ZFŚS. Zasady tworzenia i prowadzenia

Wstęp

Pracodawca, stosownie do swoich możliwości i warunków, powinien zaspokajać bytowe, socjalne i kulturalne potrzeby pracowników (art. 16 Kodeksu pracy; dalej: k.p.). Oznacza to, że obowiązek ten nie ma charakteru bezwzględnego. Jego realizacja zależy od możliwości konkretnego pracodawcy. Swoboda oceny własnych możliwości i warunków do realizacji tej zasady prawa pracy należy do pracodawcy. Jednak swoboda ta częściowo jest ograniczona przez przepisy ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 998; ost. zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1586; dalej: ustawa o zfśs). Ustawa o zfśs określa zasady tworzenia przez pracodawców zakładowego funduszu świadczeń socjalnych i zasady gospodarowania środkami tego funduszu, przeznaczonego na finansowanie działalności socjalnej organizowanej na rzecz osób uprawnionych do korzystania z funduszu, na dofinansowanie zakładowych obiektów socjalnych oraz na tworzenie zakładowych żłobków, klubów dziecięcych, przedszkoli oraz innych form wychowania przedszkolnego.

Co do zasady z obowiązku tworzenia zakładowego funduszu świadczeń socjalnych zwolnieni są pracodawcy zatrudniający poniżej 50 pracowników (w przeliczeniu na pełne etaty). Ponadto do tworzenia funduszu zobowiązani są pracodawcy zatrudniający co najmniej 20 pracowników i mniej niż 50 pracowników, u których działają związki zawodowe, jeżeli zakładowa organizacja związkowa złoży wniosek w tej sprawie.

Bezwzględny obowiązek tworzenia zfśs mają natomiast pracodawcy prowadzący działalność w formie jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych. Są oni zobowiązani do tworzenia zfśs bez względu na liczbę zatrudnionych pracowników.

Fundusz tworzy się z corocznego odpisu podstawowego, naliczanego w stosunku do przeciętnej liczby zatrudnionych.

Obowiązek tworzenia przez pracodawcę funduszu socjalnego i prowadzenia działalności socjalnej jest taki sam względem wszystkich pracowników. Jednak z tego obowiązku nie wynikają żadne roszczenia pracownika o świadczenia. Pracownik nabywa prawo do świadczenia z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych dopiero wtedy, gdy świadczenie to zostanie mu przyznane.