w katalogu wymienione. Jednakże należy zaznaczyć, że o zakwalifikowaniu danej umowy do umów podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych nie decyduje nazwa, ale treść umowy.

Z przedstawionego we wniosku zdarzenia przyszłego wynika, że na potrzeby uporządkowania spraw związanych z majątkami Małżonków i podziałem majątku wspólnego, Małżonkowie zawarli po rozwodowym orzeczeniu Sądu, umowę o podział majątku wspólnego (UPM). Jednym ze świadczeń, które będzie elementem rozliczenia podziału majątku wspólnego jest zobowiązanie do spłaty przez Małżonka na Pani rzecz znacznej kwoty pieniężnej, przelewem bankowym na wskazany przez Panią rachunek bankowy. Część środków pochodzić ma bezpośrednio ze środków, które wygenerowane zostaną z działalności biznesowej, jaką prowadzić będzie Małżonek, a część ma zostać przekazana po spełnieniu się warunku w postaci sprzedaży części jednej z nieruchomości będącej przedmiotem podziału w ramach UPM. Środki te mają w całości zaspokoić Pani roszczenie. Jeżeli spłata nie zostanie dokonana do momentu śmierci Małżonka, to może nastąpić sytuacja, w której zgodnie z treścią umowy zawartej pomiędzy Małżonkami, wpłaty w przyszłości na poczet spłaty dokonane będą przez spadkobierców Małżonka, którymi to osobami mogą być jego dzieci, ale też zupełnie obce osoby trzecie.

Zgodnie z przepisem art. 31 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2809 ze zm.):

Wspólność ustawową charakteryzują dwie podstawowe cechy: jest to wspólność dorobku i wspólność o charakterze łącznym. Z powyższego przepisu wynika również, że wspólność majątkowa małżeńska oparta jest na małżeństwie, jako stosunku prawnym osobistym.

W myśl art. 35 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:

Zgodnie natomiast z postanowieniem art. 50¹ tejże ustawy:

Stosownie do treści art. 195 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1610 ze zm.):

Z art. 210 § 1 Kodeksu cywilnego wynika, że:

Art. 211 ww. Kodeksu stanowi, że:

Przechodząc na grunt tej sprawy należy zauważyć, iż w następstwie ustania wspólności majątkowej nastąpi podział majątku małżeńskiego objętego dotychczas ww. wspólnością. Podział majątku małżeńskiego jest instytucją prawa rodzinnego, a nabycie w ramach jego rzeczy i praw majątkowych nie zostało wymienione w enumeratywnym katalogu zawartym w przepisie art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, jako podlegające opodatkowaniu tym podatkiem. W szczególności należy podkreślić, że wykazuje on cechy odrębne od umowy zniesienia współwłasności uregulowanego w Kodeksie cywilnym i w konsekwencji nie należy go utożsamiać ze zniesieniem współwłasności w rozumieniu przepisu art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. f) tejże ustawy. Umowy o podział majątku wspólnego również mają charakter odrębny od zniesienia współwłasności.

Art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych wskazuje przedmiot opodatkowania tym podatkiem. Powoływany artykuł nie wymienia jednak podziału majątku małżonków jako czynności opodatkowanej.

Skoro w art. 1 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy jako podlegające opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych ustawodawca nie wymienił podziału majątku małżonków, to otrzymanie przez Panią spłaty w wyniku czynności cywilnoprawnej (zawarcia umowy), nie rodzi obowiązku w podatku od czynności cywilnoprawnych. Nabycie w wyżej wskazany sposób majątku nie podlega przepisom ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych i z tego tytułu nie będzie Pani zobowiązana do zapłaty tego podatku. Na powyższe pozostaje bez wpływu również fakt możliwej realizacji postanowień umowy w ostateczności przez inne osoby.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Dotyczy ona wyłącznie podatku od czynności cywilnoprawnych. W zakresie podatku od spadków i darowizn oraz podatku dochodowego od osób fizycznych wydane zostały odrębne rozstrzygnięcia.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

- Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pani do interpretacji.

- Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi  (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

- w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

- w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a i art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa.