Układ o stowarzyszeniu między Unią Europejską i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a Ukrainą, z drugiej strony

Akt prawny obowiązujący

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, L rok 2014 nr 161 str. 3

Wersja aktualna od 2017.09.01

UKŁAD O STOWARZYSZENIU

między Unią Europejską i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a Ukrainą, z drugiej strony

PREAMBUŁA

KRÓLESTWO BELGII,

REPUBLIKA BUŁGARII,

REPUBLIKA CZESKA,

KRÓLESTWO DANII,

REPUBLIKA FEDERALNA NIEMIEC,

REPUBLIKA ESTOŃSKA,

IRLANDIA,

REPUBLIKA GRECKA,

KRÓLESTWO HISZPANII,

REPUBLIKA FRANCUSKA,

REPUBLIKA CHORWACJI,

REPUBLIKA WŁOSKA,

REPUBLIKA CYPRYJSKA,

REPUBLIKA ŁOTEWSKA,

REPUBLIKA LITEWSKA,

WIELKIE KSIĘSTWO LUKSEMBURGA,

WĘGRY

REPUBLIKA MALTY,

KRÓLESTWO NIDERLANDÓW,

REPUBLIKA AUSTRII,

RZECZPOSPOLITA POLSKA,

REPUBLIKA PORTUGALSKA,

RUMUNIA,

REPUBLIKA SŁOWENII,

REPUBLIKA SŁOWACKA,

REPUBLIKA FINLANDII,

KRÓLESTWO SZWECJI,

ZJEDNOCZONE KRÓLESTWO WIELKIEJ BRYTANII I IRLANDII PÓŁNOCNEJ,

Umawiające się Strony Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, zwane dalej „państwami członkowskimi”,

UNIA EUROPEJSKA, zwana dalej „Unią” lub „UE”,

oraz

EUROPEJSKA WSPÓLNOTA ENERGII ATOMOWEJ, zwana dalej „Euratomem”,

z jednej strony, oraz

UKRAINA

z drugiej strony,

zwane dalej łącznie „Stronami”,

UWZGLĘDNIAJĄC bliskie związki historyczne i coraz bliższe powiązania między Stronami, a także ich dążenie do zacieśnienia i rozszerzenia stosunków w sposób ambitny i nowatorski,

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do bliskich i długotrwałych stosunków opartych na wspólnych wartościach, takich jak: poszanowanie zasad demokratycznych, praworządność, dobre sprawowanie rządów, prawa człowieka i podstawowe wolności, w tym prawa osób należących do mniejszości narodowych, niedyskryminacja osób należących do mniejszości i poszanowanie różnorodności, godności ludzkiej oraz zobowiązanie do poszanowania zasad wolnej gospodarki rynkowej, która ułatwi udział Ukrainy w politykach europejskich;

UZNAJĄC, że jako państwo europejskie Ukraina podziela wspólną historię i wspólne wartości z państwami członkowskimi Unii Europejskiej (UE) i zobowiązuje się propagować te wartości;

ODNOTOWUJĄC znaczenie, jakie ma dla Ukrainy tożsamość europejska;

UWZGLĘDNIAJĄC silne poparcie społeczne na Ukrainie dla europejskich aspiracji kraju;

POTWIERDZAJĄC, że Unia Europejska uznaje europejskie aspiracje Ukrainy i z zadowoleniem przyjmuje jej wybór, w tym zobowiązanie do budowania mocnej i trwałej demokracji oraz gospodarki rynkowej;

UZNAJĄC, że wspólne wartości, na których opiera się Unia Europejska – a mianowicie demokracja, poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności oraz praworządność – stanowią również istotne elementy niniejszego Układu;

UZNAJĄC, że stowarzyszenie polityczne i integracja gospodarcza Ukrainy z Unią Europejską będą zależały od postępów we wdrażaniu obecnego Układu, a także osiągnięć Ukrainy w zapewnianiu poszanowania wspólnych wartości oraz postępów w osiąganiu zbliżenia do UE pod względem politycznym, gospodarczym i prawnym;

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do wdrażania wszystkich zasad i postanowień Karty Narodów Zjednoczonych, Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE), w szczególności aktu końcowego z Helsinek Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie z 1975 r., dokumentów zawierających wnioski z Konferencji w Madrycie i Wiedniu z 1991 i 1992 r., Paryskiej karty dla nowej Europy z 1990 r., Powszechnej deklaracji praw człowieka ONZ z 1948 r. oraz Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności Rady Europy z 1950 r.;

PRAGNĄC wzmacniać pokój i bezpieczeństwo międzynarodowe, a także angażować się w skuteczne działania wielostronne oraz pokojowe rozwiązywanie sporów, zwłaszcza poprzez współpracę w tym celu w ramach Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ), OBWE i Rady Europy;

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do wspierania niezależności, suwerenności, integralności terytorialnej i nienaruszalności granic;

PRAGNĄC osiągnąć jak największe zbliżenie stanowisk w zakresie dwustronnych, regionalnych i międzynarodowych kwestii będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, uwzględniając wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa (WPZiB) Unii Europejskiej, w tym wspólną politykę bezpieczeństwa i obrony (WPBiO);

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do ponownego potwierdzenia zobowiązań międzynarodowych Stron, do zwalczania szerzenia broni masowego rażenia i systemów jej przenoszenia oraz do współpracy w zakresie rozbrojenia i kontroli zbrojeń;

PRAGNĄC przyspieszyć proces reform i zbliżenia przepisów na Ukrainie, przyczyniając się w ten sposób do stopniowej integracji gospodarczej i pogłębienia stowarzyszenia politycznego;

PRZEKONANE o potrzebie wdrożenia przez Ukrainę reform politycznych, społeczno-gospodarczych, prawnych i instytucjonalnych niezbędnych do skutecznego wdrożenia niniejszego Układu i zobowiązując się do zdecydowanego wspierania tych reform na Ukrainie;

PRAGNĄC osiągnąć integrację gospodarczą, między innymi poprzez pogłębioną i kompleksową strefę wolnego handlu (DCFTA) jako integralną część niniejszego Układu, zgodnie z prawami i zobowiązaniami wynikającymi z członkostwa Stron w Światowej Organizacji Handlu (WTO), a także poprzez szeroko zakrojone zbliżenie przepisów;

UZNAJĄC, że taka pogłębiona i kompleksowa strefa wolnego handlu, powiązana z szerszym procesem zbliżenia prawodawstwa, przyczyni się do dalszej integracji gospodarczej z rynkiem wewnętrznym Unii Europejskiej zgodnie z niniejszym Układem;

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do stworzenia nowego klimatu sprzyjającego stosunkom gospodarczym między Stronami, a nade wszystko rozwijaniu handlu i inwestycji oraz stymulowaniu konkurencji, które mają kluczowe znaczenie dla restrukturyzacji i modernizacji gospodarczej;

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do zwiększenia współpracy w zakresie energii w oparciu o zobowiązanie Stron do wdrożenia Traktatu o Wspólnocie Energetycznej;

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do zwiększania bezpieczeństwa energetycznego, ułatwienia tworzenia odpowiedniej infrastruktury oraz zwiększenia integracji rynku i zbliżenia przepisów do najważniejszych elementów dorobku UE oraz propagowania efektywności energetycznej i wykorzystywania odnawialnych źródeł energii, a także osiągnięcia wysokiego poziomu bezpieczeństwa jądrowego;

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do intensyfikacji dialogu – w oparciu o podstawowe zasady solidarności, wzajemnego zaufania, wspólnej odpowiedzialności i partnerstwa – oraz współpracy w dziedzinie migracji, azylu i zarządzania granicami, wraz z kompleksowym podejściem uwzględniającym legalną migrację, oraz do współpracy w zwalczaniu nielegalnej imigracji i handlu ludźmi oraz zapewnienia skutecznego wdrażania umowy o readmisji;

UZNAJĄC znaczenie wprowadzenia w odpowiednim czasie ruchu bezwizowego dla obywateli Ukrainy pod warunkiem zapewnienia warunków dla sprawnie zarządzanego i bezpiecznego przepływu osób;

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do zwalczania przestępczości zorganizowanej i zjawiska prania pieniędzy, do zmniejszenia podaży nielegalnych narkotyków i popytu na nie oraz zwiększenia współpracy w zakresie walki z terroryzmem;

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do zacieśnienia współpracy w dziedzinie ochrony środowiska oraz zasad zrównoważonego rozwoju i zielonej gospodarki;

PRAGNĄC zacieśnić kontakty międzyludzkie;

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do propagowania współpracy transgranicznej i międzyregionalnej;

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do stopniowego zbliżenia prawodawstwa Ukrainy z prawodawstwem Unii zgodnie z postanowieniami niniejszego Układu oraz do skutecznej jego realizacji;

UWZGLĘDNIAJĄC fakt, że niniejszy Układ nie przesądza o dalszym rozwoju stosunków między UE a Ukrainą i pozostaje bez uszczerbku dla ich dalszego rozwoju;

POTWIERDZAJĄC, że postanowienia niniejszego Układu wchodzące w zakres części III tytuł V Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej wiążą Zjednoczone Królestwo i Irlandię jako odrębne Umawiające się Strony, nie zaś jako część Unii Europejskiej, chyba że Unia Europejska wraz ze Zjednoczonym Królestwem lub Irlandią wspólnie powiadomią Ukrainę, że Zjednoczone Królestwo lub Irlandia są nimi związane jako część Unii Europejskiej zgodnie z protokołem nr 21 w sprawie stanowiska Zjednoczonego Królestwa i Irlandii w odniesieniu do przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, załączonego do Traktatu o Unii Europejskiej oraz Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Jeżeli Zjednoczone Królestwo lub Irlandia przestaną być związane Układem jako część Unii Europejskiej zgodnie z art. 4a protokołu nr 21 lub zgodnie z art. 10 protokołu nr 36 w sprawie postanowień przejściowych załączonego do Traktatów, Unia Europejska wraz ze Zjednoczonym Królestwem lub Irlandią natychmiast poinformują Ukrainę o wszelkich zmianach w ich stanowisku, w którym to przypadku pozostaną nadal związane postanowieniami Układu indywidualnie. To samo ma zastosowanie do Danii zgodnie z Protokołem nr 22 w sprawie stanowiska Danii załączonym do Traktatów,

UZGODNIŁY, CO NASTĘPUJE:

Artykuł 1

Cele

1. Niniejszym ustanawia się stowarzyszenie między Unią i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a Ukrainą, z drugiej strony.

2. Cele stowarzyszenia to:

a) propagowanie stopniowego zbliżenia między Stronami w oparciu o wspólne wartości oraz bliskie i uprzywilejowane związki oraz coraz większe stowarzyszenie Ukrainy z politykami UE i coraz większy udział w jej programach i agencjach;

b) zapewnienie odpowiednich ram dla zwiększonego dialogu politycznego we wszystkich obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania;

c) propagowanie, zachowanie i wzmacnianie pokoju i stabilizacji w wymiarze regionalnymi i międzynarodowym zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych i aktem końcowym z Helsinek Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie z 1975 r. oraz celami Paryskiej karty dla nowej Europy z 1990 r.;

d) stworzenie warunków dla wzmożonych stosunków gospodarczych i handlowych w ramach dążenia do stopniowej integracji Ukrainy z rynkiem wewnętrznym UE, w tym poprzez stworzenie pogłębionej i kompleksowej strefy wolnego handlu zgodnie z Tytułem IV: (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu oraz wspieranie wysiłków Ukrainy mających na celu przejście do funkcjonującej gospodarki rynkowej między innymi poprzez stopniowe zbliżenie jej prawodawstwa do prawodawstwa Unii;

e) zwiększenie współpracy w dziedzinie sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa w celu wzmocnienia praworządności oraz poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności;

f) stworzenie warunków dla coraz bliższej współpracy w innych dziedzinach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania.

TYTUŁ I

ZASADY OGÓLNE

Artykuł 2

Poszanowanie zasad demokratycznych, praw człowieka i podstawowych wolności, określonych w szczególności w akcie końcowym z Helsinek Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie z 1975 r. oraz Paryskiej karcie dla nowej Europy z 1990 r., a także innych właściwych instrumentach z zakresu praw człowieka, w tym Powszechnej deklaracji praw człowieka ONZ i Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, oraz poszanowanie zasady praworządności są podstawą wewnętrznej i zewnętrznej polityki Stron oraz stanowią istotne elementy niniejszego Układu. Propagowanie poszanowania zasady suwerenności i integralności terytorialnej, nienaruszalności granic i niepodległości, a także zwalczanie rozprzestrzeniania broni masowego rażenia, związanych z nią materiałów oraz systemów ich przenoszenia również stanowią istotne elementy niniejszego Układu.

Artykuł 3

Strony uznają, że u podstaw ich stosunków leżą zasady wolnej gospodarki rynkowej. Praworządność, dobre sprawowanie rządów, walka z korupcją, walka z różnymi formami międzynarodowej przestępczości zorganizowanej i terroryzmu, promowanie zrównoważonego rozwoju i skutecznych działań wielostronnych mają zasadnicze znaczenie dla rozwoju stosunków między Stronami.

TYTUŁ II

DIALOG I REFORMY POLITYCZNE, STOWARZYSZENIE POLITYCZNE, WSPÓŁPRACA I ZBLIŻENIE W DZIEDZINIE POLITYKI ZAGRANICZNEJ I BEZPIECZEŃSTWA

Artykuł 4

Cele dialogu politycznego

1. Strony dalej rozwijają i wzmacniają dialog polityczny we wszystkich dziedzinach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania. Dzięki temu promowane będzie stopniowe zbliżenie w kwestiach dotyczących polityki zagranicznej i bezpieczeństwa w celu coraz większego zaangażowania Ukrainy w europejski obszar bezpieczeństwa.

2. Cele dialogu politycznego to:

a) pogłębianie stowarzyszenia politycznego oraz większe zbliżenie i skuteczność zakresie polityki bezpieczeństwa;

b) propagowanie stabilności i bezpieczeństwa międzynarodowego w oparciu o skuteczne działania wielostronne;

c) wzmocnienie współpracy i dialogu między Stronami w dziedzinie międzynarodowego bezpieczeństwa i zarządzania kryzysowego, w szczególności w celu rozwiązywania światowych i regionalnych problemów oraz głównych zagrożeń;

d) zwiększenie nakierowanej na wyniki praktycznej współpracy między Stronami na rzecz osiągnięcia pokoju, bezpieczeństwa i stabilności na kontynencie europejskim;

e) zwiększenie poszanowania zasad demokratycznych, praworządności i dobrych rządów, praw człowieka i podstawowych wolności, w tym praw osób należących do mniejszości narodowych, niedyskryminacji osób należących do mniejszości i poszanowania różnorodności oraz przyczynianie się do konsolidacji krajowych reform politycznych;

f) rozwijanie dialogu i pogłębienie współpracy między Stronami w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony;

g) promowanie zasad niezależności, suwerenności, integralności terytorialnej i nienaruszalności granic.

Artykuł 5

Fora dialogu politycznego

1. Strony odbywają regularne spotkania na szczycie dotyczące dialogu politycznego.

2. Na szczeblu ministerialnym dialog polityczny prowadzony jest, za obopólnym porozumieniem, w ramach Rady Stowarzyszenia, o której mowa w art. 460 niniejszego Układu, oraz w ramach regularnych spotkań między przedstawicielami Stron na szczeblu ministrów spraw zagranicznych.

3. Dialog polityczny prowadzony jest również w następujących formach:

a) regularnych posiedzeń na szczeblu dyrektorów politycznych, komisji politycznej i bezpieczeństwa oraz na szczeblu ekspertów, w tym podczas posiedzeń dotyczących poszczególnych regionów lub kwestii oraz posiedzeń przedstawicieli Unii Europejskiej, z jednej strony, i przedstawicieli Ukrainy, z drugiej strony;

b) pełnego i terminowego wykorzystania wszystkich kanałów dyplomatycznych i wojskowych między Stronami, w tym odpowiednich kontaktów w państwach trzecich oraz w ONZ, OBWE i innych forach międzynarodowych;

c) regularnych posiedzeń zarówno na szczeblu wysokich urzędników, jak i ekspertów instytucji wojskowych z obu Stron;

d) w każdy inny sposób, w tym podczas spotkań na szczeblu ekspertów, które przyczyniałyby się do poprawy i konsolidacji tego dialogu.

4. Inne procedury i mechanizmy dialogu politycznego, w tym nadzwyczajne konsultacje, prowadzone są za obopólnym porozumieniem Stron.

5. Na szczeblu parlamentarnym dialog polityczny odbywa się w ramach Komisji Parlamentarnej Stowarzyszenia, o której mowa w art. 467 niniejszego Układu.

Artykuł 6

Dialog i współpraca w zakresie reform krajowych

Strony współpracują w celu zapewnienia, aby ich polityki wewnętrzne były oparte na zasadach wspólnych dla Stron, w szczególności zasadzie stabilności i skuteczności instytucji demokratycznych oraz praworządności, a także poszanowaniu praw człowieka i podstawowych wolności, w szczególności tych, o których mowa w art. 14 niniejszego Układu.

Artykuł 7

Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa

1. Strony wzmagają dialog i współpracę oraz propagują stopniowe zbliżenie w dziedzinie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, w tym wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony (WPBiO), oraz zajmują się przede wszystkim kwestiami zapobiegania konfliktom i zarządzania kryzysowego, stabilizacji regionalnej, rozbrojenia, nieproliferacji, kontroli zbrojeń i kontroli wywozu broni, a także intensywnego wzajemnie korzystnego dialogu w dziedzinie przestrzeni kosmicznej. Współpraca opierać się będzie na wspólnych wartościach i wspólnych interesach oraz ma na celu coraz większe zbliżenie i skuteczność polityki, a także propagowanie wspólnego planowania polityki. W tym celu Strony korzystają z forów dwustronnych, międzynarodowych i regionalnych.

2. Ukraina, UE i państwa członkowskie potwierdzają swoje zobowiązanie do poszanowania zasad niezależności, suwerenności, integralności terytorialnej i nienaruszalności granic, określonych w Karcie Narodów Zjednoczonych i akcie końcowym Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie z Helsinek z 1975 r. oraz do propagowania tych zasad w stosunkach dwustronnych i wielostronnych.

3. Strony podejmują wyzwania związane z tymi zasadami w sposób terminowy i spójny na wszystkich odpowiednich szczeblach dialogu politycznego przewidzianych w niniejszym Układzie, w tym na poziomie ministerialnym.

Artykuł 8

Międzynarodowy Trybunał Karny

Strony współpracują w propagowaniu pokoju i sprawiedliwości międzynarodowej poprzez ratyfikację i wdrożenie Rzymskiego Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego z 1998 r. oraz powiązanych z nim instrumentów.

Artykuł 9

Stabilność regionalna

1. Strony intensyfikują swoje wspólne wysiłki na rzecz promowania stabilności, bezpieczeństwa i rozwoju demokratycznego we wspólnym sąsiedztwie, a w szczególności na rzecz współpracy w zakresie pokojowego rozwiązywania konfliktów regionalnych.

2. Wysiłki te podejmowane są w oparciu o wspólnie podzielane zasady dotyczące utrzymywania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, ustanowione w Karcie Narodów Zjednoczonych, akcie końcowym Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie z Helsinek z 1975 r. i innych właściwych dokumentach wielostronnych.

Artykuł 10

Zapobieganie konfliktom, zarządzanie kryzysowe i współpraca wojskowo-techniczna

1. Strony wzmacniają praktyczną współpracę w zakresie zapobiegania konfliktom i zarządzania kryzysowego, w szczególności w celu zwiększenia udziału Ukrainy w cywilnych i wojskowych operacjach zarządzania kryzysowego prowadzonych przez UE, a także w odpowiednich działaniach szkoleniowych i ćwiczeniach, w tym prowadzonych w ramach wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony (WPBiO).

2. Współpraca w tej dziedzinie opiera na warunkach i uzgodnieniach między UE i Ukrainą dotyczących konsultacji i współpracy w dziedzinie zarządzania kryzysowego.

3. Strony badają możliwości współpracy wojskowo-technicznej. Ukraina i Europejska Agencja Obrony (EAO) ustanawiają ścisłe kontakty w celu przedyskutowania poprawy zdolności militarnych, w tym kwestii technicznych.

Artykuł 11

Nierozprzestrzenianie broni masowego rażenia

1. Strony uznają, że rozprzestrzenianie broni masowego rażenia i związanych z nią materiałów oraz systemów ich przenoszenia, zarówno państwom, jak i innym podmiotom, stanowi jedno z największych zagrożeń dla stabilności i bezpieczeństwa w wymiarze międzynarodowym. Strony zgodnie postanawiają zatem współpracować i przyczyniać do walki z rozprzestrzenianiem broni masowego rażenia i związanych z nią materiałów oraz systemów ich przenoszenia poprzez pełne przestrzeganie istniejących zobowiązań Stron w ramach traktatów i umów międzynarodowych o rozbrojeniu i nieproliferacji, jak również innych stosownych zobowiązań międzynarodowych, oraz ich wdrażanie na poziomie krajowym. Strony zgodnie postanawiają, że niniejsze postanowienie stanowi istotny element niniejszego Układu.

2. Strony zgodnie postanawiają ponadto współpracować i przyczyniać się do walki z rozprzestrzenianiem broni masowego rażenia i związanych z nią materiałów oraz systemów ich przenoszenia poprzez:

a) podejmowanie działań mających na celu, w zależności od przypadku, podpisanie, ratyfikowanie lub przystąpienie do wszystkich innych odpowiednich instrumentów międzynarodowych oraz ich pełne wdrożenie;

b) dalsze udoskonalanie krajowych systemów kontroli wywozu w celu skutecznego kontrolowanie wywozu, a także tranzytu towarów mających związek z bronią masowego rażenia, w tym kontrolowanie ostatecznego przeznaczenia technologii i towarów podwójnego zastosowania, a także ustanowienie skutecznych sankcji w przypadku naruszenia kontroli wywozu.

3. Strony zgodnie postanawiają ustanowić regularny dialog polityczny, który będzie towarzyszył i konsolidował te elementy.

Artykuł 12

Rozbrojenie, kontrola zbrojeń, kontrola wywozu broni oraz zwalczanie nielegalnego handlu bronią

Strony rozwijają dalszą współpracę w zakresie rozbrojenia, w tym zmniejszenia swoich zapasów zbędnej broni strzeleckiej i lekkiej, a także skutków opuszczonych niewybuchów, o których mowa w tytule V rozdział 6 (Środowisko) niniejszego Układu, dla ludności i środowiska. Współpraca w zakresie rozbrojenia obejmuje także kontrolę zbrojeń, kontrolę wywozu broni oraz zwalczanie nielegalnego handlu bronią, w tym bronią strzelecką i lekką. Strony propagują powszechne przystępowanie do właściwych instrumentów międzynarodowych i przestrzeganie ich oraz dążą do zapewnienia ich skuteczności, w tym poprzez wdrażanie właściwych rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ.

Artykuł 13

Zwalczanie terroryzmu

Strony zgodnie postanawiają współpracować na szczeblu dwustronnym, regionalnym i międzynarodowym w celu zapobiegania terroryzmowi i zwalczania go zgodnie z prawem międzynarodowym, międzynarodowymi standardami praw człowieka oraz prawem dotyczącym uchodźców i prawem humanitarnym.

TYTUŁ III

SPRAWIEDLIWOŚĆ, WOLNOŚĆ I BEZPIECZEŃSTWO

Artykuł 14

Praworządność oraz przestrzeganie praw człowieka i podstawowych wolności

W ramach swojej współpracy w zakresie sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa Strony przywiązują szczególną wagę do konsolidacji praworządności oraz ogólnego wzmocnienia instytucji na wszystkich szczeblach w dziedzinie administracji, a w szczególności w dziedzinach egzekwowania prawa i wymiaru sprawiedliwości. Współpraca będzie miała na celu w szczególności wzmocnienie sądownictwa, zwiększenie jego skuteczności, zagwarantowanie jego niezależności i bezstronności oraz zwalczanie korupcji. Wszelka współpraca w dziedzinie sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa będzie kierować się przestrzeganiem praw człowieka i podstawowych wolności.

Artykuł 15

Ochrona danych osobowych

Strony uzgadniają, że będą współpracować w celu zapewnienia odpowiedniego poziomu ochrony danych osobowych zgodnie z najwyższymi normami europejskimi i międzynarodowymi, w tym z odpowiednimi instrumentami Rady Europy. Współpraca w zakresie ochrony danych osobowych może obejmować między innymi wymianę informacji i ekspertów.

Artykuł 16

Współpraca w zakresie migracji, azylu i zarządzania granicami

1. Strony potwierdzają znaczenie wspólnego zarządzania przepływem migracji między ich terytoriami i dalej prowadzą kompleksowy dialog dotyczący wszystkich kwestii związanych z migracją, w tym nielegalnej migracji, legalnej migracji, przemytu ludzi i handlu ludźmi, a także dotyczący uwzględnienia zagadnień migracji w krajowych strategiach rozwoju gospodarczego i społecznego obszarów, z których pochodzą migranci. Dialog ten opiera się na podstawowych zasadach solidarności, wzajemnego zaufania, wspólnej odpowiedzialności i partnerstwa.

2. Zgodnie ze stosownym obowiązującym prawodawstwem unijnym i krajowym współpraca będzie się koncentrować w szczególności na następujących zagadnieniach:

a) przeciwdziałanie podstawowym przyczynom migracji dzięki aktywnemu korzystaniu z możliwości współpracy w tej dziedzinie z państwami trzecimi i na forum międzynarodowym;

b) wspólne ustanowienie skutecznej i prewencyjnej polityki w zakresie zwalczania nielegalnej migracji, przemytu ludzi i handlu ludźmi, w tym sposobów zwalczania sieci skupiających przemytników i handlarzy oraz ochrony dla ofiar tego rodzaju handlu;

c) ustanowienie kompleksowego dialogu w sprawie azylu, zwłaszcza w kwestiach dotyczących praktycznego wdrażania Konwencji Narodów Zjednoczonych dotyczącej statusu uchodźców z 1951 r. i Protokołu dotyczącego statusu uchodźców z 1967 r. oraz innych właściwych instrumentów międzynarodowych, jak również zapewnienie poszanowania zasady „non-refoulement”;

d) zasady przyjmowania, prawa i status osób przyjętych oraz sprawiedliwe traktowanie i integracja legalnie przebywających osób niebędących obywatelami;

e) dalsze opracowywanie środków operacyjnych w dziedzinie zarządzania granicami;

(i) współpraca w dziedzinie zarządzania granicami może obejmować między innymi szkolenia, wymianę najlepszych praktyk łącznie z aspektami technologicznymi, wymianę informacji zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami oraz, w stosownych przypadkach, wymianę oficerów łącznikowych;

(ii) wysiłki Stron w tej dziedzinie będą miały na celu skuteczne wdrożenie zasady zintegrowanego zarządzania granicami;

f) zwiększenie bezpieczeństwa dokumentów;

g) opracowanie skutecznej polityki w zakresie powrotów, w tym w zakresie jej wymiaru regionalnego; oraz

h) wymiana poglądów na temat nieoficjalnego zatrudniania migrantów.

Artykuł 17

Traktowanie pracowników

1. Z zastrzeżeniem przepisów ustawowych, warunków i procedur mających zastosowanie w państwach członkowskich i w UE, traktowanie przyznane pracownikom będącym obywatelami Ukrainy i zatrudnionym legalnie na terytorium państwa członkowskiego musi być wolne od wszelkiej dyskryminacji ze względu na obywatelstwo w zakresie warunków pracy, wynagrodzenia lub zwolnienia, w porównaniu z obywatelami tego państwa członkowskiego.

2. Traktowanie, o którym mowa w ust. 1, Ukraina przyznaje, z zastrzeżeniem przepisów ustawowych, warunków i procedur na Ukrainie, pracownikom będącym obywatelami państwa członkowskiego zatrudnionym legalnie na jej terytorium.

Artykuł 18

Mobilność pracowników

1. Uwzględniając sytuację na rynku pracy w państwach członkowskich, z zastrzeżeniem prawodawstwa oraz zgodnie z przepisami obowiązującymi w państwach członkowskich i w UE w dziedzinie mobilności pracowników:

a) należy zachować i w miarę możliwości poprawić istniejące ułatwienia w dostępie do zatrudnienia pracowników ukraińskich, przyznane przez państwa członkowskie na mocy umów dwustronnych;

b) pozostałe państwa członkowskie zbadają możliwość zawarcia podobnych umów.

2. Rada Stowarzyszenia zbada przyznanie innych korzystniejszych przepisów w dodatkowych dziedzinach, w tym ułatwień w dostępie do szkoleń zawodowych, zgodnie z przepisami ustawowymi, warunkami i procedurami obowiązującymi w państwach członkowskich i w UE, oraz uwzględniając sytuację na rynku pracy w państwach członkowskich i w UE.

Artykuł 19

Przepływ osób

1. Strony zapewniają pełne wdrożenie:

a) umowy między Wspólnotą Europejską a Ukrainą o readmisji z dnia 18 czerwca 2007 r. (poprzez wspólny komitet ds. readmisji ustanowiony na mocy jej art. 15);

b) umowy między Wspólnotą Europejską a Ukrainą o ułatwieniach w wydawaniu wiz z dnia 18 czerwca 2007 r. (poprzez wspólny komitet ds. zarządzania umową ustanowiony na mocy jej art. 12).

2. Strony dokładają również wszelkich starań, aby zwiększyć mobilność obywateli i osiągnąć dalszy postęp w zakresie dialogu wizowego.

3. Strony podejmują stopniowo działania na rzecz wprowadzenia w stosownym czasie ruchu bezwizowego, pod warunkiem że zostaną spełnione warunki dla dobrze zarządzanej i bezpiecznej mobilności, określone w dwuetapowym planie działania w sprawie liberalizacji reżimu wizowego przedstawionym na szczycie UE-Ukraina w dniu 22 listopada 2010 r.

Artykuł 20

Pranie pieniędzy i finansowanie działalności terrorystycznej

Strony współpracują ze sobą w celu zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu działalności terrorystycznej oraz ich zwalczania. W tym celu Strony zwiększają swoją dwustronną i międzynarodową współpracę w tej dziedzinie, w tym na szczeblu operacyjnym. Strony zapewniają wdrożenie stosownych norm międzynarodowych, zwłaszcza norm Grupy Specjalnej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (FATF) i norm równoważnych normom przyjętym przez Unię.

Artykuł 21

Współpraca w zakresie walki z narkotykami, prekursorami narkotykowymi i substancjami psychotropowymi

1. Strony współpracują w sprawach związanych z nielegalnymi narkotykami na podstawie wspólnie uzgodnionych zasad zgodnie z odpowiednimi konwencjami międzynarodowymi oraz z uwzględnieniem deklaracji politycznej oraz Deklaracji specjalnej w sprawie wytycznych zmierzających do redukcji popytu na narkotyki, zatwierdzonej przez dwudziestą specjalną sesję Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych w sprawie narkotyków w czerwcu 1998 r.

2. Współpraca ta ma na celu zwalczanie nielegalnych narkotyków, zmniejszenie podaży narkotyków, handlu narkotykami i popytu na nie oraz radzenie sobie ze skutkami zdrowotnymi i społecznymi nadużywania narkotyków. Współpraca ta ma również na celu bardziej skuteczne zapobieganie wykorzystywaniu prekursorów chemicznych do nielegalnej produkcji narkotyków i substancji psychotropowych.

3. Aby osiągnąć te cele, Strony posługują się niezbędnymi metodami współpracy, zapewniając zrównoważone i zintegrowane podejście do przedmiotowych zagadnień.

Artykuł 22

Walka z przestępczością i korupcją

1. Strony współpracują w zakresie zwalczania i zapobiegania działalności przestępczej i nielegalnej, zorganizowanej lub innej.

2. Współpraca ta dotyczy między innymi:

a) przemytu ludzi, broni palnej i nielegalnych narkotyków, a także handlu nimi;

b) nielegalnego handlu towarami;

c) przestępstw gospodarczych, w tym w dziedzinie podatków;

d) korupcji, zarówno w sektorze prywatnym, jak i publicznym;

e) fałszowania dokumentów;

f) cyberprzestępczości.

3. Strony zwiększają swoją współpracę w tej dziedzinie na szczeblu dwustronnym, regionalnym i międzynarodowym, w tym współpracę, w której bierze udział Europol. Strony dalej rozwijają swoją współpracę między innymi w zakresie:

a) wymiany najlepszych praktyk, w tym technik dochodzeniowych i badań nad przestępczością;

b) wymiany informacji zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami;

c) budowania potencjału, w tym szkoleń oraz, w stosownych przypadkach, wymiany personelu;

d) zagadnień związanych z ochroną świadków i ofiar.

4. Strony są zobowiązane do skutecznego wdrożenia Konwencji Narodów Zjednoczonych przeciwko międzynarodowej przestępczości zorganizowanej z 2000 r. wraz z trzema protokołami, Konwencji Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji z 2003 r. i innych stosownych instrumentów międzynarodowych.

Artykuł 23

Współpraca w zakresie walki z terroryzmem

1. Strony zgodnie postanawiają współpracować w celu zapobiegania aktom terrorystycznym i ich zwalczania zgodnie z prawem międzynarodowym, międzynarodowym prawem praw człowieka, prawem uchodźców i prawem humanitarnym oraz odpowiednimi przepisami ustawowymi i wykonawczymi Stron. Strony uzgadniają w szczególności, że będą współpracować w oparciu o pełne wdrożenie rezolucji nr 1373 Rady Bezpieczeństwa ONZ z 2001 r., globalnej strategii zwalczania terroryzmu ONZ z 2006 r. i innych stosownych instrumentów ONZ oraz mających zastosowanie konwencji i instrumentów międzynarodowych.

2. Strony współpracują w szczególności poprzez wymianę:

a) informacji na temat grup terrorystycznych oraz ich sieci wsparcia;

b) doświadczeń i informacji w zakresie tendencji w zakresie terroryzmu oraz środków i metod zwalczania terroryzmu, w tym w zakresie spraw technicznych i szkoleń, oraz

c) doświadczeń w zakresie zapobiegania terroryzmowi.

Wymiana wszelkich informacji odbywa się w zgodzie z prawem międzynarodowym i krajowym.

Artykuł 24

Współpraca prawna

1. Strony uzgadniają, że będą dalej rozwijać współpracę sądową w sprawach cywilnych i karnych, w pełni korzystając z odpowiednich instrumentów międzynarodowych i dwustronnych oraz opierając się na zasadach pewności prawa i prawa do rzetelnego procesu sądowego.

2. Strony uzgadniają, że będą dalej ułatwiać współpracę sądową w sprawach cywilnych między UE a Ukrainą na podstawie mających zastosowanie wielostronnych instrumentów prawnych, a zwłaszcza konwencji Haskiej Konferencji Prawa Prywatnego Międzynarodowego w zakresie międzynarodowej współpracy prawnej i sporów sądowych, jak również ochrony dzieci.

3. W odniesieniu do współpracy sądowej w sprawach karnych Strony dążą do wzmocnienia porozumień dotyczących wzajemnej pomocy prawnej i ekstradycji. W stosownych przypadkach obejmowałoby to przystąpienie do odpowiednich międzynarodowych instrumentów ONZ i Rady Europy, jak również do Rzymskiego Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego z 1998 r., o którym mowa w art. 8 niniejszego Układu, oraz ich wdrożenie, a także ściślejszą współpracę z Eurojust.

TYTUŁ IV

HANDEL I ZAGADNIENIA ZWIĄZANE Z HANDLEM

ROZDZIAŁ 1

Traktowanie narodowe i dostęp towarów do rynku

Sekcja 1

Postanowienia wspólne

Artykuł 25

Cel

Strony stopniowo ustanawiają strefę wolnego handlu w okresie przejściowym trwającym maksymalnie 10 lat od wejścia w życie niniejszego Układu (¹) zgodnie z postanowieniami niniejszego Układu oraz zgodnie z art. XXIV Układu ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu 1994 (zwanego dalej „GATT z 1994 r.”).

Artykuł 26

Zakres stosowania

1. Postanowienia niniejszego rozdziału mają zastosowanie do handlu towarami (²) pochodzącymi z terytorium Stron.

2. Do celów niniejszego rozdziału „pochodzący” oznacza kwalifikujący się według reguł pochodzenia określonych w protokole I do niniejszego Układu (dotyczącym definicji pojęcia „produkty pochodzące” oraz metod współpracy administracyjnej).

Sekcja 2

Zniesienie należności celnych, opłat i innych należności

Artykuł 27

Definicja należności celnych

Do celów niniejszego rozdziału „należności celne” obejmują każde cło lub wszelkiego rodzaju należności nałożone na przywóz lub wywóz towarów lub z nimi związane, w tym wszelkiego rodzaju podatki wyrównawcze lub należności dodatkowe nałożone na taki przywóz lub wywóz lub z nimi związane. „Należność celna” nie obejmuje jakichkolwiek:

a) należności równoważnych podatkom wewnętrznym, nałożonych zgodnie z art. 32 niniejszego Układu;

b) ceł nałożonych zgodnie z rozdziałem 2 (Środki ochrony handlu) tytułu IV niniejszego Układu;

c) opłat i innych należności nałożonych zgodnie z art. 33 niniejszego Układu.

Artykuł 28

Klasyfikacja towarów

Klasyfikacja towarów będących przedmiotem handlu między Stronami określona jest w odpowiedniej nomenklaturze taryfowej każdej Strony, zgodnie ze zharmonizowanym systemem Międzynarodowej konwencji w sprawie zharmonizowanego systemu oznaczania i kodowania towarów z 1983 r. (zwanym dalej „HS”) z jej późniejszymi zmianami.

Artykuł 29

Zniesienie należności celnych przywozowych

1. Każda Strona obniża lub znosi należności celne na towary pochodzące z terytorium drugiej Strony zgodnie z tabelami stawek celnych określonymi w załączniku I-A do niniejszego Układu (zwanymi dalej „tabelami stawek celnych”).

Bez uszczerbku dla akapitu pierwszego, dla odzieży używanej i pozostałych artykułów używanych objętych ukraińskim kodem celnym 6309 00 00 Ukraina będzie znosić należności celne przywozowe zgodnie z warunkami określonymi w załączniku I-B do niniejszego Układu.

2. Dla każdego towaru podstawowa stawka należności celnych, do której mają być stosowane kolejne obniżki zgodnie z ust. 1 niniejszego artykułu, jest wskazana w załączniku I do niniejszego Układu.

3. Jeżeli w jakimkolwiek momencie po dniu wejścia w życie niniejszego Układu Strona obniży swoją stawkę należności celnej stosowaną wobec kraju najbardziej uprzywilejowanego (zwanego dalej „KNU”), stawka ta stosowana jest wyłącznie jako stawka podstawowa, o ile i tak długo, jak jest ona niższa od stawki obliczonej zgodnie z tabelą stawek celnych tej Strony.

4. Po upływie pięciu lat po wejściu w życie niniejszego Układu, na wniosek którejkolwiek ze Stron, Strony konsultują się wzajemnie, aby rozważyć przyspieszenie znoszenia należności celnych we wzajemnym handlu oraz rozszerzenie zakresu takiego znoszenia. Decyzja Komitetu Stowarzyszenia w składzie odpowiedzialnym za handel zgodnie z art. 465 niniejszego Układu (zwanego dalej również „Komitetem ds. Handlu”) w sprawie przyspieszenia lub znoszenia należności celnych na dany towar zastępuje każdą stawkę celną lub kategorię znoszenia ceł określoną dla tego towaru zgodnie z tabelami stawek celnych.

Artykuł 30

Zawieszenie

Żadna ze Stron nie może podnosić jakichkolwiek istniejących należności celnych ani przyjmować jakichkolwiek nowych należności celnych w stosunku do towarów pochodzących z terytorium drugiej Strony. Nie wyklucza to, że każda ze Stron może:

a) podnieść należność celną do poziomu określonego w jej tabeli stawek celnych po jej uprzednim jednostronnym obniżeniu; lub

b) utrzymać lub podwyższyć należność celną zgodnie z zezwoleniem udzielonym przez Organ Rozstrzygania Sporów (zwany dalej „DSB”) Światowej Organizacji Handlu (zwanej dalej „WTO”).

Artykuł 31

Należności celne wywozowe

1. Strony nie ustanawiają ani nie utrzymują należności celnych, podatków lub innych środków o skutku równoważnym nałożonych na wywóz towarów na terytorium drugiej Strony, lub z nim związane.

2. Istniejące należności celne lub środki o skutku równoważnym stosowane przez Ukrainę, wymienione w załączniku I-C do niniejszego Układu, są znoszone przez okres przejściowy zgodnie z jej tabelą stawek celnych zawartą w załączniku I-C do niniejszego Układu. W przypadku aktualizacji ukraińskiego kodeksu celnego zobowiązania zaciągnięte na mocy tabeli stawek celnych w załączniku I-C do niniejszego Układu pozostają w mocy na podstawie zgodności opisu towarów. Ukraina może wprowadzić środki ochronne w zakresie należności celnych wywozowych przewidziane w załączniku I-D do niniejszego Układu. Takie środki ochronne wygasają z końcem okresu określonego dla danego towaru w załączniku I-D do niniejszego Układu.

Artykuł 32

Subsydia wywozowe i środki o skutku równoważnym

1. Z dniem wejścia w życie niniejszego Układu żadna ze Stron nie utrzymuje, nie wprowadza ani ponownie nie wprowadza subsydiów wywozowych lub innych środków o skutku równoważnym w odniesieniu do towarów rolnych z przeznaczeniem na terytorium drugiej Strony.

2. Do celów niniejszego artykułu „subsydia wywozowe” mają znaczenie określone w art. 1 lit. e) Porozumienia w sprawie rolnictwa zawartego w załączniku 1A do Porozumienia WTO (zwanego dalej „Porozumieniem w sprawie rolnictwa”), z uwzględnieniem wszelkich zmian w tym artykule tego Porozumienia w sprawie rolnictwa.

Artykuł 33

Opłaty i inne należności

Każda Strona zapewnia, zgodnie z art. VIII GATT z 1994 r. i jego uwagami interpretacyjnymi, aby wszystkie opłaty i należności jakiegokolwiek rodzaju inne niż należności celne lub inne środki, o których mowa w art. 27 niniejszego Układu, nałożone na przywóz lub wywóz bądź z nimi związane były ograniczone kwotowo do przybliżonych kosztów wyświadczonych usług oraz nie stanowiły pośredniej ochrony towarów krajowych ani opodatkowania przywozu lub wywozu do celów fiskalnych.

Sekcja 3

Środki pozataryfowe

Artykuł 34

Traktowanie narodowe

Każda Strona przyznaje traktowanie narodowe towarom drugiej Strony zgodnie z art. III GATT z 1994 r., włącznie z jego uwagami interpretacyjnymi. W tym celu art. III GATT z 1994 r. oraz jego uwagi interpretacyjne zostają włączone do niniejszego Układu i stanowią jego integralną część.

Artykuł 35

Ograniczenia w przywozie i wywozie

Żadna ze Stron nie przyjmuje ani nie utrzymuje zakazów ani ograniczeń ani środków o skutku równoważnym nakładanych na przywóz towarów drugiej Strony ani na wywóz ani sprzedaż eksportową towarów z przeznaczeniem na terytorium drugiej Strony, chyba że postanowienia niniejszego Układu stanowią inaczej lub odbywa się to zgodnie z art. XI GATT z 1994 r. i jego uwagami interpretacyjnymi. W tym celu art. XI GATT z 1994 r. oraz jego uwagi interpretacyjne zostają włączone do niniejszego Układu i stanowią jego integralną część.

Sekcja 4

Postanowienia szczegółowe dotyczące towarów

Artykuł 36

Wyjątki ogólne

Żadne z postanowień niniejszego Układu nie może być rozumiane jako zapobiegające przyjmowaniu lub stosowaniu przez którąkolwiek ze Stron środków zgodnie z art. XX i XXI GATT z 1994 r. oraz jego uwagami interpretacyjnymi, które są włączone do niniejszego Układu i stanowią jego integralną część.

Sekcja 5

Współpraca administracyjna i koordynacja z innymi państwami

Artykuł 37

Szczególne postanowienia dotyczące współpracy administracyjnej

1. Strony uzgadniają, że współpraca administracyjna jest istotna dla wdrażania i kontroli preferencyjnego traktowania przyznanego na mocy niniejszego rozdziału i podkreślają swoje zobowiązanie do zwalczania nieprawidłowości i nadużyć finansowych w sprawach celnych związanych z przywozem, wywozem, tranzytem towarów oraz poddawaniem ich jakimkolwiek innym systemom lub procedurom celnym, łącznie ze środkami zakazu, ograniczenia i kontroli.

2. W przypadku gdy Strona doświadcza od drugiej Strony, na podstawie obiektywnie udokumentowanych informacji, braku współpracy administracyjnej lub weryfikacji nieprawidłowości lub nadużyć w sprawach, o których mowa w niniejszym rozdziale, Strona ta może tymczasowo zawiesić odpowiednie traktowanie preferencyjne danego produktu lub danych produktów zgodnie z niniejszym artykułem.

3. Do celów niniejszego artykułu brak współpracy administracyjnej w zakresie badania nieprawidłowości lub nadużyć w sprawach celnych oznacza między innymi:

a) powtarzające się przypadki niedopełnienia obowiązku weryfikacji statusu pochodzenia danego produktu lub danych produktów;

b) powtarzające się przypadki odmowy lub nieuzasadnionego opóźnienia w przeprowadzaniu późniejszych weryfikacji dowodów pochodzenia lub przekazywaniu ich wyników;

c) powtarzające się przypadki odmowy lub nieuzasadnionego opóźnienia w wydawaniu zezwolenia na przeprowadzenie misji współpracy administracyjnej celem weryfikacji autentyczności dokumentów lub dokładności informacji dotyczących przyznawania omawianego tu traktowania preferencyjnego.

Do celów niniejszego artykułu ustalenie istnienia nieprawidłowości lub nadużyć może mieć miejsce między innymi w przypadku gdy nastąpił gwałtowny, bez zadowalającego wyjaśnienia, wzrost wielkości przywozu towarów, przekraczający tradycyjne możliwości produkcyjne i wywozowe drugiej Strony, związany z posiadaniem obiektywnych informacji dotyczących nieprawidłowości lub nadużyć.

4. Warunki wprowadzenia tymczasowego zawieszenia są następujące:

a) Strona, która stwierdziła u drugiej Strony na podstawie obiektywnych informacji brak współpracy administracyjnej lub nieprawidłowości lub nadużycia, niezwłocznie powiadamia o tym Komitet ds. Handlu, przekazując jednocześnie obiektywne informacje, oraz rozpoczyna konsultacje w ramach Komitetu ds. Handlu w oparciu o wszelkie stosowne informacje i obiektywne ustalenia celem znalezienia rozwiązania odpowiadającego obu Stronom. W trakcie konsultacji, o których mowa powyżej, dany produkt lub dane produkty korzystają z traktowania preferencyjnego.

b) W przypadku gdy Strony rozpoczęły konsultacje, o których mowa powyżej, w ramach Komitetu ds. Handlu i nie osiągnęły zadowalającego rozwiązania w ciągu trzech miesięcy od pierwszego posiedzenia Komitetu ds. Handlu, zainteresowana Strona może tymczasowo zawiesić odpowiednie traktowanie preferencyjne danego produktu lub danych produktów. O takim tymczasowym zawieszeniu niezwłocznie powiadamia się Komitet ds. Handlu.

c) Tymczasowe zawieszenie przewidziane w niniejszym artykule ogranicza się do środków niezbędnych do ochrony interesów finansowych zainteresowanej Strony. Każde tymczasowe zawieszenie nie może przekraczać sześciu miesięcy. Tymczasowe zawieszenie może być jednak przedłużone. O tymczasowych zawieszeniach niezwłocznie po ich przyjęciu powiadamia się Komitet ds. Handlu. Stanowią one przedmiot okresowych konsultacji w ramach Komitetu ds. Handlu, w szczególności z myślą o ich zniesieniu, gdy tylko ustaną warunki ich zastosowania.

5. Równocześnie z powiadomieniem Komitetu ds. Handlu zgodnie z ust. 4 lit. a) niniejszego artykułu, zainteresowana Strona powinna opublikować zawiadomienie dla importerów w swoich oficjalnych źródłach informacji. W zawiadomieniu dla importerów powinna być zawarta informacja, że w odniesieniu do danego produktu stwierdzono na podstawie obiektywnych informacji brak współpracy administracyjnej lub istnienie nieprawidłowości lub nadużyć.

Artykuł 38

Postępowanie w przypadku błędów administracyjnych

W przypadku popełnienia przez właściwe organy błędu we właściwym zarządzaniu systemem preferencyjnym dotyczącym wywozu, a zwłaszcza w stosowaniu postanowień protokołu do niniejszego Układu dotyczącego definicji pojęcia „produkty pochodzące” i metod współpracy administracyjnej, w przypadku gdy błąd ten wywiera skutki w zakresie ceł przywozowych, Strona, której dotyczą takie skutki, może zwrócić się do Komitetu ds. Handlu o zbadanie możliwości podjęcia wszelkich możliwych działań w celu rozwiązania takiego problemu.

Artykuł 39

Umowy z innymi państwami

1. Niniejszy Układ nie wyklucza utrzymywania lub ustanawiania unii celnych, stref wolnego handlu lub dokonywania uzgodnień dotyczących ruchu przygranicznego, o ile ich skutkiem nie jest konflikt z uzgodnieniami dotyczących handlu przewidzianymi w niniejszym Układzie.

2. Strony prowadzą w ramach Komitetu ds. Handlu konsultacje dotyczące umów ustanawiających unie celne, strefy wolnego handlu lub uzgodnień w zakresie ruchu granicznego, a na wniosek również innych istotnych kwestii związanych z ich polityką handlową wobec państw trzecich. W szczególności w przypadku przystąpienia państwa trzeciego do Unii Europejskiej konsultacje takie prowadzone są w celu zapewniania, aby uwzględnione zostały wspólne interesy Strony UE i Ukrainy, określonych w niniejszym Układzie.

ROZDZIAŁ 2

Środki ochrony handlu

Sekcja 1

Ogólne środki ochronne

Artykuł 40

Postanowienia ogólne

1. Strony potwierdzają swoje prawa i obowiązki na mocy art. XIX GATT z 1994 r. oraz Porozumienia w sprawie środków ochronnych zawartego w załączniku 1A do Porozumienia WTO (zwanego dalej „Porozumieniem w sprawie środków ochronnych”). Strona UE zachowuje swoje prawa i obowiązki na mocy art. 5 Porozumienia w sprawie rolnictwa zawartego w załączniku 1A do Porozumienia WTO (zwanego dalej „Porozumieniem w sprawie rolnictwa” ), z wyjątkiem handlu produktami rolnymi objętego na mocy niniejszego Układu traktowaniem preferencyjnym.

2. Preferencyjne reguły pochodzenia ustanowione na mocy rozdziału 1 (Traktowanie narodowe i dostęp towarów do rynku) tytułu IV niniejszego Układu nie mają zastosowania do niniejszej sekcji.

Artykuł 41

Przejrzystość

1. Strona wszczynająca dochodzenie w sprawie środków ochronnych powiadamia o tym drugą Stronę, wysyłając jej oficjalne powiadomienie, jeżeli ta druga Strona ma istotny interes gospodarczy.

2. Do celów niniejszego artykułu uważa się, że Strona ma istotny interes gospodarczy, jeżeli należy do pięciu największych dostawców produktu będącego przedmiotem przywozu w okresie ostatnich trzech lat, pod względem wielkości albo wartości w ujęciu bezwzględnym.

3. Niezależnie od art. 40 niniejszego Układu oraz bez uszczerbku dla art. 3 ust. 2 Porozumienia w sprawie środków ochronnych, Strona wszczynająca dochodzenie w sprawie środków ochronnych i zamierzająca zastosować środki ochronne niezwłocznie przedkłada na wniosek drugiej Strony pisemne powiadomienie ad hoc dotyczące wszystkich istotnych informacji prowadzących do wszczęcia dochodzenia w sprawie środków ochronnych i nałożenia środków ochronnych, w tym, w stosownych przypadkach, na temat tymczasowych ustaleń oraz ustaleń końcowych wynikających z dochodzenia, jak również oferuje drugiej Stronie możliwość przeprowadzenia konsultacji.

Artykuł 42

Zastosowanie środków

1. Nakładając środki ochronne, Strony starają się to czynić w sposób w najmniejszym stopniu wpływający na dwustronną wymianę handlową.

2. Do celów ust. 1 niniejszego artykułu, jeżeli jedna Strona uzna wymogi prawne związane z nałożeniem ostatecznych środków ochronnych za spełnione, Strona zamierzająca zastosować takie środki powiadamia drugą Stronę i umożliwia przeprowadzenie dwustronnych konsultacji. Jeżeli nie znaleziono zadowalającego rozwiązania w ciągu 30 dni od powiadomienia, Strona dokonująca przywozu może podjąć odpowiednie środki w celu rozwiązania problemu.

Artykuł 43

Kraj rozwijający się

W zakresie, w jakim można uznać Ukrainę za kraj rozwijający się (³) do celów art. 9 Porozumienia w sprawie środków ochronnych, nie będzie ona przedmiotem jakichkolwiek środków ochronnych stosowanych przez Stronę UE, o ile spełnione są warunki określone w art. 9 tego porozumienia.

Sekcja 2

Środki ochronne dotyczące samochodów osobowych

Artykuł 44

Środki ochronne dotyczące samochodów osobowych

1. Ukraina może zastosować środek ochronny w postaci wyższej należności celnej przywozowej nakładanej na samochody osobowe pochodzące (⁴) z terytorium Strony UE sklasyfikowane pod pozycją taryfową 8703 (zwane dalej „produktem” ), zgodnie z definicją zawartą w art. 45 niniejszego Układu oraz zgodnie z postanowieniami niniejszej sekcji, o ile spełniony jest każdy z następujących warunków:

a) jeżeli, w wyniku obniżenia lub zniesienia należności celnych na mocy niniejszego Układu, produkt jest przedmiotem przywozu na terytorium Ukrainy w tak zwiększonych ilościach, w stosunku do produkcji krajowej w ujęciu bezwzględnym lub względnym, oraz na takich warunkach, że może wyrządzić poważną szkodę przemysłowi krajowemu produkującemu produkt podobny;

b) jeżeli łączna wielkość (w sztukach) (⁵) przywozu produktu w danym roku przekracza próg ustalony w tabeli stawek celnych Strony zawartej w załączniku II do niniejszego Układu; oraz

c) jeżeli łączna wielkość (w sztukach) (⁶) przywozu produktu na terytorium Ukrainy w okresie ostatnich 12 miesięcy, kończącym się nie wcześniej niż w przedostatnim miesiącu przed wystosowaniem przez Ukrainę do Strony UE zaproszenia do konsultacji zgodnie z ust. 5, przekracza wartość procentową ustaloną w tabeli stawek celnych Ukrainy zawartej w załączniku II dla wszystkich nowych rejestracji (⁷) samochodów osobowych na Ukrainie w tym samym okresie.

2. Cło na mocy ust. 1 niniejszego artykułu nie może przekraczać niższej z następujących stawek: stosowana stawka KNU lub stawka KNU stosowana w dniu poprzedzającym datę wejścia w życie niniejszego Układu lub stawka celna określona w tabeli stawek celnych Ukrainy zawartej w załączniku II do niniejszego Układu. Cło można stosować jedynie przez pozostałą część danego roku, jak określono w załączniku II do niniejszego Układu.

3. Bez uszczerbku dla ust. 2 niniejszego artykułu, cła stosowane przez Ukrainę na mocy ust. 1 ustalane są zgodnie z tabelą stawek celnych Ukrainy zawartą w załączniku II do niniejszego Układu.

4. Wszelkie dostawy danego produktu, które zostały wysłane w ramach umów przed nałożeniem dodatkowego cła na mocy ust. 1–3 niniejszego artykułu, są zwolnione z jakiegokolwiek takiego dodatkowego cła. Dostawy takie będą jednak wliczone w wielkość przywozu danego produktu w kolejnym roku w celu spełnienia warunków określonych w ust. 1 niniejszego artykułu w danym roku.

5. Ukraina stosuje wszelkie środki ochronne w sposób przejrzysty. W tym celu Ukraina tak szybko, jak to możliwe, powiadamia pisemnie Stronę UE o zamiarze zastosowania takiego środka i przedstawia wszystkie istotne informacje, w tym wielkość (w sztukach) przywozu produktu, całkowitą wielkość (w sztukach) przywozu samochodów osobowych ze wszelkich źródeł oraz nowych rejestracji samochodów osobowych na Ukrainie za okres, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu. Ukraina zaprasza Stronę UE na konsultacje z jak największym wyprzedzeniem przed wprowadzeniem takiego środka w celu przedyskutowania tych informacji. Nie podejmuje się żadnych środków przez 30 dni od dnia zaproszenia na konsultacje.

6. Ukraina może zastosować środek ochronny wyłącznie w następstwie dochodzenia przeprowadzonego przez jej właściwe organy zgodnie z art. 3 i art. 4 ust. 2 lit. c) Porozumienia w sprawie środków ochronnych; w tym celu art. 3 oraz art. 4 ust. 2 lit. c) Porozumienia w sprawie środków ochronnych zostają włączone do niniejszego Układu i stanowią jego część, z uwzględnieniem niezbędnych zmian. Dochodzenie takie musi wykazać, że w wyniku obniżenia lub zniesienia należności celnych na mocy niniejszego Układu, produkt jest przedmiotem przywozu na terytorium Ukrainy w tak zwiększonych ilościach, w stosunku do produkcji krajowej w ujęciu bezwzględnym lub względnym, oraz na takich warunkach, że może wyrządzić poważną szkodę przemysłowi krajowemu produkującemu produkt podobny.

7. Ukraina natychmiast powiadamia pisemnie Stronę UE o wszczęciu dochodzenia, o którym mowa w ust. 6 niniejszego artykułu.

8. W toku dochodzenia Ukraina przestrzega wymogów art. 4 ust. 2 lit. a) i b) Porozumienia w sprawie środków ochronnych; w tym celu art. 4 ust. 2 lit. a) i b) Porozumienia w sprawie środków ochronnych zostaje włączony do niniejszego Układu i stanowi jego część, z uwzględnieniem niezbędnych zmian.

9. Odpowiednie czynniki związane z ustaleniem szkody, o których mowa w art. 4 ust. 2 lit. a) Porozumienia w sprawie środków ochronnych, są oceniane przynajmniej przez trzy kolejne okresy 12 miesięcy, tzn. łącznie przez przynajmniej trzy lata.

10. W ramach dochodzenia ocenia się także wszystkie znane czynniki inne niż zwiększony przywóz preferencyjny na mocy niniejszego Układu, które mogą równocześnie wyrządzać szkodę przemysłowi krajowemu. Wzrost przywozu produktu pochodzącego z terytorium Strony UE nie jest uważany za skutek obniżenia lub zniesienia należności celnych, jeżeli przywóz tego samego produktu z innych źródeł zwiększył się w porównywalnym stopniu.

11. Ukraina informuje pisemnie Stronę UE i wszystkie pozostałe zainteresowane strony o ustaleniach i uzasadnionych wnioskach z dochodzenia z odpowiednim wyprzedzeniem przed rozpoczęciem konsultacji, o których mowa w ust. 5 niniejszego artykułu, w celu dokonania przeglądu informacji wynikających z dochodzenia oraz wymiany w toku konsultacji uwag na temat proponowanych środków.

12. Ukraina zapewnia, aby statystyki dotyczące samochodów osobowych, wykorzystywane jako uzasadnienie takich środków, były wiarygodne, adekwatne i publicznie dostępne w odpowiednim terminie. Ukraina przedstawia niezwłocznie miesięczne statystyki dotyczące wielkości (w sztukach) przywozu produktu, całkowitej wielkości (w sztukach) przywozu samochodów osobowych ze wszelkich źródeł oraz nowych rejestracji samochodów osobowych na Ukrainie.

13. Niezależnie od ust. 1 niniejszego artykułu, postanowienia ust. 1 lit. a) i ust. 6–11 niniejszego artykułu nie mają zastosowania w okresie przejściowym.

14. Ukraina nie stosuje środka ochronnego na mocy niniejszej sekcji przez jeden rok. Ukraina nie stosuje ani nie utrzymuje jakichkolwiek środków ochronnych na mocy niniejszej sekcji ani nie kontynuuje jakiegokolwiek dochodzenia w tym celu po 15. roku.

15. Wykonanie i funkcjonowanie niniejszego artykułu może podlegać dyskusjom i przeglądowi w ramach Komitetu ds. Handlu.

Artykuł 45

Definicje

Do celów niniejszej sekcji oraz załącznika II do niniejszego Układu:

1. „produkt” oznacza wyłącznie samochody osobowe pochodzące z terytorium Strony UE objęte pozycją taryfową 8703 zgodnie z regułami pochodzenia ustanowionymi w protokole I do niniejszego Układu dotyczącym definicji pojęcia „produkty pochodzące” oraz metod współpracy administracyjnej;

2. „poważna szkoda” rozumiana jest zgodnie z art. 4 ust. 1 lit. a) Porozumienia w sprawie środków ochronnych. W tym celu art. 4 ust. 1 lit. a) zostaje włączony do niniejszego Układu i stanowi jego część, z uwzględnieniem niezbędnych zmian;

3. „podobny produkt” rozumiany jest jako produkt, który jest identyczny, tj. produkt przypominający pod wszystkimi względami rozpatrywany produkt lub, w przypadku braku takiego produktu, inny produkt, który wprawdzie nie przypomina go pod wszystkimi względami, ale ma właściwości, które bardzo przypominają właściwości rozpatrywanego produktu;

4. „okres przejściowy” oznacza 10-letni okres rozpoczynający się z dniem wejścia w życie niniejszego Układu. Okres przejściowy zostanie przedłużony o kolejne trzy lata, jeżeli przed upływem roku dziesiątego Ukraina przedłoży Komitetowi ds. Handlu, o którym mowa w art. 465 niniejszego Układu, umotywowany wniosek, a Komitet ds. Handlu go rozpatrzy;

5. „rok pierwszy” oznacza 12-miesięczny okres rozpoczynający się z dniem wejścia w życie niniejszego Układu;

6. „rok drugi” oznacza 12-miesięczny okres rozpoczynający się z dniem pierwszej rocznicy wejścia w życie niniejszego Układu;

7. „rok trzeci” oznacza 12-miesięczny okres rozpoczynający się z dniem drugiej rocznicy wejścia w życie niniejszego Układu;

8. „rok czwarty” oznacza 12-miesięczny okres rozpoczynający się z dniem trzeciej rocznicy wejścia w życie niniejszego Układu;

9. „rok piąty” oznacza 12-miesięczny okres rozpoczynający się z dniem czwartej rocznicy wejścia w życie niniejszego Układu;

10. „rok szósty” oznacza 12-miesięczny okres rozpoczynający się z dniem piątej rocznicy wejścia w życie niniejszego Układu;

11. „rok siódmy” oznacza 12-miesięczny okres rozpoczynający się z dniem szóstej rocznicy wejścia w życie niniejszego Układu;

12. „rok ósmy” oznacza 12-miesięczny okres rozpoczynający się z dniem siódmej rocznicy wejścia w życie niniejszego Układu;

13. „rok dziewiąty” oznacza 12-miesięczny okres rozpoczynający się z dniem ósmej rocznicy wejścia w życie niniejszego Układu;

14. „rok dziesiąty” oznacza 12-miesięczny okres rozpoczynający się z dniem dziewiątej rocznicy wejścia w życie niniejszego Układu;

15. „rok jedenasty” oznacza 12-miesięczny okres rozpoczynający się z dniem dziesiątej rocznicy wejścia w życie niniejszego Układu;

16. „rok dwunasty” oznacza 12-miesięczny okres rozpoczynający się z dniem jedenastej rocznicy wejścia w życie niniejszego Układu;

17. „rok trzynasty” oznacza 12-miesięczny okres rozpoczynający się z dniem dwunastej rocznicy wejścia w życie niniejszego Układu;

18. „rok czternasty” oznacza 12-miesięczny okres rozpoczynający się z dniem trzynastej rocznicy wejścia w życie niniejszego Układu;

19. „rok piętnasty” oznacza 12-miesięczny okres rozpoczynający się z dniem czternastej rocznicy wejścia w życie niniejszego Układu.

Sekcja 3

Brak kumulacji

Artykuł 45 a

Brak kumulacji

Żadna ze Stron nie może jednocześnie stosować w odniesieniu do tego samego produktu:

a) środka ochronnego zgodnie z sekcją 2 (Środki ochronne dotyczące samochodów osobowych) niniejszego rozdziału; oraz

b) środka na mocy art. XIX GATT z 1994 r. oraz Porozumienia w sprawie środków ochronnych.

Sekcja 4

Środki antydumpingowe i wyrównawcze

Artykuł 46

Postanowienia ogólne

1. Strony potwierdzają swoje prawa i obowiązki na mocy art. VI GATT z 1994 r., Porozumienia w sprawie stosowania artykułu VI GATT z 1994 r., zawartego w załączniku 1A do Porozumienia WTO (zwanego dalej „Porozumieniem antydumpingowym”) oraz Porozumienia w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych zawartego w załączniku 1A do Porozumienia WTO (zwanego dalej „Porozumieniem w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych”).

2. Preferencyjne reguły pochodzenia ustanowione na mocy rozdziału 1 (Traktowanie narodowe i dostęp towarów do rynku) tytułu IV niniejszego Układu nie mają zastosowania do niniejszej sekcji.

Artykuł 47

Przejrzystość

1. Strony uzgadniają, że środki antydumpingowe i wyrównawcze powinny być stosowane w pełnej zgodności z wymogami zawartymi odpowiednio w Porozumieniu antydumpingowym oraz w Porozumieniu w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych oraz powinny opierać się na sprawiedliwym i przejrzystym systemie.

2. Po otrzymaniu przez właściwe organy Strony należycie udokumentowanego wniosku antydumpingowego dotyczącego przywozu z terytorium drugiej Strony oraz nie później niż 15 dni przed wszczęciem dochodzenia, Strona powiadamia pisemnie drugą Stronę o otrzymaniu wniosku.

3. Bez uszczerbku dla art. 6 ust. 5 Porozumienia antydumpingowego i art. 12 ust. 4 Porozumienia w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych, Strony zapewniają, natychmiast po nałożeniu tymczasowych środków i przed podjęciem ostatecznej decyzji, pełne i właściwe ujawnienie wszystkich istotnych faktów i ustaleń, które stanowią podstawę dla decyzji o zastosowaniu środków. Ujawnienie dokonywane jest w formie pisemnej oraz zapewnia zainteresowanym stronom odpowiedni czas na przedstawienie swoich uwag. Po ostatecznym ujawnieniu zainteresowane strony mają przynajmniej 10 dni na przedstawienie swoich uwag.

4. O ile nie stanowi to niepotrzebnego opóźnienia w zakresie prowadzonego dochodzenia oraz zgodnie z prawodawstwem krajowym w zakresie procedur dochodzeniowych każda zainteresowana strona ma możliwość bycia wysłuchaną w celu wyrażenia swoich opinii podczas dochodzenia antydumpingowego lub dochodzenia antysubsydyjnego.

Artykuł 48

Uwzględnienie interesu publicznego

Strona może nie stosować środków antydumpingowych lub wyrównawczych w przypadku, gdy na podstawie informacji udostępnionych w toku dochodzenia można jasno stwierdzić, że stosowanie takich środków nie leży w interesie publicznym. Ustalenie, czy występuje interes publiczny, opiera się na ocenie ogółu różnych interesów, w tym interesu przemysłu krajowego oraz użytkowników, konsumentów i importerów w zakresie, w jakim dostarczyli oni organom prowadzącym dochodzenie stosowne informacje.

Artykuł 49

Zasada niższego cła

W przypadku gdy Strona postanawia nałożyć tymczasowe lub ostateczne cło antydumpingowe lub wyrównawcze, kwota takiego cła nie może przekraczać marginesu dumpingu lub subsydiów stanowiących podstawę środków wyrównawczych oraz powinna być niższa od marginesu, jeżeli takie niższe cło byłoby odpowiednie, aby usunąć szkodę wyrządzoną przemysłowi krajowemu.

Artykuł 50

Stosowanie środków i przeglądy

1. Tymczasowe środki antydumpingowe lub wyrównawcze mogą być stosowane przez Strony wyłącznie, jeżeli wstępnie stwierdzono istnienie dumpingu lub subsydiowania wyrządzającego szkodę przemysłowi krajowemu.

2. Przed nałożeniem ostatecznego cła antydumpingowego lub wyrównawczego Strony rozważają możliwość zastosowania konstruktywnych rozwiązań po należytym rozpatrzeniu szczególnych okoliczności każdej sprawy. Bez uszczerbku dla stosownych przepisów prawodawstwa krajowego każdej ze Stron, Strony powinny w pierwszej kolejności zajmować się zobowiązaniami cenowymi w zakresie, w jakim otrzymały one odpowiednie oferty od eksporterów i w jakim akceptacja tych ofert nie jest uważana za nierealistyczną.

3. Po otrzymaniu od eksportera należycie uzasadnionego wniosku o przegląd obowiązujących środków antydumpingowych i wyrównawczych, Strona, która nałożyła środek, obiektywnie i szybko bada taki wniosek oraz jak najszybciej informuje eksportera o wynikach takiego badania.

Sekcja 5

Konsultacje

Artykuł 50 a

Konsultacje

1. Na wniosek jednej ze Stron druga Strona powinna umożliwić przeprowadzenie konsultacji dotyczących konkretnych kwestii, które mogą się pojawić w związku ze stosowaniem środków ochrony handlu. Kwestie te mogą obejmować miedzy innymi: metodologię obliczania marginesów dumpingu, w tym różnych korekt, wykorzystanie danych statystycznych, zmiany wielkości przywozu, stwierdzenie szkody i zastosowanie zasady niższego cła.

2. Konsultacje odbywają się najszybciej jak to możliwe, zwykle w ciągu 21 dni od złożenia wniosku.

3. Konsultacje na mocy niniejszej sekcji przeprowadza się bez uszczerbku dla postanowień art. 41 i 47 niniejszego Układu oraz są one z nimi w pełni zgodne.

Sekcja 6

Postanowienia instytucjonalne

Artykuł 51

Dialog dotyczący środków ochrony handlu

1. Strony zgodziły się ustanowić dialog na poziomie ekspertów dotyczący środków ochrony handlu jako forum współpracy w sprawach dotyczących takich środków.

2. Dialog dotyczący środków ochrony handlu prowadzony jest w celu:

a) poszerzania wiedzy danej Strony na temat przepisów, polityki i praktyki w dziedzinie środków ochrony handlu drugiej Strony oraz ułatwiania ich zrozumienia;

b) badania wykonania niniejszego rozdziału;

c) poprawy współpracy między organami Stron odpowiedzialnymi za kwestie dotyczące środków ochrony handlu;

d) omawiania sytuacji na świecie w zakresie ochrony handlu;

e) współpracy w innych sprawach dotyczących środków ochrony handlu.

3. Posiedzenia w ramach dialogu dotyczącego środków ochrony handlu odbywają się ad hoc na wniosek którejkolwiek ze Stron. Porządek obrad każdego posiedzenia jest wspólnie z wyprzedzeniem uzgadniany.

Sekcja 7

Rozstrzyganie sporów

Artykuł 52

Rozstrzyganie sporów

Tytuł IV rozdział 14 (Rozstrzyganie sporów) niniejszego Układu nie ma zastosowania do sekcji 1, 4, 5, 6 oraz 7 niniejszego rozdziału.

ROZDZIAŁ 3

Bariery techniczne w handlu

Artykuł 53

Zakres stosowania i definicje

1. Niniejszy rozdział stosuje się do opracowywania, przyjmowania i stosowania przepisów technicznych, norm i procedur oceny zgodności, określonych w Porozumieniu w sprawie barier technicznych w handlu, zawartym w załączniku 1A do Porozumienia WTO (dalej zwanym „Porozumieniem TBT”), które mogą mieć wpływ na handel towarami między Stronami.

2. Niezależnie od ust. 1 niniejszego artykułu, niniejszy rozdział nie ma zastosowania do środków sanitarnych i fitosanitarnych określonych w załączniku A do Porozumienia w sprawie stosowania środków sanitarnych i fitosanitarnych zawartego w załączniku 1A do Porozumienia WTO (zwanego dalej „Porozumieniem SPS”) ani do specyfikacji zakupów opracowanych przez organy publiczne, dotyczących ich własnych wymogów w zakresie produkcji lub konsumpcji.

3. Do celów niniejszego rozdziału zastosowanie mają definicje zawarte w załączniku I do Porozumienia TBT.

Artykuł 54

Uznanie Porozumienia TBT

Strony potwierdzają swoje istniejące prawa i wzajemne obowiązki wynikające z Porozumienia TBT, które zostaje niniejszym włączone do niniejszego Układu i stanowi jego część.

Artykuł 55

Współpraca techniczna

1. Strony zacieśniają współpracę w dziedzinie przepisów technicznych, norm, metrologii, nadzoru rynku, akredytacji i procedur oceny zgodności w celu poszerzenia wzajemnego zrozumienia swoich systemów oraz ułatwienia dostępu do swoich rynków. W tym celu mogą one nawiązać dialog regulacyjny zarówno na poziomie horyzontalnym, jak i sektorowym.

2. W ramach tej współpracy Strony starają się określić, rozwinąć i promować inicjatywy ułatwiające wymianę handlową, które mogą obejmować między innymi, lecz nie wyłącznie:

a) wzmacnianie współpracy regulacyjnej poprzez wymianę informacji, doświadczeń i danych; współpracę naukowo-techniczną w celu poprawy jakości swoich przepisów technicznych, norm, testów, nadzoru rynku, certyfikacji i akredytacji oraz skutecznego wykorzystania zasobów regulacyjnych;

b) promowanie i zachęcanie do współpracy dwustronnej między swoimi organizacjami, publicznymi lub prywatnymi, odpowiedzialnymi za metrologię, normalizację, testowanie, nadzór rynku, certyfikację i akredytację;

c) sprzyjanie rozwojowi infrastruktury wysokiej jakości na potrzeby normalizacji, metrologii, akredytacji, oceny zgodności i systemu nadzoru rynku na Ukrainie;

d) promowanie udziału Ukrainy w pracach odnośnych organizacji europejskich;

e) poszukiwanie rozwiązań w przypadku barier w handlu, które mogą się pojawić;

f) koordynowanie swoich stanowisk w międzynarodowych organizacjach handlowych i regulacyjnych, takich jak WTO i Europejska Komisja Gospodarcza Organizacji Narodów Zjednoczonych (dalej zwana „EKG ONZ” ).

Artykuł 56

Zbliżenie przepisów technicznych, norm i oceny zgodności

1. Ukraina podejmuje niezbędne działania w celu stopniowego osiągnięcia zgodności z przepisami technicznymi UE oraz procedurami normalizacji, metrologii, akredytacji i oceny zgodności oraz systemem nadzoru rynku UE, oraz zobowiązuje się przestrzegać zasad i praktyk określonych w odpowiednich decyzjach i rozporządzeniach UE (⁸).

2. Z myślą o osiągnięciu celów określonych w ust. 1 Ukraina, zgodnie z harmonogramem w załączniku III do niniejszego Układu:

(i) włącza odnośny dorobek prawny UE do swojego prawodawstwa;

(ii) dokonuje reform administracyjnych i instytucjonalnych niezbędnych do wykonania niniejszego Układu oraz Układu o ocenie zgodności oraz akceptacji wyrobów przemysłowych (dalej zwanego „ACAA”), o którym mowa w art. 57 niniejszego Układu; oraz

(iii) zapewnia istnienie skutecznego i przejrzystego systemu administracji, niezbędnego do wykonania niniejszego rozdziału.

3. Strony uzgadniają harmonogram w załączniku III do niniejszego Układu i dotrzymują go.

4. Po wejściu w życie niniejszego Układu Ukraina raz do roku przedstawia Stronie UE sprawozdania dotyczące działań podjętych zgodnie z niniejszym artykułem. W przypadku niezrealizowania działań wymienionych w harmonogramie w załączniku III do niniejszego Układu w mających zastosowanie terminach Ukraina przedstawia nowy harmonogram zakończenia tych działań.

5. Ukraina powstrzymuje się od dokonywania w swoim prawodawstwie horyzontalnym i sektorowym wymienionym w załączniku III do niniejszego Układu, z wyjątkiem zmian, które służą ich stopniowemu dostosowywaniu do odpowiedniego dorobku prawnego UE i utrzymaniu tego dostosowania.

6. Ukraina powiadamia Stronę UE o wszelkich tego rodzaju zmianach w swoim prawodawstwie krajowym.

7. Ukraina zapewnia pełne uczestnictwo swoich odnośnych organów krajowych w europejskich i międzynarodowych organizacjach zajmujących się normalizacją, metrologią prawną i podstawową oraz oceną zgodności, w tym akredytacją, zgodnie z obszarem działalności tych organów i dostępnymi dla niej możliwościami członkostwa.

8. Ukraina stopniowo dokonuje transpozycji ogółu norm europejskich (EN) do norm krajowych, co obejmuje również europejskie normy zharmonizowane, których dobrowolne stosowanie uznawane jest za zachowanie zgodności z przepisami wymienionymi w załączniku III do niniejszego Układu. Równocześnie z tą transpozycją Ukraina wycofuje sprzeczne normy krajowe, co obejmuje również stosowanie norm międzypaństwowych (GOST/ГО СТ) opracowanych przed 1992 r. Ponadto Ukraina stopniowo wypełnia pozostałe warunki członkostwa w europejskich organizacjach normalizacyjnych zgodnie z wymogami mającymi zastosowanie do pełnoprawnych członków.

Artykuł 57

Układ o ocenie zgodności oraz akceptacji wyrobów przemysłowych

1. Strony zgodnie postanawiają dodać jako protokół do niniejszego Układu układ ACAA obejmujący jeden lub większą liczbę sektorów wymienionych w załączniku III do niniejszego Układu, gdy stwierdzą, że odpowiednie ukraińskie prawodawstwo sektorowe i horyzontalne oraz instytucje i normy zostały w pełni dostosowane do prawodawstwa, instytucji i norm UE.

2. Układ ACAA będzie stanowić, że handel towarami w sektorach objętych tym układem odbywa się między Stronami na takich samych warunkach, jakie mają zastosowanie w handlu tymi towarami między państwami członkowskimi Unii Europejskiej.

3. Po przeprowadzeniu kontroli przez Stronę UE i osiągnięciu porozumienia co do stanu dostosowania odpowiedniego ukraińskiego prawodawstwa technicznego oraz norm i infrastruktury technicznej układ ACAA dodawany jest do niniejszego Układu za porozumieniem Stron jako protokół, zgodnie z procedurą zmiany niniejszego Układu, i obejmuje te sektory spośród wymienionych w załączniku III do niniejszego Układu, które uznano za dostosowane. Zakłada się, że układ ACAA zostanie ostatecznie rozszerzony, aby objąć, zgodnie z wyżej opisaną procedurą, wszystkie sektory wymienione w załączniku III do niniejszego Układu.

4. Gdy wszystkie wymienione sektory będą już objęte układem ACAA, Strony, za obopólną zgodą oraz zgodnie z procedurą zmiany niniejszego Układu, zobowiązują się rozważyć rozszerzenie zakresu tego układu na inne sektory przemysłu.

5. Do momentu objęcia danego produktu układem ACAA stosuje się wobec niego odnośne istniejące ustawodawstwo Stron z uwzględnieniem postanowień porozumienia TBT.

Artykuł 58

Oznakowywanie i etykietowanie

1. Bez uszczerbku dla art. 56 i 57 niniejszego Układu, w odniesieniu do przepisów technicznych dotyczących wymogów w zakresie etykietowania lub oznakowywania, Strony potwierdzają zasady określone w art. 2 ust. 2 Porozumienia TBT, zgodnie z którym wymogi takie nie mogą być opracowywane, przyjmowane ani stosowane w celu tworzenia niepotrzebnych przeszkód w handlu międzynarodowym ani nie mogą mieć takiego skutku. Z tego względu wymogi dotyczące etykietowana lub oznakowywania nie mogą ograniczać handlu w stopniu większym niż to konieczne do osiągnięcia uzasadnionego celu, biorąc pod uwagę zagrożenia, jakie wywołałoby nieosiągnięcie tego celu.

2. W szczególności, w odniesieniu do obowiązkowego oznakowywania lub etykietowania, Strony zgodnie postanawiają, że

a) podejmą wysiłki w kierunku minimalizacji wymogów dotyczących znakowania lub etykietowania z wyjątkiem wymogów niezbędnych do przyjęcia dorobku UE w tej dziedzinie oraz wymogów dotyczących znakowania i etykietowania w celu ochrony zdrowia, bezpieczeństwa lub środowiska bądź uzasadnionych innymi uzasadnionymi celami polityki publicznej;

b) Strona może określić formę etykiet lub oznaczeń, nie wymaga jednak zatwierdzania, rejestracji lub certyfikacji etykiet;

c) Strony zachowują prawo do wymagania, aby informacje na oznaczeniach lub etykietach były w określonym języku.

ROZDZIAŁ 4

Środki sanitarne i fitosanitarne

Artykuł 59

Cel

1. Celem niniejszego rozdziału jest ułatwienie handlu między Stronami towarami, których dotyczą środki sanitarne i fitosanitarne, przy równoczesnym zapewnieniu ochrony życia i zdrowia ludzi, zwierząt i roślin poprzez:

a) zapewnienie pełnej przejrzystości w kwestii środków sanitarnych i fitosanitarnych mających zastosowanie w handlu;

b) zbliżenie przepisów Ukrainy do przepisów UE;

c) uznawanie statusu Stron pod względem zdrowia zwierząt i roślin oraz stosowanie zasady regionalizacji;

d) ustanowienie mechanizmu uznawania równoważności środków sanitarnych i fitosanitarnych utrzymywanych przez Stronę;

e) dalsze wdrażanie zasad Porozumienia SPS;

f) ustanowienie mechanizmów i procedur w zakresie ułatwiania handlu; oraz

g) poprawę komunikacji i współpracy między Stronami w zakresie środków sanitarnych i fitosanitarnych.

2. Celem niniejszego rozdziału jest również osiągnięcie porozumienia między Stronami w kwestii norm dotyczących dobrostanu zwierząt.

Artykuł 60

Zobowiązania wielostronne

Strony potwierdzają swoje prawa i obowiązki wynikające z Porozumienia SPS.

Artykuł 61

Zakres stosowania

Niniejszy rozdział stosuje się do wszystkich środków sanitarnych i fitosanitarnych Strony, które mogą bezpośrednio lub pośrednio wpływać na handel między Stronami, w tym do środków wymienionych w załączniku IV do niniejszego Układu.

Artykuł 62

Definicje

Do celów niniejszego rozdziału stosuje się następujące definicje:

1. „środki sanitarne i fitosanitarne” oznaczają środki zdefiniowane w pkt 1 załącznika A do Porozumienia SPS, wchodzące w zakres niniejszego rozdziału;

2. „zwierzęta” oznaczają zwierzęta lądowe i wodne zgodnie z ich odpowiednimi definicjami w Kodeksie zdrowia zwierząt lądowych lub Kodeksie zdrowia zwierząt wodnych Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt (dalej zwanej „OIE”);

3. „produkty pochodzenia zwierzęcego” oznaczają produkty pochodzenia zwierzęcego, w tym produkty pochodzące od zwierząt wodnych, zgodnie z ich definicjami w Kodeksie zdrowia zwierząt lądowych i Kodeksie zdrowia zwierząt wodnych OIE;

4. „produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego nieprzeznaczone do spożycia przez ludzi” oznaczają produkty pochodzenia zwierzęcego wymienione w załączniku IV-A część 2 (II) do niniejszego Układu;

5. „rośliny” oznaczają żywe rośliny i określone żywe części roślin, w tym nasiona:

a) owoce w znaczeniu botanicznym, inne niż głęboko zamrożone;

b) warzywa, inne niż głęboko zamrożone;

c) bulwy, bulwocebulki, cebulki, kłącza;

d) kwiaty cięte;

e) gałęzie z liśćmi;

f) drzewa ścięte z zachowanym listowiem;

g) roślinne hodowle tkankowe;

h) liście, liście ozdobne;

i) aktywny pyłek; oraz

j) pączki, szczepy, sadzonki;

6. „produkty roślinne” oznaczają produkty pochodzenia roślinnego, nieprzetworzone lub poddane prostej obróbce, o ile nie są to rośliny, określone w załączniku IV-A część 3 do niniejszego Układu;

7. „nasiona” oznaczają nasiona w znaczeniu botanicznym, przeznaczone do siewu;

8. „szkodniki (organizmy szkodliwe)” oznaczają wszelkie gatunki, szczepy lub biotypy roślin, zwierząt lub czynników chorobotwórczych, szkodliwe dla roślin lub produktów roślinnych;

9. „strefy chronione” w odniesieniu do Strony UE oznaczają strefy chronione w rozumieniu art. 2 ust. 1 lit. h) dyrektywy Rady 2000/29/WE z dnia 8 maja 2000 r. w sprawie środków ochronnych przed wprowadzaniem do Wspólnoty organizmów szkodliwych dla roślin lub produktów roślinnych i przed ich rozprzestrzenianiem się we Wspólnocie (dalej zwanej „dyrektywą 2000/29/WE”) bądź ewentualnych późniejszych przepisów;

10. „choroba zwierzęca” oznacza kliniczne lub patologiczne objawy zakażenia u zwierząt;

11. „choroba zwierząt akwakultury” oznacza zakażenie kliniczne lub niekliniczne jednym lub większą liczbą czynników etiologicznych chorób, o których mowa w Kodeksie zdrowia zwierząt wodnych OIE;

12. „zakażenie u zwierząt” oznacza sytuację, w której zwierzęta są nosicielami czynnika zakaźnego, wykazując kliniczne lub patologiczne objawy zakażenia lub nie wykazując takich objawów;

13. „normy dotyczące dobrostanu zwierząt” oznaczają normy dotyczące ochrony zwierząt opracowane i stosowane przez Strony oraz, w stosownych przypadkach, zgodne z normami OIE, wchodzące w zakres niniejszego Układu;

14. „właściwy poziom ochrony sanitarnej i fitosanitarnej” oznacza właściwy poziom ochrony sanitarnej i fitosanitarnej określony w ust. 5 załącznika A do Porozumienia SPS;

15. „region” w odniesieniu do zdrowia zwierząt oznacza strefy lub regiony określone w Kodeksie zdrowia zwierząt lądowych OIE, a w odniesieniu do akwakultury – określone w Międzynarodowym kodeksie zdrowia zwierząt wodnych OIE, z zastrzeżeniem, że w odniesieniu do terytorium Strony UE uwzględniona zostanie jego specyficzność, przy uznaniu Strony UE za podmiot;

16. „obszar wolny od szkodników” oznacza obszar, w którym dany szkodnik nie występuje, co wykazano na podstawie dowodów naukowych, oraz w którym, w stosownych przypadkach, stan ten jest utrzymywany urzędowo;

17. „ regionalizacja” oznacza pojęcie regionalizacji opisane w art. 6 Porozumienia SPS;

18. „przesyłka” oznacza pewną ilość produktów tego samego typu, objętych tym samym świadectwem lub dokumentem, przemieszczaną tym samym środkiem transportu, wysłaną przez jeden podmiot i pochodzącą z tego samego państwa dokonującego wywozu lub części tego państwa. Przesyłka może składać się z jednej lub większej liczby partii;

19. „przesyłka roślin lub produktów roślinnych” oznacza pewną ilość roślin, produktów roślinnych lub innych artykułów, przemieszczaną z jednego państwa do innego i objętą w razie konieczności jednym świadectwem fitosanitarnym (przesyłka może składać się z jednej lub większej liczby towarów lub partii);

20. „partia” oznacza pewną liczbę jednostek jednego towaru, która charakteryzuje się jednorodnością składu i pochodzenia i stanowi część przesyłki;

21. „równoważność do celów handlowych” (zwana dalej „równoważnością” ) oznacza sytuację, w której Strona dokonująca przywozu uznaje środki sanitarne lub fitosanitarne stosowane przez Stronę dokonującą wywozu za równoważne własnym – nawet jeśli różnią się one od jej własnych – o ile Strona dokonująca wywozu w obiektywny sposób wykaże Stronie dokonującej przywozu, że jej środki zapewniają poziom bezpieczeństwa sanitarnego lub fitosanitarnego właściwy dla Strony dokonującej przywozu;

22. „sektor” oznacza strukturę produkcji i handlu w odniesieniu do produktu lub kategorii produktów Strony;

23. „podsektor” oznacza wyraźnie określoną i kontrolowaną część sektora;

24. „towary” oznaczają zwierzęta lub rośliny lub ich kategorie, bądź też konkretne produkty i inne przedmioty, przemieszczane w celu handlu lub w innych celach, włączając kategorie, o których mowa w pkt 2– 7 niniejszego artykułu;

25. „szczególne zezwolenie na przywóz” oznacza formalne uprzednie zezwolenie wydane przez właściwe organy Strony dokonującej przywozu, skierowane do indywidualnego importera jako warunek przywozu jednej lub wielu przesyłek towaru ze Strony dokonującej wywozu w zakresie niniejszego Układu;

26. „dni robocze” oznaczają dni tygodnia z wyjątkiem niedziel, sobót oraz dni urzędowo wolnych od pracy w jednej ze Stron;

27. „inspekcja” oznacza sprawdzenie jakiegokolwiek aspektu paszy, żywności, zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt w celu weryfikacji, czy w danym aspekcie lub aspektach zachowana jest zgodność z wymogami prawa paszowego i żywnościowego oraz prawa w zakresie zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt;

28. „inspekcja w zakresie zdrowia roślin” oznacza urzędowe wzrokowe sprawdzenie roślin, produktów roślinnych lub innych przedmiotów regulowanych w celu ustalenia ewentualnej obecności szkodników oraz ustalenia zgodności z przepisami fitosanitarnymi;

29. „weryfikacja” oznacza sprawdzenie, poprzez zbadanie i rozpatrzenie obiektywnych dowodów, czy spełnione zostały określone wymogi.

Artykuł 63

Właściwe organy

Podczas pierwszego posiedzenia Podkomitetu ds. Zarządzania Sanitarnego i Fitosanitarnego (dalej zwanego „Podkomitetem SPS”), o którym mowa w art. 74 niniejszego Układu, Strony informują się nawzajem o strukturze i organizacji ich właściwych organów oraz podziale kompetencji między nimi. Strony informują się nawzajem o wszelkich zmianach dotyczących tych właściwych organów, w tym ich punktów kontaktowych.

Artykuł 64

Zbliżenie przepisów

1. Ukraina dokonuje zbliżenia swojego prawodawstwa w kwestiach sanitarnych, fitosanitarnych i dotyczących dobrostanu zwierząt prawodawstwa UE określonego w załączniku V do niniejszego Układu.

2. Strony współpracują w zakresie zbliżenia prawodawstwa i budowania potencjału.

3. Podkomitet SPS prowadzi regularne monitorowanie procesu zbliżenia, określonego w załączniku V do niniejszego Układu, w celu sformułowania niezbędnych zaleceń dotyczących środków służących zbliżeniu.

4. Nie później niż trzy miesiące po wejściu w życie niniejszego Układu Ukraina przedstawia Podkomitetowi SPS kompleksową strategię wykonania niniejszego rozdziału w podziale na obszary priorytetowe odnoszące się do środków określonych w załącznikach IV-A, IV-B i IV-C do niniejszego Układu, które mają służyć ułatwianiu handlu danym towarem lub grupą towarów. Strategia ta stanowi dokument referencyjny na potrzeby wykonywania niniejszego rozdziału i zostanie dodana do załącznika V do niniejszego Układu (⁹).

Artykuł 65

Uznawanie, w celach handlowych, statusu pod względem zdrowia zwierząt i obecności szkodników oraz warunków regionalnych

A. Uznawanie statusu w odniesieniu do chorób zwierząt, zakażeń u zwierząt lub szkodników

1. W odniesieniu do chorób i zakażeń u zwierząt (w tym chorób odzwierzęcych) zastosowanie mają następujące postanowienia:

a) Strona dokonująca przywozu uznaje do celów handlowych status Strony dokonującej wywozu lub jej regionów pod względem zdrowia zwierząt, stwierdzony przez Stronę dokonującą wywozu zgodnie z załącznikiem VII część A do niniejszego Układu, w zakresie chorób zwierząt określonych w załączniku VI-A do niniejszego Układu.

b) W przypadku gdy Strona uzna, że jej terytorium lub jeden z regionów ma szczególny status w odniesieniu do konkretnej choroby zwierzęcej, innej niż choroby wymienione w załączniku VI-A do niniejszego Układu, może ona zażądać uznania tego statusu zgodnie z kryteriami określonymi w załączniku VII część C do niniejszego Układu. Strona dokonująca przywozu może zażądać gwarancji w odniesieniu do przywozu żywych zwierząt i produktów zwierzęcych, odpowiednio do uzgodnionego statusu Stron.

c) Status terytoriów lub regionów lub status w sektorze lub podsektorze Stron, związany z częstością występowania lub zachorowalnością dotyczącą choroby zwierząt innej niż choroby wymienione w załączniku VI-A do niniejszego Układu, bądź zakażeń u zwierząt, lub w stosownych przypadkach z zagrożeniem z nimi związanym, określonym przez OIE, jest uznawany przez Strony za podstawę handlu między nimi. W stosownych przypadkach w odniesieniu do przywozu żywych zwierząt i produktów zwierzęcych Strona dokonująca przywozu może zażądać gwarancji odpowiednich do określonego statusu, zgodnie z zaleceniami OIE.

d) Bez uszczerbku dla art. 67, 69 i 73 niniejszego Układu, o ile Strona dokonująca przywozu nie wniesie wyraźnego sprzeciwu i nie zażąda uzupełniających lub dodatkowych informacji, konsultacji lub weryfikacji, każda ze Stron bez zbędnej zwłoki podejmuje konieczne środki ustawodawcze i administracyjne w celu umożliwienia handlu na podstawie lit. a), b) i c) niniejszego ustępu.

2. W zakresie szkodników zastosowanie mają następujące postanowienia:

a) Strony uznają w celach handlowych ich status dotyczący obecności szkodników określonych w załączniku VI-B do niniejszego Układu.

b) Bez uszczerbku dla art. 67, 69 i 73 niniejszego Układu, o ile Strona dokonująca przywozu nie wniesie wyraźnego sprzeciwu i nie zażąda uzupełniających lub dodatkowych informacji, konsultacji lub weryfikacji, każda ze Stron bez zbędnej zwłoki podejmuje konieczne środki ustawodawcze i administracyjne w celu umożliwienia handlu na podstawie lit. a) niniejszego ustępu.

B. Uznawanie regionalizacji i podziału na strefy, obszarów wolnych od szkodników i stref chronionych

3. Strony uznają pojęcia regionalizacji oraz obszarów wolnych od szkodników, określone w odpowiedniej Międzynarodowej konwencji ochrony roślin i odpowiednich międzynarodowych normach dotyczących środków fitosanitarnych Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa z 1997 r., a także pojęcie stref chronionych w rozumieniu dyrektywy 2000/29/WE, oraz zgadzają się stosować te pojęcia w handlu między sobą.

4. Strony uzgadniają, że decyzje dotyczące regionalizacji w sprawie chorób zwierząt i ryb, wymienionych w załączniku VI-A, oraz w sprawie szkodników wymienionych w załączniku VI-B do niniejszego Układu, podejmuje się zgodnie z postanowieniami załącznika VII część A i B do niniejszego Układu.

5. a) Jeżeli chodzi o choroby zwierząt, zgodnie z art. 67 niniejszego Układu, Strona dokonująca wywozu starająca się o uznanie swojej decyzji w sprawie regionalizacji przez Stronę dokonującą przywozu zgłasza zastosowane przez siebie środki, podając pełne wyjaśnienie i dane stanowiące podstawę dokonanych ustaleń i podjętych decyzji. Bez uszczerbku dla art. 68 niniejszego Układu, o ile Strona dokonująca przywozu nie wniesie wyraźnego sprzeciwu i nie zażąda dodatkowych informacji, konsultacji lub weryfikacji w ciągu 15 dni roboczych od otrzymania zgłoszenia, decyzje dotyczące regionalizacji, których dotyczyło zgłoszenie, uznaje się za przyjęte.

b) Konsultacje, o których mowa w lit. a) niniejszego ustępu, odbywają się zgodnie z art. 68 ust. 3 niniejszego Układu. Strona dokonująca przywozu dokonuje oceny dodatkowych informacji w ciągu 15 dni roboczych od ich otrzymania. Weryfikację, o której mowa w lit. a), przeprowadza się zgodnie z art. 71 niniejszego Układu w ciągu 25 dni roboczych od otrzymania wniosku o weryfikację.

6. a) W kwestii szkodników każda Strona zapewnia, aby w handlu roślinami, produktami roślinnymi i innymi towarami był w stosowny sposób brany pod uwagę status pod względem obecności szkodników dotyczący obszaru uznanego przez drugą Stronę za strefę chronioną lub za obszar wolny od szkodników. Strona ubiegająca się o uznanie przez drugą Stronę jej obszaru wolnego od szkodników zgłasza wprowadzone przez siebie środki oraz – na wniosek drugiej Strony – przedstawia pełne uzasadnienie i dane stanowiące podstawę ustanowienia i utrzymywania obszaru, zgodnie z wytycznymi wynikającymi z odpowiednich międzynarodowych norm dotyczących środków fitosanitarnych, zgodnie z tym, co Strony uznają za stosowne. Bez uszczerbku dla art. 73 niniejszego Układu, o ile Strona nie wniesie wyraźnego sprzeciwu i nie zażąda dodatkowych informacji, konsultacji lub weryfikacji w ciągu trzech miesięcy od zgłoszenia, decyzje dotyczące regionalizacji obszarów wolnych od szkodników, zgłoszone w ten sposób, uznaje się za przyjęte.

b) Konsultacje, o których mowa w lit. a), odbywają się zgodnie z art. 68 ust. 3 niniejszego Układu. Strona dokonująca przywozu przeprowadza ocenę dodatkowych informacji w ciągu trzech miesięcy od ich otrzymania. Weryfikację, o której mowa w lit. a), przeprowadza się zgodnie z art. 71 niniejszego Układu w ciągu 12 miesięcy od otrzymania wniosku o weryfikację, z uwzględnieniem biologii szkodników i upraw, których to dotyczy.

7. Po zakończeniu procedur opisanych w ust. 4– 6 oraz bez uszczerbku dla art. 73 niniejszego Układu, każda ze Stron bez zbędnej zwłoki podejmuje niezbędne środki ustawodawcze i administracyjne w celu umożliwienia handlu na tej podstawie.

C. Segmentacja

Strony zobowiązują się prowadzić dalsze dyskusje w celu wdrożenia zasady segmentacji, o której mowa w załączniku XIV do niniejszego Układu.

Artykuł 66

Określenie równoważności

1. Równoważność można uznać w odniesieniu do:

a) pojedynczego środka; lub

b) grupy środków; lub

c) systemu mającego zastosowanie do sektora, podsektora, towarów lub grup towarów.

2. Przy określaniu równoważności Strony postępują zgodnie z procesem określonym w ust. 3. Proces ten obejmuje obiektywne wykazanie równoważności przez Stronę dokonującą wywozu oraz obiektywną ocenę tego wykazania przez Stronę dokonującą przywozu. Może to obejmować inspekcję lub weryfikację.

3. Na wniosek Strony dokonującej wywozu w sprawie uznania równoważności zgodnie z ust. 1 niniejszego artykułu Strony niezwłocznie i nie później niż trzy miesiące po otrzymaniu takiego wniosku przez Stronę dokonującą przywozu, wszczynają proces konsultacji obejmujący działania określone w załączniku IX do niniejszego Układu. Jednakże w przypadku złożenia wielokrotnych wniosków przez Stronę dokonującą wywozu Strony, na wniosek Strony dokonującej przywozu, uzgadniają w ramach Podkomitetu SPS, o którym mowa w art. 74 niniejszego Układu, harmonogram wszczęcia i prowadzenia procesu, o którym mowa w niniejszym ustępie.

4. W przypadkach, w których w wyniku monitorowania, o którym mowa w art. 64 ust. 3 niniejszego Układu, osiągnięte zostaje zbliżenie przepisów, fakt ten uznaje się za wniosek Ukrainy o wszczęcie procesu uznania równoważności odpowiednich środków, określony w ust. 3 niniejszego artykułu.

5. O ile nie uzgodniono inaczej, Strona dokonująca przywozu finalizuje określenie równoważności, o którym mowa w ust. 3 niniejszego artykułu, w ciągu 360 dni od otrzymania od Strony dokonującej wywozu wniosku, obejmującego dokumentację, w której wykazuje się równoważność, z wyjątkiem upraw sezonowych, w przypadku których uzasadnione jest opóźnienie dokonania oceny w celu umożliwienia weryfikacji w trakcie odpowiedniego okresu wzrostu uprawy.

6. Strona dokonująca przywozu określa równoważność w odniesieniu do roślin, produktów roślinnych i innych towarów w stosownych przypadkach zgodnie z odpowiednimi międzynarodowymi normami dotyczącymi środków fitosanitarnych.

7. Strona dokonująca przywozu może wycofać lub zawiesić równoważność na podstawie wszelkich dokonanych przez jedną ze Stron zmian środków wpływających na równoważność, pod warunkiem że postępowanie odbywa się zgodnie z następującymi procedurami:

a) Zgodnie z art. 67 ust. 2 niniejszego Układu Strona dokonująca wywozu informuje Stronę dokonująca przywozu o wszelkich propozycjach zmian jej środków uznanych za równoważne, oraz o możliwym wpływie proponowanych środków na uznaną równoważność. W ciągu 30 dni roboczych od otrzymania tej informacji Strona dokonująca przywozu informuje Stronę dokonującą wywozu, czy równoważność będzie nadal uznawana na podstawie proponowanych środków;

b) Zgodnie z art. 67 ust. 2 niniejszego Układu Strona dokonująca przywozu informuje Stronę dokonującą wywozu o wszelkich propozycjach zmian jej środków, na których opiera się uznanie równoważności, oraz o możliwym wpływie proponowanych środków na uznaną równoważność. W przypadku gdy Strona dokonująca przywozu zaprzestaje uznawania równoważności, Strony mogą uzgodnić warunki dotyczące ponownego wszczęcia procesu, o którym mowa w ust. 3 niniejszego artykułu, na podstawie proponowanych środków.

8. Uznanie, zawieszenie lub wycofanie równoważności zależy całkowicie od Strony dokonującej przywozu, która działa zgodnie z własnymi ramami administracyjnymi i ustawodawczymi. Strona ta dostarcza Stronie dokonującej wywozu na piśmie pełne uzasadnienie i dane stanowiące podstawę ustaleń i decyzji objętych niniejszym artykułem. W przypadku nieuznania, wycofania lub zawieszenia równoważności Strona dokonująca przywozu informuje Stronę dokonującą wywozu o wymaganych warunkach, na których możliwe jest ponowne wszczęcie procesu, o którym mowa w ust. 3.

9. Bez uszczerbku dla art. 73 niniejszego Układu Strona dokonująca przywozu nie może wycofać ani zawiesić równoważności przed wejściem w życie proponowanych nowych środków którejkolwiek ze Stron.

10. W przypadku formalnego uznania równoważności przez Stronę dokonującą przywozu na podstawie procesu konsultacji opisanego w załączniku IX do niniejszego Układu Podkomitet SPS zgodnie z procedurą opisaną w art. 74 ust. 2 niniejszego Układu wydaje oświadczenie uznające równoważność w handlu między Stronami. Decyzja ta przewiduje również w stosownych przypadkach ograniczenie kontroli fizycznych na granicach, uproszczone świadectwa oraz procedury wstępnego sporządzania list dla przedsiębiorstw.

Status równoważności ujmuje się w załączniku IX do niniejszego Układu.

11. W przypadku zbliżenia przepisów określenie równoważności odbywa się na tej podstawie.

Artykuł 67

Przejrzystość i wymiana informacji

1. Bez uszczerbku dla art. 68 niniejszego Układu Strony współpracują w celu zwiększenia wzajemnego zrozumienia w zakresie struktury swoich kontroli urzędowych oraz mechanizmów służących stosowaniu środków sanitarnych i fitosanitarnych i ich funkcjonowania. Można to osiągnąć między innymi poprzez sprawozdania z międzynarodowych audytów przy ich podawaniu do publicznej wiadomości; Strony mogą w stosownych przypadkach wymieniać informacje na temat ich wyników oraz inne informacje.

2. W ramach zbliżenia prawodawstwa, o którym mowa w art. 64, lub określania równoważności, o którym mowa w art. 66 niniejszego Układu, Strony informują się nawzajem o zmianach ustawodawczych oraz innych zmianach proceduralnych wprowadzonych w odnośnych obszarach.

3. W tym kontekście Strona UE informuje Ukrainę z dużym wyprzedzeniem o zmianach w swoim prawodawstwie, aby umożliwić Ukrainie rozważenie wprowadzenia odpowiednich zmian w jej prawodawstwie.

Należy osiągnąć odpowiedni poziom współpracy w celu usprawnienia przekazywania dokumentów ustawodawczych na wniosek jednej ze Stron.

W tym celu Strony powiadamiają się wzajemnie o swoich punktach kontaktowych. Strony powiadamiają się również wzajemnie o wszelkich zmianach tych informacji.

Artykuł 68

Powiadomienia, konsultacje i usprawnienie komunikacji

1. Każda Strona powiadamia drugą Stronę na piśmie w ciągu dwóch dni roboczych o wszelkim poważnym lub znaczącym ryzyku dla zdrowia publicznego, zdrowia zwierząt lub roślin, w tym o nagłych przypadkach związanych z kontrolą żywności lub sytuacjach, w których istnieje wyraźnie określone ryzyko poważnych skutków zdrowotnych związanych ze spożyciem produktów zwierzęcych lub roślinnych, a w szczególności:

a) o wszelkich środkach wpływających na decyzje dotyczące regionalizacji, o których mowa w art. 65 niniejszego Układu;

b) o obecności lub rozwoju wszelkich chorób zwierząt wymienionych w załączniku VI-A lub szkodników regulowanych wymienionych w wykazie zawartym w załączniku VI-B do niniejszego Układu;

c) o ustaleniach mających znaczenie epidemiologiczne lub o poważnym związanym z tym ryzyku w zakresie chorób zwierząt i szkodników, które nie są wymienione w załączniku VI-A ani VI-B do niniejszego Układu lub które są nowymi chorobami zwierząt lub szkodnikami; oraz

d) o wszelkich dodatkowych środkach wykraczających poza podstawowe wymogi mające zastosowanie do odpowiednich środków podejmowanych przez Strony w celu kontroli lub zwalczania chorób zwierząt lub szkodników bądź w celu ochrony zdrowia publicznego lub zdrowia roślin oraz o wszelkich zmianach w polityce dotyczącej profilaktyki, w tym w polityce dotyczącej szczepień.

2. a) Powiadomienia kieruje się na piśmie do punktów kontaktowych, o których mowa w art. 67 ust. 3 niniejszego Układu.

b) Powiadomienie na piśmie oznacza powiadomienie przesłane pocztą, faksem lub pocztą elektroniczną. Powiadomienia przesyła się wyłącznie między punktami kontaktowymi, o których mowa w art. 67 ust. 3 niniejszego Układu.

3. W przypadku gdy jedna ze Stron ma poważne obawy dotyczące ryzyka dla zdrowia publicznego, zdrowia zwierząt lub roślin, na wniosek tej Strony organizowane są konsultacje dotyczące tej sytuacji, które odbywają się w najbliższym możliwym terminie, a w każdym razie w ciągu 15 dni roboczych. W takich sytuacjach każda ze Stron podejmuje wysiłki w celu zapewnienia wszystkich informacji koniecznych do uniknięcia zakłóceń w handlu oraz w celu osiągnięcia rozwiązania akceptowanego przez obie Strony, zgodnego z ochroną zdrowia publicznego oraz zdrowia zwierząt i roślin.

4. Na wniosek Strony organizuje się konsultacje dotyczące dobrostanu zwierząt, które odbywają się w najszybszym możliwym terminie, a w każdym razie w ciągu 20 dni roboczych od powiadomienia. W takich sytuacjach każda ze Stron dokłada starań w celu dostarczenia wszelkich żądanych informacji.

5. Na wniosek Strony konsultacje, o których mowa w ust. 3 i 4 niniejszego artykułu, organizowane są w formie wideokonferencji lub audiokonferencji. Strona wnioskująca o konsultacje zapewnia przygotowanie protokołu z konsultacji, który jest formalnie zatwierdzany przez Strony. Do celów takiego zatwierdzenia ma zastosowanie art. 67 ust. 3 niniejszego Układu.

6. W późniejszym terminie wdrożony zostanie obustronny mechanizm szybkiego powiadamiania i wczesnego ostrzegania o wszelkich nagłych sytuacjach w obszarze weterynaryjnym lub fitosanitarnym, po wprowadzeniu przez Ukrainę niezbędnego prawodawstwa w tej dziedzinie i stworzeniu warunków do właściwego funkcjonowania takich mechanizmów na miejscu.

Artykuł 69

Warunki handlu

1. Ogólne warunki przywozu

a) W odniesieniu do wszelkich towarów objętych załącznikiem IV-A i załącznikiem IV-C(2) do niniejszego Układu Strony zgodnie postanawiają stosować ogólne warunki przywozu. Bez uszczerbku dla decyzji podjętych zgodnie z artykułem 65 niniejszego Układu, warunki przywozu Strony dokonującej przywozu mają zastosowanie do całego terytorium Strony dokonującej wywozu. W momencie wejścia w życie niniejszego Układu oraz zgodnie z art. 67 niniejszego Układu, Strona dokonująca przywozu informuje Stronę dokonującą wywozu o swoich wymogach sanitarnych i fitosanitarnych dotyczących przywozu towarów, o których mowa w załączniku IV-A i załączniku IV-C(2) do niniejszego Układu. Informacje te obejmują w stosownych przypadkach wzory urzędowych świadectw, oświadczeń lub dokumentów handlowych, określone przez Stronę dokonującą przywozu.

b) (i) Strony dokonują powiadomienia o zmianach lub proponowanych zmianach warunków, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, w sposób zgodny z postanowieniami Porozumienia SPS i późniejszych decyzji w kwestii powiadamiania o środkach. Bez uszczerbku dla art. 73 niniejszego Układu w celu ustanowienia daty wejścia w życie zmienionych warunków, o których mowa w ust. 1 lit. a), Strona dokonująca przywozu bierze pod uwagę czas transportu między Stronami.

(ii) Jeżeli Strona dokonująca przywozu nie spełni wyżej wspomnianych wymogów dotyczących powiadamiania, nadal akceptuje ona świadectwa lub atestacje gwarantujące uprzednio obowiązujące warunki do 30 dni po wejściu w życie zmienionych warunków przywozu.

2. Warunki przywozu po uznaniu równoważności

a) W ciągu 90 dni od przyjęcia decyzji o uznaniu równoważności Strony podejmują niezbędne działania ustawodawcze i administracyjne w celu wdrożenia uznania równoważności, aby umożliwić na tej podstawie handel między Stronami towarami, o których mowa w załączniku IV-A i załączniku IV-C(2) do niniejszego Układu, w sektorach oraz, w stosownych przypadkach, podsektorach, dla których wszystkie odpowiednie środki sanitarne i fitosanitarne Strony dokonującej wywozu są uznane za równoważne przez Stronę dokonującą przywozu. Dla tych towarów wzór urzędowego świadectwa lub urzędowego dokumentu wymaganego przez Stronę dokonującą przywozu może zostać zastąpiony na tym etapie świadectwem sporządzonym zgodnie z załącznikiem XII.B do niniejszego Układu.

b) Dla towarów w sektorach lub, w stosownych przypadkach, podsektorach, dla których niektóre, ale nie wszystkie środki są uznane za równoważne, handel jest prowadzony nadal na podstawie zgodności z warunkami, o których mowa w ust. 1 lit. a). Na wniosek Strony dokonującej wywozu zastosowanie ma ust. 5 niniejszego artykułu.

3. Od dnia wejścia w życie niniejszego Układu towary, o których mowa w załączniku IV-A i załączniku IV-C(2) do niniejszego Układu, nie podlegają obowiązkowi uzyskania zezwolenia na przywóz.

Wejście w życie niniejszego Układu przed dniem 31 grudnia 2013 r. nie ma żadnego wpływu na pomoc w ramach programów wszechstronnego rozwoju instytucjonalnego.

4. W odniesieniu do warunków wpływających na handel towarami, o których mowa w ust. 1 lit. a), na wniosek Strony dokonującej wywozu Strony podejmują konsultacje w ramach Podkomitetu SPS zgodnie z art. 74 niniejszego Układu w celu uzgodnienia alternatywnych lub dodatkowych warunków przywozu Strony dokonującej przywozu. Takie alternatywne lub dodatkowe warunki przywozu mogą w stosownych przypadkach opierać się na środkach Strony dokonującej wywozu, uznanych za równoważne przez Stronę dokonującą przywozu. W przypadku dokonania uzgodnień Strona dokonująca przywozu podejmuje w ciągu 90 dni od decyzji Podkomitetu SPS niezbędne działania ustawodawcze lub administracyjne w celu umożliwienia przywozu na tej podstawie.

5. Wykaz zakładów, warunkowe zatwierdzenie

a) Przy przywozie produktów zwierzęcych, o których mowa w załączniku IV-A część 2 do niniejszego Układu, na wniosek Strony dokonującej wywozu uzupełniony o odpowiednie gwarancje, Strona dokonująca przywozu tymczasowo zatwierdza zakłady przetwórcze, o których mowa w załączniku VIII pkt 2.1 do niniejszego Układu, które mieszczą się na terytorium Strony dokonującej wywozu, bez wcześniejszych inspekcji poszczególnych zakładów. Takie zatwierdzenie jest zgodne z warunkami i postanowieniami określonymi w załączniku VIII do niniejszego Układu. O ile nie są wymagane dodatkowe informacje, Strona dokonująca przywozu podejmuje niezbędne działania ustawodawcze lub administracyjne w celu umożliwienia przywozu na tej podstawie w ciągu 30 dni roboczych od otrzymania wniosku i odpowiednich gwarancji.

Wstępny wykaz zakładów zatwierdza się zgodnie z procedurami określonymi w załączniku VIII do niniejszego Układu.

b) Przy przywozie produktów zwierzęcych, o których mowa w ust. 2 lit. a), Strona dokonująca wywozu informuje Stronę dokonującą przywozu o swoim wykazie zakładów spełniających wymogi Strony dokonującej przywozu.

6. Na wniosek jednej ze Stron druga Strona dostarcza niezbędnych wyjaśnień i danych będących podstawą ustaleń i decyzji objętych zakresem niniejszego artykułu.

Artykuł 70

Procedura certyfikacji

1. Na potrzeby procedur certyfikacji oraz wydawania świadectw i dokumentów urzędowych Strony zgodnie przyjmują zasady wymienione w załączniku XII do niniejszego Układu.

2. Podkomitet SPS, o którym mowa w art. 74 niniejszego Układu, może uzgodnić zasady, które należy stosować w przypadku certyfikacji elektronicznej bądź wycofania lub wymiany świadectw.

3. W ramach zbliżonego prawodawstwa, o którym mowa w art. 64 niniejszego Układu, Strony uzgodnią w stosownych przypadkach wspólne wzory świadectw.

Artykuł 71

Weryfikacja

1. W celu zachowania pewności co do skutecznej realizacji postanowień niniejszego rozdziału każda ze Stron ma prawo:

a) do weryfikacji, zgodnie z wytycznymi zawartymi w załączniku X do niniejszego Układu, całości lub części programu całkowitej kontroli, prowadzonego przez organy drugiej Strony, bądź w stosownych przypadkach innych środków. Wydatki związane z taką weryfikacją ponosi Strona przeprowadzająca weryfikację;

b) począwszy od daty, która ma być ustalona przez Strony – do otrzymywania na swój wniosek od drugiej Strony informacji o całości lub części programów całkowitej kontroli drugiej Strony oraz sprawozdań dotyczących wyników kontroli przeprowadzonych w ramach tego programu;

c) w odniesieniu do badań laboratoryjnych związanych z towarami w załączniku IV-A i załączniku IV-C(2) do niniejszego Układu – do uczestniczenia na wniosek, w stosownych przypadkach, w okresowym programie badań porównawczych dotyczącym szczególnych badań organizowanych przez laboratorium referencyjne drugiej Strony. Koszty takiego udziału ponosi strona uczestnicząca.

2. Którakolwiek ze Stron może udostępniać stronom trzecim wyniki weryfikacji, o których mowa w ust. 1 lit. a) niniejszego artykułu, i podawać je do publicznej wiadomości zgodnie z ewentualnymi wymogami mającymi zastosowanie do którejkolwiek ze Stron. W toku takiego udostępniania lub podawania do publicznej wiadomości przestrzega się w stosownych przypadkach wymogów poufności mających zastosowanie do którejkolwiek ze Stron.

3. Podkomitet SPS, o którym mowa w art. 74 niniejszego Układu, może w drodze decyzji zmieniać załącznik X do niniejszego Układu, należycie uwzględniając pracę wykonaną przez organizacje międzynarodowe.

4. Wyniki weryfikacji mogą stanowić wkład do środków, o których mowa w art. 64, 66 i 72 niniejszego Układu, podejmowanych przez Strony lub jedną ze Stron.

Artykuł 72

Kontrole przywozu i opłaty za inspekcje

1. Strony uzgadniają, że kontrole przywozu przesyłek ze Strony dokonującej wywozu będą prowadzone przez Stronę dokonującą przywozu z poszanowaniem zasad określonych w załączniku XI część A do niniejszego Układu. Wyniki tych kontroli mogą stanowić wkład do procesu weryfikacji, o którym mowa w art. 71 niniejszego Układu.

2. Częstość fizycznych kontroli przywozu stosowanych przez każdą ze Stron określone są w załączniku XI część B do niniejszego Układu. Strona może zmienić te częstości w ramach swoich kompetencji oraz zgodnie z jej prawodawstwem krajowym, w wyniku postępu dokonanego zgodnie z art. 64, 66 i 69 niniejszego Układu, lub w wyniku weryfikacji, konsultacji lub innych środków przewidzianych w niniejszym Układzie. Podkomitet SPS, o którym mowa w art. 74 niniejszego Układu, odpowiednio zmienia w drodze decyzji załącznik XI część B do niniejszego Układu.

3. Opłaty za inspekcje mogą obejmować wyłącznie koszty poniesione przez właściwe organy na przeprowadzenie kontroli przywozu. Opłaty te oblicza się na tej samej podstawie, co opłaty pobierane za inspekcje podobnych produktów krajowych.

4. Strona dokonująca przywozu na wniosek Strony dokonującej wywozu informuje ją o wszelkich zmianach, w tym również o powodach tych zmian, dotyczących środków mających wpływ na kontrole przywozu i opłaty za inspekcje oraz o wszelkich znaczących zmianach w postępowaniu administracyjnym w zakresie takich kontroli.

5. Począwszy od daty określonej przez Podkomitet SPS, o którym mowa w art. 74 niniejszego Układu, Strony mogą uzgodnić warunki wzajemnego zatwierdzania kontroli określonych w art. 71 ust. 1 lit. b), w celu dostosowania oraz wzajemnego ograniczenia, w stosownych przypadkach, częstości fizycznych kontroli przywozu towarów, o których mowa w art. 69 ust. 2 niniejszego Układu.

Począwszy od tej daty Strony mogą wzajemnie zatwierdzać swoje kontrole określonych towarów oraz, co za tym idzie, ograniczać lub zastępować kontrole przywozu tych towarów.

6. Warunki, których spełnienie jest wymagane w celu zatwierdzenia dostosowania kontroli przywozu, włącza się do załącznika XI do niniejszego Układu w drodze procedury, o której mowa w art. 74 ust. 6 niniejszego Układu.

Artykuł 73

Środki ochronne

1. Jeżeli Strona dokonująca przywozu wprowadza na swoim terytorium środki w celu kontroli wszelkich czynników mogących stanowić poważne zagrożenie lub ryzyko dla zdrowia ludzi, zwierząt lub roślin, to Strona dokonująca wywozu, bez uszczerbku dla ust. 2 niniejszego artykułu, podejmuje równoważne środki w celu zapobieżenia wprowadzeniu czynników danego zagrożenia lub ryzyka na terytorium Strony dokonującej przywozu.

2. Z uwagi na ważne względy zdrowia publicznego, zdrowia zwierząt lub roślin Strona dokonująca przywozu może podjąć tymczasowe środki konieczne w celu ochrony zdrowia publicznego, zdrowia zwierząt lub roślin. W odniesieniu do przesyłek będących w transporcie między Stronami Strona dokonująca przywozu rozważa najbardziej odpowiednie i proporcjonalne rozwiązanie w celu uniknięcia zbędnych zakłóceń w handlu.

3. Strona przyjmująca środki na podstawie ust. 2 niniejszego artykułu informuje o tym drugą Stronę najpóźniej w ciągu jednego dnia roboczego od dnia przyjęcia środków. Na wniosek którejkolwiek ze Stron, zgodnie z art. 68 ust. 3 niniejszego Układu, Strony przeprowadzają konsultacje dotyczące tej sytuacji w ciągu 15 dni roboczych od dnia powiadomienia. Strony należycie uwzględniają wszelkie informacje uzyskane w toku takich konsultacji oraz dokładają starań w celu uniknięcia zbędnych zakłóceń w handlu, w stosownych przypadkach biorąc pod uwagę wynik konsultacji, o których mowa w art. 68 ust. 3 niniejszego Układu.

Artykuł 74

Podkomitet ds. Zarządzania Sanitarnego i Fitosanitarnego (Podkomitet SPS)

1. Niniejszym powołuje się Podkomitet ds. Zarządzania Sanitarnego i Fitosanitarnego (Podkomitet SPS). Podkomitet SPS zbiera się w ciągu trzech miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszego Układu, a następnie na wniosek którejkolwiek ze Stron, co najmniej raz do roku. Jeżeli tak uzgodnią Strony, spotkanie Podkomitetu SPS może być zorganizowane w formie wideokonferencji lub audiokonferencji. Podkomitet SPS może również poruszać kwestie poza sesją w drodze korespondencyjnej.

2. Podkomitet SPS pełni następujące funkcje:

a) monitorowanie wykonywania niniejszego rozdziału oraz rozpatrywanie wszelkich kwestii odnoszących się do niniejszego rozdziału, a także badanie wszelkich kwestii, które mogą wyniknąć w związku z jego wykonywaniem;

b) dokonywanie przeglądów załączników do niniejszego rozdziału, szczególnie w świetle postępu dokonanego w ramach konsultacji i procedur określonych w niniejszym rozdziale;

c) w świetle przeglądów określonych w lit. b) lub zgodnie z innymi postanowieniami niniejszego rozdziału – dokonywanie zmian załączników IV–XIV do niniejszego Układu w drodze decyzji; oraz

d) w świetle przeglądów określonych w lit. b) – wydawanie opinii i zaleceń kierowanych do innych organów określonych w postanowieniach instytucjonalnych, ogólnych i końcowych niniejszego Układu.

3. Strony zgodnie postanawiają ustanowić w stosownych przypadkach techniczne grupy robocze, składające się z przedstawicieli Stron na poziomie ekspertów, określające i poruszające kwestie techniczne i naukowe wynikające ze stosowania niniejszego rozdziału. Jeżeli wymagana jest dodatkowa wiedza specjalistyczna, Strony mogą ustanawiać grupy ad hoc, w tym grupy naukowe. Członkostwo w takich grupach ad hoc nie musi ograniczać się do przedstawicieli Stron.

4. Podkomitet SPS regularnie informuje Komitet ds. Handlu ustanowiony na mocy art. 465 niniejszego Układu, o swoich działaniach i decyzjach podjętych w ramach zakresu jego kompetencji.

5. Na pierwszym posiedzeniu Podkomitet SPS przyjmuje swój regulamin.

6. Wszelkie decyzje, zalecenia, sprawozdania lub inne działania Podkomitetu SPS lub jakiejkolwiek grupy powołanej przez Podkomitet SPS, dotyczące zezwolenia na przywóz, wymiany informacji, przejrzystości, uznawania regionalizacji, równoważności i środków alternatywnych lub innych kwestii objętych ust. 2 i 3, przyjmuje się w drodze uzgodnionego stanowiska Stron.

ROZDZIAŁ 5

Ułatwienia celne i handlowe

Artykuł 75

Cele

Strony uznają znaczenie ułatwień celnych i handlowych w zmieniających się warunkach dwustronnej wymiany handlowej. Strony zgodnie postanawiają, że wzmocnią współpracę w tym obszarze z myślą o zapewnieniu, aby odpowiednie przepisy i procedury oraz zdolności administracyjne stosownych organów administracyjnych zasadniczo spełniały cele skutecznej kontroli i wspierały ułatwienia w legalnym handlu.

Strony uznają, że szczególną uwagę należy zwrócić na uzasadnione cele polityki publicznej, w tym na ułatwienia w handlu, bezpieczeństwo i zapobieganie nadużyciom oraz zrównoważone podejście do nich.

Artykuł 76

Prawodawstwo i procedury

1. Strony uzgadniają, że ich odpowiednie prawodawstwo handlowe i celne jest zasadniczo stabilne i kompleksowe, a ich przepisy i procedury są proporcjonalne, przejrzyste, przewidywalne, niedyskryminujące, bezstronne oraz stosowane jednolicie i skutecznie oraz służą między innymi:

a) ochronie i ułatwianiu legalnego handlu poprzez skuteczne egzekwowanie i przestrzeganie wymogów prawnych;

b) unikaniu zbędnych lub dyskryminujących obciążeń przedsiębiorców, zapobieganiu nadużyciom, a także dalszemu ułatwianiu przedsiębiorcom osiągania wysokiego poziomu zgodności;

c) stosowaniu jednolitego dokumentu administracyjnego do celów zgłoszeń celnych;

d) doprowadzeniu do zwiększenia skuteczności, przejrzystości i uproszczenia procedur celnych i praktyk na granicy;

e) stosowaniu nowoczesnych technik celnych, wraz z oceną ryzyka, kontroli po odprawie celnej i metod kontroli przedsiębiorstw w celu uproszczenia i ułatwienia wprowadzania i zwalniania towarów;

f) obniżeniu kosztów i zwiększeniu przewidywalności dla przedsiębiorców, w tym małych i średnich przedsiębiorstw;

g) bez uszczerbku dla stosowania obiektywnych kryteriów oceny ryzyka, zapewnieniu niedyskryminacyjnego stosowania wymogów i procedur mających zastosowanie do przywozu, wywozu i towarów w tranzycie;

h) stosowaniu międzynarodowych instrumentów w dziedzinie ceł i handlu, w tym instrumentów opracowanych przez Światową Organizację Celną (zwaną dalej „WCO”) (Ramy standardów dla zabezpieczenia i uproszczenia handlu globalnego z 2005 r., Konwencja stambulska dotycząca odprawy czasowej z 1990 r., Międzynarodowa konwencja w sprawie zharmonizowanego systemu oznaczania i kodowania towarów z 1983 r., WTO (np. w sprawie ustalania wartości), ONZ (Konwencja celna dotycząca międzynarodowego przewozu towarów z zastosowaniem karnetów TIR z 1975 r., Międzynarodowa konwencja w sprawie harmonizacji kontroli towarów na granicach z 1982 r.), a także wytyczne WE, takie jak strategie celne;

i) podjęciu niezbędnych środków w celu odzwierciedlenia i wdrożenia postanowień zmienionej konwencji z Kioto dotyczącej uproszczenia i harmonizacji postępowania celnego z 1973 r.;

j) wprowadzeniu wcześniejszych wiążących interpretacji dotyczących klasyfikacji taryfowej i reguł pochodzenia. Strony zapewniają, aby interpretacja mogła być uchylona lub unieważniona wyłącznie po powiadomieniu przedsiębiorcy, którego to dotyczy, i bez skutku retroaktywnego, chyba, że interpretacja taka została sporządzona na podstawie nieprawidłowych lub niekompletnych informacji;

k) wprowadzeniu i stosowaniu uproszczonych procedur dla upoważnionych przedsiębiorstw handlowych zgodnie z obiektywnymi i niedyskryminacyjnymi kryteriami;

l) określeniu zasad zapewniających, aby wszelkie sankcje nałożone w przypadku naruszeń przepisów celnych lub wymogów proceduralnych były proporcjonalne i niedyskryminujące oraz aby ich stosowanie nie było przyczyną nieuzasadnionych opóźnień;

m) stosowaniu przejrzystych, niedyskryminujących i proporcjonalnych zasad w odniesieniu do licencjonowania pośredników celnych.

2. W celu usprawnienia metod pracy oraz zapewnienia niedyskryminacji, przejrzystości, skuteczności, wiarygodności i rozliczalności działań Strony:

a) podejmują dalsze działania na rzecz ograniczenia, uproszczenia i standaryzacji danych i dokumentacji wymaganych przez organy celne i inne agencje;

b) w miarę możliwości upraszczają wymogi i formalności dotyczące szybkiego zwolnienia i odprawy towarów;

c) wprowadzają skuteczne, szybkie i niedyskryminujące procedury gwarantujące prawo do odwołania się od działań, interpretacji i decyzji administracyjnych organów celnych i innych agencji mających wpływ na towary dostarczone do organów celnych. Procedury odwoławcze muszą być łatwo dostępne, również dla małych i średnich przedsiębiorstw, a wszelkie koszty z nimi związane muszą być rozsądne i współmierne do kosztów procedur odwoławczych. Strony podejmują również działania w celu zapewnienia, aby – w przypadku odwołania się od zakwestionowanej decyzji – towary były zwykle zwalniane, a płatności z tytułu cła mogły być odroczone, z zastrzeżeniem podjęcia wszelkich środków zabezpieczających uznanych za konieczne. W razie potrzeby powinno to być uzależnione od przedstawienia gwarancji w formie poręczenia lub depozytu;

d) zapewniają zachowanie najwyższych standardów etycznych, zwłaszcza na granicy, poprzez wykorzystanie środków odzwierciedlających zasady stosownych konwencji i instrumentów międzynarodowych w tym zakresie, w szczególności zmienionej deklaracji WCO z Aruszy (2003 r.) oraz strategii WE w sprawie etyki zawodowej w służbie celnej (2007 r.).

3. Strony uzgadniają, że zlikwidują:

a) wszelkie wymogi dotyczące obowiązkowego korzystania z usług pośredników celnych;

b) wszelkie wymogi dotyczące obowiązkowego korzystania z inspekcji przedwysyłkowych lub inspekcji przeznaczenia.

4. Postanowienia dotyczące tranzytu

a) Do celów niniejszego Układu mają zastosowanie zasady i definicje dotyczące tranzytu określone w postanowieniach WTO (art. V GATT z 1994 r. i postanowienia z nim związane, w tym wszelkie wyjaśnienia i ulepszenia wynikające z dauhańskiej rundy negocjacji w sprawie ułatwień w wymianie handlowej). Postanowienia te stosuje się także, gdy tranzyt towarów zaczyna się lub kończy na terytorium Strony (tranzyt wewnętrzny).

b) Strony podejmują działania zmierzające do stopniowego wzajemnego połączenia ich celnych systemów tranzytowych, z myślą o przyszłym udziale Ukrainy we wspólnym systemie tranzytowym określonym w Konwencji z dnia 20 maja 1987 r. w sprawie wspólnej procedury tranzytowej.

c) Strony zapewniają współpracę i koordynację pomiędzy wszystkimi stosownymi organami i agencjami na ich terytorium, aby ułatwić ruch tranzytowy i promować współpracę transgraniczną. Strony wspierają również współpracę między organami a sektorem prywatnym w zakresie tranzytu.

Artykuł 77

Relacje ze środowiskiem gospodarczym

Strony postanawiają:

a) zapewnić przejrzystość oraz publiczne udostępnianie swoich przepisów i procedur, w miarę możliwości w formie elektronicznej, wraz z odpowiednim uzasadnieniem. Powinien istnieć mechanizm konsultacji oraz rozsądny okres czasu pomiędzy publikacją nowych lub zmienionych przepisów a ich wejściem w życie;

b) w razie potrzeby przeprowadzać terminowo i systematycznie konsultacje z przedstawicielami handlu na temat wniosków ustawodawczych oraz procedur dotyczących kwestii celnych handlowych. W tym celu każda ze Stron wprowadza odpowiednie mechanizmy regularnych konsultacji pomiędzy administracjami i podmiotami gospodarczymi;

c) udostępniać publicznie stosowne komunikaty administracyjne, zawierające informacje o wymogach agencji i procedurach wjazdowych, godzinach pracy i procedurach roboczych biur celnych w portach i na przejściach granicznych oraz o punktach kontaktowych udzielających informacji;

d) wspierać współpracę pomiędzy podmiotami gospodarczymi i właściwymi administracjami poprzez stosowanie niearbitralnych i publicznie dostępnych procedur, takich jak protokoły ustaleń, przede wszystkim w oparciu o te publikowane przez WCO;

e) zapewniać, aby ich odpowiednie wymogi oraz procedury celne pozostawały zgodne z uzasadnionymi potrzebami podmiotów handlowych i z najlepszymi praktykami oraz aby nie ograniczały wymiany handlowej w stopniu większym, niż jest to konieczne.

Artykuł 78

Opłaty i należności

Strony zakazują opłat administracyjnych o skutku równoważnym do należności celnych i opłat przywozowych lub wywozowych.

W odniesieniu do wszystkich opłat i należności jakiegokolwiek rodzaju nakładanych przez organy celne każdej ze Stron, w tym opłat i należności za zadania wykonane przez inną instancję w imieniu wspomnianych organów, w ramach przywozu lub wywozu lub w związku z przywozem lub wywozem oraz bez uszczerbku dla stosownych artykułów w rozdziale 1 (Traktowanie narodowe i dostęp towarów do rynku) tytułu IV niniejszego Układu, Strony zgodnie postanawiają, że:

a) opłaty i należności można nałożyć jedynie na usługi świadczone poza wyznaczonymi godzinami i w miejscach innych niż te, o których mowa w przepisach celnych, na wniosek zgłaszającego w związku z odnośnym przywozem lub wywozem lub za dokonanie wszelkich formalności wymaganych do dokonania takiego przywozu lub wywozu;

b) opłaty i należności nie mogą przekraczać kosztu świadczonej usługi;

c) opłaty i należności nie są obliczane ad valorem;

d) informacja o opłatach i należnościach jest publikowana. Informacje te muszą podawać przyczyny nałożenia opłat lub należności na świadczone usługi, nazwę odpowiedzialnego organu, opłaty i należności, jakie zostaną zastosowane, oraz kiedy i jak ma zostać dokonana zapłata.

Informacje dotyczące opłat i należności są publikowane poprzez urzędowo określony środek przekazu, a jeśli jest to możliwe, na oficjalnej stronie internetowej;

e) nie nakłada się nowych lub zmienionych opłat i należności aż do czasu opublikowania i udostępnienia informacji o nich.

Artykuł 79

Ustalanie wartości celnej

1. Porozumienie w sprawie stosowania art. VII GATT z 1994 r. zawarte w załączniku 1A do Porozumienia WTO wraz ze wszelkimi późniejszymi zmianami reguluje zasady ustalania wartości celnej towarów w wymianie handlowej między Stronami. Jego postanowienia są włączone do niniejszego Układu i stanowią jego integralną część. Nie stosuje się minimalnych wartości celnych.

2. Strony współpracują w celu wypracowania wspólnego podejścia do kwestii dotyczących ustalania wartości celnej.

Artykuł 80

Współpraca celna

Strony zacieśniają współpracę, aby zapewnić realizację celów niniejszego rozdziału, zachowując właściwą równowagę pomiędzy uproszczeniem i ułatwieniem a skuteczną kontrolą i bezpieczeństwem. W tym celu, w stosownych przypadkach Strony posługują się strategią celną Komisji Europejskiej jako narzędziem referencyjnym.

Aby zapewnić zgodność z postanowieniami niniejszego rozdziału Strony między innymi:

a) wymieniają informacje na temat przepisów i procedur celnych;

b) opracowują wspólne inicjatywy dotyczące procedur przywozowych, wywozowych i tranzytowych, a także działają na rzecz zapewnienia sprawnego świadczenia usług na rzecz przedsiębiorców;

c) współpracują w zakresie automatyzacji procedur celnych i innych procedur handlowych;

d) wymieniają, w stosownych przypadkach, odpowiednie informacje i dane z zastrzeżeniem przestrzegania poufności danych szczególnie chronionych i ochrony danych osobowych;

e) wymieniają informacje lub rozpoczynają konsultacje w celu wypracowania, w miarę możliwości, wspólnych stanowisk w odniesieniu do zagadnień celnych w organizacjach międzynarodowych, takich jak WTO, WCO, ONZ, Konferencja Narodów Zjednoczonych do spraw Handlu i Rozwoju oraz Europejska Komisja Gospodarcza ONZ;

f) współpracują w zakresie planowania i świadczenia pomocy technicznej, w szczególności w celu reformy ułatwień celnych i handlowych zgodnie z odpowiednimi postanowieniami niniejszego Układu;

g) wymieniają najlepsze praktyki dotyczące operacji celnych skupiających się zwłaszcza na kwestii przestrzegania praw własności intelektualnej, w szczególności w zakresie podrabianych produktów;

h) promują koordynację pomiędzy wszystkimi organami granicznymi, zarówno na poziomie krajowym, jak i ponadgranicznym, w celu ułatwienia procedury przekraczania granicy i zwiększenia kontroli, biorąc pod uwagę, jeśli jest to możliwe i właściwe, wspólne kontrole graniczne;

i) wzajemnie uznają, w stosownych przypadkach, upoważnione przedsiębiorstwa handlowe i kontrole celne. O zakresie tej współpracy, jej realizacji i ustaleniach praktycznych decyduje Podkomitet ds. Ceł ustanowiony w art. 83 niniejszego Układu.

Artykuł 81

Wzajemna pomoc administracyjna w sprawach celnych

Niezależnie od art. 80 niniejszego Układu administracje Stron udzielają sobie wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych zgodnie z postanowieniami protokołu II do niniejszego Układu dotyczącego wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych.

Artykuł 82

Pomoc techniczna i budowanie potencjału

Strony współpracują w zakresie świadczenia pomocy technicznej i budowania potencjału w celu realizacji reformy ułatwień handlowych i celnych.

Artykuł 83

Podkomitet ds. Ceł

Niniejszym ustanawia się Podkomitet ds. Ceł. Przedstawia on sprawozdanie ze swojej działalności Komitetowi Stowarzyszenia w składzie, o którym mowa w art. 465 ust. 4 niniejszego Układu. Zadania Podkomitetu ds. Ceł obejmują systematyczne konsultacje i monitorowanie wykonywania niniejszego rozdziału i zarządzania nim, w tym kwestie dotyczące współpracy celnej, transgranicznej współpracy celnej i zarządzania, pomocy technicznej, reguł pochodzenia, ułatwień w wymianie handlowej, a także wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych.

Podkomitet ds. Ceł między innymi:

a) nadzoruje prawidłowe funkcjonowanie niniejszego rozdziału oraz protokołu 1 i 2 do niniejszego Układu;

b) decyduje o środkach i ustaleniach praktycznych w celu wykonywania niniejszego rozdziału oraz protokołu 1 i 2 do niniejszego Układu, w tym w zakresie wymiany informacji i danych, wzajemnego uznawania kontroli celnych i programów partnerstwa handlowego oraz wzajemnie uzgodnionych korzyści;

c) wymienia poglądy na tematy będące przedmiotem wspólnego zainteresowania, w tym przyszłe środki i zasoby na ich realizację;

d) przedstawia zalecenia w stosownych przypadkach; oraz

e) przyjmuje swój regulamin wewnętrzny.

Artykuł 84

Zbliżenie przepisów celnych

Dokonuje się stopniowego zbliżenia do przepisów celnych UE określonych w standardach UE i międzynarodowych, jak przewidziano w załączniku XV do niniejszego Układu.

ROZDZIAŁ 6

Zakładanie przedsiębiorstw, handel usługami i handel elektroniczny

Sekcja 1

Postanowienia ogólne

Artykuł 85

Cel i zakres stosowania

1. Strony, potwierdzając swoje prawa i obowiązki w ramach Porozumienia WTO, ustanawiają niniejszym niezbędne uzgodnienia dotyczące stopniowej wzajemnej liberalizacji zakładania przedsiębiorstw i handlu usługami oraz współpracy w zakresie handlu elektronicznego.

2. Zamówienia publiczne reguluje rozdział 8 (Zamówienia publiczne) tytułu IV niniejszego Układu i żadne z postanowień niniejszego rozdziału nie może być rozumiane jako nakładające jakiekolwiek zobowiązania w zakresie zamówień publicznych.

3. Subsydia reguluje rozdział 10 (Konkurencja) tytułu IV niniejszego Układu, a postanowienia niniejszego rozdziału nie mają zastosowania do subsydiów przyznawanych przez Strony.

4. Każda ze Stron zachowuje prawo do regulowania i wprowadzania nowych przepisów, aby osiągnąć uzasadnione cele polityczne, pod warunkiem że są one zgodne z niniejszym rozdziałem.

5. Niniejszy rozdział nie ma zastosowania do środków odnoszących się do osób fizycznych starających się o dostęp do rynku pracy Strony, ani do środków dotyczących obywatelstwa, stałego pobytu lub stałego zatrudnienia.

Bez uszczerbku dla postanowień w sprawie przepływu osób zawartych w tytule III niniejszego Układu (Sprawiedliwość, wolność i bezpieczeństwo), żadne z postanowień niniejszego rozdziału nie uniemożliwia Stronie stosowania środków regulujących wjazd lub czasowy pobyt osób fizycznych na ich terytorium, łącznie ze środkami niezbędnymi dla ochrony integralności osób fizycznych i zapewnienia zorganizowanego przemieszczania się osób fizycznych przez ich granice, pod warunkiem że środki takie nie są stosowane w sposób znoszący lub naruszający korzyści przypadające dowolnej Stronie zgodnie z postanowieniami niniejszego rozdziału (¹⁰).

Artykuł 86

Definicje

Do celów niniejszego rozdziału:

1. „środek” oznacza każdy środek Strony w formie ustawy, rozporządzenia, zasady, procedury, decyzji, działania administracyjnego lub w jakiejkolwiek innej formie;

2. „ środki przyjęte lub zachowane przez Stronę” oznaczają środki podjęte przez:

a) administrację i władze stopnia centralnego, regionalnego lub lokalnego; oraz

b) organy pozarządowe sprawujące władzę delegowaną przez administrację lub władze stopnia centralnego, regionalnego lub lokalnego;

3. „osoba fizyczna pochodząca ze Strony” oznacza obywatela państwa członkowskiego UE lub obywatela Ukrainy zgodnie z ich właściwym prawodawstwem;

4. „osoba prawna” oznacza każdy podmiot prawny należycie ustanowiony lub w inny sposób utworzony na podstawie właściwego prawa, dla celów komercyjnych lub innych, prywatny lub rządowy, włączając w to każdą korporację, fundusz powierniczy, spółkę, wspólne przedsiębiorstwo, firmę jednoosobową lub stowarzyszenie;

5. „osoba prawna pochodząca ze Strony UE” lub „osoba prawna pochodząca z Ukrainy” oznacza:

osobę prawną ustanowioną odpowiednio zgodnie z przepisami jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej lub Ukrainy oraz posiadającą siedzibę statutową, zarząd lub główne miejsce prowadzenia działalności odpowiednio na terytorium, do którego ma zastosowanie Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, lub na terytorium Ukrainy.

Jeżeli ta osoba prawna ma jedynie swoją siedzibę statutową lub zarząd na terytorium, do którego ma zastosowanie Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, lub na terytorium Ukrainy, nie jest uznawana za osobę prawną pochodzącą ze Strony UE lub za osobę prawną pochodzącą z Ukrainy, chyba że jej działalność ma rzeczywisty i ciągły związek z gospodarką odpowiednio Strony UE lub Ukrainy;

6. Niezależnie od poprzedniego ustępu, przedsiębiorstwa żeglugowe mające siedzibę poza terytorium Strony UE lub poza terytorium Ukrainy i kontrolowane odpowiednio przez obywateli państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub Ukrainy, korzystają także z postanowień niniejszego Układu, jeżeli ich statki są zarejestrowane zgodnie z ich odpowiednim ustawodawstwem w tym państwie członkowskim lub na Ukrainie i pływają pod banderą państwa członkowskiego lub Ukrainy;

7. „jednostka zależna” od osoby prawnej pochodzącej z jednej ze Stron oznacza osobę prawną, która jest faktycznie kontrolowana przez inną osobę prawną pochodzącą z tej Strony (¹¹);

8. „oddział” osoby prawnej oznacza miejsce prowadzenia działalności gospodarczej nieposiadające osobowości prawnej, które:

a) ma charakter stały, na przykład jako rozszerzenie podmiotu macierzystego;

b) ma własną strukturę zarządzania; oraz

c) jest materialnie wyposażone do prowadzenia negocjacji handlowych z osobami trzecimi, dzięki czemu osoby te, mimo świadomości, że w razie konieczności zaistnieje związek prawny z podmiotem macierzystym, którego siedziba zarządu znajduje się za granicą, nie są zobowiązane negocjować bezpośrednio z takim podmiotem macierzystym, lecz mogą dokonywać transakcji handlowych w miejscu prowadzenia działalności stanowiącej rozszerzenie działalności;

9. „założenie przedsiębiorstwa” oznacza:

a) w odniesieniu do osób prawnych pochodzących ze Strony UE lub z Ukrainy prawo do podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej poprzez ustanowienie, w tym nabycie, osoby prawnej lub założenie oddziału lub przedstawicielstwa odpowiednio na Ukrainie lub na terytorium Strony UE;

b) w odniesieniu do osób fizycznych prawo osób fizycznych pochodzących ze Strony UE lub z Ukrainy do podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej na zasadzie samozatrudnienia i do zakładania przedsiębiorstw, w szczególności spółek, które faktycznie kontrolują.

10. „inwestor” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną pochodzącą z jednej ze Stron, która zamierza prowadzić lub prowadzi działalność gospodarczą poprzez założenie przedsiębiorstwa;

11. „ działalność gospodarcza” obejmuje działalność o charakterze przemysłowym, handlowym i zawodowym oraz wykonywanie wolnych zawodów, a nie obejmuje działalności prowadzonej w związku z wykonywaniem władzy publicznej;

12. „prowadzenie działalności” oznacza prowadzenie działalności gospodarczej;

13. „usługi” obejmują wszelkie usługi we wszelkich sektorach z wyjątkiem usług świadczonych w ramach wykonywania władzy publicznej;

14. „usługi świadczone i inne działania prowadzone w ramach wykonywania władzy publicznej” oznaczają wszelkie usługi lub działania, które nie są wykonywane na zasadach handlowych ani w ramach konkurencji z jednym przedsiębiorcą lub większą ich liczbą;

15. „transgraniczne świadczenie usług” oznacza świadczenie usług:

a) z terytorium Strony na terytorium drugiej Strony;

b) na terytorium Strony dla usługobiorcy pochodzącego z drugiej Strony;

16. „ usługodawca” pochodzący ze Strony oznacza osobę fizyczną lub prawną pochodzącą z danej Strony, która dąży do świadczenia lub świadczy usługi, w tym za pośrednictwem przedsiębiorstwa;

17. „personel kluczowy” oznacza osoby fizyczne zatrudnione przez osobę prawną pochodzącą z jednej ze Stron inną niż organizacja niekomercyjna które są odpowiedzialne za założenie przedsiębiorstwa lub prawidłową kontrolę nad nim, zarządzanie nim i jego prowadzenie.

„Personel kluczowy” obejmuje osoby odbywające wizyty służbowe, odpowiedzialne za założenie przedsiębiorstwa oraz przeniesienia w ramach przedsiębiorstwa;

a) „osoby odbywające wizyty służbowe” oznaczają osoby fizyczne pracujące na wyższych stanowiskach, które są odpowiedzialne za założenie przedsiębiorstwa. Nie przeprowadzają one bezpośrednich transakcji z klientami indywidualnymi i nie otrzymują wynagrodzenia ze źródeł zlokalizowanych na terytorium przyjmującej Strony;

b) „osoby przeniesione wewnątrz przedsiębiorstwa” oznaczają osoby fizyczne, które zostały zatrudnione przez osobę prawną pochodzącą z jednej ze Stron lub są jej partnerami (innymi niż udziałowcy większościowi) przynajmniej od roku oraz które są czasowo przeniesione do przedsiębiorstwa na terytorium drugiej Strony. Dana osoba fizyczna musi należeć do jednej z wymienionych kategorii:

(i) zarządzający:

osoby pracujące na wyższych stanowiskach w ramach osoby prawnej, które przede wszystkim bezpośrednio kierują zarządzaniem przedsiębiorstwem, podlegające ogólnemu nadzorowi lub otrzymujące wytyczne głównie od rady dyrektorów lub udziałowców firmy, bądź osób im równoważnych, w tym:

– kierujący przedsiębiorstwem lub jego departamentem lub działem;

– nadzorujący i kontrolujący pracę innych pracowników nadzoru i kierownictwa lub sprawujących funkcje techniczne;

– upoważnieni do osobistego naboru i zwalniania pracowników lub do zalecania naboru i zwalniania pracowników lub do podejmowania innych działań dotyczących personelu;

(ii) specjaliści:

osoby pracujące w ramach osoby prawnej, które posiadają rzadko spotykaną wiedzę istotną dla produkcji prowadzonej przez przedsiębiorstwo, wiedzę w zakresie sprzętu badawczego, technik lub zarządzania. Przy ocenie takiej wiedzy zostanie wzięta pod uwagę nie tylko wiedza specyficzna dla przedsiębiorstwa, ale również to, czy dana osoba posiada wysoki poziom kwalifikacji odnoszących się do rodzaju pracy lub handlu, które wymagają szczególnej wiedzy technicznej, włącznie z akredytacją w zawodzie regulowanym;

18. „absolwenci odbywający staż” oznaczają osoby fizyczne pochodzące z danej Strony, które przez przynajmniej rok były zatrudnione przez osobę prawną tej Strony, posiadają dyplom ukończenia studiów wyższych oraz są czasowo przeniesione do przedsiębiorstwa na terytorium drugiej Strony w celu rozwoju kariery lub odbycia szkolenia w zakresie technik lub metod biznesowych (¹²);

19. „ sprzedawcy usług biznesowych” oznaczają osoby fizyczne, które są przedstawicielami usługodawcy pochodzącego z jednej ze Stron, starające się o wjazd i czasowy pobyt na terytorium drugiej Strony w celu negocjowania sprzedaży usług lub zawarcia umów na sprzedaż usług tego usługodawcy. Nie dokonują oni sprzedaży klientom indywidualnym i nie otrzymują wynagrodzenia ze źródeł zlokalizowanych na terytorium przyjmującej Strony;

20. „usługodawcy kontraktowi” oznaczają osoby fizyczne zatrudnione przez osobę prawną pochodzącą z jednej ze Stron, która nie posiada przedsiębiorstwa na terytorium drugiej Strony oraz która zawarła umowę w dobrej wierze (¹³) o świadczenie usług z końcowym konsumentem pochodzącym z tej Strony, wymagającą czasowej obecności jej pracowników na terytorium tej Strony w celu wykonania umowy o świadczenie usług;

21. „osoby wykonujące wolne zawody” oznaczają osoby fizyczne świadczące usługi i prowadzące działalność na własny rachunek na terytorium Strony, które nie posiadają przedsiębiorstwa na terytorium drugiej Strony oraz które zawarły umowę w dobrej wierze (¹³) o świadczenie usług z końcowym konsumentem pochodzącym z tej Strony, wymagającą ich czasowej obecności na terytorium tej Strony w celu wykonania umowy o świadczenie usług.

Sekcja 2

Zakładanie przedsiębiorstw

Artykuł 87

Zakres stosowania

Niniejsza sekcja ma zastosowanie do środków wprowadzonych lub utrzymywanych przez Strony, mających wpływ na wszelkiego rodzaju działalność gospodarczą przedsiębiorstw (¹⁴) z wyjątkiem:

a) wydobywania, wytwarzania i przetwarzania (¹⁵) materiałów jądrowych;

b) produkcji broni, amunicji i materiałów wojskowych lub handlu nimi;

c) usług audiowizualnych;

d) krajowego kabotażu morskiego (¹⁶); oraz

e) krajowych i międzynarodowych usług transportu lotniczego (¹⁷), regularnego lub nieregularnego, oraz usług bezpośrednio związanych z wykonywaniem praw przewozowych, innych niż:

(i) usługi naprawcze i konserwacyjne, podczas których statek powietrzny jest wycofany z użytku;

(ii) sprzedaż i marketing usług transportu lotniczego;

(iii) usługi systemu rezerwacji komputerowej (zwanego dalej „CRS”);

(iv) usługi obsługi naziemnej;

(v) usługi obsługi portów lotniczych.

Artykuł 88

Zasada traktowania narodowego i najwyższego uprzywilejowania

1. Z zastrzeżeniem wymienionych w załączniku XVI-D do niniejszego Układu zastrzeżeń, z dniem wejścia w życie niniejszego Układu Ukraina przyznaje:

(i) w odniesieniu do zakładania jednostek zależnych, oddziałów i przedstawicielstw osób prawnych pochodzących ze Strony UE, traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie przyznawane jej własnym osobom prawnym, oddziałom i przedstawicielstwom lub jakimkolwiek osobom prawnym, oddziałom i przedstawicielstwom państwa trzeciego w zależności od tego, które z nich jest korzystniejsze;

(ii) w odniesieniu do działalności jednostek zależnych, oddziałów i przedstawicielstw osób prawnych pochodzących ze Strony UE na Ukrainie, z chwilą ich założenia, traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie przyznawane jej własnym osobom prawnym, oddziałom i przedstawicielstwom lub jakimkolwiek osobom prawnym, oddziałom i przedstawicielstwom państwa trzeciego w zależności od tego, które z nich jest korzystniejsze (¹⁸).

2. Z zastrzeżeniem wymienionych w załączniku XVI-A do niniejszego Układu zastrzeżeń, z dniem wejścia w życie niniejszego Układu Strona UE przyznaje:

(i) w odniesieniu do zakładania jednostek zależnych, oddziałów i przedstawicielstw osób prawnych pochodzących z Ukrainy, traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie przyznawane przez Stronę UE jej własnym osobom prawnym, oddziałom i przedstawicielstwom lub jakimkolwiek osobom prawnym, oddziałom i przedstawicielstwom państwa trzeciego w zależności od tego, które z nich jest korzystniejsze;

(ii) w odniesieniu do działalności jednostek zależnych, oddziałów i przedstawicielstw osób prawnych pochodzących z Ukrainy na terytorium Strony UE, z chwilą ich założenia, traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie przyznawane jej własnym osobom prawnym, oddziałom i przedstawicielstwom lub jakimkolwiek osobom prawnym, oddziałom i przedstawicielstwom państwa trzeciego w zależności od tego, które z nich jest korzystniejsze (¹⁹).

3. Z zastrzeżeniem wymienionych w załącznikach XVI-A i XVI-D do niniejszego Układu zastrzeżeń, Strony nie przyjmują żadnych nowych przepisów ani środków, które wprowadzają dyskryminację w odniesieniu do zakładania przedsiębiorstw osób prawnych pochodzących ze Strony UE lub z Ukrainy na swoim terytorium lub w odniesieniu do prowadzenia działalności przez założone przedsiębiorstwa w porównaniu z ich własnymi osobami prawnymi.

Artykuł 89

Przegląd

1. Z myślą o stopniowej liberalizacji warunków zakładania przedsiębiorstw, Strony regularnie dokonują przeglądu ram prawnych dotyczących zakładania przedsiębiorstw (²⁰) oraz klimatu inwestycyjnego, zgodnie ze swoimi zobowiązaniami w ramach umów międzynarodowych.

2. W kontekście przeglądu, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, Strony dokonują oceny wszelkich napotkanych przeszkód dla zakładania przedsiębiorstw oraz podejmują negocjacje w celu usunięcia tych przeszkód z zamiarem pogłębienia postanowień niniejszego rozdziału oraz włączenia postanowień w zakresie ochrony inwestycji i procedur rozstrzygania sporów między inwestorem a państwem.

Artykuł 90

Inne umowy

Żadne z postanowień niniejszego rozdziału nie może ograniczać praw inwestorów Stron do korzystania z jakiegokolwiek korzystniejszego traktowania przewidzianego w jakichkolwiek istniejących lub przyszłych umowach międzynarodowych odnoszących się do inwestycji, których stronami są państwa członkowskie Unii Europejskiej i Ukraina.

Artykuł 91

Zasady traktowania oddziałów i przedstawicielstw

1. Postanowienia art. 88 niniejszego Układu nie wykluczają stosowania przez Stronę szczególnych zasad dotyczących zakładania na jej terytorium oddziałów i przedstawicielstw osób prawnych drugiej Strony, niezarejestrowanych na terytorium pierwszej Strony, oraz prowadzenia przez nie działalności na jej terytorium, które to zasady są uzasadnione prawnymi lub technicznymi różnicami pomiędzy tymi oddziałami i przedstawicielstwami w porównaniu z oddziałami i przedstawicielstwami przedsiębiorstw zarejestrowanych na jej terytorium lub, w odniesieniu do usług finansowych, ze względów ostrożnościowych.

2. Różnica w traktowaniu nie może wykraczać poza to, co jest ściśle konieczne w związku z istnieniem takich różnic prawnych lub technicznych bądź, w odniesieniu do usług finansowych, ze względów ostrożnościowych.

Sekcja 3

Transgraniczne świadczenie usług

Artykuł 92

Zakres stosowania

Niniejsza sekcja ma zastosowanie do środków wprowadzanych przez Strony, które mają wpływ na transgraniczne świadczenie wszystkich rodzajów usług, z wyjątkiem:

a) usług audiowizualnych (²¹);

b) krajowego kabotażu morskiego (²²); oraz

c) krajowych i międzynarodowych usług transportu lotniczego (²³), regularnego lub nieregularnego, oraz usług bezpośrednio związanych z wykonywaniem praw przewozowych, innych niż:

(i) usługi naprawcze i konserwacyjne, podczas których statek powietrzny jest wycofany z użytku;

(ii) sprzedaż i marketing usług transportu lotniczego;

(iii) usługi systemu rezerwacji komputerowej (CRS);

(iv) usługi obsługi naziemnej;

(v) usługi obsługi portów lotniczych.

Artykuł 93

Dostęp do rynku

1. W zakresie dostępu do rynku poprzez transgraniczne świadczenie usług każda Strona przyznaje usługom i usługodawcom pochodzącym z drugiej Strony traktowanie nie mniej korzystne niż zapewniane na podstawie szczegółowych zobowiązań określonych w załącznikach XVI-B i XVI-E do niniejszego Układu.

2. W sektorach, w których podejmowane są zobowiązania związane z dostępem do rynku, środki, których Strona nie utrzymuje lub nie wprowadza na podstawie podziału regionalnego lub całego terytorium, chyba że w załącznikach XVI-B i XVI-E niniejszego Układu postanowiono inaczej, są określone jako:

a) ograniczenia liczby usługodawców czy to w postaci kontyngentów określonych liczbowo, monopolów, wyłącznych usługodawców, czy też wymogów wykonania testu potrzeb ekonomicznych;

b) ograniczenia całkowitej wartości transakcji usługowych lub aktywów w postaci kontyngentów określonych liczbowo lub wymogu wykonania testu potrzeb ekonomicznych;

c) ograniczenia całkowitej liczby transakcji usługowych lub całkowitej wielkości produktu wyrażonego w formie określonych liczbowo jednostek, kontyngentów lub wymogu wykonania testu potrzeb ekonomicznych.

Artykuł 94

Traktowanie narodowe

1. W sektorach, w przypadku których zobowiązania dotyczące dostępu do rynku są zawarte w załącznikach XVI-B i XVI-E do niniejszego Układu, oraz z zastrzeżeniem wszelkich określonych tam warunków i kompetencji, w odniesieniu do wszystkich środków wpływających na transgraniczne świadczenie usług, każda ze Stron przyznaje takim usługom i usługodawcom drugiej Strony traktowanie nie mniej korzystne niż to, które przyznaje swoim własnym podobnym usługom i usługodawcom.

2. Strona może spełniać wymóg ust. 1 niniejszego artykułu przez przyznanie usługom i usługodawcom drugiej Strony traktowania identycznego albo innego z formalnego punktu widzenia niż to, które przyznaje swoim własnym podobnym usługom i usługodawcom.

3. Identyczne lub różne z formalnego punktu widzenia traktowanie uważane jest za mniej korzystne, jeżeli zmienia ono warunki konkurencji na korzyść usług lub usługodawców pochodzących z danej Strony w porównaniu z podobnymi usługami lub usługodawcami drugiej Strony.

4. Szczególne zobowiązania podjęte na podstawie niniejszego artykułu nie mogą być rozumiane jako wymagające od którejkolwiek Strony rekompensaty za nieodłączne niekorzystne czynniki konkurencji, które wynikają z faktu, że odnośne usługi lub usługodawcy pochodzą z zagranicy.

Artykuł 95

Wykaz zobowiązań

1. Sektory zliberalizowane przez każdą ze Stron zgodnie z niniejszym rozdziałem oraz, w drodze zastrzeżeń, ograniczenia dotyczące dostępu do rynku i traktowania narodowego mające zastosowanie do usług i usługodawców drugiej Strony w tych sektorach są określone w wykazie zobowiązań zawartym w załącznikach XVI-B i XVI-E do niniejszego Układu.

2. Bez uszczerbku dla praw i obowiązków Stron, istniejących lub mogących pojawić się na mocy konwencji Rady Europy o telewizji ponadgranicznej z 1989 r. oraz Europejskiej konwencji o koprodukcji filmowej z 1992 r., wykaz zobowiązań w załącznikach XVI-B i XVI-E do niniejszego Układu nie obejmuje zobowiązań w zakresie usług audiowizualnych.

Artykuł 96

Przegląd

Z myślą o stopniowej liberalizacji transgranicznego świadczenia usług między Stronami, Komitet ds. Handlu dokonuje regularnie przeglądu wykazów zobowiązań, o którym mowa w art. 95 niniejszego Układu. Przegląd ten uwzględnia postęp w zakresie transpozycji, wdrażania i egzekwowania dorobku prawnego UE, o którym mowa w załączniku XVII do niniejszego Układu, oraz związany z tym wpływ na zniesienie przeszkód w transgranicznym świadczeniu usług między Stronami.

Sekcja 4

Czasowa obecność osób fizycznych odbywających wizyty służbowe

Artykuł 97

Zakres stosowania

Niniejsza sekcja ma zastosowanie do środków Stron dotyczących wjazdu i czasowego pobytu (²⁴) na ich terytoriach kategorii osób fizycznych świadczących usługi, określonych w art. 86 pkt 17–21 niniejszego Układu.

Artykuł 98

Personel kluczowy

1. Osoba prawna pochodząca ze Strony UE lub osoba prawna pochodząca z Ukrainy jest uprawniona do zatrudniania lub do zatrudniania w jednej ze swoich jednostek zależnych, jednym ze swoich oddziałów lub przedstawicielstw mających siedzibę odpowiednio na terytorium Ukrainy lub Strony UE, zgodnie z prawodawstwem obowiązującym w państwie przyjmującym, w którym znajduje się siedziba, pracowników, którzy są odpowiednio obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej lub obywatelami Ukrainy, pod warunkiem że pracownicy tacy należą do kluczowego personelu określonego w art. 86 niniejszego Układu oraz że są zatrudnieni wyłącznie przez te osoby prawne, jednostki zależne, oddziały lub przedstawicielstwa. Pozwolenia na pobyt i na pracę dla takich pracowników obejmują wyłącznie okres takiego zatrudnienia. Okres czasowego pobytu takich pracowników, liczony od ich wjazdu, wynosi maksymalnie trzy lata.

2. Zezwala się na wjazd i czasowy pobyt na terytorium Strony UE lub Ukrainy osób fizycznych pochodzących odpowiednio z Ukrainy i ze Strony UE, jeżeli te osoby fizyczne są przedstawicielami osób prawnych i osobami odbywającymi wizyty służbowe w rozumieniu art. 86 ust. 17 lit. a) niniejszego Układu. Niezależnie od ust. 1, okres czasowego pobytu pracowników odbywających wizyty służbowe, liczony od ich wjazdu, wynosi maksymalnie 90 dni w dwunastomiesięcznym okresie.

Artykuł 99

Absolwenci odbywający staż

Osoba prawna pochodząca ze Strony UE lub osoba prawna pochodząca z Ukrainy jest uprawniona do zatrudniania lub do zatrudniania w jednej ze swoich jednostek zależnych, jednym ze swoich oddziałów lub przedstawicielstw mających siedzibę odpowiednio na terytorium Ukrainy lub Strony UE, zgodnie z prawodawstwem obowiązującym w państwie przyjmującym, w którym znajduje się siedziba, absolwentów odbywających staż, którzy są odpowiednio obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej lub obywatelami Ukrainy, pod warunkiem że są oni zatrudnieni wyłącznie przez te osoby prawne, jednostki zależne, oddziały lub przedstawicielstwa. Okres czasowego pobytu absolwentów odbywających staż, liczony od ich wjazdu, wynosi maksymalnie jeden rok.

Artykuł 100

Sprzedawcy usług biznesowych

Każda Strona zezwala na wjazd i czasowy pobyt sprzedawców usług biznesowych na okres maksymalnie 90 dni w dwunastomiesięcznym okresie.

Artykuł 101

Usługodawcy kontraktowi

1. Strony potwierdzają swoje obowiązki wynikające z ich stosownych zobowiązań w ramach Układu ogólnego w sprawie handlu usługami z 1994 r. (zwanego dalej „GATS”) w odniesieniu do wjazdu i czasowego pobytu usługodawców kontraktowych.

2. W odniesieniu do każdego z niżej wymienionych sektorów każda Strona zezwala na świadczenie usług na swoim terytorium przez usługodawców kontraktowych drugiej Strony, z zastrzeżeniem warunków określonych w ust. 3 niniejszego artykułu oraz w załącznikach XVI-C i XVI-F do niniejszego Układu dotyczących zastrzeżeń wobec usługodawców kontraktowych i osób wykonujących wolne zawody:

a) usługi prawne;

b) usługi rachunkowo-księgowe;

c) usługi w zakresie doradztwa podatkowego;

d) usługi architektoniczne, planowania urbanistycznego oraz architektonicznego kształtowania krajobrazu;

e) usługi inżynierskie, kompleksowe usługi inżynierskie;

f) usługi informatyczne i usługi pokrewne;

g) usługi badawczo-rozwojowe;

h) usługi reklamowe;

i) usługi konsultingowe w zakresie zarządzania;

j) usługi związane z konsultingiem w zakresie zarządzania;

k) usługi w zakresie badań i analiz technicznych;

l) powiązane usługi w zakresie konsultingu naukowego i technicznego;

m) usługi w zakresie naprawy i konserwacji sprzętu w kontekście umów dotyczących usług posprzedażnych i poleasingowych;

n) usługi w zakresie tłumaczeń;

o) usługi w zakresie badania terenu pod budowę;

p) usługi w zakresie ochrony środowiska;

q) usługi agencji turystycznych i biur podróży;

r) usługi rozrywkowe.

3. Zobowiązania podjęte przez Strony podlegają następującym warunkom:

a) osoby fizyczne muszą być czasowo zaangażowane w świadczenie usług jako pracownicy osoby prawnej, która zawarła umowę o świadczenie usług na okres nieprzekraczający dwunastu miesięcy;

b) osoby fizyczne wjeżdżające na terytorium drugiej Strony powinny oferować takie usługi jako pracownicy osoby prawnej świadczącej usługi przez co najmniej rok bezpośrednio poprzedzający datę złożenia wniosku o wjazd na terytorium drugiej Strony. Ponadto osoby fizyczne muszą posiadać, w dniu złożenia wniosku o wjazd na terytorium drugiej Strony, przynajmniej trzyletnie doświadczenie zawodowe (²⁵) w sektorze działalności, który jest przedmiotem umowy;

c) osoby fizyczne wjeżdżające na terytorium drugiej Strony muszą posiadać:

(i) wyższe wykształcenie lub kwalifikacje potwierdzające wiedzę na równoważnym poziomie (²⁶); oraz

(ii) kwalifikacje zawodowe, tam gdzie jest to niezbędne do wykonywania działalności zgodnie z przepisami ustawowymi lub wykonawczymi bądź wymogami prawnymi Strony, na terytorium której świadczona jest usługa;

d) z tytułu świadczenia usług na terytorium drugiej Strony osoby fizyczne nie otrzymują innego wynagrodzenia niż wynagrodzenie płacone przez osobę prawną zatrudniającą osobę fizyczną;

e) wjazd i czasowy pobyt osób fizycznych na terytorium danej Strony jest możliwy na łączny okres nieprzekraczający sześciu miesięcy, a w przypadku Luksemburga – 25 tygodni, w każdym okresie dwunastu miesięcy, bądź na okres trwania umowy, w zależności od tego, który okres jest krótszy;

f) dostęp przyznany na mocy postanowień niniejszego artykułu odnosi się wyłącznie do działalności usługowej, która jest przedmiotem umowy, i nie uprawnia do posługiwania się tytułem zawodowym uznawanym na terytorium Strony, na którym świadczona jest usługa;

g) liczba osób objętych umową o świadczenie usług nie może być większa niż wynika to z konieczności zapewnienia wykonania umowy, co może być wymagane w oparciu o przepisy ustawowe i wykonawcze oraz wymogi Strony, na terytorium której świadczona jest usługa;

h) inne ograniczenia dyskryminujące, w tym dotyczące liczby osób fizycznych w formie testu potrzeb ekonomicznych, określone w załącznikach XVI-C i XVI-F do niniejszego Układu dotyczących zastrzeżeń wobec usługodawców kontraktowych i osób wykonujących wolne zawody.

Artykuł 102

Osoby wykonujące wolne zawody

1. Strony potwierdzają swoje obowiązki wynikające z ich zobowiązań w ramach GATS w odniesieniu do wjazdu i pobytu czasowego osób wykonujących wolne zawody.

2. W odniesieniu do każdego z niżej wymienionych sektorów Strony zezwalają na świadczenie usług na swoim terytorium przez osoby wykonujące wolne zawody pochodzące z drugiej Strony, z zastrzeżeniem warunków określonych w ust. 3 niniejszego artykułu oraz w załącznikach XVI-C i XVI-F do niniejszego Układu dotyczących zastrzeżeń wobec usługodawców kontraktowych i osób wykonujących wolne zawody:

a) usługi prawne;

b) usługi architektoniczne, planowania urbanistycznego oraz architektonicznego kształtowania krajobrazu;

c) usługi inżynierskie i kompleksowe usługi inżynierskie;

d) usługi informatyczne i usługi pokrewne;

e) usługi konsultingowe w zakresie zarządzania i usługi związane z konsultingiem w zakresie zarządzania;

f) usługi w zakresie tłumaczeń.

3. Zobowiązania podjęte przez Strony podlegają następującym warunkom:

a) osoby fizyczne są czasowo zaangażowane w świadczenie usług jako osoby prowadzące działalność na własny rachunek zarejestrowane na terytorium drugiej Strony i muszą uzyskać umowę o świadczenie usług na okres nieprzekraczający 12 miesięcy;

b) osoby fizyczne wjeżdżające na terytorium drugiej Strony muszą posiadać, w dniu złożenia wniosku o wjazd na terytorium drugiej Strony, przynajmniej sześcioletnie doświadczenie zawodowe w sektorze działalności, który jest przedmiotem umowy;

c) osoby fizyczne wjeżdżające na terytorium drugiej Strony muszą posiadać:

(i) wyższe wykształcenie lub kwalifikacje potwierdzające wiedzę na równoważnym poziomie (²⁷); oraz

(ii) kwalifikacje zawodowe, w przypadkach, gdy są one niezbędne do wykonywania działalności zgodnie z przepisami ustawowymi lub wykonawczymi bądź innymi wymogami prawnymi Strony, na terytorium której świadczona jest usługa;

d) wjazd i czasowy pobyt osób fizycznych na terytorium danej Strony jest możliwy na łączny okres nieprzekraczający sześciu miesięcy, a w przypadku Luksemburga – 25 tygodni, w każdym okresie dwunastu miesięcy, bądź na okres trwania umowy, w zależności od tego, który okres jest krótszy;

e) dostęp przyznany na mocy postanowień niniejszego artykułu odnosi się wyłącznie do działalności usługowej, która jest przedmiotem umowy, i nie uprawnia do posługiwania się tytułem zawodowym uznawanym na terytorium Strony, na którym świadczona jest usługa;

f) inne ograniczenia dyskryminujące, w tym dotyczące liczby osób fizycznych w formie testu potrzeb ekonomicznych, określone w załącznikach XVI-C i XVI–F w sprawie zastrzeżeń wobec usługodawców kontraktowych i osób wykonujących wolne zawody.

Sekcja 5

Ramy regulacyjne

Podsekcja 1

Regulacje krajowe

Artykuł 103

Zakres stosowania i definicje

1. Następujące ograniczenia mają zastosowanie do środków Stron dotyczących koncesjonowania mających wpływ na:

a) transgraniczne świadczenie usług;

b) ustanowienie na ich terytorium osób prawnych i fizycznych określonych w art. 86 niniejszego Układu; lub

c) tymczasowy pobyt na ich terytorium kategorii osób fizycznych określonych w art. 86 pkt 17–21 niniejszego Układu.

2. W przypadku transgranicznego świadczenia usług ograniczenia te mają wyłącznie zastosowanie do sektorów, w odniesieniu do których Strona podjęła określone zobowiązania i w zakresie, w jakim stosują się te zobowiązania. W przypadku założenia przedsiębiorstwa ograniczenia te nie mają zastosowania do sektorów w zakresie objętym zastrzeżeniem wymienionym zgodnie z załącznikami XVI-A i XVI-D do niniejszego Układu. W przypadku tymczasowego pobytu osób fizycznych ograniczenia te nie mają zastosowania do sektorów objętych zastrzeżeniem wymienionym zgodnie z załącznikami XVI-C i XVI-F do niniejszego Układu.

3. Ograniczenia te nie mają zastosowania do środków, w zakresie, w jakim stanowią zastrzeżenia objęte planowaniem zgodnie z art. 88, 93 i 94 niniejszego Układu.

4. Do celów niniejszej sekcji:

a) „Licencjonowanie” oznacza proces, w ramach którego usługodawca lub inwestor jest w istocie zobowiązany do podjęcia działań służących uzyskaniu od właściwego organu decyzji dotyczącej zezwolenia na świadczenie usługi, w tym poprzez założenie działalności, lub dotyczącej zezwolenia na ustanowienie działalności gospodarczej innej niż usługi, w tym decyzji o zmianie lub przedłużeniu takiego zezwolenia.

b) „Właściwy organ” oznacza każdy organ administracji centralnej, regionalnej lub lokalnej bądź podmiot pozarządowy uczestniczący w sprawowaniu władzy delegowanej przez organy administracji centralnej, regionalnej lub lokalnej, odpowiedzialny za podejmowanie decyzji dotyczących licencjonowania.

c) „Procedury licencyjne” oznaczają procedury, które należy stosować w ramach licencjonowania.

Artykuł 104

Warunki licencjonowania

1. Licencjonowanie oparte jest na kryteriach, które uniemożliwiają właściwym organom wykonywanie uprawnień w zakresie oceny w sposób arbitralny.

2. Kryteria, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, są:

a) proporcjonalne do uzasadnionego celu z zakresu polityki publicznej;

b) jasne i jednoznaczne;

c) obiektywne;

d) określone z góry;

e) publikowane z wyprzedzeniem;

f) przejrzyste i dostępne.

3. Licencja jest przyznawana natychmiast po jej ustanowieniu w świetle wyników odpowiedniego badania stwierdzającego, że warunki jej uzyskania zostały spełnione.

4. Art. 286 niniejszego Układu stosuje się do postanowień niniejszego rozdziału.

5. W przypadku gdy liczba dostępnych licencji na dany rodzaj działalności jest ograniczona z powodu niedoboru dostępnych zasobów naturalnych lub możliwości technicznych, Strony stosują procedurę kwalifikacji potencjalnych kandydatów, która w pełni gwarantuje bezstronność i przejrzystość, w tym między innymi odpowiednie informowanie o rozpoczęciu, przeprowadzeniu i ukończeniu procedury.

6. Z zastrzeżeniem postanowień określonych w niniejszym artykule, określając regulamin procedury kwalifikacji, Strony mogą uwzględniać uzasadnione cele związane z polityką publiczną, w tym względy zdrowia, bezpieczeństwa, ochrony środowiska i zachowania dziedzictwa kulturowego.

Artykuł 105

Procedury licencyjne

1. Procedury i formalności licencyjne muszą być jasne, podawane do publicznej wiadomości z wyprzedzeniem oraz stanowić dla wnioskodawców gwarancję, że ich wniosek zostanie rozpatrzony obiektywnie i bezstronnie.

2. Procedury i formalności licencyjne muszą być tak proste, jak to możliwe i nie mogą komplikować niepotrzebnie lub opóźniać świadczenia usługi. Wszelkie opłaty licencyjne (²⁸), które wnioskodawcy mogą ponosić w związku ze złożeniem wniosku muszą być uzasadnione i proporcjonalne do kosztów odnośnych procedur licencyjnych.

3. Procedury i formalności licencyjne muszą zapewniać wnioskodawcom gwarancję, że ich wniosek zostanie rozpatrzony w rozsądnym okresie, który jest podawany do publicznej wiadomości z wyprzedzeniem. Bieg tego okresu rozpoczyna się dopiero w momencie, gdy cała dokumentacja wpłynie do właściwych organów. W przypadku gdy jest to uzasadnione poziomem skomplikowania kwestii, okres ten może zostać wydłużony przez właściwy organ na uzasadniony czas. Wydłużenie okresu i czas tego wydłużenia zostają należycie uzasadnione i zgłoszone wnioskodawcy przed upływem początkowego okresu.

4. W przypadku gdy wniosek jest niekompletny, wnioskodawca zostaje niezwłocznie poinformowany o konieczności dostarczenia jakichkolwiek dodatkowych dokumentów. W tym przypadku bieg okresu, o którym mowa w ust. 3 niniejszego artykułu, może zostać zawieszony przez właściwe organy do czasu, gdy otrzymają one całą dokumentację.

5. Jeżeli wniosek o wydanie licencji zostanie odrzucony, wnioskodawca powinien zostać o tym poinformowany bez zbędnej zwłoki. Co do zasady wnioskodawca jest informowany, na żądanie, o powodach odrzucenia wniosku i o terminach odwołania od decyzji.

Podsekcja 2

Postanowienia ogólne

Artykuł 106

Wzajemne uznawanie

1. Żadne z postanowień niniejszego rozdziału nie uniemożliwia którejkolwiek ze Stron nakładania na osoby fizyczne obowiązku posiadania niezbędnych kwalifikacji lub doświadczenia zawodowego wymaganego na terytorium, na którym świadczona jest usługa, w danym sektorze działalności.

2. Strony zachęcają właściwe organizacje zawodowe na swoich terytoriach do wydania Komitetowi ds. Handlu zaleceń dotyczących wzajemnego uznawania w celu wypełnienia przez inwestorów i usługodawców, w całości lub częściowo, kryteriów stosowanych przez każdą ze Stron do wydawania zezwoleń, licencji, prowadzenia działalności i certyfikacji inwestorów i usługodawców, w szczególności w zakresie usług zawodowych.

3. Po otrzymaniu zaleceń, o których mowa w ust. 2 niniejszego artykułu, Komitet ds. Handlu dokonuje w rozsądnym terminie przeglądu zaleceń w celu ustalenia, czy są one spójne z niniejszym Układem.

4. Jeżeli, zgodnie z procedurą określoną w ust. 3 niniejszego artykułu, zalecenie, o którym mowa w ust. 2 niniejszego artykułu, okaże się spójne z niniejszym Układem, a pomiędzy odpowiednimi regulacjami Stron istnieje wystarczający stopień równoważności, w celu wykonania tych zaleceń Strony za pośrednictwem swoich właściwych organów przystępują do negocjacji umowy o wzajemnym uznawaniu obejmującej wymogi, kwalifikacje, licencje i inne regulacje.

5. Każda taka umowa musi być zgodna z odpowiednimi postanowieniami Porozumienia WTO, a w szczególności art. VII GATS.

Artykuł 107

Przejrzystość i ujawnianie informacji poufnych

1. Każda ze Stron odpowiada bezzwłocznie na wszystkie wnioski drugiej Strony o szczegółowe informacje dotyczące wszelkich jej środków o zasięgu ogólnym lub umów międzynarodowych, odnoszących się do niniejszego Układu lub mających na niego wpływ. Każda ze Stron ustanawia także jeden punkt informacyjny lub większą ich liczbę, które na żądanie udzielają szczegółowych informacji inwestorom i usługodawcom drugiej Strony na temat wszystkich tych kwestii. Strony powiadamiają się wzajemnie o swoich punktach informacyjnych w ciągu trzech miesięcy od wejścia w życie niniejszego Układu. Punkty informacyjne nie muszą być depozytariuszami przepisów ustawowych i wykonawczych.

2. Żadne z postanowień niniejszego Układu nie wymaga od którejkolwiek ze Stron dostarczenia informacji poufnych, których ujawnienie utrudniłoby egzekwowanie prawa lub w inny sposób byłoby sprzeczne z interesem publicznym, czy też naruszałoby uzasadnione interesy handlowe poszczególnych przedsiębiorstw publicznych lub prywatnych.

Podsekcja 3

Usługi informatyczne

Artykuł 108

Uzgodnienia dotyczące usług informatycznych

1. Zważywszy, że handel usługami informatycznymi zostaje zliberalizowany zgodnie z sekcjami 2, 3 i 4 niniejszego rozdziału, oraz uwzględniając fakt, że usługi informatyczne i usługi powiązane umożliwiają świadczenie innych usług zarówno drogą elektroniczną, jak i innymi sposobami, Strony rozróżniają usługi wspierające i usługi w zakresie treści lub usługi podstawowe, które są świadczone elektronicznie w taki sposób, że ani usługa w zakresie treści ani usługa podstawowa nie jest klasyfikowana jako usługa informatyczna ani usługa powiązana zgodnie z definicją w ust. 2 niniejszego artykułu.

2. Usługi informatyczne i usługi powiązane oznaczają usługi zdefiniowane w kodeksie CPC ONZ dział 84 obejmujące zarówno usługi, jak i funkcje podstawowe bądź kombinacje usług podstawowych bez względu na to, czy są one świadczone za pośrednictwem sieci, w tym przez internet.

W ramach usług podstawowych zapewnia się:

a) doradztwo, strategię, analizę, planowanie, specyfikację, projektowanie, opracowanie, instalację, wdrożenie, integrowanie, testowanie, usuwanie błędów, aktualizowanie, wsparcie, pomoc techniczną lub zarządzanie komputerami bądź systemami komputerowymi; lub

b) oprogramowanie określone jako zestaw instrukcji wymaganych do pracy i komunikacji komputerów (zewnętrznej i wewnętrznej) oraz doradztwo, strategię, analizę, planowanie, specyfikację, projektowanie, opracowanie, instalację, wdrożenie, integrowanie, testowanie, usuwanie błędów, aktualizowanie, dostosowanie, konserwację, wsparcie, pomoc techniczną, zarządzanie oprogramowaniem lub jego użytkowanie; lub

c) przetwarzanie danych, przechowywanie danych, składowanie danych lub usługi w zakresie baz danych; lub

d) usługi konserwacji i naprawy maszyn biurowych oraz sprzętu, łącznie z komputerami; lub

e) usługi w zakresie szkolenia personelu klientów, związane z oprogramowaniem, komputerami lub systemami komputerowymi, gdzie indziej niesklasyfikowane.

Podsekcja 4

Usługi pocztowe i kurierskie

Artykuł 109

Zakres stosowania i definicje

1. W niniejszej sekcji określono zasady ram regulacyjnych dla wszystkich usług pocztowych i kurierskich objętych liberalizacją zgodnie z sekcjami 2, 3 i 4 niniejszego rozdziału.

2. Do celów niniejszej podsekcji oraz sekcji 2, 3 i 4 niniejszego rozdziału:

a) „licencja” oznacza zezwolenie przyznane indywidualnemu usługodawcy przez organ regulacyjny, które jest wymagane przed rozpoczęciem świadczenia danej usługi;

b) „usługa powszechna” oznacza ciągłe świadczenie usług pocztowych o określonej jakości we wszystkich punktach na terytorium Strony po przystępnych cenach dla wszystkich użytkowników.

Artykuł 110

Zapobieganie praktykom antykonkurencyjnym w sektorze usług pocztowych i kurierskich

Strony utrzymują lub wprowadzają odpowiednie środki w celu uniemożliwiania usługodawcom, którzy pojedynczo lub razem mogą istotnie wpływać na warunki uczestnictwa (w odniesieniu do cen i dostaw) na rynku właściwym usług pocztowych i kurierskich na skutek wykorzystywania ich pozycji rynkowej, podejmowania lub kontynuowania praktyk antykonkurencyjnych.

Artykuł 111

Usługa powszechna

Każda Strona ma prawo do określenia rodzaju obowiązku świadczenia usługi powszechnej, jaki zamierza zachować. Takie obowiązki nie będą uważane za antykonkurencyjne jako takie, pod warunkiem że będą zarządzane w sposób przejrzysty, niedyskryminacyjny i konkurencyjnie neutralny oraz że nie będą bardziej uciążliwe, niż to jest konieczne dla rodzaju usługi powszechnej określonej przez Stronę.

Artykuł 112

Licencje

1. Trzy lata po wejściu w życie niniejszego Układu licencji można wymagać wyłącznie na usługi, które wchodzą w zakres usługi powszechnej.

2. W przypadku gdy wymagane jest posiadanie licencji, do wiadomości publicznej podaje się następujące informacje:

a) wszystkie kryteria udzielania licencji i termin, w jakim zwykle wydawana jest decyzja w sprawie wniosku o licencję; oraz

b) warunki dotyczące licencji.

3. O powodach odmowy wydania licencji informuje się wnioskodawcę na żądanie, a każda ze Stron ustanawia procedurę odwoławczą z udziałem niezależnego organu. Procedura taka będzie przejrzysta, niedyskryminacyjna i oparta na obiektywnych kryteriach.

Artykuł 113

Niezależność organu regulacyjnego

Organ regulacyjny jest prawnie odrębny od jakiegokolwiek podmiotu świadczącego usługi pocztowe i kurierskie i nie ponosi przed nim odpowiedzialności. Decyzje organu regulacyjnego i stosowane prze niego procedury muszą być bezstronne w odniesieniu do wszystkich uczestników rynku.

Artykuł 114

Zbliżenie przepisów

1. Strony uznają znaczenie zbliżenia istniejącego prawodawstwa Ukrainy do prawodawstwa Unii Europejskiej. Ukraina zapewnia stopniowe zapewnianie zgodności swoich istniejących przepisów i przyszłego prawodawstwa z dorobkiem prawnym UE.

2. Zbliżenie to rozpocznie się w dniu podpisania niniejszego Układu i będzie stopniowo rozszerzane o wszystkie elementy dorobku prawnego UE, o których mowa w załączniku XVII do niniejszego Układu.

Podsekcja 5

Łączność elektroniczna

Artykuł 115

Zakres stosowania i definicje

1. W niniejszej podsekcji określono zasady ram regulacyjnych dla wszystkich usług łączności elektronicznej objętych liberalizacją na podstawie sekcji 2, 3 i 4 niniejszego rozdziału, z wyłączeniem nadawania.

2. Do celów niniejszej podsekcji oraz sekcji 2, 3 i 4 niniejszego rozdziału:

a) „ usługi łączności elektronicznej” oznaczają wszystkie usługi polegające na przekazie i odbiorze sygnałów elektromagnetycznych, normalnie świadczone odpłatnie, z wyłączeniem nadawania, nieobejmujące działalności gospodarczej polegającej na dostarczaniu treści, której przekaz wymaga zastosowania usług telekomunikacyjnych. Nadawanie określa się jako nieprzerwany ciąg transmisji wymagany do rozpowszechniania sygnałów programów telewizyjnych i radiowych dla ogółu społeczeństwa, z wyłączeniem transmisji (contribution links) między operatorami;

b) „publiczna sieć łączności” oznacza sieć łączności elektronicznej wykorzystywaną w całości lub głównie do świadczenia publicznie dostępnych usług łączności elektronicznej;

c) „sieć łączności elektronicznej” oznacza systemy transmisyjne oraz, w stosownych przypadkach, urządzenia przełączające lub routingowe oraz inne zasoby, które umożliwiają przekazywanie sygnałów przewodowo, za pomocą radia, środków optycznych lub innych środków elektromagnetycznych, w tym sieci satelitarnych, stacjonarnych (komutowanych i pakietowych, w tym internetu) i naziemnych sieci przenośnych, elektrycznych systemów kablowych, w zakresie, w jakim są one wykorzystywane do przekazywania sygnałów, w sieciach nadawania radiowego i telewizyjnego oraz sieciach telewizji kablowej, niezależnie od rodzaju przekazywanej informacji

d) „organ regulacyjny” w sektorze łączności elektronicznej oznacza organ lub organy zajmujące się regulowaniem łączności elektronicznej wspomnianej w niniejszym rozdziale;

e) uznaje się, że usługodawca ma „znaczącą pozycję rynkową”, jeżeli samodzielnie albo wspólnie z innymi ma pozycję równoważną pozycji dominującej, tj. tak silną pozycję ekonomiczną, że uprawnia go ona do postępowania według swojego uznania, nie zważając na innych konkurentów, klientów i ostatecznych konsumentów;

f) „wzajemne połączenie” oznacza fizyczne lub logiczne połączenie publicznych sieci łączności wykorzystywanych przez tego samego lub przez różnych usługodawców, aby umożliwić użytkownikom jednego usługodawcy komunikowanie się z użytkownikami tego samego lub innego usługodawcy bądź uzyskiwanie dostępu do usług świadczonych przez innego usługodawcę. Świadczeniem usług mogą się zajmować zainteresowane strony lub inne podmioty, które mają dostęp do sieci. Wzajemne połączenie to szczególny rodzaj dostępu między operatorami sieci publicznych;

g) „usługa powszechna” oznacza zestaw usług o określonej jakości, które są udostępniane wszystkim użytkownikom na terytorium Strony, niezależnie od ich geograficznej lokalizacji i po przystępnych cenach; o zakresie i realizacji usługi powszechnej decyduje każda ze Stron;

h) „dostęp” oznacza udostępnienie obiektów lub usług innemu usługodawcy na określonych warunkach, na wyłączność albo nie, w celu świadczenia usług łączności elektronicznej. Obejmuje on między innymi: dostęp do elementów sieci i urządzeń towarzyszących, co może się wiązać z podłączeniem urządzeń za pomocą środków stacjonarnych lub niestacjonarnych (w szczególności obejmuje to dostęp do pętli lokalnej oraz urządzeń i usług niezbędnych do obsługi pętli lokalnej); dostęp do infrastruktury fizycznej, w tym budynków, kanałów i masztów; dostęp do odpowiednich systemów oprogramowania, w tym do systemów wsparcia operacyjnego; dostęp do translacji numerów lub systemów o równoważnych funkcjach; dostęp do sieci stacjonarnych i ruchomych, w szczególności na potrzeby roamingu; dostęp do systemów warunkowego dostępu na potrzeby usług telewizji cyfrowej oraz dostęp do sieciowych usług wirtualnych.

i) „użytkownik końcowy” oznacza użytkownika, który nie obsługuje publicznych sieci łączności ani nie świadczy publicznie dostępnych usług łączności elektronicznej;

j) „ lokalna pętla abonencka” oznacza fizyczny obwód łączący urządzenie końcowe sieci w pomieszczeniach abonenta z przełącznicą główną lub równoważnym urządzeniem w ramach stałej publicznej sieci łączności.

Artykuł 116

Organ regulacyjny

1. Strony zapewniają, aby organy regulacyjne ds. usług łączności elektronicznej były prawnie odrębne i funkcjonalnie niezależne od jakichkolwiek usługodawców świadczących usługi łączności elektronicznej. Jeżeli jedna ze Stron zachowuje własność lub kontrolę nad usługodawcą zapewniającym publiczne sieci lub usługi łączności, Strona ta zapewnia skuteczny strukturalny rozdział funkcji regulacyjnych od działalności związanej z własnością lub kontrolą.

2. Strony zapewniają organowi regulacyjnemu wystarczające uprawnienia do regulacji sektora. Zadania, które ma wypełniać organ regulacyjny, są podawane do wiadomości publicznej w łatwo dostępny i zrozumiały sposób, zwłaszcza gdy takie zadania są powierzone większej liczbie organów.

3. Strony zapewniają bezstronność decyzji organów regulacyjnych i stosowanych prze nie procedur w odniesieniu do wszystkich uczestników rynku oraz ich przejrzystość.

4. Organ regulacyjny ma uprawnienia do przeprowadzenia analizy orientacyjnego wykazu właściwych rynków produktów i usług ujętych w załącznikach (²⁹) do niniejszego Układu. W przypadku gdy organ regulacyjny ma obowiązek stwierdzenia zgodnie z art. 118 niniejszego Układu, czy należy nałożyć, utrzymać, zmienić lub wycofać obowiązki, stwierdza na podstawie analizy rynku, czy na właściwym rynku istnieje skuteczna konkurencja.

5. W przypadku gdy organ regulacyjny stwierdzi, że na właściwym rynku nie ma skutecznej konkurencji, określa on i wskazuje usługodawców mających znaczącą pozycję rynkową na tym rynku i w stosownych przypadkach nakłada na nich, utrzymuje lub zmienia szczegółowe obowiązki regulacyjne, o których mowa w art. 118 niniejszego Układu. W przypadku gdy organ regulacyjny uzna, że na rynku istnieje skuteczna konkurencja, nie nakłada on ani nie utrzymuje żadnego z obowiązków regulacyjnych, o których mowa w art. 118 niniejszego Układu.

6. Strony zapewniają dostawcy, którego dotyczy decyzja organu regulacyjnego, prawo odwołania się od niej do organu odwoławczego, który jest niezależny od stron, których dotyczy decyzja. Strony zapewniają należyte uwzględnienie merytorycznych aspektów sprawy. Do czasu rozstrzygnięcia każdego takiego odwołania decyzja organu regulacyjnego pozostaje w mocy, o ile organ odwoławczy nie postanowi inaczej. W przypadku gdy organ odwoławczy nie ma charakteru sądowego, jego decyzja jest zawsze uzasadniana na piśmie, a także podlega przeglądowi przeprowadzanemu przez bezstronny i niezależny organ sądowy. Decyzje podejmowane przez organy odwoławcze są skutecznie egzekwowane.

7. Strony zapewniają, aby w przypadku gdy organy regulacyjne zamierzają podjąć środki dotyczące jakichkolwiek postanowień niniejszej podsekcji i mające znaczący wpływ na rynek właściwy, umożliwiają one zainteresowanym podmiotom odniesienie się do projektu środków w rozsądnym terminie. Organy regulacyjne publikują swoje procedury konsultacji. Wyniki konsultacji są podawane do wiadomości publicznej, z wyjątkiem informacji poufnych.

8. Strony zapewniają, aby usługodawcy zapewniający sieci i usługi łączności elektronicznej udzielali wszystkich informacji, w tym informacji finansowych niezbędnych organom regulacyjnym do zapewnienia zgodności z postanowieniami niniejszej podsekcji lub z decyzjami podjętymi zgodnie z niniejszą podsekcją. Usługodawcy udzielają takich informacji bezzwłocznie na żądanie oraz w terminie wymaganym przez organ regulacyjny i zgodnie z oczekiwanym przezeń poziomem szczegółowości. Informacje wymagane przez organ regulacyjny muszą być proporcjonalne do wypełnienia tego zadania. Organ regulacyjny uzasadnia swoje żądanie udzielenia informacji.

Artykuł 117

Zezwolenie na świadczenie usług łączności elektronicznej

1. Strony zapewniają wydawanie zezwoleń na świadczenie usług w miarę możliwości wyłącznie za zgłoszeniem lub rejestracją.

2. Strony zapewniają możliwość wprowadzenia wymogu uzyskania licencji, aby rozwiązać kwestię przydziału numerów i częstotliwości. Warunki uzyskania takiej licencji podawane są do wiadomości publicznej.

3. W przypadku gdy licencja jest wymagana, Strony zapewniają, aby:

a) wszystkie kryteria udzielania licencji i rozsądny termin, w jakim zwykle należy podjąć decyzję w sprawie wniosku o licencję były podawane do wiadomości publicznej;

b) wnioskodawca otrzymał, na żądanie, pisemne uzasadnienie odmowy wydania licencji;

c) wnioskodawca ubiegający się o licencję miał możliwość odwołania się do organu odwoławczego w przypadku nieuzasadnionej odmowy wydania licencji;

d) opłaty licencyjne (³⁰) wymagane przez Strony za wydanie licencji nie przekraczały kosztów administracyjnych zwykle ponoszonych w związku z zarządzaniem, kontrolą i egzekwowaniem mających zastosowanie licencji. Opłaty licencyjne za korzystanie z widma radiowego i zasobów numeracyjnych nie podlegają wymogom określonym w niniejszym ustępie.

Artykuł 118

Dostęp i wzajemne połączenia

1. Strony zapewniają, aby każdy usługodawca mający zezwolenie na świadczenie usług łączności elektronicznej miał prawo i obowiązek negocjowania połączeń wzajemnych z innymi dostawcami publicznych sieci i usług łączności elektronicznej. Połączenia wzajemne powinny być co do zasady uzgadniane w ramach negocjacji handlowych między zainteresowanymi osobami prawnymi.

2. Strony zapewniają, aby usługodawcy zdobywający informacje od innego usługodawcy podczas negocjowania uzgodnień o wzajemnych połączeniach wykorzystywali takie informacje wyłącznie do celów, dla których zostały one przekazane, i zawsze z poszanowaniem poufności przekazanych lub przechowywanych informacji.

3. Strony zapewniają, aby po ustaleniu zgodnie z art. 116 niniejszego Układu, że na rynku właściwym, w tym na rynkach w załącznikach do niniejszego Układu, nie istnieje skuteczna konkurencja, organ regulacyjny miał uprawnienia, aby nałożyć na usługodawcę, który ma znaczącą pozycję rynkową, jeden lub większą liczbę poniższych obowiązków w związku z połączeniami wzajemnymi lub dostępem:

a) obowiązek niedyskryminacji, aby zapewnić stosowanie przez operatora równoważnych warunków w równoważnych okolicznościach wobec innych usługodawców świadczących równoważne usługi, a także świadczenie przez niego usług i udzielanie informacji innym operatorom na tych samych warunkach i z zachowaniem tej samej jakości, jak w przypadku jego własnych usług lub usług świadczonych przez jego jednostki zależne lub partnerów;

b) obowiązek pionowo zintegrowanego przedsiębiorstwa nakładany w celu zapewnienia przejrzystości jego cen hurtowych i wewnętrznych cen transferowych w przypadku wymogu niedyskryminacji lub zapobiegania nieuczciwemu subsydiowaniu skrośnemu. Organ regulacyjny może sprecyzować format i metodologię rachunkowości, którą należy zastosować;

c) obowiązek uwzględnienia uzasadnionych wniosków o dostęp i użytkowanie poszczególnych elementów sieci oraz urządzeń towarzyszących, w tym uwolniony dostęp do lokalnej pętli abonenckiej, między innymi w sytuacjach, gdy organ regulacyjny uznaje, że odmowa przyznania dostępu lub ustanowienie nieuzasadnionych warunków mających podobny skutek uniemożliwiłoby pojawienie się trwale konkurencyjnego rynku detalicznego lub nie byłoby to w interesie użytkowników końcowych;

d) obowiązek świadczenia określonych usług na zasadach hurtowych w celu odsprzedaży przez osoby trzecie; udzielenia otwartego dostępu do interfejsów technicznych, protokołów lub innych kluczowych technologii, niezbędnych do interoperacyjności usług lub wirtualnych usług sieciowych; zapewnienia kolokacji lub innych form współkorzystania z urządzeń, takich jak kanały kablowe, budynki lub maszty; zapewnienia wyspecjalizowanych usług potrzebnych do zapewnienia interoperacyjności usług dla użytkowników typu koniec-koniec, w tym urządzeń potrzebnych do świadczenia usług w ramach sieci inteligentnych; zapewnienia dostępu do systemów wsparcia operacyjnego lub podobnych systemów oprogramowania niezbędnych do zapewnienia uczciwej konkurencji w ramach świadczenia usług; wzajemnego połączenia sieci lub urządzeń sieciowych.

Do obowiązków zawartych w lit. c) i d) organy regulacyjne mogą dołączyć warunki takie, jak uczciwość, uzasadniony charakter i terminowość;

e) obowiązki związane ze zwrotem kosztów oraz kontrolą cen, w tym obowiązki związane z określaniem cen w zależności od ponoszonych kosztów oraz obowiązki dotyczące systemów księgowania kosztów, w odniesieniu do udostępniania poszczególnych rodzajów wzajemnych połączeń lub dostępu, jeżeli przeprowadzona analiza rynku wskazuje, że brak skutecznej konkurencji oznacza, że dany operator mógłby utrzymywać ceny na nadmiernie wysokim poziomie lub stosować zaniżanie cen ze szkodą dla użytkowników końcowych.

Organy regulacyjne uwzględniają inwestycje operatora i umożliwiają mu uzyskanie rozsądnej stopy zwrotu ze odpowiedniej kwoty zaangażowanego kapitału;

f) obowiązek publikowania szczególnych obowiązków nałożonych na usługodawcę przez organ regulacyjny określających konkretne rynki produktów i usług oraz rynki geograficzne. Aktualne informacje, pod warunkiem że nie mają charakteru poufnego i nie obejmują tajemnic handlowych, należy udostępniać publicznie w sposób gwarantujący wszystkim zainteresowanym stronom łatwy dostęp do tych informacji;

g) obowiązki związane z przejrzystością wymagające od operatorów publicznego udostępniania określonych informacji, w szczególności w przypadku gdy na operatorach spoczywa obowiązek niedyskryminacji, regulator może wymagać od operatora opublikowania oferty referencyjnej, która zawiera wystarczające rozdzielenie elementów działalności w celu zapewnienia, aby usługodawcy nie musieli płacić za urządzenia, które nie są niezbędne do zapewnienia zamówionej usługi, i zawiera opis odnośnych ofert w rozbiciu na elementy odpowiadające potrzebom rynkowym oraz związane z nimi warunki, w tym ceny.

4. Strony zapewniają, aby usługodawca wnioskujący o ustanowienie połączenia wzajemnego z usługodawcą mającym znaczącą pozycję rynkową miał możliwość odwołania się, w każdym momencie albo po upływie rozsądnego czasu, który był podany do wiadomości publicznej, do niezależnego organu krajowego, który może być organem regulacyjnym, o którym mowa w art. 115 ust. 2 lit. d) niniejszego Układu, w celu rozstrzygnięcia sporów dotyczących warunków połączeń wzajemnych lub dostępu.

Artykuł 119

Rzadkie zasoby

1. Strony zapewniają przeprowadzanie wszelkich procedur dotyczących rozmieszczenia i wykorzystania rzadkich zasobów, łącznie z częstotliwościami, numerami i pierwszeństwem, w sposób obiektywny, proporcjonalny, terminowy, przejrzysty i niedyskryminacyjny. Aktualny stan przyznanych częstotliwości podaje się do wiadomości publicznej, jednakże nie wymaga się szczegółowej identyfikacji częstotliwości przyznanych na realizację określonych zadań rządowych.

2. Strony zapewniają skuteczne zarządzanie częstotliwościami radiowymi w odniesieniu do usług telekomunikacyjnych świadczonych na swoim terytorium w celu zapewnienia skutecznego i efektywnego wykorzystania widma. W przypadku gdy zapotrzebowanie na określone częstotliwości przekracza ich dostępność, przy przyznawaniu tych częstotliwości stosuje się odpowiednie i przejrzyste procedury w celu optymalizacji ich wykorzystania oraz ułatwienia rozwoju konkurencji.

3. Strony zapewniają, aby przyznawanie krajowych zasobów numeracyjnych i zarządzanie krajowymi planami numeracyjnymi zostało powierzone organowi regulacyjnemu.

4. W przypadku gdy organy władz państwowych lub lokalnych zachowują własność lub kontrolę nad usługodawcami obsługującymi publiczne sieci lub usługi łączności, należy zapewnić skuteczne rozdzielenie strukturalne funkcji odpowiedzialnych za przyznawanie prawa pierwszeństwa oraz działalności związanej z własnością lub kontrolą.

Artykuł 120

Usługa powszechna

1. Każda Strona ma prawo do określenia rodzaju obowiązku świadczenia usługi powszechnej, jaki zamierza zachować.

2. Takie obowiązki nie będą uważane za antykonkurencyjne jako takie, pod warunkiem że są zarządzane w sposób przejrzysty, obiektywny i niedyskryminacyjny. Zarządzanie takimi obowiązkami musi być również neutralne w odniesieniu do konkurencji i nie może być bardziej uciążliwe, niż to jest konieczne dla rodzaju usługi powszechnej określonego przez Stronę.

3. Strony zapewniają, aby wszyscy usługodawcy kwalifikowali się do zapewnienia usługi powszechnej i aby żaden usługodawca nie był a priori wykluczony. Wyznaczanie odbywa się za pomocą skutecznego, przejrzystego, obiektywnego i niedyskryminacyjnego mechanizmu. Strony oceniają, w miarę potrzeby, czy świadczenie usługi powszechnej stanowi niesprawiedliwe obciążenie dla organizacji wyznaczonych do świadczenia takiej usługi. W przypadkach uzasadnionych taką oceną i biorąc pod uwagę korzyści rynkowe, o ile takie występują, dla organizacji świadczącej usługę powszechną, organy regulacyjne określają, czy wymagany jest mechanizm służący wyrównaniu kosztów ponoszonych przez danego usługodawcę lub podziałowi kosztów wynikających z obowiązku świadczenia usługi powszechnej.

4. Strony zapewniają, aby:

a) udostępniano użytkownikom, w formie drukowanej lub elektronicznej lub w obydwu formach, spis wszystkich abonentów (³¹) oraz aby był on regularnie aktualizowany, co najmniej raz w roku;

b) stosowanie przez organizacje świadczące usługi, o których mowa w lit a), zasady niedyskryminacji do traktowania informacji, które zostały im dostarczone przez inne organizacje.

Artykuł 121

Transgraniczne świadczenie usług łączności elektronicznej

Strony nie przyjmują ani nie utrzymują jakichkolwiek środków ograniczających transgraniczne świadczenie usług łączności elektronicznej.

Artykuł 122

Poufność informacji

Każda Strona zapewnia poufność łączności elektronicznej i związanych z nią danych o przekazie za pośrednictwem publicznej sieci łączności elektronicznej i publicznie dostępnych usług takiej łączności, w sposób, który nie ogranicza handlu usługami.

Artykuł 123

Spory między usługodawcami

1. Strony zapewniają, aby w przypadku sporu pomiędzy usługodawcami zapewniającymi sieci lub usługi łączności elektronicznej w związku z prawami i obowiązkami, o których mowa w niniejszym rozdziale, dany organ regulacyjny na wniosek którejkolwiek ze stron wydaje wiążącą decyzję w celu rozstrzygnięcia sporu w najkrótszym możliwym terminie, a w każdym przypadku w ciągu czterech miesięcy.

2. Decyzja organu regulacyjnego jest podawana do wiadomości publicznej z uwzględnieniem wymogów tajemnicy handlowej. Zainteresowane strony otrzymują pełne uzasadnienie decyzji.

3. Jeżeli spór dotyczy transgranicznego świadczenia usług, zainteresowane organy regulacyjne koordynują swoje działania, aby umożliwić rozwiązanie sporu.

Artykuł 124

Zbliżenie przepisów

1. Strony uznają znaczenie zbliżenia istniejącego prawodawstwa Ukrainy do prawodawstwa Unii Europejskiej. Ukraina zapewnia stopniowe zapewnianie zgodności istniejących przepisów i przyszłego prawodawstwa z dorobkiem prawnym UE.

Podsekcja 6

Usługi finansowe

Artykuł 125

Zakres stosowania i definicje

1. Niniejsza podsekcja określa zasady ram regulacyjnych dla wszystkich usług finansowych objętych liberalizacją na mocy sekcji 2, 3 i 4 niniejszego rozdziału.

2. Do celów niniejszej podsekcji oraz sekcji 2, 3 i 4 niniejszego rozdziału:

a) „usługa finansowa” oznacza każdą usługę o charakterze finansowym, oferowaną przez podmiot Strony świadczący usługi finansowe. Usługi finansowe obejmują następujące rodzaje działalności:

(i) usługi ubezpieczeniowe i związane z ubezpieczeniami

1. ubezpieczenia bezpośrednie (w tym koasekuracja):

a) ubezpieczenia na życie;

b) ubezpieczenia inne niż ubezpieczenie na życie;

2. reasekuracja i retrocesja;

3. pośrednictwo ubezpieczeniowe, takie jak usługi brokerskie i agencyjne; oraz

4. pomocnicze usługi ubezpieczeniowe, takie jak doradztwo ubezpieczeniowe, usługi aktuarialne, ocena ryzyka oraz likwidacja szkód.

(ii) usługi bankowe i inne usługi finansowe (z wyłączeniem ubezpieczeń):

1. przyjmowanie depozytów i innych funduszy zwrotnych od ludności;

2. udzielanie wszelkiego rodzaju pożyczek i kredytów, w tym kredytów konsumenckich i kredytów hipotecznych, faktoring oraz finansowanie transakcji handlowych;

3. leasing finansowy;

4. wszystkie usługi w sferze płatności i transferu środków pieniężnych, w tym kart kredytowych, debetowych, czeków podróżnych oraz czeków bankierskich;

5. gwarancje i zobowiązania;

6. operacje przeprowadzane na własny rachunek lub na zlecenie klientów, zarówno na giełdzie jak i poza giełdą, bądź w inny sposób za pomocą:

a) instrumentów rynku pieniężnego (w tym czeków, weksli, świadectw depozytowych);

b) walut obcych;

c) instrumentów pochodnych, w tym, ale nie wyłącznie, transakcji typu futures i opcji;

d) instrumentów opartych na kursach walutowych i stopach procentowych, w tym instrumentów takich jak transakcje swapowe, kontrakty terminowe na stopę procentową;

e) zbywalnych papierów wartościowych;

f) innych zbywalnych instrumentów i aktywów finansowych, w tym kruszców w sztabach;

7. uczestnictwo w emisji wszelkiego rodzaju papierów wartościowych, w tym w gwarantowaniu emisji i inwestycjach (publicznych i prywatnych) w charakterze agenta oraz świadczenie usług z tym związanych;

8. pośrednictwo na rynku pieniężnym;

9. zarządzanie majątkiem, na przykład zarządzanie środkami pieniężnymi i portfelem aktywów, wszystkie formy zarządzania inwestycjami zbiorowymi, zarządzanie funduszem emerytalnym oraz usługi w zakresie przechowywania, deponowania i powiernictwa;

10. usługi rozrachunkowe i rozliczeniowe w odniesieniu do aktywów finansowych, takich jak papiery wartościowe, instrumenty pochodne i inne instrumenty zbywalne;

11. dostarczanie i przekazywanie informacji finansowych, przetwarzanie danych finansowych i udostępnianie związanego z nimi oprogramowania;

12. doradztwo, pośrednictwo i inne pomocnicze usługi finansowe dotyczące wszystkich rodzajów działalności wymienionych w pkt 1–11, w tym informacje i analiza kredytowa, badania i doradztwo w zakresie inwestycji i tworzenia portfela aktywów, doradztwo w zakresie nabywania oraz restrukturyzacji i strategii przedsiębiorstw.

b) „podmiot świadczący usługi finansowe” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną Strony, która zamierza świadczyć lub świadczy usługi finansowe. Termin „podmiot świadczący usługi finansowe” nie obejmuje podmiotów publicznych;

c) „podmiot publiczny” oznacza:

1. rząd, bank centralny lub organ kształtujący politykę pieniężną Strony bądź podmiot będący własnością Strony lub przez nią kontrolowany, który jest zaangażowany głównie w realizowanie funkcji rządowych lub działań do celów rządowych, z wyłączeniem podmiotów zaangażowanych głównie w świadczenie usług finansowych na warunkach komercyjnych; lub

2. podmiot prywatny realizujący zadania wykonywane zwykle przez bank centralny lub organ kształtujący politykę pieniężną – w ramach wykonywania tych zadań.

d) „nowa usługa finansowa” oznacza usługę o charakterze finansowym, w tym usługi związane z istniejącymi i nowymi produktami lub sposób, w jaki produkt jest dostarczany, która nie jest świadczona przez jakikolwiek podmiot świadczący usługi finansowe na terytorium Strony, ale która świadczona jest na terytorium drugiej Strony.

Artykuł 126

Wyłączenie ze względów ostrożności

1. Każda Strona może przyjmować lub utrzymywać środki ze względów ostrożności, takie jak:

a) ochrona inwestorów, deponentów, ubezpieczonych lub osób, którym przysługuje zobowiązanie powiernicze z tytułu umów z podmiotami świadczącymi usługi finansowe;

b) zapewnienie integralności i stabilności systemu finansowego Strony.

2. Środki te nie mogą być bardziej uciążliwe niż to konieczne do osiągnięcia ich celu i nie mogą dyskryminować podmiotów świadczących usługi finansowe pochodzących z drugiej Strony w porównaniu z jej własnymi podobnymi podmiotami świadczącymi usługi finansowe.

3. Żadne z postanowień niniejszego Układu nie może być interpretowane jako wymagające od Strony ujawnienia informacji odnoszących się do interesów i rachunków indywidualnych klientów, ani jakiejkolwiek informacji poufnej lub informacji zastrzeżonej będącej w posiadaniu organów publicznych.

4. Bez uszczerbku dla pozostałych środków dotyczących regulacji w zakresie ostrożności w transgranicznym handlu usługami finansowymi, Strona może wymagać rejestracji podmiotu świadczącego transgraniczne usługi finansowe pochodzącego z drugiej Strony oraz instrumentów finansowych.

Artykuł 127

Skuteczna i przejrzysta regulacja

1. Każda Strona dokłada wszelkich starań, aby zapewnić z wyprzedzeniem wszystkim zainteresowanym osobom wszelkie środki o zasięgu ogólnym, które Strona ta proponuje przyjąć, w celu umożliwienia takim osobom zgłoszenia uwag, dotyczących tych środków. Środki te są zapewniane:

a) poprzez publikację urzędową; lub

b) w innej formie pisemnej lub elektronicznej.

2. Każda ze Stron udostępnia wszystkim zainteresowanym osobom swoje wymogi dotyczące wypełniania wniosków odnoszących się do świadczenia usług finansowych.

Na żądanie wnioskodawcy dana Strona informuje wnioskodawcę o statusie jego wniosku. Jeżeli dana Strona wymaga dodatkowych informacji od wnioskodawcy, powiadamia o tym wnioskodawcę bez zbędnej zwłoki.

Każda Strona dokłada wszelkich starań, aby zapewnić wdrażanie i stosowanie na swoim terytorium międzynarodowych norm dotyczących regulacji i nadzoru nad sektorem usług finansowych oraz przeciwdziałania unikaniu zobowiązań podatkowych i uchylaniu się od nich. Do takich międzynarodowych norm należą między innymi Główne zasady efektywnego nadzoru bankowego przyjęte przez Komitet Bazylejski, Główne zasady ubezpieczeń Międzynarodowego Stowarzyszenia Organów Nadzoru Ubezpieczeniowego, Cele i zasady regulacji papierów wartościowych Międzynarodowej Organizacji Komisji Papierów Wartościowych, Umowa dotycząca wymiany informacji w zakresie spraw podatkowych przyjęta w ramach OECD, Deklaracja w sprawie przejrzystości i wymiany informacji w sprawach podatkowych przyjęta w ramach G-20 oraz Czterdzieści zaleceń w sprawie prania pieniędzy i Dziewięć specjalnych zaleceń w sprawie finansowania terroryzmu Grupy Specjalnej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy.

Strony biorą również pod uwagę Dziesięć głównych zasad wymiany informacji przyjętych przez Ministrów Finansów państw G7 i podejmą wszystkie niezbędne działania na rzecz ich stosowania w kontaktach dwustronnych.

Artykuł 128

Nowe usługi finansowe

Każda Strona zezwala podmiotowi świadczącemu usługi finansowe pochodzącemu z drugiej Strony mającemu siedzibę na terytorium tej Strony na świadczenie wszelkich nowych usług finansowych podobnych do tych, na które Strona zezwoliłaby swoim własnym podmiotom świadczącym usługi finansowe na mocy swojego prawodawstwa krajowego w podobnych okolicznościach. Strona może określić formę prawną, poprzez którą usługa może być świadczona, i może wymagać zezwolenia na świadczenie danej usługi. W przypadkach, w których wymagane jest takie zezwolenie, decyzja w sprawie jego przyznania zostaje wydana w rozsądnym terminie, a jego odmowa może nastąpić wyłącznie z powodów określonych w art. 126 niniejszego Układu.

Artykuł 129

Przetwarzanie danych

1. Każda Strona zezwala podmiotowi świadczącemu usługi finansowe pochodzącemu z drugiej Strony na przekazywanie informacji w formie elektronicznej lub w innej formie, na i z jej terytorium, na potrzeby przetwarzania danych, w przypadku gdy takie przetwarzanie jest wymagane do zwykłego prowadzenia działalności przez taki podmiot świadczący usługi finansowe.

2. Każda ze Stron przyjmuje odpowiednie zabezpieczenia w celu ochrony prywatności oraz podstawowych praw i wolności osób, w szczególności w odniesieniu do przesyłania danych osobowych.

Artykuł 130

Szczególne wyjątki

1. Żadne z postanowień niniejszego rozdziału nie może być interpretowane jako uniemożliwiające Stronie, w tym dla podmiotom publicznym, prowadzenia działalności lub świadczenia usług na jej terytorium na zasadzie wyłączności w ramach powszechnego programu emerytalnego lub ustawowego systemu ubezpieczeń społecznych, z wyjątkiem sytuacji, gdy działalność taka może być, zgodnie z krajowymi przepisami Strony, prowadzona przez podmioty świadczące usługi finansowe w konkurencji z podmiotami publicznymi lub prywatnymi.

2. Żadne z postanowień niniejszego Układu nie ma zastosowania do działalności banku centralnego lub organu kształtującego politykę pieniężną bądź jakiegokolwiek innego podmiotu publicznego w prowadzeniu polityki pieniężnej lub odnoszącej się do kursu walutowego.

3. Żadne z postanowień niniejszego rozdziału nie może być interpretowane jako uniemożliwiające Stronie, w tym dla jej podmiotom publicznym, prowadzenia działalności lub świadczenia usług na jej terytorium na zasadzie wyłączności na rachunek, z wykorzystaniem gwarancji lub z użyciem zasobów finansowych Strony lub jej podmiotów publicznych.

Artykuł 131

Organizacje samoregulujące

W przypadku gdy Strona wymaga członkostwa lub uczestnictwa w jakiejkolwiek organizacji samoregulującej, giełdzie lub rynkach papierów wartościowych lub transakcji typu futures, instytucji dokonującej rozliczeń lub jakiejkolwiek innej organizacji lub stowarzyszeniu bądź dostępu do nich, w celu umożliwienia podmiotom świadczącym usługi finansowe pochodzącym z drugiej Strony świadczenia usług finansowych na zasadach równorzędnych z tymi dotyczącymi podmiotów świadczących usługi finansowe pochodzących z danej Strony lub, jeżeli bezpośrednio lub pośrednio Strona zapewnia takim podmiotom przywileje lub korzyści w zakresie świadczenia usług finansowych, Strona ta zapewnia przestrzeganie zobowiązań zawartych w art. 88 i 94 niniejszego Układu.

Artykuł 132

Systemy rozliczeń i płatności

Na podstawie warunków, które przyznają traktowanie narodowe, każda Strona przyznaje podmiotom świadczącym usługi finansowe pochodzącym z drugiej Strony, z siedzibą na jej terytorium, dostęp do systemów płatności i rozliczeń obsługiwanych przez podmioty publiczne oraz do możliwości związanych z urzędową konsolidacją długu i refinansowaniem, dostępnych w ramach zwykłego prowadzenia działalności. Niniejszy artykuł nie ma na celu przyznania dostępu do narzędzi kredytodawcy ostatniego stopnia Strony.

Artykuł 133

Zbliżenie przepisów

1. Strony uznają znaczenie zbliżenia istniejącego prawodawstwa Ukrainy do prawodawstwa Unii Europejskiej. Ukraina zapewnia stopniowe zapewnianie zgodności swoich przepisów i przyszłego prawodawstwa z dorobkiem prawnym UE.

2. Zbliżanie to rozpoczyna się w dniu podpisania niniejszego Układu i jest stopniowo rozszerzane o wszystkie elementy dorobku prawnego UE, o których mowa w załączniku XVII do niniejszego Układu.

Podsekcja 7

Usługi transportowe

Artykuł 134

Zakres stosowania

W niniejszej podsekcji określa się zasady dotyczące liberalizacji usług transportowych zgodnie z sekcjami 2, 3 i 4 niniejszego rozdziału.

Artykuł 135

Międzynarodowy transport morski

1. Niniejszy Układ ma zastosowanie do międzynarodowego transportu morskiego pomiędzy portami Ukrainy a portami państw członkowskich Unii Europejskiej oraz pomiędzy portami państw członkowskich Unii Europejskiej. Ma on również zastosowanie do handlu pomiędzy portami Ukrainy a portami państw trzecich oraz między portami państw członkowskich Unii Europejskiej a portami państw trzecich.

2. Niniejszy Układ nie ma zastosowania do krajowego transportu morskiego pomiędzy portami Ukrainy ani do krajowego transportu morskiego pomiędzy portami poszczególnych państw członkowskich Unii Europejskiej. Niezależnie od poprzedniego zdania przemieszczanie sprzętu, takiego jak pustych kontenerów, nieprzewożonych odpłatnie jako ładunek pomiędzy portami Ukrainy lub pomiędzy portami poszczególnych państw członkowskich Unii Europejskiej, uznaje się za część międzynarodowego transportu morskiego.

3. Do celów niniejszej podsekcji oraz sekcji 2, 3 i 4 niniejszego rozdziału:

a) „międzynarodowy transport morski” obejmuje transport „od drzwi do drzwi” oraz transport multimodalny, a więc przewóz towarów z wykorzystaniem więcej niż jednego rodzaju transportu, obejmujący odcinek morski, odbywający się w ramach jednolitego dokumentu przewozowego i obejmujący w tym celu bezpośrednie zawieranie umów z podmiotami świadczącymi usługi transportowe innego rodzaju;

b) „usługi w zakresie obsługi ładunku morskiego” oznaczają działania wykonywane przez przedsiębiorstwa zajmujące się załadunkiem i rozładunkiem, w tym przez operatorów terminali portowych, jednak nie obejmują działań pracowników portowych w przypadkach, kiedy nie są oni pracownikami przedsiębiorstw zajmujących się załadunkiem i rozładunkiem lub operatorów terminali portowych. Do działań objętych powyższą definicją zalicza się organizację i nadzór:

(i) załadunku ładunku na statek i jego rozładunku ze statku;

(ii) przycumowywania lub odcumowywania ładunku;

(iii) odbioru lub dostawy i przechowywania ładunków przed załadunkiem lub po rozładunku;

c) „usługi w zakresie odprawy celnej” (wymiennie „usługi pośredników urzędów celnych”) oznaczają działalność polegającą na przeprowadzaniu w imieniu innego podmiotu formalności celnych dotyczących przywozu, wywozu lub przewozu ładunków, bez względu na to, czy usługa ta stanowi główny przedmiot działalności usługodawcy czy zwyczajowe uzupełnienie głównego przedmiotu jego działalności;

d) „usługi w zakresie obsługi stacji kontenerowej i magazynowania” oznaczają działalność polegającą na przechowywaniu kontenerów, na terenie portu lub na lądzie, w celu ich zapełnienia lub opróżnienia, napraw i udostępniania do załadunku;

e) „usługi agencji morskich” oznaczają działalność polegającą na reprezentowaniu, w ramach danego obszaru geograficznego, w charakterze agenta, interesów jednej lub większej liczby linii żeglugi morskiej lub przedsiębiorstw żeglugowych, do następujących celów:

(i) marketing i sprzedaż usług w zakresie transportu morskiego i usług pokrewnych, począwszy od podania ceny po fakturowanie oraz wystawianie listów przewozowych w imieniu spółek, nabywanie i odsprzedaż niezbędnych usług pokrewnych, przygotowanie dokumentów i dostarczanie informacji handlowych;

(ii) działanie w imieniu spółek organizujących zawinięcie statku do portu lub przejęcie ładunków, w razie potrzeby.

f) „ usługi w zakresie spedycji frachtu” oznaczają usługi polegające na organizowaniu i monitorowaniu operacji wysyłania ładunku w imieniu wysyłających, poprzez nabywanie usług transportowych i pokrewnych, przygotowanie dokumentacji i dostarczanie informacji handlowych.

g) „ usługi dowozowe” oznaczają morski przewóz ładunków, w szczególności w kontenerach, pomiędzy portami Strony przed ich przewozem międzynarodowym lub po nim.

4. Każda Strona przyznaje statkom pływającym pod banderą drugiej Strony lub obsługiwanym przez usługodawców pochodzących z drugiej Strony traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie przyznane swoim własnym statkom lub statkom jakiegokolwiek państwa trzeciego, zależnie od tego, które jest korzystniejsze, w zakresie między innymi dostępu do portów, korzystania z infrastruktury i usług portowych oraz korzystania z morskich usług pomocniczych (³²), a także w zakresie związanych z tym prowizji i opłat, infrastruktury celnej oraz wyznaczania miejsca do cumowania statku w porcie oraz sprzętu do załadunku i rozładunku.

5. Strony skutecznie stosują zasadę nieograniczonego dostępu do międzynarodowego rynku i handlu morskiego na zasadach handlowych i na zasadzie niedyskryminacji.

6. Stosując zasady określone w ust. 4 i 5 niniejszego artykułu, po wejściu w życie niniejszego Układu Strony:

a) nie wprowadzają porozumień dotyczących podziału ładunku do przyszłych umów z państwami trzecimi dotyczących usług transportu morskiego, w tym handlu towarami masowymi w postaci płynnej i stałej oraz ładunków przewożonych liniowcem, oraz – w przypadku istnienia takich porozumień w sprawie podziału ładunku w dotychczasowych umowach – wypowiadają takie porozumienia;

b) zaprzestają stosowania lub powstrzymują się od wdrażania wszelkich środków administracyjnych, technicznych lub innych, które mogłyby stanowić pośrednie ograniczenie i wywierać skutek dyskryminujący w stosunku do obywateli lub przedsiębiorstw drugiej Strony w zakresie świadczenia usług w międzynarodowym transporcie morskim.

7. Każda Strona zezwala podmiotom drugiej Strony świadczącym usługi międzynarodowego transportu morskiego na posiadanie przedsiębiorstw na jej terytorium na warunkach zakładania i funkcjonowania przedsiębiorstw nie mniej korzystnych niż przyznane usługodawcom pochodzącym z tej Strony lub z państwa trzeciego, w zależności od tego, które są bardziej korzystne. Zgodnie z postanowieniami sekcji 2 niniejszego rozdziału, w odniesieniu do działalności takich przedsiębiorstw, każda Strona zezwala usługodawcom pochodzącym z drugiej Strony, zgodnie ze swoimi przepisami ustawowymi i wykonawczymi, na prowadzenie działalności gospodarczej, w tym, lecz nie wyłącznie, w zakresie:

a) ogłaszania, marketingu i sprzedaży usług w zakresie transportu morskiego i usług pokrewnych, począwszy od podania ceny po fakturowanie, na własny rachunek lub w imieniu innych podmiotów świadczących usługi międzynarodowego transportu morskiego, poprzez bezpośredni kontakt z klientami;

b) dostarczania informacji handlowych wszelkimi środkami, w tym za pomocą skomputeryzowanych systemów informacji i elektronicznej wymiany danych (z zastrzeżeniem wszelkich ograniczeń antydyskryminacyjnych w zakresie telekomunikacji);

c) przygotowania dokumentów dotyczących transportu, dokumentów celnych i innych dokumentów związanych z pochodzeniem i charakterem przewożonych przedmiotów;

d) organizowania zawijania statków do portów lub przyjmowania dostaw ładunków na własny rachunek lub w imieniu innych podmiotów świadczących usługi międzynarodowego transportu morskiego;

e) zawierania wszelkich porozumień handlowych z wszelkimi lokalnymi agencjami spedycyjnymi, włączając udział w kapitale spółki oraz wyznaczanie personelu rekrutowanego lokalnie lub za granicą, z zastrzeżeniem odnośnych przepisów niniejszego Układu;

f) nabywania usług transportowych i korzystania z nich – na własny rachunek lub w imieniu klientów (oraz odsprzedaży ich klientom) – z wykorzystaniem wszelkich rodzajów transportu, w tym transportu wodnego śródlądowego, drogowego i kolejowego, niezbędnych do świadczenia zintegrowanych usług transportowych;

g) posiadania na własność sprzętu niezbędnego do prowadzenia działalności gospodarczej.

8. Każda Strona udostępnia podmiotom drugiej Strony świadczącym usługi międzynarodowego transportu morskiego, na rozsądnych i niedyskryminujących warunkach, następujące usługi w porcie: pilotaż, holowanie i pomoc holowniczą, zaopatrzenie, uzupełnianie paliwa i wody, odbiór odpadów i utylizacja odpadów balastowych, usługi kapitanatu portu, pomoc nawigacyjną, usługi operacyjne na nabrzeżu niezbędne dla funkcjonowania statku, włączając usługi komunikacyjne, dostawę wody i energii elektrycznej; usługi naprawcze w przypadku nagłych awarii; kotwiczenie, cumowanie i usługi związane z cumowaniem.

9. Każda Strona umożliwia podmiotom drugiej Strony świadczącym usługi międzynarodowego transportu morskiego świadczenie usług tego rodzaju również na odcinkach morskich przebiegających na śródlądowych drogach wodnych drugiej Strony.

10. Każda Strona zezwala podmiotom drugiej Strony świadczącym usługi międzynarodowego transportu morskiego na korzystanie – w sposób niedyskryminujący i na zasadach uzgodnionych pomiędzy odnośnymi przedsiębiorstwami – z usług dowozowych pomiędzy portami Ukrainy lub pomiędzy portami poszczególnych państw członkowskich Unii Europejskiej, oferowanych przez podmioty pierwszej Strony świadczące usługi międzynarodowego transportu morskiego.

11. Niniejszy Układ nie ma wpływu na stosowanie porozumień morskich zawartych pomiędzy Ukrainą a państwami członkowskimi Unii Europejskiej w kwestiach nieobjętych zakresem niniejszego Układu. Jeśli w pewnych kwestiach niniejszy Układ jest mniej korzystny niż istniejące porozumienia pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi Unii Europejskiej a Ukrainą, to pierwszeństwo mają postanowienia korzystniejsze, bez uszczerbku dla zobowiązań Strony UE i z uwzględnieniem Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Postanowienia niniejszego Układu zastępują postanowienia dotychczasowych dwustronnych porozumień pomiędzy państwami członkowskimi Unii Europejskiej a Ukrainą, o ile postanowienia tych porozumień są niezgodne z postanowieniami niniejszego Układu, z wyjątkiem sytuacji, o której mowa w poprzednim zdaniu, albo są identyczne. Postanowienia istniejących porozumień dwustronnych w kwestiach nieobjętych zakresem niniejszego Układu nadal mają zastosowanie.

Artykuł 136

Transport drogowy, kolejowy i wodny śródlądowy

1. Z myślą o zapewnieniu skoordynowanego rozwoju i stopniowej liberalizacji transportu między Stronami w sposób dostosowany do ich wzajemnych potrzeb handlowych, warunki wzajemnego dostępu do rynku w transporcie drogowym, kolejowym i wodnym śródlądowym określa się w ewentualnych przyszłych szczególnych porozumieniach dotyczących transportu drogowego, kolejowego i wodnego śródlądowego.

2. Przed zawarciem porozumień, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, Strony nie doprowadzają do tego, aby warunki wzajemnego dostępu do rynków pomiędzy nimi były bardziej restrykcyjne, niż w dniu poprzedzającym wejście w życie niniejszego Układu.

3. Postanowienia istniejących porozumień dwustronnych w kwestiach nieobjętych zakresem ewentualnych przyszłych porozumień, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, nadal mają zastosowanie.

Artykuł 137

Transport lotniczy

1. Z myślą o zapewnieniu skoordynowanego rozwoju i stopniowej liberalizacji transportu między Stronami w sposób dostosowany do ich wzajemnych potrzeb handlowych, warunki wzajemnego dostępu do rynku w transporcie lotniczym powinny być zgodne z umową między UE a Ukrainą o wspólnym obszarze lotniczym (dalej zwaną „WOL”).

2. Do chwili zawarcia WOL Strony nie podejmują żadnych środków ani działań, które byłyby bardziej restrykcyjne lub dyskryminujące w porównaniu z sytuacją istniejącą przed wejściem w życie niniejszego Układu.

Artykuł 138

Zbliżenie przepisów

Ukraina dostosowuje swoje prawodawstwo, w tym przepisy administracyjne, techniczne i inne przepisy, do prawodawstwa Strony UE istniejącego w jakiejkolwiek chwili w dziedzinie międzynarodowego transportu morskiego, w zakresie, w jakim służy to osiągnięciu celów liberalizacji, wzajemnego dostępu do rynków Stron oraz przepływu pasażerów i towarów. Zbliżenie to rozpoczyna się w dniu podpisania niniejszego Układu i jest stopniowo rozszerzane o wszystkie elementy dorobku prawnego UE, o których mowa w załączniku XVII do niniejszego Układu.

Sekcja 6

Handel elektroniczny

Artykuł 139

Cel i zasady

1. Uznając, że handel elektroniczny zwiększa możliwości handlowe w wielu sektorach, Strony uzgadniają, że będą propagowały rozwój handlu elektronicznego między sobą, w szczególności poprzez współpracę w kwestiach związanych z handlem elektronicznym podjętych w postanowieniach niniejszego rozdziału.

2. Strony zgadzają się, że rozwój handlu elektronicznego musi być w pełni zgodny z najwyższymi międzynarodowymi standardami w zakresie ochrony danych, aby zdobyć zaufanie użytkowników handlu elektronicznego.

3. Strony uzgadniają, że przekaz elektroniczny uznaje się za świadczenie usług w rozumieniu sekcji 3 (Transgraniczne świadczenie usług) niniejszego rozdziału, które nie może być objęte należnościami celnymi.

Artykuł 140

Aspekty regulacyjne handlu elektronicznego

1. Strony utrzymują dialog dotyczący kwestii regulacyjnych związanych z handlem elektronicznym, który obejmuje między innymi następujące kwestie:

a) uznanie certyfikatów podpisów elektronicznych wydawanych użytkownikom oraz ułatwianie świadczenia transgranicznych usług certyfikacyjnych,

b) odpowiedzialność usługodawców będących pośrednikami w odniesieniu do przesyłania lub przechowywania informacji,

c) traktowanie niezamówionych komercyjnych wiadomości elektronicznych,

d) ochrona konsumentów w zakresie handlu elektronicznego,

e) wszelkie inne kwestie mające związek z rozwojem handlu elektronicznego.

2. Współpraca taka może obejmować wymianę informacji dotyczących prawodawstwa poszczególnych Stron w tych kwestiach, jak również wdrażania tego prawodawstwa.

Sekcja 7

Wyjątki

Artykuł 141

Wyjątki ogólne

1. Bez uszczerbku dla wyjątków ogólnych określonych w art. 472 niniejszego Układu postanowienia niniejszego rozdziału oraz załączników XVI-A, XVI-B, XVI-C, XVI-D, XVI-E, XVI-F i XVII do niniejszego Układu podlegają wyjątkom opisanym w niniejszym artykule.

2. Z zastrzeżeniem wymogu, aby środki takie nie były stosowane w sposób, który mógłby stanowić arbitralną lub nieuzasadnioną dyskryminację pomiędzy państwami, w których obowiązują podobne warunki, bądź stanowiący ukryte ograniczenie dla zakładania przedsiębiorstw lub transgranicznego świadczenia usług, żadne postanowienie niniejszego rozdziału nie może być interpretowane w sposób uniemożliwiający przyjęcie lub stosowanie przez którąkolwiek ze Stron środków:

a) niezbędnych dla ochrony bezpieczeństwa publicznego lub moralności publicznej lub utrzymania porządku publicznego;

b) niezbędnych dla ochrony życia lub zdrowia ludzi, zwierząt lub roślin;

c) odnoszących się do zachowania ograniczonych zasobów naturalnych, jeżeli środki te stosowane są w połączeniu z ograniczeniami dotyczącymi krajowych inwestorów lub krajowej podaży i konsumpcji usług;

d) niezbędnych do ochrony narodowych dóbr kultury o wartości artystycznej, historycznej lub archeologicznej;

e) niezbędnych dla zapewnienia przestrzegania przepisów ustawowych i wykonawczych, które nie są sprzeczne z postanowieniami niniejszego rozdziału, łącznie z przepisami odnoszącymi się do:

(i) zapobiegania działaniom charakterze oszukańczym i podstępnym lub postępowania ze skutkami niewykonania umów;

(ii) ochrony życia prywatnego osób w zakresie przetwarzania i rozpowszechniania danych osobowych oraz ochrony poufności ich osobistych akt i rachunków;

(iii) bezpieczeństwa;

f) niezgodnych z art. 88 ust. 1 i art. 94 niniejszego Układu, pod warunkiem że zróżnicowane traktowanie ma na celu zapewnienie skutecznego lub sprawiedliwego opodatkowania lub poboru podatków bezpośrednich w odniesieniu do działalności gospodarczej, inwestorów lub usługodawców drugiej Strony (³³).

3. Postanowienia niniejszego rozdziału oraz załączników XVI-A, XVI-B, XVI-C, XVI-D, XVI-E, XVI-F i XVII do niniejszego Układu nie mają zastosowania do systemów zabezpieczenia społecznego poszczególnych Stron ani do działań prowadzonych na terytorium poszczególnych Stron, które związane są, nawet tylko sporadycznie, z wykonywaniem władzy publicznej.

Artykuł 142

Środki w zakresie opodatkowania

Traktowanie na zasadzie KNU przyznane zgodnie z postanowieniami niniejszego rozdziału, nie ma zastosowania do traktowania w zakresie opodatkowania, którego Strony udzielają lub udzielą w przyszłości na podstawie zawartych między sobą porozumień mających na celu unikanie podwójnego opodatkowania.

Artykuł 143

Wyjątki ze względów bezpieczeństwa

1. Żadne z postanowień niniejszego Układu nie może być interpretowane w sposób:

a) wymagający od którejkolwiek ze Stron dostarczenia informacji, których ujawnienie uważa ona za sprzeczne z jej podstawowymi interesami bezpieczeństwa; lub

b) uniemożliwiający którejkolwiek ze Stron podjęcie jakiegokolwiek działania uznanego przez nią za niezbędne dla ochrony jej podstawowych interesów bezpieczeństwa:

(i) związanego z produkcją broni, amunicji lub materiałów wojskowych lub handlem nimi;

(ii) odnoszącego się do działalności gospodarczej prowadzonej bezpośrednio lub pośrednio dla celów zaopatrzenia obiektów wojskowych;

(iii) odnoszącego się do materiałów rozszczepialnych i materiałów do syntezy jądrowej lub materiałów służących do ich uzyskania; lub

(iv) podjętego w czasie wojny lub w obliczu innego zagrożenia w stosunkach międzynarodowych; lub

c) uniemożliwiający którejkolwiek ze Stron podejmowanie wszelkich działań w celu wywiązania się z zobowiązań podjętych w celu utrzymania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego.

ROZDZIAŁ 7

Płatności bieżące i przepływ kapitału

Artykuł 144

Płatności bieżące

Strony zobowiązują się do nienakładania jakichkolwiek ograniczeń i zezwalają na dokonywanie, w walucie w pełni wymienialnej i zgodnie z postanowieniami art. VIII Statutu MFW, wszelkich płatności i transferów na rachunku bieżącym w ramach bilansu płatniczego między Stronami.

Artykuł 145

Przepływy kapitału

1. W odniesieniu do transakcji na rachunku kapitałowym i finansowym bilansu płatniczego, od momentu wejścia w życie niniejszego Układu Strony zapewniają swobodny przepływ kapitału związanego z bezpośrednimi inwestycjami (³⁴) dokonywanymi zgodnie z przepisami ustawowymi państwa przyjmującego, kapitału związanego z inwestycjami dokonywanymi zgodnie z postanowieniami rozdziału 6 (Zakładanie przedsiębiorstw, handel usługami i handel elektroniczny) tytułu IV niniejszego Układu, jak również likwidacją lub przeniesieniem tego kapitału oraz wszelkiego wynikającego z niego zysku.

2. W odniesieniu do innych transakcji na rachunku kapitałowym i finansowym bilansu płatniczego od momentu wejścia w życie niniejszego Układu, bez uszczerbku dla innych jego postanowień, Strony zapewniają:

a) swobodny przepływ kapitału związanego z kredytami dotyczącymi transakcji handlowych lub ze świadczeniem usług, w których uczestniczy rezydent jednej ze Stron;

b) swobodny przepływ kapitału związanego z inwestycjami portfelowymi oraz pożyczkami i kredytami finansowymi udzielonymi przez inwestorów drugiej Strony.

3. Ukraina zobowiązuje się do ukończenia liberalizacji transakcji na rachunku kapitałowym i finansowym bilansu płatniczego równoważnej liberalizacji w Stronie UE przed przyznaniem traktowania zgodnie z zasadami rynku wewnętrznego w obszarze usług finansowych zgodnie z art. 4 ust. 3 załącznika XVII do niniejszego Układu. Pozytywna ocena ukraińskiego prawodawstwa dotyczącego przepływów kapitału, jego wdrożenie i stałe egzekwowanie zgodnie z zasadami przedstawionymi w art. 4 ust. 3 załącznika XVII do niniejszego Układu jest koniecznym warunkiem wstępnym jakiejkolwiek decyzji Komitetu ds. Handlu o przyznaniu traktowania zgodnie z zasadami rynku wewnętrznego w odniesieniu do usług finansowych.

4. Bez uszczerbku dla innych postanowień niniejszego Układu, Strony nie wprowadzają żadnych nowych ograniczeń w zakresie przepływu kapitału ani bieżących płatności między rezydentami UE i Ukrainy ani nie nadają istniejącym regulacjom bardziej restrykcyjnego charakteru.

Artykuł 146

Środki ochronne

Bez uszczerbku dla innych postanowień niniejszego Układu, w przypadku gdy w szczególnych okolicznościach płatności lub przepływ kapitału między Stronami powoduje lub może spowodować poważne trudności w funkcjonowaniu polityki kursowej lub polityki pieniężnej (³⁵) w jednym lub większej liczbie państw członkowskich Unii Europejskiej lub na Ukrainie, zainteresowane Strony mogą podjąć środki ochronne w odniesieniu do przepływu kapitału między UE a Ukrainą na okres nieprzekraczający sześciu miesięcy, jeżeli środki takie są absolutnie niezbędne. Strona przyjmująca środki ochronne informuje drugą Stronę niezwłocznie o ich przyjęciu oraz przedstawia, najszybciej jak to możliwe, harmonogram ich znoszenia.

Artykuł 147

Przepisy dotyczące ułatwienia i dalszej liberalizacji

1. Strony konsultują się wzajemnie w celu ułatwienia przepływu kapitału między nimi, aby wspierać cele niniejszego Układu.

2. W ciągu pierwszych czterech lat po wejściu w życie niniejszego Układu Strony podejmują środki pozwalające na stworzenie warunków niezbędnych do dalszego stopniowego stosowania unijnych przepisów dotyczących swobodnego przepływu kapitału.

3. Przed upływem piątego roku po wejściu w życie niniejszego Układu Komitet ds. Handlu dokonuje przeglądu środków i określa zasady dalszej liberalizacji.

ROZDZIAŁ 8

Zamówienia publiczne

Artykuł 148

Cele

Strony uznają wkład przejrzystych, niedyskryminacyjnych, konkurencyjnych i otwartych procedur przetargowych w zrównoważony rozwój gospodarczy oraz przyjmują za swój cel skuteczne, wzajemne i stopniowe otwarcie swoich rynków zamówień publicznych.

W niniejszym rozdziale przewidziano wzajemny dostęp do rynków zamówień publicznych na podstawie zasady traktowania narodowego na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym w odniesieniu do zamówień publicznych i koncesji w sektorze tradycyjnym i w sektorze użyteczności publicznej. Przewiduje on stopniowe zbliżanie prawodawstwa dotyczącego zamówień publicznych na Ukrainie z dorobkiem prawnym Unii w tej dziedzinie, wraz z reformą instytucjonalną oraz utworzeniem skutecznego systemu zamówień publicznych na podstawie zasad regulujących zamówienia publiczne w Stronie UE oraz warunki i definicje określone w dyrektywie 2004/18/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi (dalej zwanej „dyrektywą 2004/18/WE”) oraz dyrektywie 2004/17/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. koordynującą procedury udzielania zamówień przez podmioty działające w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych (dalej zwanej „dyrektywą 2004/17/WE”).

Artykuł 149

Zakres stosowania

1. Niniejszy rozdział ma zastosowanie do zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi, jak również do zamówień na roboty budowlane, dostawy i usługi w sektorach użyteczności publicznej oraz do koncesji na roboty budowlane i usługi.

2. Niniejszy rozdział ma zastosowanie do wszelkich instytucji zamawiających oraz podmiotów zamawiających, które są zgodne z definicjami zawartymi w dorobku prawnym UE dotyczącym zamówień publicznych (dalej łącznie zwanych „podmiotami zamawiającymi” ). Obejmuje on również podmioty prawa publicznego i przedsiębiorstwa publiczne świadczące usługi użyteczności publicznej, takie jak przedsiębiorstwa państwowe prowadzące taką działalność oraz przedsiębiorstwa prywatne działające na podstawie szczególnych i wyłącznych praw, świadczące usługi użyteczności publicznej.

3. Niniejszy rozdział ma zastosowanie do zamówień o wartości przekraczającej progi ustanowione w załączniku XXI-P.

Podstawą obliczania szacunkowej wartości zamówienia publicznego jest całkowita kwota należna, bez podatku od wartości dodanej. Przy stosowaniu tych progów Ukraina będzie przeliczać te wartości na własną walutę krajową przy zastosowaniu kursu wymiany swojego banku narodowego.

Powyższe progi podlegają regularnemu przeglądowi co dwa lata, począwszy od pierwszego parzystego roku po wejściu w życie niniejszego Układu, na podstawie średniej dziennej wartości euro, wyrażonej w specjalnym prawie ciągnienia, z okresu 24 miesięcy upływającego w ostatnim dniu sierpnia poprzedzającym korektę ze skutkiem od dnia 1 stycznia. Wartość progów poddanych przeglądowi w ten sposób, w miarę potrzeby, zostaje zaokrąglona w dół do najbliższego tysiąca euro. Komitet ds. Handlu przyjmuje korektę progów zgodnie z procedurą opisaną w tytule VII (Postanowienia instytucjonalne, ogólne i końcowe) niniejszego Układu.

Artykuł 150

Kontekst instytucjonalny

1. Strony ustanawiają lub utrzymują odpowiednie ramy i mechanizmy instytucjonalne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania systemu zamówień publicznych oraz do wdrażania stosownych zasad.

2. W ramach reformy instytucjonalnej Ukraina wyznacza w szczególności:

a) centralny organ wykonawczy odpowiedzialny za politykę gospodarczą, którego zadaniem jest zagwarantowanie spójnej polityki we wszystkich obszarach związanych z zamówieniami publicznymi. Taki organ ułatwia i koordynuje wdrażanie niniejszego rozdziału i kieruje procesem zbliżenia przepisów;

b) bezstronny i niezależny organ, którego zadaniem jest dokonywanie przeglądu decyzji podejmowanych przez instytucje lub podmioty zamawiające w trakcie udzielania zamówień. W tym kontekście „niezależny” oznacza, że jest to organ publiczny, który jest odrębny od jakichkolwiek podmiotów zamawiających lub podmiotów gospodarczych. Musi istnieć możliwość poddania decyzji takiego organu kontroli sądowej.

3. Strony zapewniają skuteczne egzekwowanie decyzji organów odpowiedzialnych za rozpatrywanie skarg.

Artykuł 151

Podstawowe normy regulujące udzielanie zamówień

1. Nie później niż sześć miesięcy od wejścia w życie niniejszego Układu, w zakresie udzielania wszelkich zamówień Strony przestrzegają szeregu podstawowych norm określonych w ust. 2–15 niniejszego Układu. Te podstawowe normy wywodzą się bezpośrednio z przepisów i zasad dotyczących zamówień publicznych, określonych w dorobku prawnym UE regulującym te kwestie, w tym z zasad niedyskryminacji, równego traktowania, przejrzystości i proporcjonalności.

Publikacja

2. Strony zapewniają, aby wszystkie planowane zamówienia były publikowane w stosownych mediach w wystarczający sposób:

a) aby umożliwić otwarcie rynku na konkurencję oraz

b) aby umożliwić zainteresowanym podmiotom gospodarczym uzyskanie odpowiedniego dostępu do informacji dotyczących planowanych zamówień przed ich udzieleniem oraz wyrażenie zainteresowania ich uzyskaniem.

3. Publikacja musi być dostosowana do ekonomicznego znaczenia zamówienia dla podmiotów gospodarczych.

4. Publikacja zawiera co najmniej istotne szczegóły zamówienia, które ma zostać udzielone, kryteria kwalifikacji podmiotowej, metodę udzielenia, kryteria udzielenia zamówienia oraz wszelkie inne dodatkowe informacje, których podmioty gospodarcze mogłyby w uzasadnionym zakresie potrzebować, aby podjąć decyzję o wyrażeniu zainteresowania uzyskaniem zamówieniem.

Udzielanie zamówień

5. Wszystkie zamówienia udzielane są w ramach przejrzystych i bezstronnych procedur, które zapobiegają działaniom korupcyjnym. Taką bezstronność zapewnia się w szczególności przez niedyskryminacyjny opis przedmiotu zamówienia, zapewnienie równego dostępu wszystkim podmiotom gospodarczym, odpowiednie ramy czasowe oraz przejrzyste i obiektywne podejście.

6. Opisując cechy wymaganych robót budowlanych, dostaw lub usług, podmiot zamawiający stosuje ogólny opis zasad wykonania i funkcji oraz norm międzynarodowych, europejskich lub krajowych.

7. Opis wymaganych cech robót budowlanych, dostaw lub usług nie powinien zawierać odniesienia do konkretnej marki czy źródła ani też konkretnego procesu, znaku towarowego, patentu, rodzaju czy też określonego pochodzenia lub produkcji, o ile takie odniesienie nie jest uzasadnione przedmiotem zamówienia i opatrzone słowami „lub równoważny”. Preferowane jest stosowanie ogólnych opisów zasad wykonania lub funkcji.

8. Podmioty zamawiające nie nakładają warunków, które skutkowałyby bezpośrednią lub pośrednią dyskryminacją podmiotów gospodarczych drugiej Strony, na przykład wymogów, aby podmioty gospodarcze zainteresowane uzyskaniem zamówienia miały siedzibę w tym samym państwie, regionie lub terytorium co podmiot zamawiający.

Niezależnie od powyższego w przypadkach, w których jest to uzasadnione szczególnymi okolicznościami towarzyszącymi zamówieniu, na wyłonionego wnioskodawcę można nałożyć wymóg ustanowienia określonej infrastruktury gospodarczej na miejscu wykonania.

9. Terminy na wyrażenie zainteresowania i przedłożenie ofert muszą być wystarczająco długie, aby podmioty gospodarcze pochodzące z drugiej Strony mogły dokonać rzetelnej oceny przetargu i przygotować swoją ofertę.

10. Wszyscy uczestnicy muszą być w stanie zapoznać się z wyprzedzeniem z mającymi zastosowanie przepisami, kryteriami kwalifikacji i kryteriami udzielenia zamówienia. Przepisy te muszą mieć zastosowanie na równi do wszystkich uczestników.

11. Podmioty zamawiające mogą zwracać się do ograniczonej liczby wnioskodawców o przedstawienie oferty, pod warunkiem że:

a) odbywa się to w sposób przejrzysty i niedyskryminacyjny; oraz

b) wyboru dokonuje się wyłącznie na podstawie obiektywnych czynników, takich jak doświadczenie wnioskodawców w danym sektorze, rozmiary i infrastruktura ich przedsiębiorstw bądź ich możliwości techniczne i zawodowe.

Zwracając się do ograniczonej liczby wnioskodawców o przedstawienie oferty, należy wziąć pod uwagę konieczność zapewnienia odpowiedniej konkurencji.

12. Podmioty zamawiające mogą skorzystać z procedury negocjacyjnej wyłącznie w wyjątkowych i określonych przypadkach, gdy korzystanie z takiej procedury w rzeczywistości nie zakłóca konkurencji.

13. Podmioty zamawiające mogą korzystać z systemów kwalifikowania jedynie pod warunkiem że wykaz kwalifikowanych podmiotów zostanie sporządzony w drodze należycie ogłoszonego, przejrzystego i otwartego postępowania. Zamówień wchodzących w zakres tego rodzaju systemów również udziela się na niedyskryminacyjnych warunkach.

14. Strony zapewniają, aby zamówienia były udzielane w sposób przejrzysty wnioskodawcom, którzy przedstawili ekonomicznie najkorzystniejszą ofertę lub ofertę zawierającą najniższą cenę, na podstawie kryteriów przetargu i przepisów proceduralnych ustanowionych i ogłoszonych z wyprzedzeniem. Ostateczne decyzje są przekazywane wszystkim wnioskodawcom bez zbędnej zwłoki. Na żądanie wnioskodawcy, który nie został wybrany, musi zostać przedstawione wystarczająco szczegółowe uzasadnienie, umożliwiające weryfikację decyzji.

Ochrona sądowa

15. Strony zapewniają każdej osobie, która ma lub miała interes w uzyskaniu określonego zamówienia i która poniosła lub mogłaby ponieść szkodę z tytułu domniemanego naruszenia, prawo do skutecznej i bezstronnej ochrony sądowej przed jakąkolwiek decyzją podmiotu zamawiającego dotyczącą udzielenia tego zamówienia. Decyzje podjęte w trakcie i na zakończenie takiej procedury weryfikacji są podawane do wiadomości publicznej w sposób wystarczający, aby poinformować wszystkie zainteresowane podmioty gospodarcze.

Artykuł 152

Planowanie zbliżenia prawodawstwa

1. Przed rozpoczęciem zbliżenia prawodawstwa Ukraina przedkłada Komitetowi ds. Handlu kompleksowy plan wdrożenia niniejszego rozdziału, określający harmonogram i kluczowe etapy, który powinien obejmować wszystkie reformy z zakresu zbliżenia prawodawstwa i budowania zdolności instytucjonalnych. Plan ten musi być zgodny z etapami i harmonogramami przedstawionymi w załączniku XXI-A do niniejszego Układu.

2. Plan obejmuje wszystkie aspekty reformy i ogólne ramy prawne wdrożenia działań związanych z zamówieniami publicznymi, a w szczególności: zbliżenie prawodawstwa w zakresie zamówień publicznych, zamówień w sektorze usług użyteczności publicznej, koncesji na roboty budowlane oraz procedur weryfikacji, a także wzmocnienie możliwości administracyjnych na wszystkich poziomach, łącznie z organami weryfikującymi i mechanizmami egzekwowania.

3. Po pozytywnym zaopiniowaniu przez Komitet ds. Handlu plan zostaje uznany za dokument referencyjny do celów wdrożenia niniejszego rozdziału. Unia Europejska dokłada wszelkich starań, aby wspomóc Ukrainę we wdrożeniu planu.

Artykuł 153

Zbliżenie prawodawstwa

1. Ukraina zapewnia stopniowe zapewnianie zgodności swojego istniejącego i przyszłego prawodawstwa w zakresie zamówień publicznych z dorobkiem prawnym UE w tej dziedzinie.

2. Zbliżenie przepisów odbywa się w kilku etapach przedstawionych w załączniku XXI-A oraz załącznikach XXI-B do XXI-E, załącznikach XXI-G, XXI-H i XXI-J do niniejszego Układu. W załącznikach XXI-F i XXI-I do niniejszego Układu określono nieobowiązkowe elementy, które nie wymagają transpozycji, natomiast w załącznikach XXI-K do XXI-N do niniejszego Układu określono elementy dorobku prawnego UE, które pozostają poza zakresem zbliżenia prawodawstwa. W trakcie tego procesu należy uwzględnić odpowiednie orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości oraz środki wykonawcze przyjmowane przez Komisję Europejską, jak również – jeśli okaże się to konieczne – wszelkie zmiany w dorobku prawnym Unii wprowadzone do tego czasu. Po ukończeniu każdego etapu wdrożenia, podlega ono ocenie Komitetu ds. Handlu, a po wydaniu pozytywnej oceny przez ten Komitet następuje wzajemne udzielenie dostępu do rynku zgodnie z załącznikiem XXI-A do niniejszego Układu. Komisja Europejska bez zbędnej zwłoki powiadamia Ukrainę o wszelkich zmianach dorobku prawnego UE. Komisja zapewni odpowiednie doradztwo i pomoc techniczną, aby ułatwić wdrożenie takich zmian.

3. Strony zgodnie postanawiają, że Komitet ds. Handlu przystępuje do oceny kolejnego etapu, dopiero gdy środki służące do wdrożenia poprzedniego etapu zostaną zrealizowane i zatwierdzone w trybie określonym w ust. 2 niniejszego artykułu.

4. Strony zapewniają zgodność tych aspektów i obszarów zamówień publicznych, które nie są objęte niniejszym artykułem, z zasadami przejrzystości, niedyskryminacji i równego traktowania, określonymi w art. 151 niniejszego Układu.

Artykuł 154

Dostęp do rynku

1. Strony zgodnie postanawiają, że będą stopniowo i równocześnie dążyć do skutecznego i wzajemnego otwarcia swoich rynków. W trakcie procesu zbliżenia przepisów zakres wzajemnie udzielanego dostępu do rynku jest powiązany z postępami w ramach tego procesu, wyszczególnionymi w załączniku XXI-A do niniejszego Układu.

2. Decyzję o przejściu do kolejnego etapu otwarcia rynku podejmuje się na podstawie oceny jakości przyjętego prawodawstwa oraz ich praktycznego wdrożenia. Tego rodzaju oceny dokonuje regularnie Komitet ds. Handlu.

3. W zakresie, w jakim jedna Strona dokonała zgodnie z załącznikiem XXI-A do niniejszego Układu otwarcia rynku zamówień publicznych dla drugiej Strony, Strona UE zapewnia dostęp do postępowań o udzielenie zamówienia ukraińskim przedsiębiorstwom – bez względu na to, czy mają one siedzibę w UE – zgodnie z przepisami UE dotyczącymi zamówień publicznych i na warunkach nie mniej korzystnych niż w odniesieniu do przedsiębiorstw pochodzących z UE; Ukraina zaś zapewnia dostęp do postępowań o udzielenie zamówienia dla przedsiębiorstw z UE – bez względu na to, czy mają one siedzibę na Ukrainie – zgodnie z krajowymi przepisami dotyczącymi zamówień publicznych i na warunkach nie mniej korzystnych niż w odniesieniu do przedsiębiorstw ukraińskich.

4. Po wdrożeniu ostatniego etapu procesu zbliżenia przepisów Strony przeanalizują możliwość wzajemnego zapewnienia dostępu do rynku zamówień publicznych w odniesieniu do zamówień poniżej progów wartości określonych w art. 149 ust. 3 niniejszego Układu.

5. Finlandia zastrzega swoje stanowisko w odniesieniu do Wysp Alandzkich.

Artykuł 155

Informacje

1. Strony zapewniają odpowiednie poinformowanie podmiotów zamawiających i podmiotów gospodarczych na temat procedur zamówień publicznych, w tym poprzez publikację wszystkich odnośnych przepisów ustawodawczych i decyzji administracyjnych.

2. Strony zapewniają skuteczne rozpowszechnianie informacji na temat możliwości składania ofert.

Artykuł 156

Współpraca

1. Strony zwiększają współpracę poprzez wymianę doświadczeń i informacji dotyczących swoich najlepszych praktyk i ram regulacyjnych.

2. UE ułatwia wdrożenie niniejszego rozdziału, w tym – w stosownych przypadkach – poprzez pomoc techniczną. Zgodnie z postanowieniami dotyczącymi współpracy finansowej w tytule VI (Współpraca finansowa, w tym postanowienia dotyczące zwalczania nadużyć finansowych) niniejszego Układu konkretne decyzje dotyczące pomocy finansowej są podejmowane z wykorzystaniem stosownych mechanizmów i instrumentów finansowych UE.

3. Orientacyjny wykaz zagadnień objętych współpracą zawarto w załączniku XXI-O do niniejszego Układu.

ROZDZIAŁ 9

Własność intelektualna

Sekcja 1

Postanowienia ogólne

Artykuł 157

Cele

Celem niniejszego rozdziału jest:

a) ułatwianie produkcji i komercjalizacji innowacyjnych i nowoczesnych produktów na terytorium Stron; oraz

b) osiągnięcie odpowiedniego i skutecznego poziomu ochrony oraz egzekwowania praw własności intelektualnej.

Artykuł 158

Charakter i zakres zobowiązań

1. Strony zapewniają odpowiednie i skuteczne wykonanie umów międzynarodowych dotyczących własności intelektualnej, których są stronami, w tym Porozumienia w sprawie handlowych aspektów własności intelektualnej (TRIPS), znajdującego się w załączniku 1C do Porozumienia ustanawiającego Światową Organizację Handlu (WTO) (zwanego dalej „Porozumieniem TRIPS”). Postanowienia niniejszego rozdziału uzupełniają i precyzują prawa i obowiązki Stron zgodnie z porozumieniem TRIPS i innymi umowami międzynarodowymi w dziedzinie własności intelektualnej.

2. Do celów niniejszego Układu prawa własności intelektualnej obejmują prawa autorskie, w tym prawa autorskie do programów komputerowych i baz danych, prawa pokrewne do praw autorskich, prawa dotyczące patentów, w tym prawa w zakresie patentów dotyczących wynalazków biotechnologicznych, znaki towarowe, nazwy handlowe, o ile zgodnie z odnośnym prawem krajowym są one chronione jako wyłączne prawa własności, wzory, wzory schematów (topografii) układów scalonych, oznaczenia geograficzne, w tym oznaczenia pochodzenia, oznaczenia źródła, odmiany roślin, ochronę informacji niejawnych oraz ochronę przed nieuczciwą konkurencją, o których mowa w art. 10 bis Konwencji związkowej paryskiej o ochronie własności przemysłowej (z 1967 r.) (zwanej dalej „konwencją paryską”).

Artykuł 159

Transfer technologii

1. Strony zgodnie postanawiają wymieniać się opiniami i informacjami o swoich krajowych i międzynarodowych praktykach oraz politykach dotyczących transferu technologii. Obejmuje to w szczególności środki ułatwiające przepływ informacji, partnerstwa biznesowe, zezwolenia oraz dobrowolne podwykonawstwo. Szczególną uwagę należy zwrócić na warunki niezbędne dla stworzenia odpowiedniego otoczenia, umożliwiającego transfer technologii w krajach przyjmujących, łącznie z takimi kwestiami jak odpowiednie ramy prawne oraz rozwój kapitału ludzkiego.

2. Strony zapewniają ochronę uzasadnionych interesów posiadaczy praw własności intelektualnej.

Artykuł 160

Wyczerpanie

Strony mają swobodę ustanowienia własnego systemu dotyczącego wyczerpania praw własności intelektualnej, z zastrzeżeniem postanowień porozumienia TRIPS.

Sekcja 2

Normy dotyczące praw własności intelektualnej

Podsekcja 1

Prawo autorskie i prawa pokrewne

Artykuł 161

Przyznana ochrona

Strony przestrzegają:

a) art. 1-22 Międzynarodowej konwencji o ochronie wykonawców, producentów fonogramów oraz organizacji nadawczych (1961 r.) (zwanej dalej „konwencją rzymską”);

b) art. 1-18 Konwencji berneńskiej o ochronie dzieł literackich i artystycznych (1886 r., ostatnio zmieniona w 1979 r.) (zwanej dalej „ konwencją berneńską”);

c) art. 1-14 Traktatu Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (zwanej dalej „WIPO”) o prawie autorskim (1996 r.) (zwanego dalej „WCT”); oraz

d) art. 1-23 Traktatu WIPO o artystycznych wykonaniach i fonogramach (1996 r.).

Artykuł 162

Czas trwania praw autorskich

1. Prawa autora utworu literackiego lub artystycznego w rozumieniu art. 2 konwencji berneńskiej podlegają ochronie w okresie życia autora i przez okres 70 lat po jego śmierci, niezależnie od daty zgodnego z prawem publicznego udostępnienia utworu.

2. W przypadku utworu współautorskiego okres, o którym mowa w ust. 1, liczy się od dnia śmierci ostatniego z autorów.

3. W przypadku utworów anonimowych lub utworów, przy których posłużono się pseudonimem, okres ochrony wynosi 70 lat po dniu zgodnego z prawem publicznego udostępnienia utworu. Jednakże jeżeli pseudonim, którym posłużył się autor, nie pozostawia wątpliwości co do tożsamości autora, lub jeżeli autor ujawnia swoją tożsamość w okresie przewidzianym w zdaniu pierwszym, okresem ochrony mającym zastosowanie jest okres określony w ust. 1.

4. W przypadku gdy utwór publikowany jest w tomach, częściach, odcinkach, fragmentach lub wkładkach, a okres ochrony biegnie od dnia, w którym utwór został zgodnie z prawem udostępniony publicznie, okres ochrony rozpoczyna swój bieg dla każdej z wymienionych części oddzielnie.

5. W przypadku utworów, których okres ochrony nie jest liczony od dnia śmierci autora lub autorów i które nie były zgodnie z prawem udostępnione publicznie w okresie 70 lat po ich stworzeniu, ochrona wygasa.

Artykuł 163

Okres ochrony utworów filmowych oraz audiowizualnych

1. Główny reżyser utworu filmowego lub audiowizualnego uważany jest za jego autora lub jednego z autorów. Strony mogą swobodnie wskazywać innych współautorów.

2. Okres ochrony utworu filmowego lub audiowizualnego wygasa po upływie co najmniej 70 lat po śmierci ostatniej osoby należącej do wskazanej grupy, bez względu na to, czy osoby te zostały uznane za współautorów. Grupa ta powinna obejmować przynajmniej głównego reżysera, autora scenariusza, autora dialogów i kompozytora muzyki skomponowanej specjalnie dla utworu filmowego lub audiowizualnego.

Artykuł 164

Czas trwania praw pokrewnych

1. Prawa artystów wykonawców wygasają po upływie przynajmniej 50 lat po dniu wykonania utworu. Jednakże jeżeli w tym terminie utrwalenie wykonania zostanie zgodnie z prawem opublikowane lub zgodnie z prawem publicznie udostępnione, prawa te wygasają po upływie przynajmniej 50 lat od dnia pierwszego takiego opublikowania lub pierwszego takiego publicznego udostępnienia, w zależności od tego, które z tych wydarzeń miało miejsce wcześniej.

2. Prawa producentów fonogramów wygasają po upływie przynajmniej 50 lat po sporządzeniu utrwalenia. Jednakże jeżeli w tym terminie fonogram został opublikowany zgodnie z prawem, wspomniane prawa wygasają po upływie przynajmniej 50 lat od dnia pierwszej publikacji dokonanej zgodnie z prawem. W przypadku braku publikacji dokonanej zgodnie z prawem w terminie określonym w zdaniu pierwszym oraz jeżeli fonogram został zgodnie z prawem publicznie udostępniony w tym terminie, wspomniane prawa wygasają po upływie 50 lat od dnia pierwszego dokonanego zgodnie z prawem publicznego udostępnienia utworu.

3. Prawa producentów pierwszego utrwalenia filmu wygasają po upływie przynajmniej 50 lat po sporządzeniu utrwalenia. Jednakże jeżeli w tym czasie film zostanie zgodnie z prawem opublikowany lub zgodnie z prawem publicznie udostępniony, prawa te wygasają po okresie przynajmniej 50 lat od dnia pierwszego takiego opublikowania lub pierwszego takiego publicznego udostępnienia, w zależności od tego, które z tych wydarzeń miało miejsce wcześniej. Określenie „film” oznacza utwór filmowy, audiowizualny lub ruchome obrazy, bez względu na to, czy są udźwiękowione.

4. Prawa organizacji nadawczych wygasają po okresie przynajmniej 50 lat po pierwszym nadaniu programu, niezależnie od tego, czy program ten emitowany jest przewodowo czy bezprzewodowo, w tym za pośrednictwem przekazu kablowego lub satelitarnego.

Artykuł 165

Ochrona utworów uprzednio nieopublikowanych

Każda osoba, która po wygaśnięciu okresu ochrony prawa autorskiego po raz pierwszy zgodnie z prawem publikuje lub zgodnie z prawem publicznie udostępnia utwór uprzednio nieopublikowany, korzysta z ochrony równoważnej ochronie praw majątkowych autora. Okres ochrony takich praw wynosi 25 lat od dnia pierwszego zgodnego z prawem opublikowania lub pierwszego zgodnego z prawem publicznego udostępnienia utworu.

Artykuł 166

Publikacje krytyczne i naukowe

Strony mogą również chronić publikacje krytyczne lub naukowe utworów, które stały się własnością publiczną. Maksymalny okres ochrony tych praw wynosi 30 lat od dnia pierwszego opublikowania zgodnego z prawem.

Artykuł 167

Ochrona fotografii

Fotografie, które są oryginalne w tym znaczeniu, że stanowią własną intelektualną twórczość autora, podlegają ochronie zgodnie z art. 162 niniejszego Układu. Strony mogą ustanowić ochronę innych fotografii.

Artykuł 168

Współpraca w zakresie zbiorowego zarządzania prawami

Strony uznają konieczność przyjęcia porozumień pomiędzy swoimi organizacjami zbiorowego zarządzania prawami autorskimi zapewniających łatwiejszy wzajemny dostęp i przekazywanie materiałów między terytoriami Stron, a także zapewniających wzajemne przekazywanie tantiem za wykorzystanie dzieł Stron oraz w pozostałych sprawach dotyczących praw autorskich. Strony uznają potrzebę osiągnięcia przez swoje organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi wysokiego poziomu racjonalizacji oraz przejrzystości w odniesieniu do wykonywanych zadań.

Artykuł 169

Prawo utrwalania

1. Do celów niniejszego artykułu utrwalenie oznacza zapis dźwięków lub obrazów bądź ich reprezentacji, z którego mogą być postrzegane, kopiowane i przekazywane za pomocą odpowiednich urządzeń.

2. Strony zapewniają artystom wykonawcom wyłączne prawo zezwalania lub zakazywania utrwalania ich wykonań.

3. Strony zapewniają organizacjom nadawczym wyłączne prawo zezwalania lub zakazywania utrwalania ich programów, niezależnie od tego, czy chodzi o programy przekazywane bezprzewodowo czy przewodowo, w tym za pośrednictwem przekazu kablowego lub satelitarnego.

4. Dystrybutorowi kablowemu nie przysługuje prawo przewidziane w ust. 2 w przypadku gdy rozpowszechnia jedynie programy innych organizacji nadawczych.

Artykuł 170

Nadawanie i przekaz publiczny

1. Do celów niniejszego artykułu:

a) „ nadawanie” oznacza bezprzewodowe przekazywanie do odbioru publicznego dźwięków lub też obrazów i dźwięków bądź ich reprezentacji; termin ten obejmuje także przekaz satelitarny; oraz przekaz za pomocą kodowanych sygnałów, w przypadku gdy urządzenia dekodujące są publicznie udostępnione przez tę samą organizację nadawczą lub za jej zgodą;

b) „przekaz publiczny” oznacza transmisję publiczną dźwięków wykonania lub dźwięków bądź reprezentacji dźwięków utrwalonych na fonogramie w jakikolwiek sposób inny niż nadawanie. Do celów ust. 3 „przekaz publiczny” obejmuje publiczne odtwarzanie dźwięków lub reprezentacji dźwięków utrwalonych na fonogramie.

2. Strony zapewniają artystom wykonawcom wyłączne prawo do zezwalania na bezprzewodowe nadawanie oraz przekaz publiczny ich wykonań artystycznych, lub ich zakazania, z wyjątkiem przypadku gdy wykonania te stanowią same w sobie nadawane wykonanie lub oparte są na utrwaleniu.

3. Strony zapewniają artystom wykonawcom i producentom fonogramów prawo do pojedynczego godziwego wynagrodzenia, jeżeli fonogram opublikowany w celach handlowych lub powielony egzemplarz takiego fonogramu jest wykorzystany do bezprzewodowego nadawania lub do wszelkiego przekazu publicznego, oraz do zapewnienia, aby to wynagrodzenie zostało rozdysponowane między odpowiednimi wykonawcami oraz producentami fonogramów. W przypadku braku porozumienia w tej sprawie między wykonawcami i producentami fonogramów Strony mogą określić warunki podziału tego wynagrodzenia między nimi.

4. Strony zapewniają organizacjom nadawczym wyłączne prawo do zezwalania na bezprzewodową retransmisję ich programów oraz przekaz publiczny ich programów, lub ich zakazywania, jeśli przekaz ten następuje w miejscach dostępnych publicznie za opłatą wstępu.

Artykuł 171

Prawo rozpowszechniania

1. Strony zapewniają autorom wyłączne prawo do zezwalania na publiczne rozpowszechnianie, w jakiejkolwiek formie, oryginału lub kopii ich utworów w drodze sprzedaży lub w inny sposób, bądź zakazywania takiego rozpowszechniania.

2. Strony zapewniają wyłączne prawo publicznego udostępniania przedmiotów ochrony wskazanych w lit. a)–d) niniejszego ustępu oraz ich kopii w drodze sprzedaży lub w inny sposób:

a) artystom wykonawcom w odniesieniu do utrwaleń ich wykonań;

b) producentom fonogramów w odniesieniu do ich fonogramów;

c) producentom pierwszego utrwalenia filmów w odniesieniu do oryginału i kopii ich filmów;

d) organizacjom nadawczym w odniesieniu do utrwaleń ich programów określonych w art. 169 ust. 3 niniejszego Układu.

Artykuł 172

Ograniczenia

1. Strony mogą postanowić o ograniczeniach praw, o których mowa w art. 169, 170 i 171 niniejszego Układu, w odniesieniu do:

a) użytku prywatnego;

b) wykorzystania krótkich fragmentów w sprawozdaniach dotyczących wydarzeń bieżących;

c) krótkotrwałego utrwalenia przez organizację nadawczą przy użyciu własnych środków i z przeznaczeniem do własnych programów;

d) wykorzystania służącego wyłącznie celom edukacyjnym lub badaniom naukowym.

2. Niezależnie od ust. 1 Strony mogą ustanowić tego samego rodzaju ograniczenia w zakresie ochrony artystów wykonawców, producentów fonogramów, organizacji nadawczych i producentów pierwszych utrwaleń filmów, jakie przewidziane są dla ochrony prawa autorskiego w zakresie utworów literackich i artystycznych. Licencje obowiązkowe mogą być jednak ustanowione jedynie w zakresie, w jakim są zgodne z postanowieniami konwencji rzymskiej.

3. Ograniczenia określone w ust. 1 i 2 niniejszego artykułu stosuje się jedynie w niektórych szczególnych przypadkach, które nie kolidują z normalnym wykorzystaniem przedmiotu objętego ochroną oraz nie naruszają w sposób nieuzasadniony uzasadnionych interesów posiadacza prawa autorskiego.

Artykuł 173

Prawo do zwielokrotniania utworu

Strony zapewniają wyłączne prawo do zezwalania na bezpośrednie lub pośrednie, tymczasowe lub ciągłe zwielokrotnianie utworu, przy wykorzystaniu wszelkich środków i w jakiejkolwiek formie, w całości lub częściowo, lub zakazywania takich działań:

a) autorom – w odniesieniu do ich utworów;

b) artystom wykonawcom – w odniesieniu do utrwaleń ich wykonań;

c) producentom fonogramów – w odniesieniu do ich fonogramów;

d) producentom pierwszych utrwaleń filmów – w odniesieniu do oryginału i kopii ich filmów;

e) organizacjom nadawczym – w odniesieniu do utrwaleń ich programów, niezależnie od tego, czy programy te transmitowane są przewodowo czy bezprzewodowo, włączając drogę kablową lub satelitarną.

Artykuł 174

Prawo do publicznego przekazu utworów i prawo do publicznego udostępniania innych przedmiotów objętych ochroną

1. Strony zapewniają autorom wyłączne prawo do zezwalania na jakikolwiek publiczny przekaz ich utworów, drogą przewodową lub bezprzewodową, lub jego zakazywania, włączając publiczne udostępnianie ich utworów w taki sposób, że osoby postronne mają do nich dostęp w wybranym przez siebie miejscu i czasie.

2. Strony zapewniają wyłączne prawo do zezwalania na publiczne udostępnianie utworów, drogą przewodową lub bezprzewodową, lub jego zakazywanie, w taki sposób, że osoby postronne mają do nich dostęp w wybranym przez siebie miejscu i czasie:

a) artystom wykonawcom – w odniesieniu do utrwaleń ich wykonań;

b) producentom fonogramów – w odniesieniu do ich fonogramów;

c) producentom pierwszych utrwaleń filmów – w odniesieniu do oryginału i kopii ich filmów;

d) organizacjom nadawczym – w odniesieniu do utrwaleń ich programów, niezależnie od tego, czy programy te są transmitowane przewodowo czy bezprzewodowo, włączając drogę kablową lub satelitarną.

3. Obie Strony zgodnie postanawiają, że czynności publicznego przekazu lub udostępniania, określone w niniejszym artykule, nie powodują wyczerpania praw, o których mowa w ust. 1 i 2.

Artykuł 175

Wyjątki i ograniczenia

1. Strony zapewniają, aby tymczasowe czynności zwielokrotniania, o których mowa w art. 173 niniejszego Układu, które mają charakter przejściowy lub dodatkowy, które stanowią integralną i podstawową część procesu technologicznego i których jedynym celem jest umożliwienie:

a) transmisji w sieci wśród osób trzecich przez pośrednika; lub

b) zgodnego z prawem korzystania

z utworu lub innego przedmiotu objętego ochroną i które nie mają odrębnego znaczenia ekonomicznego, były wyłączone z prawa do zwielokrotniania przewidzianego w art. 173.

2. w przypadku gdy Strony ustanowią wyjątek lub ograniczenie w odniesieniu do prawa do zwielokrotniania przewidzianego w art. 173, mogą one również ustanowić wyjątek lub ograniczenie w odniesieniu do prawa rozpowszechniania przewidzianego w art. 171 ust. 1 niniejszego Układu, w zakresie, w jakim wyjątek ten jest uzasadniony celem dopuszczonego zwielokrotniania.

3. Strony mogą ustanowić ograniczenia lub wyjątki od praw określonych w art. 173 i art. 174 niniejszego Układu tylko w niektórych szczególnych przypadkach, które nie kolidują z normalnym wykorzystaniem przedmiotu objętego ochroną oraz nie naruszają w sposób nieuzasadniony uzasadnionych interesów posiadacza prawa autorskiego.

Artykuł 176

Ochrona środków technicznych

1. Strony zapewniają odpowiednią ochronę prawną zapobiegającą obejściu wszelkich skutecznych środków technicznych, które dana osoba dokonuje wiedząc lub mając uzasadnione podstawy, by wiedzieć, że działa w tym celu.

2. Strony zapewniają odpowiednią ochronę prawną zapobiegającą wytwarzaniu, przywozowi, dystrybucji, sprzedaży, wypożyczaniu, reklamowaniu sprzedaży lub wypożyczania bądź posiadaniu w celach handlowych urządzeń, produktów lub części składowych, lub świadczeniu usług, które:

a) są promowane, reklamowane lub wprowadzane do obrotu w celu obejścia skutecznych środków technicznych; lub

b) mają jedynie ograniczony cel handlowy lub zastosowanie inne niż w celu obejścia skutecznych środków technicznych; lub

c) są zaprojektowane, produkowane, dostosowane lub świadczone głównie w celu umożliwienia lub ułatwienia obejścia skutecznych środków technicznych.

3. Do celów niniejszej sekcji „środki techniczne” oznaczają wszelkiego rodzaju technologie, urządzenia lub części składowe, które, przy normalnym funkcjonowaniu, są przeznaczone do udaremnienia lub ograniczenia czynności w odniesieniu do utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną, które nie zostały dopuszczone przez posiadacza prawa autorskiego lub praw pokrewnych prawu autorskiemu zgodnie z prawodawstwem każdej ze Stron. Środki techniczne uważa się za „skuteczne” w przypadku, gdy korzystanie z chronionego utworu lub z innego przedmiotu objętego ochroną jest kontrolowane przez posiadaczy prawa autorskiego poprzez zastosowanie kodu dostępu lub mechanizmu zabezpieczenia, takiego jak szyfrowanie, zakłócanie lub każdej innej transformacji utworu lub przedmiotu objętego ochroną lub mechanizmu kontroli kopiowania, które spełniają cel ochronny.

4. W przypadku gdy Strony przewidują ograniczenia praw określonych w art. 172 i art. 175 niniejszego Układu, mogą również zapewnić udostępnienie przez posiadaczy prawa autorskiego beneficjentowi wyjątku lub ograniczenia środków korzystania z tego wyjątku bądź ograniczenia w zakresie niezbędnym do wykorzystania tego wyjątku bądź ograniczenia oraz w przypadku gdy beneficjent posiada prawny dostęp do tego chronionego utworu lub przedmiotu objętego ochroną.

5. Postanowienia art. 175 ust. 1 i 2 niniejszego Układu nie mają zastosowania do utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną udostępnionych publicznie na warunkach uzgodnionych w drodze umowy w taki sposób, że osoby postronne mają dostęp do nich w wybranym przez siebie miejscu i czasie.

Artykuł 177

Ochrona informacji o zarządzaniu prawami

1. Strony zapewniają stosowną ochronę prawną przed osobami, które świadomie bez zezwolenia podejmują jedno z następujących działań:

a) usunięcie lub zmianę jakichkolwiek informacji elektronicznych o zarządzaniu prawami;

b) dystrybucję, przywóz w celu dystrybucji, nadawanie, przekaz lub udostępnienie publiczne dzieł lub innych przedmiotów objętych ochroną zgodnie z niniejszym Układem, z których usunięto lub zmieniono bez odpowiedniej zgody informacje w formie elektronicznej o zarządzaniu prawami,

jeżeli taka osoba wie lub ma uzasadnione podstawy, by wiedzieć, że poprzez to powoduje, umożliwia, ułatwia lub ukrywa naruszenie jakichkolwiek praw autorskich lub praw pokrewnych prawu autorskiemu określonych w prawie odpowiedniej Strony.

2. Do celów niniejszego Układu wyrażenie „informacje o zarządzaniu prawami” oznacza wszelkie informacje dostarczone przez posiadaczy prawa autorskiego, które identyfikują utwór lub inne przedmioty objęte ochroną, o których mowa w podsekcji 1, autora lub jakiegokolwiek innego posiadacza prawa autorskiego, lub informacje na temat warunków dotyczących wykorzystania utworu lub innego przedmiotu objętego ochroną, oraz wszelkie numery i kody, poprzez które takie informacje są wyrażane.

Akapit pierwszy stosuje się w przypadku, gdy jakiekolwiek wspomniane informacje są powiązane z kopią lub gdy informacje te pojawiają się w związku z publicznym przekazem utworu lub innego przedmiotu objętego ochroną, o których mowa w podsekcji 1.

Artykuł 178

Posiadacze prawa autorskiego oraz przedmiot prawa najmu i użyczenia

1. Strony nadają wyłączne prawo zezwalania lub zakazywania najmu i użyczenia następującym podmiotom:

a) autorowi – w odniesieniu do oryginału i egzemplarzy powielonych jego utworu;

b) artyście wykonawcy – w odniesieniu do zapisu jego wykonania;

c) producentowi fonogramu – w odniesieniu do jego fonogramu;

d) producentowi pierwszego utrwalenia filmu – w odniesieniu do oryginału i egzemplarzy powielonych jego filmu.

2. Postanowienia te nie obejmują najmu i użyczania budynków i dzieł sztuki użytkowej.

3. Strony mogą ustanowić odstępstwa od wyłącznego prawa przewidzianego w ust. 1 w zakresie publicznego użyczenia, pod warunkiem że przynajmniej autorzy otrzymają wynagrodzenie za takie użyczenie. Strony mają swobodę przy ustalaniu tego wynagrodzenia, biorąc pod uwagę swoje cele promocji kultury.

4. W przypadku gdy Strony nie stosują wyłącznego prawa użyczania przewidzianego w niniejszym artykule w odniesieniu do fonogramów, filmów i programów komputerowych, wprowadzają one wynagrodzenie przynajmniej na rzecz autorów.

5. Strony mogą wyłączyć niektóre kategorie przedsiębiorstw z płatności wynagrodzenia, o którym mowa w ust. 3 i 4.

Artykuł 179

Niezbywalne prawo do godziwego wynagrodzenia

1. W przypadku przeniesienia lub cedowania przez autora lub wykonawcę swojego prawa najmu fonogramu lub oryginału lub egzemplarza powielonego filmu na rzecz producenta fonogramu lub producenta filmu, autor lub artysta wykonawca zachowują prawo do otrzymania godziwego wynagrodzenia za najem.

2. Autor lub artysta wykonawca nie może zrzec się prawa do godziwego wynagrodzenia za najem.

3. Wykonywanie prawa do godziwego wynagrodzenia może być powierzone organizacji zbiorowego zarządzania, reprezentującej autorów lub artystów wykonawców.

4. Strony mogą uregulować, czy i w jakim zakresie wykonywanie prawa do godziwego wynagrodzenia przez organizację zbiorowego zarządzania może być narzucone oraz od kogo można żądać lub pobierać takie wynagrodzenie.

Artykuł 180

Ochrona programów komputerowych

1. Strony chronią prawem autorskim programy komputerowe w taki sposób jak dzieła literackie w rozumieniu konwencji berneńskiej. Do celów niniejszego postanowienia pojęcie „programy komputerowe” obejmuje ich przygotowawczy materiał projektowy.

2. Zgodnie z niniejszym Układem ochronie podlega każda forma wyrażenia programu komputerowego. Koncepcje i zasady, na których opierają się wszelkie elementy programu komputerowego, włącznie z tymi, na których opierają się ich interfejsy, nie podlegają ochronie prawa autorskiego na podstawie niniejszego Układu.

3. Program komputerowy podlega ochronie, jeżeli jest oryginalny w takim rozumieniu, że jest własną intelektualną twórczością jego autora. Przy dokonywaniu jego kwalifikacji do ochrony nie stosuje się żadnych innych kryteriów.

Artykuł 181

Autorstwo programów komputerowych

1. Autorem programu komputerowego jest osoba fizyczna lub grupa osób fizycznych, które stworzyły program, lub w przypadku gdy prawodawstwo Stron na to zezwala, osoba prawna wskazana jako posiadacz prawa na mocy tego prawodawstwa.

2. W odniesieniu do programu komputerowego stworzonego wspólnie przez grupę osób fizycznych prawa wyłączne przysługują im wspólnie.

3. W przypadku gdy prawodawstwo Stron uznaje utwory zbiorowe, osobę, która według prawodawstwa Stron stworzyła utwór, uważa się za jego autora.

4. W przypadku gdy program komputerowy został stworzony przez pracownika w ramach wykonywania jego obowiązków służbowych lub w ramach wykonywania poleceń pracodawcy, pracodawca jest wyłącznie uprawniony do wykonywania wszystkich praw majątkowych dotyczących programu tak stworzonego, chyba że umowa stanowi inaczej.

Artykuł 182

Czynności zastrzeżone w odniesieniu do programów komputerowych

Z zastrzeżeniem postanowień art. 183 i 184 niniejszego Układu, wyłączne prawa posiadacza prawa autorskiego w rozumieniu art. 181 obejmują prawo do dokonywania lub upoważniania do:

a) trwałego lub czasowego powielania programu komputerowego jakimikolwiek środkami i w jakiejkolwiek formie, częściowo lub w całości. W zakresie, w jakim ładowanie, wyświetlanie, uruchamianie, transmitowanie lub przechowywanie programu komputerowego wymaga takiego powielania, takie czynności wymagają uzyskania zezwolenia posiadacza prawa autorskiego;

b) tłumaczenia, opracowania, porządkowania i wszelkich innych modyfikacji programu komputerowego i powielania wyników tych działań bez uszczerbku dla praw osoby, która modyfikuje program;

c) jakiejkolwiek formy publicznej dystrybucji, włącznie z wypożyczeniem oryginalnego programu komputerowego lub jego kopii.

Artykuł 183

Wyjątki od czynności zastrzeżonych w odniesieniu do programów komputerowych

1. W przypadku braku szczegółowych postanowień umownych, czynności, o których mowa w art. 182 lit. a) i b) niniejszego Układu, nie wymagają zezwolenia posiadacza prawa autorskiego w przypadku, gdy są konieczne do użycia programu przez uprawnionego nabywcę zgodnie z zamierzonym celem, włącznie z poprawianiem błędów.

2. Sporządzanie kopii zapasowej przez osobę mającą prawo do używania programu komputerowego nie może być umownie uniemożliwione w zakresie, w jakim jest to konieczne do takiego używania.

3. Osoba mająca prawo do używania kopii programu komputerowego jest upoważniona, bez zezwolenia posiadacza prawa autorskiego, do obserwowania, badania lub testowania funkcjonowania programu w celu ustalenia koncepcji i zasad, na których opiera się każdy z elementów programu, jeżeli osoba ta robi to podczas wykonywania czynności ładowania, wyświetlania, uruchamiania, transmitowania lub przechowywania programu, do których jest uprawniona.

Artykuł 184

Dekompilacja

1. Zezwolenie posiadacza prawa autorskiego nie jest wymagane w przypadku, gdy powielanie kodu i tłumaczenie jego form, w rozumieniu art. 182 lit. a) i b), jest niezbędne do otrzymania informacji koniecznych do osiągnięcia interoperacyjności niezależnie stworzonego programu komputerowego z innymi programami, z zastrzeżeniem spełnienia następujących warunków:

a) czynności te są wykonywane przez licencjobiorcę lub inną osobę mającą prawo do używania kopii programu, lub upoważnioną osobę działającą w ich imieniu;

b) informacje konieczne do osiągnięcia interoperacyjności nie były uprzednio łatwo dostępne dla osób, o których mowa w lit. a) niniejszego ustępu;

c) czynności te są ograniczone do tych części oryginalnego programu, które są niezbędne dla osiągnięcia interoperacyjności.

2. Postanowienia ust. 1 nie upoważniają do tego, aby informacje uzyskane na ich podstawie były:

a) wykorzystane do celów innych niż osiągnięcie interoperacyjności stworzonego niezależnie programu komputerowego;

b) przekazywane osobom trzecim, z wyjątkiem przypadków gdy są konieczne dla interoperacyjności stworzonego niezależnie programu komputerowego; lub

c) wykorzystane do rozwijania, produkcji lub wprowadzania do obrotu programów komputerowych w znacznym stopniu podobnych w swoim wyrazie lub do jakichkolwiek innych czynności naruszających prawo autorskie.

3. Zgodnie z postanowieniami konwencji berneńskiej niniejszy artykuł nie może być interpretowany tak, aby możliwe było jego stosowanie w sposób, który w sposób nieuzasadniony narusza uzasadnione interesy posiadacza prawa autorskiego lub koliduje z normalnym korzystaniem z programu komputerowego.

Artykuł 185

Ochrona baz danych

1. Do celów niniejszego Układu „baza danych” oznacza zbiór niezależnych utworów, danych lub innych materiałów uporządkowanych w sposób systematyczny lub metodyczny, indywidualnie dostępnych środkami elektronicznymi lub innymi sposobami.

2. Ochrona na mocy niniejszego Układu nie ma zastosowania do programów komputerowych użytych do sporządzania lub funkcjonowania baz danych dostępnych środkami elektronicznymi.

Artykuł 186

Przedmiot ochrony

1. Zgodnie z podsekcją 1 bazy danych, które z powodu wyboru lub uporządkowania ich zawartości stanowią własną intelektualną twórczość autora, podlegają jako takie ochronie prawa autorskiego. Przy dokonywaniu ich kwalifikacji do ochrony nie stosuje się żadnych innych kryteriów.

2. Ochrona baz danych na podstawie prawa autorskiego określona w podsekcji 1 nie rozciąga się na ich zawartość i pozostaje bez uszczerbku dla wszelkich praw dotyczących tej zawartości.

Artykuł 187

Autorstwo bazy danych

1. Autorem bazy danych jest osoba fizyczna lub grupa osób fizycznych, które sporządziły bazę danych, lub, w przypadku gdy zezwala na to prawodawstwo Stron, osoba prawna wskazana jako posiadacz prawa autorskiego na mocy tego prawodawstwa.

2. W przypadku gdy w prawodawstwie Stron uznaje się utwory zbiorowe, prawa majątkowe przysługują osobie, do której należy prawo autorskie.

3. W odniesieniu do bazy danych sporządzonej wspólnie przez grupę osób fizycznych prawa wyłączne przysługują im wspólnie.

Artykuł 188

Czynności zastrzeżone w odniesieniu do baz danych

W odniesieniu do sposobu wyrażenia bazy danych, która jest chroniona prawem autorskim, autor bazy danych ma wyłączne prawo do dokonywania lub upoważniania do:

a) czasowego lub trwałego powielania, w jakikolwiek sposób lub w jakiejkolwiek formie, w całości lub w części;

b) tłumaczenia, opracowania, porządkowania i wszelkich innych modyfikacji;

c) publicznego rozpowszechniania w jakiejkolwiek formie bazy danych lub jej kopii;

d) każdego publicznego udostępniania, wyświetlania lub przedstawiania;

e) każdego powielania, rozpowszechniania, udostępniania, wyświetlania lub przedstawiania publicznego wyników czynności o których mowa w lit. b).

Artykuł 189

Odstępstwa od czynności zastrzeżonych w odniesieniu do baz danych

1. Dokonanie którejkolwiek z czynności wymienionych w art. 188 niniejszego Układu przez legalnego użytkownika bazy danych lub jej kopii nie wymaga upoważnienia przez autora bazy danych, jeśli są one niezbędne do celów dostępu do zawartości bazy danych oraz normalnego korzystania z tej zawartości przez legalnego użytkownika. W przypadku gdy legalny użytkownik upoważniony jest do korzystania tylko z części bazy danych, niniejsze postanowienie stosuje się jedynie do tej części.

2. Strony mają możliwość ustanowienia ograniczeń dotyczących praw określonych w art. 188 w następujących przypadkach:

a) powielania do użytku osobistego baz danych innych niż elektroniczne;

b) korzystania z baz danych wyłącznie w charakterze ilustracji w celach dydaktycznych lub badawczych, o ile wskazane jest źródło oraz w zakresie uzasadnionym przez niehandlowy cel, który ma być osiągnięty;

c) korzystania do celów bezpieczeństwa publicznego lub do celów postępowania administracyjnego lub sądowego;

d) innych wyjątków w zakresie prawa autorskiego, tradycyjnie dopuszczanych przez każdą ze Stron, bez uszczerbku dla lit. a), b) i c).

3. Zgodnie z przepisami konwencji berneńskiej niniejszy artykuł nie może być interpretowany tak, aby możliwe było jego stosowanie w sposób, który w sposób nieuzasadniony narusza uzasadnione interesy posiadacza prawa autorskiego lub koliduje z normalnym korzystaniem z bazy danych.

Artykuł 190

Prawo odsprzedaży

1. Strony ustanawiają prawo autora oryginalnego dzieła sztuki do wynagrodzenia z tytułu odsprzedaży tego dzieła, określone jako prawo niezbywalne, którego nie można się zrzec, nawet z góry, do otrzymania honorarium autorskiego opartego na cenie sprzedaży uzyskanej z każdej odsprzedaży dzieła następującej po pierwszym rozporządzeniu dziełem przez autora.

2. Prawo, o którym mowa w ust. 1, stosuje się do wszystkich czynności o charakterze odsprzedaży, w których w charakterze sprzedawców, kupujących lub pośredników uczestniczą podmioty zawodowo działające na rynku dzieł sztuki, takie jak salony sprzedaży, galerie sztuki, oraz ogólnie wszelkie podmioty zajmujące się handlem dziełami sztuki.

3. Strony mogą postanowić zgodnie ze swoim prawodawstwem, że prawo, o którym mowa w ust. 1, nie ma zastosowania do czynności o charakterze odsprzedaży, w przypadku gdy sprzedawca nabył dzieło bezpośrednio od autora mniej niż trzy lata przed tą odsprzedażą oraz w przypadku gdy cena odsprzedaży nie przekracza pewnej minimalnej kwoty.

4. Honorarium autorskie jest wypłacane przez sprzedawcę. Strony mogą postanowić, że jedna z osób fizycznych lub prawnych, o których mowa w ust. 2, inna niż sprzedawca, jest wyłącznie odpowiedzialna lub odpowiedzialna wspólnie ze sprzedawcą za wypłatę honorarium autorskiego.

Artykuł 191

Nadawanie programów drogą satelitarną

Każda ze Stron zapewnia autorowi wyłączne prawo do wydawania zezwoleń na publiczny przekaz satelitarny utworów chronionych prawem autorskim.

Artykuł 192

Retransmisja drogą kablową

Każda ze Stron zapewnia, aby przy retransmisji programów drugiej Strony na jej terytorium drogą kablową przestrzegane były mające zastosowanie prawa autorskie oraz prawa pokrewne, a taka retransmisja miała miejsce na podstawie indywidualnych lub zbiorowych umów między właścicielami praw autorskich, posiadaczami praw pokrewnych i operatorami kablowymi.

Podsekcja 2

Znaki towarowe

Artykuł 193

Procedura rejestracji

1. Strona UE i Ukraina ustanawiają system rejestracji znaków towarowych, w ramach którego każda decyzja o odmowie rejestracji znaku towarowego podjęta przez odpowiedni organ właściwy w dziedzinie znaków towarowych jest należycie uzasadniona. Powody odmowy są przekazywane w formie pisemnej wnioskodawcy, który będzie miał możliwość zakwestionowania takiej odmowę i odwołania się od decyzji ostatecznej do organów sądowych. Strona UE i Ukraina wprowadzają także możliwość wniesienia sprzeciwu wobec wniosków o znak towarowy. Takie postępowania w sprawie sprzeciwu mają charakter prywatno-dowodowy. Strona UE i Ukraina udostępniają opinii publicznej elektroniczne bazy danych zawierające wnioski o znak towarowy i rejestracje znaków towarowych.

2. Strony określają podstawy odmowy lub nieważności rejestracji znaku towarowego. Nie są rejestrowane, a w przypadku gdy zostały już zarejestrowane, podlegają uznaniu za nieważne:

a) oznaczenia, które nie mogą stanowić znaku towarowego;

b) znaki towarowe, które pozbawione są jakiegokolwiek odróżniającego charakteru;

c) znaki towarowe, które składają się wyłącznie z oznaczeń lub określeń mogących służyć w obrocie do oznaczania rodzaju, jakości, ilości, zamierzonego przeznaczenia, wartości, pochodzenia geograficznego lub czasu produkcji towaru lub świadczenia usługi, lub innych właściwości towarów lub usług;

d) znaki towarowe, które składają się wyłącznie z oznaczeń lub określeń, które weszły do języka potocznego lub są zwyczajowo używane w uczciwych i utrwalonych praktykach handlowych;

e) oznaczenia, które składają się wyłącznie z:

(i) kształtu wynikającego z charakteru samych towarów; lub

(ii) kształtu towaru niezbędnego do uzyskania efektu technicznego; lub

(iii) kształtu nadającego towarom ich istotną wartość;

f) znaki towarowe, które są sprzeczne z porządkiem publicznym lub przyjętymi dobrymi obyczajami;

g) znaki towarowe, które ze względu na swój charakter mogą wprowadzać w błąd odbiorców, na przykład co do charakteru, jakości lub pochodzenia geograficznego towarów lub usługi;

h) znaki towarowe, na które właściwe organy nie wydały zezwolenia, i wobec których następuje odmowa lub unieważnienie rejestracji na podstawie art. 6 ter konwencji paryskiej.

3. Strony określają podstawy odmowy lub stwierdzenia nieważności rejestracji dotyczące kolizji z prawami wcześniejszymi. Znak towarowy nie podlega rejestracji, a już zarejestrowany znak podlega uznaniu za nieważny, jeżeli:

a) jest on identyczny z wcześniejszym znakiem towarowym, a towary lub usługi, które są opatrywane tym znakiem lub dla których wnioskuje się o rejestrację, są identyczne z towarami lub usługami, dla których wcześniejszy znak towarowy jest chroniony;

b) z powodu swej identyczności z wcześniejszym znakiem towarowym lub podobieństwa do niego oraz identyczności z towarami lub usługami objętymi wcześniejszym znakiem towarowym lub podobieństwa do nich istnieje prawdopodobieństwo wprowadzenia w błąd odbiorców, które obejmuje prawdopodobieństwo skojarzenia z wcześniejszym znakiem towarowym.

4. Strony mogą również określić inne podstawy odmowy lub stwierdzenia nieważności rejestracji dotyczące kolizji z prawami wcześniejszymi.

Artykuł 194

Znaki towarowe powszechnie znane

Strony współpracują w celu zapewnienia skuteczności ochrony znaków towarowych powszechnie znanych, jak wskazano w art. 6 bis konwencji paryskiej i art. 16 ust. 2 i 3 porozumienia TRIPS.

Artykuł 195

Prawa związane ze znakiem towarowym

Rejestracja znaku towarowego pociąga za sobą przyznanie właścicielowi wyłącznych praw do tego znaku. Właściciel jest uprawniony do zakazania wszystkim osobom trzecim, które nie posiadają jego zgody, używania w obrocie handlowym:

a) jakiegokolwiek oznaczenia identycznego ze znakiem towarowym dla towarów lub usług identycznych z tymi, dla których znak towarowy jest zarejestrowany;

b) jakiegokolwiek oznaczenia, w przypadku którego z powodu jego identyczności lub podobieństwa do znaku towarowego oraz identyczności lub podobieństwa towarów lub usług, których dotyczy znak towarowy i to oznaczenie, istnieje prawdopodobieństwo wprowadzenia w błąd opinii publicznej, które obejmuje również prawdopodobieństwo skojarzenia oznaczenia ze znakiem towarowym.

Artykuł 196

Wyjątki od praw związanych ze znakiem towarowym

1. Strony zapewniają uczciwe używanie terminów opisowych, w tym oznaczeń geograficznych, jako ograniczonego wyjątku w zakresie praw przyznanych poprzez znak towarowy, pod warunkiem że w takich wyjątkach wzięto pod uwagę uzasadnione interesy właściciela znaku towarowego oraz stron trzecich. Na tych samych warunkach Strony mogą określić inne ograniczone wyjątki.

2. Znak towarowy nie uprawnia właściciela do zakazania osobie trzeciej używania w obrocie handlowym:

a) jej własnego nazwiska lub adresu;

b) określeń dotyczących rodzaju, jakości, ilości, zamierzonego przeznaczenia, wartości, pochodzenia geograficznego, daty produkcji towarów lub świadczenia usług, lub innych cech charakterystycznych towarów lub usług;

c) znaku towarowego, w przypadku gdy jest to niezbędne dla wskazania zamierzonego przeznaczenia towaru lub usługi, zwłaszcza akcesoriów lub części zamiennych, pod warunkiem że osoba ta używa ich zgodnie z uczciwymi praktykami w handlu i przemyśle.

3. Znak towarowy nie uprawnia właściciela do zakazania osobie trzeciej używania w obrocie handlowym wcześniejszego prawa, które ma zastosowanie jedynie na konkretnym obszarze, jeżeli prawo to jest uznawane przez przepisy odnośnych Stron i w granicach terytorium, na którym jest uznawane.

Artykuł 197

Używanie znaków towarowych

1. Jeżeli w ciągu pięciu lat od daty zakończenia procedury rejestracji znak towarowy nie był rzeczywiście używany przez właściciela w stosunku do towarów lub usług, dla których jest zarejestrowany na danym terytorium, lub jeżeli takie używanie było zawieszone przez nieprzerwany okres pięciu lat, znak towarowy podlega sankcjom określonym w niniejszej podsekcji, chyba że istnieją usprawiedliwione powody jego nieużywania.

2. W rozumieniu ust. 1 za używanie uważa się również:

a) używanie znaku towarowego w postaci różniącej się w elementach, które nie zmieniają odróżniającego charakteru znaku w postaci, w jakiej ten znak został zarejestrowany;

b) umieszczanie znaku towarowego na towarach lub na ich opakowaniach wyłącznie w celu wywozu.

3. Używanie znaku towarowego za zgodą właściciela lub przez jakąkolwiek osobę upoważnioną do używania znaku wspólnego lub znaku gwarancyjnego lub certyfikacyjnego uważa się za dokonane przez właściciela w rozumieniu ust. 1.

Artykuł 198

Podstawy wygaśnięcia

1. Strony przewidują, że znak towarowy ulega wygaśnięciu jeżeli w nieprzerwanym okresie pięciu lat znak ten nie został wprowadzony do rzeczywistego używania na danym terytorium w powiązaniu z towarami lub usługami, dla których jest zarejestrowany, i nie istnieją żadne usprawiedliwione powody jego nieużywania; jednakże nikt nie może żądać wygaśnięcia praw właściciela znaku towarowego, jeżeli w przedziale czasu pomiędzy upływem pięcioletniego okresu i złożeniem wniosku o wygaśnięcie rozpoczęło się lub zostało wznowione rzeczywiste używanie znaku towarowego; rozpoczęcie lub wznowienie używania w okresie trzech miesięcy poprzedzających złożenie wniosku o wygaśnięcie i które nastąpiło najwcześniej w momencie upływu nieprzerwanego pięcioletniego okresu nieużywania, nie jest jednak brane pod uwagę, w przypadku, gdy przygotowania do rozpoczęcia lub wznowienia używania podjęte zostały dopiero wówczas, gdy właściciel dowiedział się o możliwości złożenia wniosku o wygaśnięcie.

2. Znak towarowy podlega również wygaśnięciu, jeżeli po dacie rejestracji:

a) znak towarowy stał się, w wyniku działania lub zaniechania właściciela, nazwą powszechnie używaną w handlu w odniesieniu do towarów lub usług, dla których został zarejestrowany;

b) w wyniku używania znaku towarowego przez właściciela lub za jego zgodą, w odniesieniu do towarów lub usług, dla których został on zarejestrowany, zachodzi możliwość wprowadzenia odbiorców w błąd, w szczególności co do natury, jakości lub pochodzenia geograficznego towarów lub usług.

Artykuł 199

Częściowa odmowa, wygaśnięcie lub stwierdzenie nieważności

W przypadku gdy podstawy do odmowy rejestracji, wygaśnięcia lub stwierdzenia nieważności znaku towarowego istnieją jedynie w odniesieniu do niektórych towarów lub usług, dla których ten znak towarowy został zgłoszony lub zarejestrowany, odmowa rejestracji, wygaśnięcie lub stwierdzenie nieważności dotyczy jedynie tych towarów lub usług.

Artykuł 200

Okres ochrony

Okres ochrony dostępnej na terytorium Strony UE i na Ukrainie wynosi przynajmniej 10 lat od momentu złożenia wniosku. Posiadacz prawa może przedłużyć okres ochrony o kolejne okresy dziesięcioletnie.

Podsekcja 3

Oznaczenia geograficzne

Artykuł 201

Zakres stosowania podsekcji

1. Niniejsza podsekcja ma zastosowanie do uznawania i ochrony oznaczeń geograficznych pochodzących z terytorium Stron.

2. Oznaczenia geograficzne jednej Strony, które mają być objęte ochroną drugiej Strony podlegają postanowieniom niniejszego Układu wyłącznie jeżeli są objęte zakresem stosowania prawodawstwa, o którym mowa w art. 202 niniejszego Układu.

Artykuł 202

Ustalone oznaczenia geograficzne

1. Po przeanalizowaniu prawodawstwa ukraińskiego wymienionego w załączniku XXII-A część A do niniejszego Układu, Strona UE stwierdza, że przepisy te są zgodne z elementami określonymi w załączniku XXII-A część B do niniejszego Układu.

2. Po przeanalizowaniu prawodawstwa Strony UE wymienionego w załączniku XXII-A część A do niniejszego Układu, Ukraina stwierdza, że przepisy te są zgodne z elementami określonymi w załączniku XXII-A część B do niniejszego Układu.

3. Ukraina, po zakończeniu procedury sprzeciwu zgodnie z kryteriami określonymi w załączniku XXII-B do niniejszego Układu oraz po przeanalizowaniu oznaczeń geograficznych dotyczących produktów rolnych oraz środków spożywczych Strony UE wymienionych w załączniku XXII-C do niniejszego Układu oraz oznaczeń geograficznych dla win, win aromatyzowanych oraz napojów spirytusowych Strony UE wymienionych w załączniku XXII-D do niniejszego Układu, które zostały zarejestrowane przez Stronę UE na mocy prawodawstwa, o którym mowa w ust. 2, chroni te oznaczenia geograficzne zgodnie z poziomem ochrony ustanowionym w niniejszej podsekcji.

4. Strona UE, po zakończeniu procedury sprzeciwu zgodnie z kryteriami określonymi w załączniku XXII-B do niniejszego Układu oraz po przeanalizowaniu oznaczeń geograficznych dla win, win aromatyzowanych oraz napojów spirytusowych Ukrainy wymienionych w załączniku XXII-D do niniejszego Układu, które zostały zarejestrowane przez Ukrainę na mocy prawodawstwa, o którym mowa w ust. 1, chroni te oznaczenia geograficzne zgodnie z poziomem ochrony ustanowionym w niniejszej podsekcji.

Artykuł 203

Dodawanie nowych oznaczeń geograficznych

1. Strony zgodnie postanawiają o możliwości dodawania do załączników XXII-C i XXII-D do niniejszego Układu nowych oznaczeń geograficznych w celu ochrony zgodnie art. 211 ust. 3 do niniejszego Układu po zakończeniu procedury sprzeciwu i po przeanalizowaniu oznaczeń geograficznych, jak określono w art. 202 ust. 3 i 4 niniejszego Układu, w sposób zadowalający obie Strony.

2. Strona nie jest zobowiązana do ochrony jako oznaczenia geograficznego nazwy sprzecznej z nazwą odmiany rośliny lub rasy zwierząt i w konsekwencji mogącej wprowadzić konsumenta w błąd co do prawdziwego pochodzenia produktu.

Artykuł 204

Zakres ochrony oznaczeń geograficznych

1. Oznaczenia geograficzne wymienione w załącznikach XXII-C i XXII-D do niniejszego Układu, w tym oznaczenia dodane na podstawie art. 203 do niniejszego Układu, są chronione przed:

a) wszelkim bezpośrednim lub pośrednim wykorzystaniem chronionej nazwy w celach handlowych w odniesieniu do porównywalnych produktów niezgodnych ze specyfikacją produktu chronionej nazwy, lub w zakresie, w jakim takie użycie wykorzystuje renomę oznaczenia geograficznego;

b) wszelkim niewłaściwym stosowaniem, naśladowaniem bądź przywołaniem, nawet jeśli podane jest prawdziwe pochodzenie produktu, lub przed umieszczeniem chronionej nazwy w tłumaczeniu, w formie transkrypcji lub transliteracji, lub z dodaniem takiego określenia jak: „w stylu”, „typu”, „zgodnie z metodą” , „jak produkowane w”, „imitacja”, „o smaku” , „podobne do” itp.;

c) wszelkimi innymi fałszywymi lub mylącymi oznaczeniami odnoszącymi się do pochodzenia, charakteru lub istotnych właściwości produktu, na opakowaniu wewnętrznym lub zewnętrznym, w materiale reklamowym lub dokumentach odnoszących się do danego produktu, oraz opakowaniem produktu w pojemnik mogący przekazać fałszywe wrażenie co do jego pochodzenia;

d) wszelkimi innymi praktykami, które mogłyby wprowadzać konsumenta w błąd co do prawdziwego pochodzenia produktu.

2. Chronione oznaczenia geograficzne nie stają się nazwami rodzajowymi na terytorium Stron.

3. W przypadku całkowicie lub częściowo jednobrzmiących oznaczeń geograficznych ochronę przyznaje się każdemu oznaczeniu, pod warunkiem że było ono użyte w dobrej wierze i z należytym uwzględnieniem zastosowań lokalnych i tradycyjnych oraz rzeczywistego ryzyka pomyłki. Bez uszczerbku dla art. 23 porozumienia TRIPS, Strony wspólnie uzgadniają praktyczne warunki zastosowania, na podstawie których jednobrzmiące oznaczenia geograficzne będą rozróżniane, uwzględniając przy tym potrzebę zapewnienia sprawiedliwego traktowania producentów i uniknięcia sytuacji, w której konsumenci mogliby zostać wprowadzeni w błąd. Nazwa jednobrzmiąca prowadząca do błędnego przekonania konsumenta, że produkty pochodzą z innego terytorium, nie podlega rejestracji nawet w przypadku, gdy nazwa ta odpowiada nazwie faktycznego terytorium, regionu lub miejsca pochodzenia danego produktu.

4. W przypadku gdy Strona, w kontekście negocjacji z państwem trzecim, proponuje ochronę oznaczenia geograficznego państwa trzeciego, a nazwa ta jest jednobrzmiąca z oznaczeniem geograficznym drugiej Strony, ta druga Strona jest o tym informowana i otrzymuje możliwość przedstawienia uwag na ten temat, zanim dana nazwa zostanie objęta ochroną.

5. Żadne postanowienia niniejszego Układu nie zobowiązują Strony do ochrony oznaczenia geograficznego drugiej strony, które nie jest chronione lub przestało być chronione w jego państwie pochodzenia. Strony powiadamiają się nawzajem, jeżeli oznaczenie geograficzne przestaje być chronione w jego państwie pochodzenia. Takie powiadomienie następuje zgodnie z art. 211 ust. 3 niniejszego Układu.

6. Postanowienia niniejszego Układu w żadnym wypadku nie naruszają prawa jakiejkolwiek osoby do stosowania w handlu jej nazwiska lub nazwiska jej poprzedników prowadzących działalność gospodarczą, z wyjątkiem przypadków stosowania takiego nazwiska w sposób wprowadzający odbiorców w błąd.

Artykuł 205

Prawo do wykorzystywania oznaczeń geograficznych

1. Każdy podmiot ma prawo do komercyjnego wykorzystywania nazwy chronionej na mocy niniejszego Układu w odniesieniu do produktów rolnych, środków spożywczych, win, win aromatyzowanych oraz napojów spirytusowych zgodnych z odpowiednią specyfikacją.

2. Jeżeli oznaczenie geograficzne jest chronione na mocy niniejszego Układu, wykorzystywanie tej nazwy chronionej nie podlega jakiejkolwiek rejestracji użytkowników ani dodatkowym kosztom.

Artykuł 206

Związek ze znakami towarowymi

1. W przypadku gdy znak towarowy odpowiada którejkolwiek z sytuacji, o których mowa w art. 204 ust. 1 niniejszego Układu, w odniesieniu do chronionego oznaczenia geograficznego dla produktów podobnych, Strony odmawiają rejestracji takiego znaku towarowego lub unieważniają go, pod warunkiem że wniosek o rejestrację znaku towarowego został złożony po dacie złożenia wniosku o rejestrację oznaczenia geograficznego na danym terytorium.

2. W odniesieniu do oznaczeń geograficznych, o których mowa w art. 202 niniejszego Układu, data złożenia wniosku o rejestrację jest datą wejścia w życie niniejszego Układu.

3. W odniesieniu do oznaczeń geograficznych, o których mowa w art. 203 niniejszego Układu, data złożenia wniosku o rejestrację jest data przekazania drugiej Stronie wniosku o ochronę oznaczenia geograficznego.

4. Strony nie są zobowiązane do ochrony oznaczenia geograficznego na podstawie art. 203 niniejszego Układu, w przypadku gdy – w świetle renomy lub popularności znaku towarowego – ochrona mogłaby wprowadzić konsumenta w błąd co do prawdziwej tożsamości produktu.

5. Bez uszczerbku dla ust. 4 niniejszego artykułu, Strony chronią oznaczenia geograficzne również w przypadku, gdy istnieje poprzedni znak towarowy. Przez poprzedni znak towarowy rozumie się znak towarowy, którego wykorzystanie odpowiada jednej z sytuacji, o których mowa w art. 204 ust. 1 niniejszego Układu, i w odniesieniu do którego złożono wniosek bądź który został zarejestrowany lub ustanowiony poprzez użycie, jeżeli odnośne przepisy przewidują tę możliwość, na terytorium jednej ze Stron przed datą złożenia przez drugą Stronę wniosku o ochronę oznaczenia geograficznego na mocy niniejszego Układu. Taki znak towarowy może nadal być używany i wznawiany niezależnie od ochrony oznaczenia geograficznego, pod warunkiem że w przepisach Stron dotyczących znaków towarowych nie istnieje żaden powód nieważności lub unieważnienia znaku towarowego.

Artykuł 207

Egzekwowanie ochrony

Strony egzekwują ochronę, o której mowa w art. 204– 206 niniejszego Układu, poprzez odpowiednie działania administracyjne swoich organów, w tym na granicy celnej. Egzekwują tę ochronę również na wniosek zainteresowanej strony.

Artykuł 208

Środki przejściowe

1. Produkty, które zgodnie z prawem krajowym zostały wytworzone i opatrzone etykietą przed wejściem w życie niniejszego Układu, ale które nie są zgodne z wymogami określonymi w niniejszym Układzie, mogą być sprzedawane do momentu wyczerpania zapasów.

2. Produkty, które zgodnie z prawem krajowym zostały wytworzone i opatrzone etykietą zawierającą oznaczenia geograficzne wymienione w ust. 3 i 4 poniżej po wejściu w życie niniejszego Układu oraz przed zakończeniem okresów, o których mowa w ust. 3 i 4 poniżej, lecz nie są zgodne z wymogami określonymi w niniejszym Układzie, mogą być sprzedawane na terytorium Strony, z której pochodzą, do czasu wyczerpania zapasów.

3. W okresie przejściowym wynoszącym 10 lat od wejścia w życie niniejszego Układu, ochrona na podstawie niniejszego Układu poniższych oznaczeń geograficznych Strony UE nie uniemożliwia wykorzystywania oznaczeń geograficznych do opisu i prezentacji niektórych porównywalnych produktów pochodzących z Ukrainy:

a) Champagne,

b) Cognac,

c) Madeira

d) Porto,

e) Jerez/Xérès/Sherry,

f) Calvados,

g) Grappa,

h) Anis Portuguê s,

i) Armagnac,

j) Marsala,

k) Malaga,

l) Tokaj.

4. W okresie przejściowym wynoszącym siedem lat od wejścia w życie niniejszego Układu ochrona na podstawie niniejszego Układu poniższych oznaczeń geograficznych Strony UE nie uniemożliwia wykorzystywania wymienionych oznaczeń geograficznych do opisu i prezentacji niektórych porównywalnych produktów pochodzących z Ukrainy:

a) Parmigiano Reggiano,

b) Roquefort,

c) Feta.

Artykuł 209

Zasady ogólne

1. Przywozu, wywozu oraz sprzedaży wszelkich produktów, o których mowa w art. 202 i 203 niniejszego Układu dokonuje się zgodnie z przepisami ustawowymi i wykonawczymi mającymi zastosowanie na terytorium Strony, na którym produkty wprowadzane są do obrotu.

2. Wszelkie kwestie wynikające ze specyfikacji produktu zarejestrowanych oznaczeń geograficznych są rozstrzygane w ramach Podkomitetu ds. Oznaczeń Geograficznych, ustanowionego na podstawie art. 211 niniejszego Układu.

3. Rejestracja oznaczeń geograficznych chronionych na mocy niniejszego Układu może być anulowana jedynie przez Stronę, z której pochodzi produkt.

4. Specyfikacją produktu, o której mowa w niniejszej podsekcji, jest specyfikacja zatwierdzona wraz z wszelkimi zmianami, również zatwierdzonymi, przez organy Strony, z terytorium której pochodzi produkt.

Artykuł 210

Współpraca i przejrzystość

1. Strony utrzymują kontakty bezpośrednio albo za pośrednictwem Podkomitetu ds. Oznaczeń Geograficznych ustanowionego na podstawie art. 211 niniejszego Układu w odniesieniu do wszelkich kwestii dotyczących wdrażania i funkcjonowania niniejszego Układu. W szczególności Strona może zwrócić się do drugiej Strony o informacje dotyczące specyfikacji produktów i zmian do nich oraz do punktów kontaktowych w sprawie przepisów dotyczących kontroli.

2. Każda Strona może udostępnić publicznie specyfikacje produktów lub ich skrócone wersje oraz punkty kontaktowe w odniesieniu do przepisów dotyczących kontroli odpowiadających oznaczeniom geograficznym drugiej Strony chronionych na mocy niniejszego Układu.

Artykuł 211

Podkomitet ds. Oznaczeń Geograficznych

1. Niniejszym powołuje się Podkomitet ds. Oznaczeń Geograficznych. Przedstawia on sprawozdania ze swojej działalności Komitetowi Stowarzyszenia w składzie, o którym mowa w art. 465 ust. 4 niniejszego Układu. Podkomitet ds. Oznaczeń Geograficznych składa się z przedstawicieli UE i Ukrainy, a jego celem jest monitorowanie funkcjonowania niniejszego Układu oraz zacieśnianie współpracy i dialogu w zakresie oznaczeń geograficznych.

2. Podkomitet ds. Oznaczeń Geograficznych przyjmuje swoje decyzje w drodze konsensusu. Określa własny regulamin. Zbiera się na wniosek którejkolwiek ze Stron, zamiennie w Unii Europejskiej lub na Ukrainie, w terminie, w miejscu oraz w sposób ustalony wspólnie przez Strony (co obejmuje również możliwość spotkania w drodze wideokonferencji), lecz nie później niż 90 dni po przedstawieniu wniosku.

3. Podkomitet ds. Oznaczeń Geograficznych nadzoruje również prawidłowe funkcjonowanie niniejszej podsekcji i może rozpatrywać wszelkie sprawy związane z jej wdrożeniem i wykonaniem. Odpowiada on w szczególności za:

a) zmianę załącznika XXII-A część A do niniejszego Układu w zakresie odniesień do przepisów mających zastosowanie na terytorium Stron,

b) zmianę załącznika XXII-A część B do niniejszego Układu w odniesieniu do elementów dotyczących rejestracji i kontroli oznaczeń geograficznych;

c) zmianę załącznika XXII-B do niniejszego Układu w odniesieniu do kryteriów, które należy uwzględnić w procedurze sprzeciwu;

d) zmianę załączników XXII-C i XXII-D do niniejszego Układu w odniesieniu do oznaczeń geograficznych;

e) wymianę informacji na temat zmian w polityce i przepisach w zakresie oznaczeń geograficznych oraz wszelkich innych kwestii będących przedmiotem wspólnego zainteresowania w tym obszarze;

f) wymianę informacji na temat oznaczeń geograficznych w celu rozpatrzenia kwestii ich ochrony zgodnie z niniejszym Układem.

Podsekcja 4

Wzory

Artykuł 212

Definicja

Do celów niniejszego Układu:

a) „wzór” oznacza całkowity lub częściowy wygląd produktu, wynikający w szczególności z elementów linii, konturów, kolorystyki, kształtu, tekstury lub materiałów samego produktu lub jego ornamentacji;

b) „produkt” oznacza każdy przedmiot przemysłowy lub rękodzielniczy, włączając w to między innymi części przeznaczone do stworzenia produktu złożonego, opakowanie, wygląd zewnętrzny, symbole graficzne oraz kroje pisma typograficznego, jednakże z wyłączeniem programów komputerowych;

c) „produkt złożony” oznacza produkt, który składa się z wielu części, które mogą być zastępowane, umożliwiając rozłożenie i ponowne złożenie tego produktu.

Artykuł 213

Wymogi ochrony

1. Strona UE i Ukraina zapewniają ochronę niezależnie stworzonych wzorów, które są nowe i mają indywidualny charakter.

2. Wzór naniesiony na produkt lub zawarty w produkcie, który stanowi część składową produktu złożonego, jest uważany za nowy i posiada indywidualny charakter jedynie:

a) jeżeli część składowa włączona do produktu złożonego pozostaje widoczna podczas zwykłego używania tego produktu; oraz

b) w stopniu, w jakim te widoczne cechy części składowej spełniają same w sobie wymogi co do nowości i indywidualnego charakteru.

3. Wzór uważa się za nowy, jeśli identyczny wzór nie został udostępniony publicznie:

a) w przypadku niezarejestrowanego wzoru, przed datą pierwszego publicznego udostępnienia wzoru, o którego ochronę się wnosi;

b) w przypadku zarejestrowanego wzoru, przed datą złożenia wniosku o rejestrację wzoru, o którego ochronę się wnosi, lub, jeśli wystąpiono o pierwszeństwo, przed datą pierwszeństwa.

Wzory uważa się za identyczne, jeżeli ich cechy różnią się jedynie nieistotnymi szczegółami.

4. Wzór uznaje się za posiadający indywidualny charakter, jeśli całościowe wrażenie, jakie wywołuje na poinformowanym użytkowniku, różni się od wrażenia, jakie wywiera na tym użytkowniku jakikolwiek inny wzór, który został udostępniony publicznie:

a) w przypadku niezarejestrowanego wzoru, przed datą pierwszego publicznego udostępnienia wzoru, o którego ochronę się wnosi;

b) w przypadku zarejestrowanego wzoru, przed datą złożenia wniosku o rejestrację wzoru, o którego ochronę się wnosi, lub, jeśli wystąpiono o pierwszeństwo, przed datą pierwszeństwa.

Przy ocenie indywidualnego charakteru bierze się pod uwagę stopień swobody autora przy opracowywaniu wzoru.

5. Ochrona jest zapewniana w drodze rejestracji i przyznaje wyłączne prawa posiadaczom wzorów zgodnie z postanowieniami niniejszego artykułu. Te same prawa wyłączne wiążą się ze wzorami niezarejestrowanymi udostępnionymi publicznie, lecz jedynie wówczas, gdy zakwestionowane użycie jest rezultatem powielenia wzoru chronionego.

6. Wzór uznaje się za udostępniony publicznie, jeżeli został opublikowany po zarejestrowaniu lub w inny sposób, lub wystawiony, wykorzystany w handlu lub w inny sposób ujawniony, przed datą złożenia wniosku o rejestrację, lub – jeśli wystąpiono o pierwszeństwo – przed datą pierwszeństwa, z wyjątkiem przypadków, gdy wydarzenia te nie mogły rozsądnie stać się znane w ramach zwykłej działalności środowiskom wyspecjalizowanym w danej branży, działającym na terytorium, na którym złożono wniosek o objęcie ochroną. W przypadku ochrony wzoru niezarejestrowanego wzór uznaje się za publicznie udostępniony, jeżeli został opublikowany, wystawiony, wykorzystany w handlu lub w inny sposób ujawniony w taki sposób, że wydarzenia te mogły rozsądnie stać się znane w ramach zwykłej działalności środowiskom wyspecjalizowanym w danej branży, działającym na terytorium, na którym złożono wniosek o objęcie ochroną.

Wzoru nie uważa się za udostępniony publicznie, jeśli został on ujawniony jedynie osobie trzeciej pod wyraźnym lub dorozumianym warunkiem zachowania poufności.

7. Ujawnienie nie jest brane pod uwagę do celów stosowania ust. 3 i 4 niniejszego artykułu, jeżeli wzór, dla którego wystąpiono o ochronę na mocy prawa do zarejestrowanego wzoru, został udostępniony publicznie:

a) przez autora, jego następcę prawnego lub osobę trzecią w wyniku dostarczonej informacji lub działania podjętego przez autora lub jego następcę prawnego; oraz

b) w okresie dwunastu miesięcy poprzedzającym datę dokonania zgłoszenia lub, jeśli wystąpiono o zastrzeżenie pierwszeństwa, przed datą pierwszeństwa.

8. Ust. 7 stosuje się również, jeżeli wzór został udostępniony publicznie w wyniku nadużycia popełnionego wobec autora lub jego następcy prawnego.

Artykuł 214

Okres ochrony

1. Następujący po rejestracji i dostępny na terytorium Strony UE i Ukrainy okres ochrony wynosi przynajmniej pięć lat. Posiadacz prawa autorskiego może przedłużyć okres ochrony na jeden lub więcej okresów pięcioletnich, łącznie do 25 lat od daty złożenia wniosku.

2. Okres ochrony przyznanej na terytorium Strony UE i Ukrainy w odniesieniu do wzorów niezarejestrowanych wynosi co najmniej trzy lata od dnia, w którym wzór został udostępniony publicznie na terytorium jednej ze Stron.

Artykuł 215

Nieważność lub odmowa rejestracji

1. Strona UE i Ukraina mogą postanowić o odmowie rejestracji wzoru lub stwierdzeniu jej nieważności po rejestracji ze względów merytorycznych jedynie w następujących przypadkach:

a) jeżeli wzór nie odpowiada definicji zawartej w art. 212 lit. a) niniejszego Układu;

b) jeżeli wzór nie spełnia wymogów określonych w art. 213 i art. 217 (ust. 3, 4 i 5) niniejszego Układu;

c) jeżeli na mocy decyzji sądu posiadaczowi prawa nie przysługuje prawo do wzoru;

d) jeżeli wzór koliduje z wcześniejszym wzorem, który został publicznie udostępniony po dacie złożenia wniosku lub, jeżeli wystąpiono o pierwszeństwo, po dacie pierwszeństwa wzoru, i który chroniony jest od daty wcześniejszej niż wyżej wymieniona data poprzez zarejestrowany wzór lub poprzez złożenie wniosku o taki wzór;

e) jeżeli w późniejszym wzorze użyte zostało oznaczenie odróżniające, a prawo danej Strony, któremu podlega to oznaczenie, upoważnia posiadacza prawa do tego znaku do zakazywania takiego używania;

f) jeżeli wzór stanowi nieuprawnione użycie dzieła chronionego przez prawo autorskie danej Strony;

g) jeżeli wzór stanowi niewłaściwe zastosowanie jednego z przedmiotów wymienionych w art. 6 ter konwencji paryskiej lub odznak, godeł i herbów innych niż wymienione we wspomnianym art. 6 ter i które są przedmiotem szczególnego interesu publicznego na terytorium Strony.

Niniejszy ustęp pozostaje bez uszczerbku dla prawa Stron do ustanawiania formalnych wymogów w odniesieniu do zgłoszeń wzorów.

2. Strona może wskazać, jako alternatywę dla stwierdzenia nieważności, że używanie wzoru, który może zostać uznany za nieważny z przyczyn określonych w ust. 1 niniejszego artykułu, może być ograniczone.

Artykuł 216

Przyznane prawa

Posiadaczowi chronionego wzoru przysługuje przynajmniej wyłączne prawo do jego wykorzystywania oraz zakazywania wykorzystywania tego wzoru stronom trzecim, które nie posiadają jego zgody, w szczególności w celu wytwarzania, oferowania, wprowadzania na rynek, przywozu, wywozu lub używania produktu, w którym zawarty jest ten wzór lub na który jest on naniesiony, lub składowania tego produktu w tych celach.

Artykuł 217

Wyjątki

1. Praw przyznanych w ramach prawa do wzoru z chwilą rejestracji nie wykonuje się w odniesieniu do:

a) działań podejmowanych w celach prywatnych i niehandlowych;

b) działań podejmowanych w celach doświadczalnych;

c) działań powielania w celach cytowania lub nauczania, pod warunkiem że działania te są zgodne z praktyką uczciwego handlu i nadmiernie nie utrudniają zwykłego używania wzoru i że wskazano źródło.

2. Ponadto praw przyznanych w ramach prawa do wzoru z chwilą rejestracji nie wykonuje się w odniesieniu do:

a) sprzętu w środkach komunikacji morskiej i powietrznej zarejestrowanych w innym państwie, gdy czasowo znajdują się one na terytorium danej Strony;

b) przywozu do danej Strony części zamiennych i akcesoriów w celu przeprowadzenia napraw takich środków komunikacji;

c) wykonania napraw w takich środkach komunikacji.

3. Prawo do wzoru nie obejmuje cech wyglądu produktu wynikających wyłącznie z jego funkcji technicznej.

4. Prawo do wzoru nie obejmuje cech wyglądu produktu, które muszą być koniecznie odtworzone w dokładnej formie i wymiarach, aby produkt, w który włączono wzór lub na którym jest on naniesiony, mógł zostać mechanicznie złożony lub połączony z innym produktem lub mógł zostać umieszczony w nim, na nim lub dookoła niego, tak aby oba produkty mogły spełniać swoje funkcje.

5. Prawo do wzoru nie obejmuje wzoru sprzecznego z porządkiem publicznym lub przyjętymi dobrymi obyczajami.

Artykuł 218

Związek z prawem autorskim

Wzór chroniony prawem do wzoru, zarejestrowany na terytorium Strony zgodnie z niniejszą podsekcją, kwalifikuje się również do ochrony na mocy prawa autorskiego tej Strony od dnia stworzenia wzoru lub jego utrwalenia w jakiejkolwiek formie. Zakres i warunki, zgodnie z którymi tego rodzaju ochrona jest przyznawana, łącznie z wymaganym stopniem indywidualnego charakteru, są ustalane przez każdą ze Stron.

Podsekcja 5

Patenty

Artykuł 219

Patenty i zdrowie publiczne

1. Strony uznają znaczenie Deklaracji w sprawie porozumienia TRIPS i zdrowia publicznego, przyjętej przez konferencję ministerialną WTO w dniu 14 listopada 2001 r. (zwanej dalej „ deklaracją dauhańską”). Interpretując i wdrażając prawa i obowiązki wynikające z niniejszego rozdziału, Strony zapewniają zgodność z deklaracją dauhańską.

2. Strony wnoszą wkład we wdrażanie oraz przestrzegają decyzji Rady Generalnej WTO z dnia 30 sierpnia 2003 r. w sprawie ustępu 6 deklaracji dauhańskiej.

Artykuł 220

Dodatkowe świadectwo ochronne

1. Strony uznają, że produkty lecznicze oraz środki ochrony roślin, chronione patentami na ich terytoriach, mogą podlegać administracyjnej procedurze wydawania pozwolenia przed wprowadzeniem do obrotu. Strony uznają, że okres, który upływa między złożeniem wniosku o patent a wydaniem zezwolenia na wprowadzenie do obrotu na odpowiednim rynku, zdefiniowanego w tym celu w stosownym prawodawstwie, może spowodować skrócenie okresu rzeczywistej ochrony w ramach patentu.

2. Strony ustanawiają dalszy okres ochrony produktu leczniczego lub środka ochrony roślin, który jest chroniony patentem i podlega administracyjnej procedurze wydawania pozwolenia, który to okres jest równy okresowi, o którym mowa w ust. 1, skróconemu o okres pięciu lat.

3. W przypadku produktów leczniczych, w odniesieniu do których przeprowadzono badania pediatryczne, których wyniki uwzględniono w informacjach o produkcie, Strony ustanawiają przedłużenie okresu ochrony, o którym mowa w ust. 2 niniejszego artykułu, o sześć miesięcy.

Artykuł 221

Ochrona wynalazków biotechnologicznych

1. Strony chronią wynalazki biotechnologiczne na mocy krajowego prawa patentowego. W razie konieczności Strony dostosowują swoje krajowe prawo patentowe w celu uwzględnienia postanowień niniejszego Układu. Niniejszy artykuł pozostaje bez uszczerbku dla zobowiązań Stron na mocy porozumień międzynarodowych, w szczególności porozumienia TRIPS i Konwencji o różnorodności biologicznej z 1992 r. (zwanej dalej „CBD”).

2. Do celów niniejszej podsekcji:

a) „materiał biologiczny” oznacza każdy materiał zawierający informację genetyczną i zdolny do samoreprodukcji lub nadający się do reprodukcji w systemie biologicznym;

b) „sposób mikrobiologiczny” oznacza każdy sposób, w którym bierze udział lub który został dokonany na materiale mikrobiologicznym lub wynikiem którego jest ten materiał.

3. Do celów niniejszego Układu: zdolność patentową mają wynalazki, które są nowe, posiadają poziom wynalazczy i nadają się do przemysłowego stosowania, nawet jeśli dotyczą produktu składającego się lub zawierającego materiał biologiczny lub sposobu, za pomocą którego materiał biologiczny jest produkowany, przetwarzany lub wykorzystywany.

Przedmiotem wynalazku może być materiał biologiczny, który jest wyizolowany ze swojego naturalnego środowiska lub wyprodukowany przy pomocy sposobu technicznego, nawet jeśli poprzednio występował w naturze.

Element wyizolowany z ciała ludzkiego lub w inny sposób wytworzony przy pomocy sposobu technicznego, włącznie z sekwencją lub częściową sekwencją genu, może stanowić wynalazek posiadający zdolność patentową, nawet jeżeli struktura tego elementu jest identyczna ze strukturą elementu naturalnego. Zgłoszenie patentowe musi wykazywać przemysłowe stosowanie sekwencji lub częściowej sekwencji genu.

4. Wyklucza się możliwość udzielenia patentu na:

a) odmiany roślin i rasy zwierząt;

b) czysto biologiczne sposoby wytwarzania roślin i zwierząt.

c) ciało ludzkie w różnych jego stadiach formowania się i rozwoju oraz zwykłe odkrycie jednego z jego elementów, włącznie z sekwencją lub częściową sekwencją genu.

Wynalazki, które dotyczą roślin lub zwierząt, mają zdolność patentową, jeśli możliwość technicznego wykonania wynalazku nie ogranicza się do szczególnej odmiany roślin lub rasy zwierząt. Lit. b) pozostaje bez uszczerbku dla zdolności patentowej wynalazków, które dotyczą sposobu mikrobiologicznego lub innego sposobu technicznego bądź produktu otrzymanego za pomocą takiego sposobu.

5. Wynalazki uważa się za niemające zdolności patentowej, w przypadku gdy ich handlowe wykorzystanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami; jednakże wykorzystanie nie jest uważane za sprzeczne jedynie dlatego, że jest ono zakazane przepisami ustawowymi lub wykonawczymi. W szczególności uważa się za niemające zdolności patentowej:

a) sposoby klonowania ludzi;

b) sposoby modyfikacji tożsamości genetycznej linii zarodkowej człowieka;

c) wykorzystywanie embrionów ludzkich do celów przemysłowych lub handlowych;

d) sposoby modyfikacji tożsamości genetycznej zwierząt, które mogą powodować ich cierpienia, nie przynosząc żadnych istotnych korzyści medycznych dla człowieka lub zwierzęcia, oraz zwierzęta będące wynikiem zastosowania takich sposobów.

6. Ochrona przyznana przez patent na materiał biologiczny posiadający szczególne cechy charakterystyczne, będące wynikiem wynalazku, rozciąga się na każdy materiał biologiczny otrzymany z danego materiału biologicznego przez rozmnażanie lub namnażanie, w identycznej lub odmiennej formie, i posiadający te same cechy charakterystyczne.

7. Ochrona przyznana przez patent na sposób, który umożliwia wytworzenie materiału biologicznego posiadającego szczególne cechy charakterystyczne będące wynikiem wynalazku, rozciąga się na materiał biologiczny otrzymany bezpośrednio tym sposobem oraz na każdy inny materiał biologiczny pochodzący z materiału biologicznego uzyskanego bezpośrednio, otrzymany przez rozmnażanie lub namnażanie, w identycznej lub odmiennej formie i posiadający te same cechy charakterystyczne.

8. Ochrona przyznana przez patent na produkt zawierający lub posiadający informację genetyczną rozciąga się na wszystkie materiały, z zastrzeżeniem przewidzianym w ust. 4 lit. c) niniejszego artykułu, do których włączony został ten produkt oraz w których zawarta została informacja genetyczna pełniąca swoją funkcję.

9. Ochrona, o której mowa w ust. 7 i 8 niniejszego artykułu, nie rozciąga się na materiał biologiczny otrzymany poprzez rozmnażanie lub namnażanie materiału biologicznego wprowadzonego do obrotu na terytorium Stron przez posiadacza patentu lub za jego zgodą w przypadku gdy rozmnażanie lub namnażanie jest nieodzownym następstwem stosowania materiału biologicznego, z powodu którego materiał ten został wprowadzony do obrotu, pod warunkiem że otrzymany materiał nie jest następnie wykorzystywany do innego rozmnażania lub namnażania.

10. Na zasadzie odstępstwa od ust. 7 i 8 niniejszego artykułu sprzedaż lub jakakolwiek inna forma komercyjnego przekazania roślinnego materiału rozmnożeniowego rolnikowi przez posiadacza patentu lub za jego zgodą, do wykorzystania w rolnictwie, oznacza upoważnienie dla rolnika do wykorzystywania produktu swoich zbiorów do rozmnażania i namnażania w ramach swojego własnego gospodarstwa. Zakres i warunki stosowania niniejszego odstępstwa odpowiadają warunkom określonym w krajowych przepisach ustawowych i wykonawczych oraz praktykach Stron dotyczących praw do ochrony odmian roślin.

Na zasadzie odstępstwa od ust. 7 i 8 niniejszego artykułu, sprzedaż lub jakakolwiek inna forma komercyjnego przekazania stada hodowlanego lub innego zwierzęcego materiału reprodukcyjnego rolnikowi przez posiadacza patentu lub za jego zgodą, oznacza upoważnienie dla rolnika do wykorzystywania chronionego inwentarza żywego do celów rolniczych. Obejmuje to udostępnianie zwierzęcia lub zwierzęcego materiału reprodukcyjnego do celów prowadzenia działalności rolniczej, ale nie sprzedaż w ramach lub do celu handlowej działalności reprodukcyjnej. Zakres i warunki odstępstwa przewidzianego powyżej określają krajowe przepisy ustawowe, wykonawcze i praktyki.

11. Strony ustanawiają wzajemne licencje przymusowe w następujących przypadkach:

a) w przypadku gdy hodowca nie może nabyć ani wykorzystywać prawa do odmiany roślin bez naruszania wcześniejszego patentu, może on ubiegać się o licencję przymusową, podlegającą odpowiedniej opłacie licencyjnej, na niewyłączne wykorzystanie wynalazku chronionego tym patentem, w takim zakresie, w jakim licencja jest niezbędna do wykorzystania odmiany roślin, która ma być chroniona. Strony postanawiają, że w przypadku gdy taka licencja zostanie udzielona, posiadacz patentu będzie uprawniony do otrzymania, na rozsądnych warunkach, licencji wzajemnej na korzystanie z chronionej odmiany;

b) w przypadku gdy posiadacz patentu dotyczącego wynalazku biotechnologicznego nie może wykorzystywać go bez naruszania wcześniejszego prawa do odmiany roślin, może on ubiegać się o licencję przymusową, podlegającą odpowiedniej opłacie licencyjnej, na niewyłączne wykorzystanie odmiany roślin chronionej tym prawem. Strony postanawiają, że w przypadku gdy taka licencja zostanie udzielona, posiadacz prawa do odmiany będzie uprawniony do otrzymania, na rozsądnych warunkach, licencji wzajemnej na korzystanie z chronionego wynalazku.

12. Ubiegający się o licencje, o których mowa w ust. 11 niniejszego artykułu, muszą wykazać, że:

a) bezskutecznie ubiegali się u posiadacza patentu lub posiadacza prawa do odmiany roślin o uzyskanie licencji umownej;

b) dana odmiana roślin lub wynalazek stanowi znaczący postęp techniczny o zasadniczym znaczeniu gospodarczym w porównaniu z wynalazkiem zastrzeżonym w patencie lub chronioną odmianą roślin.

Artykuł 222

Ochrona danych przekazanych w celu uzyskania pozwolenia na dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego

1. Strony wdrażają kompleksowy system gwarantujący poufność danych przedłożonych w celu uzyskania pozwolenia na dopuszczenie do obrotu produktów leczniczych, nieujawnianie takich danych, a także niepowoływanie się na nie.

2. W tym celu, gdy Strona wymaga przedłożenia wyników badań lub opracowań dotyczących bezpieczeństwa i skuteczności produktu leczniczego przed dopuszczeniem takiego produktu do obrotu, Strona przez okres pięciu lat od daty udzielenia pierwszego dopuszczenia do obrotu nie zezwala innym wnioskodawcom na wprowadzanie do obrotu takiego samego bądź podobnego produktu na podstawie dopuszczenia do obrotu przyznanego wnioskodawcy, który dostarczył wyniki badań lub opracowania, chyba że wnioskodawca, który dostarczył wyniki badań lub opracowania wyraził na to zgodę. Podczas tego okresu wyniki badań lub opracowania przedłożone w ramach pierwszego dopuszczenia nie będą wykorzystywane na korzyść jakichkolwiek kolejnych wnioskodawców zmierzających do uzyskania dopuszczenia do obrotu produktu leczniczego, z wyjątkiem przypadków, gdy pierwszy wnioskodawca wyraził na to zgodę.

3. Ukraina zobowiązuje się dostosować swoje prawodawstwo dotyczące ochrony danych w odniesieniu do produktów leczniczych do prawodawstwa UE w terminie, który ma być określony przez Komitet ds. Handlu.

Artykuł 223

Ochrona danych w odniesieniu do środków ochrony roślin

1. Przed wydaniem pozwolenia na dopuszczenie do obrotu środków ochrony roślin Strony ustalają wymogi dotyczące bezpieczeństwa i skuteczności.

2. Strony uznają tymczasowe prawo właściciela badania lub sprawozdania z badania przedłożonego po raz pierwszy do uzyskania pozwolenia na dopuszczenie środka ochrony roślin do obrotu. Podczas tego okresu badanie lub sprawozdanie z badania nie będzie wykorzystywane na korzyść jakichkolwiek innych osób ubiegających się o uzyskanie pozwolenia na dopuszczenie do obrotu środka ochrony roślin, z wyjątkiem przypadków, gdy pierwszy właściciel wyraził na to wyraźną zgodę. Prawo to zwane będzie dalej „ochroną danych”.

3. Strony określają warunki, jakie ma spełniać badanie lub sprawozdanie z badania.

4. Okres ochrony danych powinien wynosić przynajmniej 10 lat od daty otrzymania pierwszego pozwolenia na terytorium danej Strony. Strony mogą postanowić o przedłużeniu okresu ochrony w przypadku środków ochrony roślin niskiego ryzyka. W takiej sytuacji okres ten może zostać przedłużony do 13 lat.

5. Strony mogą zadecydować o przedłużeniu tych okresów w przypadku każdego przedłużenia pozwolenia na zastosowania małoobszarowe (³⁶) W takiej sytuacji całkowity okres ochrony danych nie może w żadnym przypadku przekraczać 13 lat lub, w przypadku środków ochrony roślin niskiego ryzyka, 15 lat.

6. Test lub badanie również podlegają ochronie, jeżeli wystąpiła konieczność odnowienia lub przeglądu zezwolenia. W takich przypadkach okres ochrony danych wynosi 30 miesięcy.

7. Strony ustanowią zasady dotyczące unikania powtarzania badań na kręgowcach. Każdy wnioskodawca zamierzający prowadzić testy i badania na kręgowcach podejmuje niezbędne środki w celu sprawdzenia, czy takie badania i testy nie zostały już przeprowadzone lub rozpoczęte.

8. Nowy wnioskodawca oraz posiadacz lub posiadacze odpowiednich zezwoleń dokładają wszelkich starań, aby zapewnić wspólne korzystanie z testów i badań na kręgowcach. Koszty wspólnego korzystania ze sprawozdań z badań i testów są określane w sposób sprawiedliwy, przejrzysty i niedyskryminujący. Nowy wnioskodawca zobowiązany jest jedynie do częściowego pokrycia kosztów informacji, jakie ma przedłożyć w celu spełnienia wymogów dotyczących zezwolenia.

9. W przypadku gdy nowy wnioskodawca oraz posiadacz lub posiadacze odpowiednich pozwoleń dotyczących środków ochrony roślin nie mogą osiągnąć porozumienia w sprawie wspólnego korzystania z testów i sprawozdań z badań na kręgowcach, nowy wnioskodawca informuje o tym Stronę.

10. Nieosiągnięcie porozumienia nie uniemożliwia danej Stronie wykorzystywania sprawozdań z badań i testów na kręgowcach do celów wniosku nowego wnioskodawcy.

11. Posiadaczowi lub posiadaczom stosownych zezwoleń przysługuje wobec nowego wnioskodawcy roszczenie o sprawiedliwy podział poniesionych przez nich kosztów. Dana Strona może polecić zainteresowanym stronom rozwiązanie sprawy na drodze formalnego i wiążącego arbitrażu na mocy prawa krajowego.

Podsekcja 6

Topografie układów scalonych

Artykuł 224

Definicja

Do celów niniejszej podsekcji:

a) „układ scalony” oznacza końcową lub pośrednią postać każdego produktu:

składającego się z korpusu materiału zawierającego warstwę materiału półprzewodnikowego; mającego jedną lub więcej warstw, które to warstwy składają się z materiału przewodzącego, izolacyjnego lub półprzewodnikowego i są rozplanowane zgodnie z uprzednio opracowanym trójwymiarowym wzorem; przeznaczonego do spełniania wyłącznie lub oprócz innych funkcji elektronicznej;

b) „ topografia” układu scalonego oznacza serię odwzorowań, jakkolwiek utrwalonych czy zakodowanych;

reprezentujących trójwymiarowy wzór warstw, z których stworzony jest układ scalony; w której to serii każde odwzorowanie ma wzór lub część wzoru powierzchni układu scalonego na którymkolwiek etapie jego wytwarzania;

c) „wykorzystywanie w celach handlowych” oznacza sprzedaż, wynajem, leasing lub jakikolwiek sposób dystrybucji handlowej lub oferowania do takich celów. Jednakże do celów art. 227 niniejszego Układu wykorzystywanie w celach handlowych nie obejmuje wykorzystywania z zachowaniem warunków poufności w takim zakresie, aby nie zachodziło dalsze udostępnianie osobom trzecim.

Artykuł 225

Wymogi ochrony

1. Strony chronią topografie układów scalonych przez przyjęcie przepisów ustawodawczych przyznających wyłączne prawa zgodnie z postanowieniami niniejszego artykułu.

2. Strony zapewniają ochronę topografii układu scalonego o ile spełnia warunki, zgodnie z którymi jest wynikiem własnego wysiłku intelektualnego jej autora oraz nie jest powszechnie znana w sektorze układów scalonych. W przypadku gdy topografia układu scalonego składa się z elementów powszechnie znanych w sektorze układów scalonych, chroniona jest jedynie w takim zakresie, w jakim kombinacja tych elementów jako całość spełnia wyżej wymienione warunki.

Artykuł 226

Prawa wyłączne

1. Prawa wyłączne, o których mowa w art. 225 ust. 1 niniejszego Układu, obejmują prawa do zezwalania na podejmowanie lub zakazywania podejmowania którychkolwiek z następujących działań:

a) reprodukowania topografii w zakresie, w jakim jest ona chroniona na mocy art. 225 ust. 2 niniejszego Układu;

b) wykorzystywania w celach handlowych lub przywozu w tym celu topografii lub układu scalonego wytworzonego z zastosowaniem tej topografii.

2. Prawa wyłączne, o których mowa w ust. 1 lit a) niniejszego artykułu, nie stosują się do reprodukcji w celu analizy, oceny lub nauczania koncepcji, procesów, systemów lub technik zawartych w topografii bądź samej topografii.

3. Prawa wyłączne, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, nie obejmują jakiegokolwiek działania dotyczącego topografii spełniającej wymogi art. 225 ust. 2 niniejszego Układu i opracowanej na podstawie analizy i oceny innej topografii, podejmowanego zgodnie z ust. 2 niniejszego artykułu.

4. Prawa wyłączne dotyczące zezwalania na podejmowanie działań lub zakazywania działań określonych w ust. 1 lit. b) niniejszego artykułu nie stosują się do któregokolwiek z tych działań dokonanych po zgodnym z prawem wprowadzeniu topografii lub układu scalonego do obrotu.

Artykuł 227

Okres ochrony

Okres obowiązywania praw wyłącznych wynosi przynajmniej 10 lat od dnia, w którym topografia została po raz pierwszy wykorzystana w celach handlowych gdziekolwiek na świecie, lub, w przypadku gdy warunkiem powstania praw wyłącznych lub dalszego z nich korzystania jest rejestracja, 10 lat od wcześniejszej z następujących dat:

a) końca roku kalendarzowego, w którym topografia została po raz pierwszy wykorzystana w celach handlowych gdziekolwiek na świecie;

b) końca roku kalendarzowego, w którym wniosek o rejestrację został złożony we właściwej formie.

Podsekcja 7

Inne postanowienia

Artykuł 228

Odmiany roślin

Strony współpracują w celu promowania i wzmocnienia ochrony odmian roślin zgodnie z Międzynarodową konwencją o ochronie nowych odmian roślin z 1961 r., zmienioną w Genewie w dniu 10 listopada 1972 r., 23 października 1978 r. i 19 marca 1991 r., włącznie z fakultatywnym wyjątkiem od prawa hodowcy, o którym mowa w art. 15 ust. 2 wspomnianej konwencji.

Artykuł 229

Zasoby genetyczne, wiedza tradycyjna i folklor

1. Z zastrzeżeniem swego prawodawstwa krajowego Strony respektują, chronią i zachowują wiedzę, innowacje oraz praktyki stosowane przez miejscowe i lokalne społeczności, reprezentujące tradycyjny styl życia, sprzyjający ochronie i zrównoważonemu korzystaniu z różnorodności biologicznej oraz wspierają ich szersze stosowanie z udziałem i za zgodą osób, które dysponują taką wiedzą, stosują takie innowacje i praktyki, oraz zachęcają do sprawiedliwego podziału korzyści płynących z wykorzystania tej wiedzy, innowacji i praktyk.

2. Strony uznają znaczenie podjęcia odpowiednich środków, z zastrzeżeniem prawodawstwa krajowego, w celu ochrony wiedzy tradycyjnej oraz zgodnie postanawiają kontynuować prace zmierzające do opracowania uzgodnionych na poziomie międzynarodowym modeli sui generis ochrony prawnej wiedzy tradycyjnej.

3. Strony zgodnie postanawiają, że postanowienia dotyczące prawa własności intelektualnej zawarte w niniejszej podsekcji oraz postanowienia CBD są wdrażane na zasadzie wzajemnego wsparcia.

4. Strony zgodnie postanawiają prowadzić regularną wymianę poglądów i informacji podczas stosownych dyskusji wielostronnych.

Sekcja 3

Egzekwowanie praw własności intelektualnej

Artykuł 230

Zobowiązania ogólne

1. Obie Strony potwierdzają swoje prawa i obowiązki wynikające z porozumienia TRIPS, a w szczególności z jego części III, oraz wprowadzają poniższe środki uzupełniające, procedury oraz środki zaradcze konieczne dla zapewnienia egzekwowania praw własności intelektualnej (³⁷). Wspomniane środki, procedury i środki zaradcze muszą być sprawiedliwe i słuszne oraz nie mogą być nadmiernie skomplikowane czy kosztowne, bądź pociągać za sobą nieuzasadnionych ograniczeń czasowych lub opóźnień.

2. Wspomniane środki i środki zaradcze muszą być także skuteczne, proporcjonalne i odstraszające oraz być stosowane w sposób, który nie pociąga za sobą tworzenia przeszkód dla legalnego handlu oraz zapewnia ochronę przed ich naruszeniem.

Artykuł 231

Uprawnieni wnioskodawcy

1. Strony uznają za osoby uprawnione do występowania o zastosowanie środków, procedur i środków naprawczych, o których mowa w niniejszej sekcji oraz w części III porozumienia TRIPS:

a) posiadaczy praw własności intelektualnej zgodnie z przepisami prawa właściwego;

b) wszystkie inne osoby uprawnione do korzystania z tych praw, w szczególności licencjobiorców, w zakresie dozwolonym przez przepisy prawa właściwego i zgodnie z nimi;

c) profesjonalne organizacje zrzeszające pełnomocników, prawnie uznane za posiadające prawo do reprezentowania posiadaczy praw własności intelektualnej, w zakresie dozwolonym przez przepisy prawa właściwego i zgodnie z nimi.

2. Strony mogą uznać za osoby uprawnione do występowania o zastosowanie środków, procedur i środków naprawczych, o których mowa w niniejszej sekcji oraz w części III porozumienia TRIPS, organizacje zbiorowego zarządzania prawami własności intelektualnej, które są prawnie uznane za uprawnione do reprezentowania posiadaczy praw własności intelektualnej, w zakresie dozwolonym przez przepisy prawa właściwego i zgodnie z nimi.

Podsekcja 1

Cywilne środki, procedury i środki naprawcze

Artykuł 232

Domniemanie autorstwa lub własności

Strony uznają, że do celów stosowania środków, procedur oraz środków naprawczych przewidzianych w niniejszym Układzie:

a) umieszczenie nazwiska autora na utworze w sposób zwyczajowo przyjęty wystarcza autorowi utworu literackiego lub artystycznego, w przypadku braku dowodu przeciwnego, do uznania go za autora tego utworu i w konsekwencji uprawnia go do wszczynania postępowania w sprawie naruszenia;

b) postanowienia lit. a) niniejszego artykułu stosuje się odpowiednio do posiadaczy praw pokrewnych prawom autorskim w odniesieniu do przedmiotów ich ochrony.

Artykuł 233

Dowody

1. W przypadku gdy strona przedstawiła rozsądnie dostępne dowody wystarczające do uzasadnienia jej twierdzeń oraz na poparcie tych twierdzeń wyszczególniła dowody znajdujące się pod kontrolą strony przeciwnej, organy sądowe Stron mają prawo nakazać, aby strona przeciwna przedstawiła te dowody, z zastrzeżeniem warunków zapewniających ochronę informacji poufnych.

2. Na tych samych warunkach Strony podejmują takie niezbędne środki w przypadku naruszenia prawa własności intelektualnej popełnionego na skalę handlową, w celu umożliwienia właściwym organom sądowym nakazania – w stosownych przypadkach i po otrzymaniu wniosku – przedstawienia dokumentów bankowych, finansowych lub handlowych znajdujących się pod kontrolą strony przeciwnej, z zastrzeżeniem ochrony informacji poufnych.

Artykuł 234

Środki zabezpieczenia dowodów

1. Strony zapewniają, aby nawet przed wszczęciem postępowania co do istoty sprawy właściwe organy sądowe mogły na wniosek strony, która przedstawiła rozsądnie dostępne dowody uzasadniające zarzut naruszenia prawa własności intelektualnej lub zagrożenia naruszeniem tego prawa, nakazać szybkie i skuteczne środki tymczasowe mające na celu zachowanie odnośnych dowodów dotyczących zarzucanego naruszenia, z zastrzeżeniem ochrony informacji poufnych. Środki takie mogą obejmować szczegółowy opis z pobieraniem próbek lub bez, lub zajęcie fizyczne domniemanych towarów naruszających prawo, a także, w stosownych przypadkach, materiałów i narzędzi użytych do produkcji lub dystrybucji tych towarów oraz związanych z nimi dokumentów. W razie konieczności środki tymczasowe podejmuje się bez wysłuchania drugiej strony, w szczególności w przypadku gdy jakakolwiek zwłoka może spowodować dla posiadacza praw nieodwracalną szkodę lub w przypadku gdy istnieje wyraźne ryzyko, że dowody zostaną zniszczone.

2. Strony zapewniają, aby na żądanie pozwanego i bez uszczerbku dla ewentualnych roszczeń odszkodowawczych, środki podjęte w celu zabezpieczenia dowodów zostały uchylone lub w inny sposób przestały wywoływać skutki, jeśli wnioskodawca w rozsądnym okresie nie wszczął przed właściwym organem sądowym postępowania prowadzącego do podjęcia decyzji co do istoty sprawy.

Artykuł 235

Prawo do informacji

1. Strony zapewniają, aby w kontekście postępowania dotyczącego naruszenia prawa własności intelektualnej oraz w odpowiedzi na uzasadnione i proporcjonalne żądanie strony skarżącej, właściwe organy sądowe mogły nakazać przedstawienie informacji o pochodzeniu i sieciach dystrybucji towarów lub usług naruszających prawo własności intelektualnej przez naruszającego lub jakąkolwiek inną osobę, która:

a) znajdowała się w posiadaniu towarów naruszających prawo własności intelektualnej na skalę handlową;

b) korzystała z usług naruszających prawo własności intelektualnej na skalę handlową;

c) świadczyła na skalę handlową usługi wykorzystywane w działaniach naruszających prawo własności intelektualnej;

lub

d) została przez osobę, o której mowa w lit. a), b) lub c) niniejszego ustępu, wskazana jako zaangażowana w produkcję, wytwarzanie lub dystrybucję towarów lub dostarczanie usług.

2. W stosownych przypadkach informacja, o której mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, zawiera:

a) imiona i nazwiska bądź nazwy oraz adresy producentów, wytwórców, dystrybutorów, dostawców oraz innych poprzednich posiadaczy towarów lub usług, jak również przewidywanych hurtowników i detalistów;

b) informacje o produkowanych, wytworzonych, dostarczonych, otrzymanych lub zamówionych ilościach, jak również o cenie uzyskanej za dane towary i usługi.

3. Ust. 1 i 2 niniejszego artykułu stosuje się bez uszczerbku dla innych przepisów ustawowych, które:

a) przyznają posiadaczowi prawa prawo do otrzymania pełniejszej informacji;

b) regulują wykorzystanie informacji przekazanej na podstawie niniejszego artykułu w postępowaniach cywilnych i karnych;

c) regulują odpowiedzialność za niewłaściwe skorzystanie z prawa do informacji;

d) umożliwiają odmowę przekazania informacji, które zmusiłyby osobę, o której mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, do przyznania się do udziału lub udziału jej bliskich krewnych w naruszeniu prawa własności intelektualnej; lub

e) regulują ochronę poufności źródeł informacji lub przetwarzania danych osobowych.

Artykuł 236

Środki tymczasowe i zabezpieczające

1. Strony zapewniają, aby organy sądowe mogły – na żądanie wnioskodawcy – wydać tymczasowy nakaz sądowy mający zapobiec każdemu zagrożeniu naruszenia prawa własności intelektualnej lub zabronić, tymczasowo oraz, w stosownych przypadkach, pod rygorem okresowego uiszczania kary pieniężnej, w przypadku gdy taka kara przewidziana jest w prawie krajowym, dalszego domniemanego naruszania tego prawa, bądź w przypadku jego kontynuowania nakazać złożenie zabezpieczenia zapewniającego pokrycie strat poniesionych przez posiadacza prawa. Na tych samych warunkach tymczasowy nakaz sądowy może być także wydany przeciwko pośrednikowi, z którego usług korzysta osoba trzecia w celu naruszania prawa własności intelektualnej.

2. Tymczasowy nakaz sądowy może być także wydany w celu zajęcia lub przekazania towarów, w odniesieniu do których istnieje podejrzenie, że naruszają prawo własności intelektualnej, tak aby zapobiec wprowadzeniu ich do obrotu lub przepływowi w kanałach dystrybucji.

3. W przypadku naruszeń popełnionych na skalę handlową Strony zapewniają, aby w przypadku, gdy wnioskodawca wskaże okoliczności, które mogłyby zagrozić naprawieniu szkód, organy sądowe mogły zarządzić tymczasowe zajęcie ruchomości i nieruchomości domniemanego sprawcy naruszenia, łącznie z zablokowaniem jego konta bankowego i innych aktywów. W tym celu właściwe organy mogą nakazać przedłożenie dokumentów bankowych, finansowych lub handlowych lub odpowiedniego dostępu do stosownych informacji.

4. Strony zapewniają, aby w stosownych przypadkach, w szczególności w przypadku gdy jakiekolwiek opóźnienie mogłoby spowodować nieodwracalne szkody dla posiadacza prawa, środki tymczasowe, o których mowa w ust. 1, 2 i 3 niniejszego artykułu, mogły być podejmowane bez wysłuchania pozwanego. W takim przypadku strony informuje się o zastosowaniu takich środków najpóźniej bezzwłocznie po ich wykonaniu. Na żądanie pozwanego dokonuje się przeglądu, obejmującego do bycia wysłuchanym, w celu podjęcia – w rozsądnym okresie po powiadomieniu o podjęciu środków – decyzji odnośnie tego, czy środki te powinny zostać zmienione, uchylone czy utrzymane.

5. Strony zapewniają, aby na żądanie pozwanego środki tymczasowe, o których mowa w ust. 1, 2 i 3 niniejszego artykułu, zostały uchylone lub w inny sposób przestały wywoływać skutki, jeśli wnioskodawca w rozsądnym okresie nie wszczął przed właściwym organem sądowym postępowania prowadzącego do podjęcia decyzji co do istoty sprawy.

6. W przypadku uchylenia lub wygaśnięcia środków tymczasowych na skutek działania lub zaniechania wnioskodawcy lub w przypadku gdy następnie ustalono, że nie było naruszenia lub zagrożenia naruszenia prawa własności intelektualnej, organy sądowe mają prawo nakazać wnioskodawcy, na żądanie pozwanego, aby wypłacił pozwanemu odpowiednią rekompensatę z tytułu jakiejkolwiek szkody spowodowanej przez te środki.

Artykuł 237

Środki naprawcze

1. Strony zapewniają, aby właściwe organy sądowe mogły nakazać, na żądanie wnioskodawcy oraz bez uszczerbku dla jakichkolwiek odszkodowań należnych posiadaczowi prawa z tytułu naruszenia prawa własności intelektualnej, oraz bez jakiegokolwiek rodzaju rekompensaty, czasowe lub ostateczne wycofanie z obrotu handlowego lub zniszczenie towarów, w przypadku których stwierdzono naruszenie prawa własności intelektualnej. W stosownych przypadkach właściwe organy sądowe mogą również nakazać zniszczenie materiałów i narzędzi głównie wykorzystywanych do tworzenia lub produkcji tych towarów.

2. Organy sądowe nakazują, aby środki te były podejmowane na koszt naruszającego prawo własności intelektualnej, chyba że istnieją szczególne powody przemawiające za innym rozwiązaniem.

Artykuł 238

Zakazy

Strony zapewniają, aby w przypadku stwierdzenia naruszenia prawa własności intelektualnej w orzeczeniu sądowym, organy sądowe mogły wydać przeciwko naruszającemu prawo własności intelektualnej zakaz kontynuacji naruszania prawa własności intelektualnej. W przypadku gdy przewiduje to prawo krajowe, nieprzestrzeganie zakazu, w stosownych przypadkach, powoduje nałożenie okresowych kar pieniężnych w celu zapewnienia przestrzegania zakazu. Strony zapewniają również posiadaczom prawa możliwość wnioskowania o wydanie zakazu w odniesieniu do pośredników, których usługi są wykorzystywane przez stronę trzecią w celu naruszania prawa własności intelektualnej.

Artykuł 239

Środki alternatywne

Strony mogą postanowić, że w stosownych przypadkach oraz na żądanie osoby podlegającej środkom przewidzianym w art. 237 lub 238 niniejszego Układu, właściwe organy sądowe mogą nałożyć rekompensatę pieniężną na rzecz strony poszkodowanej zamiast stosowania środków przewidzianych w art. 237 lub 238 niniejszego Układu, jeżeli osoba ta działała nieumyślnie i bez niedbalstwa, jeżeli wykonanie odnośnych środków spowodowałoby dla niej niewspółmierną szkodę i jeżeli rekompensata pieniężna na rzecz strony poszkodowanej jest rozsądnie zadowalająca.

Artykuł 240

Odszkodowania

1. Strony zapewniają, aby przy określaniu odszkodowania organy sądowe:

a) uwzględniały wszystkie odpowiednie kwestie, takie jak negatywne skutki gospodarcze, łącznie z utraconymi zyskami, poniesione przez stronę poszkodowaną, wszelki nieuczciwy zysk osiągnięty przez naruszającego oraz, w stosownych przypadkach, elementy inne niż czynniki gospodarcze, takie jak szkoda moralna, jaką posiadacz prawa poniósł w związku z naruszeniem; lub

b) jako alternatywę do lit. a) niniejszego ustępu mogły one, w stosownych przypadkach, wymierzyć odszkodowanie jako płatność ryczałtową na podstawie elementów takich jak przynajmniej wysokość honorariów lub opłat jakie byłyby należne w przypadku uprzedniego złożenia przez naruszającego wniosku o upoważnienie do korzystania z odnośnych praw własności intelektualnej.

2. W przypadku gdy naruszający nie wiedział lub nie miał uzasadnionych podstaw, by wiedzieć, że jego działanie narusza prawo, Strony mogą postanowić, że organy sądowe mogą wydać – na korzyść strony poszkodowanej – nakaz zwrotu zysku lub zapłaty odszkodowań, których wysokość może być ustalona wcześniej.

Artykuł 241

Koszty sądowe

Strony zapewniają, aby rozsądne i proporcjonalne koszty sądowe oraz inne wydatki poniesione przez stronę wygrywającą były pokrywane z co do zasady przez stronę przegrywającą, chyba że byłoby to sprzeczne z zasadą sprawiedliwości.

Artykuł 242

Publikowanie decyzji sądowych

Strony zapewniają, aby w ramach procedury sądowej wszczętej w związku z naruszeniem prawa własności intelektualnej organy sądowe mogły, na żądanie wnioskodawcy i na koszt naruszającego, zarządzić odpowiednie środki w celu upowszechnienia informacji dotyczącej decyzji, w tym również jej wyeksponowania i publikacji w całości lub w części. Strony mogą określić inne dodatkowe środki w zakresie publikacji, które są odpowiednie w szczególnych warunkach, łącznie z publicznym obwieszczeniem.

Artykuł 243

Procedury administracyjne

W zakresie, w jakim jakiekolwiek środki naprawcze z zakresu prawa cywilnego mogą być orzeczone w wyniku procedur administracyjnych co do istoty sprawy, procedury te muszą być zgodne z zasadami równoważnymi co do istoty zasadom ustanowionym w stosownych postanowieniach niniejszej podsekcji.

Podsekcja 2

Odpowiedzialność usługodawców będących pośrednikami

Artykuł 244

Korzystanie z usług pośredników

Obie Strony uznają, że usługi pośredników mogą być wykorzystywane przez strony trzecie w celu prowadzenia działalności związanej z naruszaniem prawa. Aby zapewnić swobodny przepływ usług informacyjnych, a jednocześnie zapewnić ochronę praw własności intelektualnej w środowisku cyfrowym, każda Strona ustanawia środki określone w niniejszej podsekcji w odniesieniu do usługodawców będących pośrednikami. Niniejsza podsekcja ma zastosowanie jedynie do odpowiedzialności wynikającej z naruszeń w dziedzinie prawa własności intelektualnej, a w szczególności prawa autorskiego (³⁸).

Artykuł 245

Odpowiedzialność usługodawców będących pośrednikami: „Zwykły przekaz”

1. Strony zapewniają, aby w przypadku świadczenia usługi społeczeństwa informacyjnego polegającej na transmisji w sieci telekomunikacyjnej informacji przekazanych przez usługobiorcę lub na zapewnianiu dostępu do sieci telekomunikacyjnej, usługodawca nie był odpowiedzialny za przekazywane informacje, pod warunkiem że:

a) nie jest inicjatorem przekazu;

b) nie wybiera odbiorcy przekazu; oraz

c) nie wybiera oraz nie modyfikuje informacji zawartych w przekazie.

2. Czynności polegające na transmisji oraz zapewnianiu dostępu, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, obejmują automatyczne, pośrednie i krótkotrwałe przechowywanie przekazywanych informacji w zakresie, w jakim służy to jedynie wykonywaniu transmisji w sieci telekomunikacyjnej, oraz pod warunkiem że jakikolwiek okres przechowywania nie przekracza czasu rozsądnie koniecznego do takiej transmisji.

Artykuł 246

Odpowiedzialność usługodawców będących pośrednikami: „Caching”

1. Strony zapewniają, aby w przypadku świadczenia usługi społeczeństwa informacyjnego polegającej na transmisji w sieci telekomunikacyjnej informacji przekazanych przez usługobiorcę, usługodawca nie był odpowiedzialny za automatyczne, pośrednie i krótkotrwałe przechowywanie tej informacji dokonywane jedynie w celu usprawnienia późniejszej transmisji informacji do innych odbiorców usługi, na ich żądanie, pod warunkiem że:

a) usługodawca nie modyfikuje informacji;

b) usługodawca przestrzega warunków dostępu do informacji;

c) usługodawca przestrzega zasad dotyczących aktualizowania informacji, określonych w sposób szeroko uznany i używany w branży;

d) usługodawca nie zakłóca zgodnego z prawem posługiwania się technologią, szeroko uznaną i używaną w branży w celu uzyskania danych o korzystaniu z informacji; oraz

e) usługodawca szybko usuwa przechowywane informacje lub uniemożliwia dostęp do nich, gdy tylko dowie się, że informacje zostały usunięte z początkowego źródła transmisji lub dostęp do nich został uniemożliwiony bądź gdy sąd lub organ administracyjny nakazał usunięcie informacji lub uniemożliwienie dostępu do niej.

2. Niniejszy artykuł nie ma wpływu na możliwość wymagania od usługodawcy przez sądy lub organy administracyjne, zgodnie z systemem prawnym Stron, aby zaprzestał on naruszania prawa lub zapobiegł temu naruszeniu.

Artykuł 247

Odpowiedzialność usługodawców będących pośrednikami „Hosting”

1. Strony zapewniają, aby w przypadku świadczenia usługi społeczeństwa informacyjnego polegającej na przechowywaniu informacji przekazanych przez usługobiorcę, usługodawca nie był odpowiedzialny za informacje przechowywane na żądanie usługobiorcy, pod warunkiem że:

a) usługodawca nie wie o niezgodnej z prawem działalności lub informacji, a w odniesieniu do roszczeń odszkodowawczych – nie wie o stanie faktycznym lub okolicznościach, które w sposób oczywisty świadczą o tej niezgodności z prawem; lub

b) usługodawca szybko podejmuje działania w celu usunięcia informacji lub uniemożliwienia dostępu do niej, gdy tylko się o nich dowie.

2. Ust. 1 niniejszego artykułu nie ma zastosowania, jeżeli usługobiorca działa z upoważnienia lub pod kontrolą usługodawcy.

3. Niniejszy artykuł nie ma wpływu na możliwość wymagania od usługodawcy przez sądy lub organy administracyjne, zgodnie z systemem prawnym Stron, aby zaprzestał on naruszania prawa lub zapobiegł temu naruszeniu, oraz nie ma wpływu na możliwość ustanowienia przez Strony procedur regulujących usuwanie tych informacji lub uniemożliwianie dostępu do nich.

Artykuł 248

Brak ogólnego obowiązku monitorowania

1. Strony nie nakładają na usługodawców świadczących usługi objęte art. 245, 246 i art. 247 niniejszego Układu ogólnego obowiązku monitorowania informacji, które przekazują lub przechowują, ani ogólnego obowiązku aktywnego poszukiwania faktów lub okoliczności wskazujących na działalność niezgodną z prawem.

2. Strony mogą ustanowić w odniesieniu do usługodawców świadczących usługi społeczeństwa informacyjnego obowiązek niezwłocznego informowania właściwych organów publicznych o domniemanych działaniach niezgodnych z prawem podjętych przez ich usługobiorców lub o przekazanych przez nich informacjach lub obowiązek przekazywania właściwym organom na ich żądanie informacji umożliwiających identyfikację usługobiorców, z którymi zawarli umowy dotyczące przechowywania.

Artykuł 249

Okres przejściowy

Ukraina wdroży w pełni zobowiązania zawarte w niniejszej podsekcji w ciągu 18 miesięcy od wejścia w życie niniejszego Układu.

Podsekcja 3

Inne postanowienia

Artykuł 250

Środki graniczne

1. Dla celów niniejszego postanowienia „towary naruszające prawo własności intelektualnej” oznaczają:

a) „towary podrobione”, a mianowicie:

(i) towary, łącznie z opakowaniem, oznaczone bez upoważnienia znakiem towarowym identycznym ze znakiem towarowym należycie zarejestrowanym w odniesieniu do tego samego typu towarów lub znakiem, który w zakresie swoich istotnych elementów nie może być odróżniony od zarejestrowanego znaku towarowego i który w związku z tym narusza prawa posiadacza znaku towarowego;

(ii) wszelki symbol znaku towarowego (logo, etykieta, naklejka, broszura, instrukcja użytkowania lub dokument gwarancyjny), nawet jeśli jest przedstawiony osobno, na takich samych warunkach jak warunki stosowane do towarów, o których mowa w ppkt (i);

(iii) opakowania towarów podrabianych oznaczone znakiem towarowym, prezentowane oddzielnie, na takich samych warunkach jak warunki stosowane do towarów, o których mowa w ppkt (i);

b) „towary pirackie” , a mianowicie towary, które są kopią lub zawierają kopie wykonane bez zgody posiadacza prawa autorskiego lub praw pokrewnych lub prawa do wzoru bądź osoby należycie przez niego upoważnionej w państwie produkcji, bez względu na to, czy prawo to zostało zarejestrowane zgodnie z prawem krajowym;

c) towary które zgodnie z prawem Strony, w której złożono wniosek o podjęcie działania przez organy celne, naruszają:

(i) patent;

(ii) dodatkowe świadectwo ochronne;

(iii) prawo ochrony odmian roślin;

(iv) wzór;

(v) oznaczenie geograficzne.

2. O ile w niniejszej podsekcji nie postanowiono inaczej, Strony przyjmują procedury (³⁹) umożliwiające posiadaczowi prawa, który ma uzasadnione powody do podejrzenia, że ma miejsce przywóz, wywóz, wywóz ponowny, wprowadzenie na obszar celny lub jego opuszczenie, poddanie procedurze zawieszającej lub umieszczenie w strefie wolnocłowej bądź składzie wolnocłowym towarów naruszających prawo własności intelektualnej, złożenie do właściwych organów, administracyjnych lub sądowych, pisemnego wniosku o zawieszenie wprowadzenia takich towarów do swobodnego obrotu lub ich zatrzymanie.

3. Strony zapewniają, aby w przypadku gdy organy celne, w trakcie swoich działań, a przed złożeniem wniosku przez posiadacza prawa lub przed jego uwzględnieniem, mają wystarczające powody, by podejrzewać, że towary naruszają prawo własności intelektualnej, mogły zawiesić dopuszczenie towarów lub zatrzymać je, aby umożliwić posiadaczowi prawa złożenie wniosku o podjęcie działań zgodnie z poprzedzającym ustępem.

4. Wszelkie prawa lub obowiązki ustanowione w sekcji 4 części III porozumienia TRIPS dotyczącej importera stosuje się także do eksportera lub do posiadacza towarów.

5. W celu wdrożenia niniejszego artykułu Strony współpracują w zakresie świadczenia pomocy technicznej i budowania potencjału.

6. Ukraina w pełni wdroży zobowiązania zawarte w niniejszym artykule w ciągu trzech lat od wejścia w życie niniejszego Układu.

Artykuł 251

Kodeksy postępowania oraz współpraca w dziedzinie kryminalistyki

Strony wspierają:

a) tworzenie przez stowarzyszenia bądź organizacje handlowe lub zawodowe kodeksów postępowania, mających na celu poprawę egzekwowania praw własności intelektualnej;

b) przedkładanie właściwym organom Stron projektów kodeksów postępowania oraz wszelkich ocen stosowania tych kodeksów postępowania.

Artykuł 252

Współpraca

1. Strony zgodnie postanawiają współpracować w celu wspierania wdrażania zobowiązań podjętych w ramach niniejszego rozdziału.

2. Z zastrzeżeniem postanowień tytułu V (Współpraca gospodarcza i sektorowa) oraz zgodnie z postanowieniami tytułu VI (Współpraca finansowa, w tym postanowienia dotyczące zwalczania nadużyć finansowych) niniejszego Układu, obszary współpracy obejmują następujące działania, ale nie ograniczają się do nich:

a) wymianę informacji na temat ram prawnych w dziedzinie praw własności intelektualnej oraz stosownych przepisów dotyczących ich ochrony i egzekwowania; wymianę doświadczeń między Stroną UE i Ukrainą w sprawie postępów w pracach ustawodawczych;

b) wymianę doświadczeń między UE i Ukrainą w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej;

c) wymianę doświadczeń między Stroną UE i Ukrainą w sprawie egzekwowania na szczeblu centralnym i na niższych szczeblach przez organy celne, policję oraz organy administracyjne i sądowe; współpracę w celu zapobiegania wywozowi podrobionych towarów, w tym również z innymi państwami;

d) budowanie zdolności i wymianę oraz szkolenie pracowników;

e) promowanie i rozpowszechnienie informacji na temat praw własności intelektualnej, między innymi w środowisku przedsiębiorców i w społeczeństwie obywatelskim; promowanie świadomości społecznej konsumentów i posiadaczy praw;

f) zacieśnianie współpracy instytucjonalnej, na przykład między urzędami własności intelektualnej;

g) aktywne promowanie świadomości i edukacji ogółu społeczeństwa w zakresie polityki praw własności intelektualnej: formułowanie skutecznych strategii w celu określenia kluczowych odbiorców i tworzenie programów komunikacyjnych służących podniesieniu świadomości konsumentów i mediów w zakresie skutków naruszania własności intelektualnej, w tym zagrożeń dla zdrowia i bezpieczeństwa oraz związków z przestępczością zorganizowaną.

3. Bez uszczerbku dla ust. 1 i 2 niniejszego artykułu i w ramach ich uzupełnienia Strony zgodnie postanawiają prowadzić skuteczny dialog w sprawie kwestii związanych z prawami własności intelektualnej, którego wyniki przekazywane są Komitetowi ds. Handlu i w ramach którego rozpatrywane są kwestie istotne z punktu widzenia ochrony i egzekwowania praw własności intelektualnej objętych niniejszym rozdziałem oraz wszelkie inne stosowne kwestie.

ROZDZIAŁ 10

Konkurencja

Sekcja 1

Praktyki monopolistyczne i łączenie przedsiębiorstw

Artykuł 253

Definicje

Do celów niniejszej sekcji:

1. „organ ds. konkurencji” oznacza:

a) w przypadku Strony UE – Komisję Europejską; a

b) w przypadku Ukrainy – Ukraiński Komitet Antymonopolowy.

2. „prawo konkurencji” oznacza:

a) w przypadku Strony UE – art. 101, 102 i 106 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, rozporządzenie Rady (WE) nr 139/2004 z dnia 20 stycznia 2004 r. w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw (rozporządzenie UE w sprawie kontroli łączenia przedsiębiorstw) oraz ich przepisy wykonawcze i zmiany;

b) w przypadku Ukrainy – ustawę nr 2210-III z dnia 11 stycznia 2001 r. (wraz ze zmianami) oraz jej przepisy wykonawcze i zmiany. W przypadku kolizji przepisów ustawy nr 2210-III z innymi istotnymi przepisami w zakresie konkurencji, Ukraina zapewnia, aby przepisy tej ustawy były nadrzędne w zakresie dotyczącym kolizji; oraz

c) wszelkie zmiany, jakim mogą podlegać wyżej wymienione akty po wejściu w życie niniejszego Układu.

3. Pojęcia użyte w niniejszej sekcji są dodatkowo wyjaśnione w załączniku XXIII.

Artykuł 254

Zasady

Strony uznają znaczenie wolnej i niezakłóconej konkurencji w swoich stosunkach handlowych. Strony potwierdzają, że antykonkurencyjne praktyki i transakcje mogą zakłócać właściwe funkcjonowanie rynków i ogólnie osłabiać korzyści płynące z liberalizacji handlu. W związku z tym Strony uzgadniają, że poniższe praktyki i transakcje, określone w ich prawie konkurencji, są niezgodne z niniejszym Układem w zakresie, w jakim mogą wpływać na handel między Stronami:

a) porozumienia, uzgodnione praktyki oraz decyzje związków przedsiębiorstw, których celem lub skutkiem jest utrudnienie, ograniczenie, zakłócenie lub znaczne zmniejszenie konkurencji na terytorium którejkolwiek ze Stron;

b) nadużywanie przez jedno lub większą liczbę przedsiębiorstw pozycji dominującej na terytorium którejkolwiek ze Stron; lub

c) łączenie przedsiębiorstw, którego skutkiem jest monopolizacja lub znaczne ograniczenie konkurencji na rynku na terytorium którejkolwiek ze Stron.

Artykuł 255

Wdrożenie

1. Strona UE i Ukraina zachowują prawo konkurencji, które skutecznie rozwiązuje kwestie praktyk i transakcji, o których mowa w art. 254 lit. a), b) i c).

2. Strony zachowują organy odpowiedzialne za skuteczne egzekwowanie prawa konkurencji określonego w ust. 1 niniejszego artykułu, oraz odpowiednio wyposażone w tym celu.

3. Strony uznają znaczenie stosowania swojego prawa konkurencji w sposób przejrzysty, terminowy i niedyskryminacyjny, z poszanowaniem zasad rzetelnego postępowania i prawa do obrony. Każda Strona w szczególności zapewnia, aby:

a) zanim organ ds. konkurencji jednej ze Stron nałoży na jakąkolwiek osobę fizyczną lub prawną karę lub środek zaradczy z powodu naruszenia prawa konkurencji, przyznał on takiej osobie, po poinformowaniu jej o swoich tymczasowych ustaleniach co do istnienia naruszenia, prawo do bycia wysłuchanym oraz do przedstawienia dowodów w rozsądnym terminie, który zostanie określony w prawie konkurencji Stron; oraz

b) sąd lub inny niezależny organ sądowy ustanowiony na mocy prawa tej Strony nałożył jakąkolwiek taką karę lub środek zaradczy lub, na wniosek tej osoby, dokonał ich przeglądu.

4. Na wniosek jednej ze Stron każda Strona udostępnia drugiej Stronie informacje publiczne dotyczące egzekwowania jej prawa konkurencji oraz prawodawstwa dotyczącego zobowiązań objętych niniejszą sekcją.

5. Organ ds. konkurencji przyjmuje i publikuje dokument wyjaśniający zasady stosowane przy ustalaniu wszelkich kar finansowych nakładanych z powodu naruszenia prawa konkurencji.

6. Organ ds. konkurencji przyjmuje i publikuje dokument wyjaśniający zasady stosowane przy ocenie horyzontalnego łączenia przedsiębiorstw.

Artykuł 256

Zbliżenie przepisów i praktyka w zakresie ich egzekwowania

Ukraina dokonuje zbliżenia swojego prawa konkurencji i praktyk w zakresie egzekwowania z częścią dorobku prawnego UE, o którym mowa poniżej:

1. rozporządzenie Rady (WE) nr 1/2003 z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. 81 i 82 Traktatu;

Harmonogram: wdrożenie art. 30 tego rozporządzenia następuje w ciągu trzech lat od wejścia w życie niniejszego Układu;

2. rozporządzenie Rady (WE) nr 139/2004 z dnia 20 stycznia 2004 r. w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw (rozporządzenie UE w sprawie kontroli łączenia przedsiębiorstw);

Harmonogram: wdrożenie art. 1 i art. 5 ust. 1 i 2 tego rozporządzenia następuje w ciągu trzech lat od wejścia w życie niniejszego Układu;

wdrożenie art. 20 następuje w ciągu trzech lat od wejścia w życie niniejszego Układu;

3. rozporządzenie Komisji (UE) nr 330/2010 z dnia 20 kwietnia 2010 r. w sprawie stosowania art. 101 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do kategorii porozumień wertykalnych i praktyk uzgodnionych;

harmonogram: wdrożenie art. 1, 2, 3, 4, 6, 7 i 8 tego rozporządzenia następuje w ciągu trzech lat od wejścia w życie niniejszego Układu;

4. rozporządzenie Komisji (WE) nr 772/2004 z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie stosowania art. 81 ust. 3 Traktatu do kategorii porozumień o transferze technologii;

harmonogram: wdrożenie art. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 i 8 tego rozporządzenia następuje w ciągu trzech lat od wejścia w życie niniejszego Układu.

Artykuł 257

Przedsiębiorstwa publiczne i przedsiębiorstwa mające prawa specjalne lub wyłączne

1. W odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych i przedsiębiorstw mających prawa specjalne lub wyłączne:

a) żadna ze Stron nie wprowadza i nie utrzymuje w mocy jakichkolwiek środków sprzecznych z zasadami zawartymi w art. 254 i art. 258 ust. 1 niniejszego Układu; oraz

b) Strony zapewniają, aby przedsiębiorstwa takie podlegały prawu konkurencji, o których mowa w art. 253 ust. 2 niniejszego Układu,

w zakresie, w jakim stosowanie wyżej wymienionych przepisów i zasad w zakresie konkurencji nie utrudnia realizacji, pod względem prawnym lub faktycznym, szczególnych zadań, jakie powierzono tym przedsiębiorstwom.

2. Żadne z postanowień poprzedniego ustępu nie może być interpretowane jako uniemożliwiające Stronie ustanawianie lub zachowanie przedsiębiorstwa publicznego, powierzanie przedsiębiorstwom praw specjalnych lub wyłącznych bądź zachowanie takich praw.

Artykuł 258

Monopole państwowe

1. Każda Strona dostosowuje monopole państwowe o charakterze handlowym w ciągu pięciu lat od wejścia w życie niniejszego Układu w celu zapewnienia, aby między osobami fizycznymi i prawnymi Stron nie istniały żadne środki dyskryminacyjne w odniesieniu do warunków zaopatrzenia w towary i ich wprowadzania do obrotu.

2. Żadne z postanowień niniejszego artykułu nie narusza praw i obowiązków Stron wynikających z rozdziału 8 (Zamówienia publiczne) tytułu IV niniejszego Układu.

3. Żadne z postanowień ust. 1 nie może być interpretowane jako uniemożliwiające Stronie ustanowienie lub zachowanie monopolu państwowego.

Artykuł 259

Wymiana informacji i współpraca w zakresie egzekwowania prawa

1. Strony uznają znaczenie współpracy i koordynacji pomiędzy ich odpowiednimi organami ds. ochrony konkurencji w celu dalszego zwiększania skuteczności egzekwowania prawa konkurencji oraz realizacji celów niniejszego Układu poprzez promowanie konkurencji i ograniczenie antykonkurencyjnych praktyk przedsiębiorstw i antykonkurencyjnych transakcji.

2. W tym celu organ ds. ochrony konkurencji Strony może poinformować organ ds. ochrony konkurencji drugiej Strony o swojej woli nawiązania współpracy w obszarze egzekwowania prawa. Współpraca ta nie uniemożliwia podejmowania niezależnych decyzji przez Strony.

3. W celu ułatwienia skutecznego stosowania ich prawa konkurencji organy ds. konkurencji Stron mogą wymieniać się informacjami, w tym w zakresie prawodawstwa i egzekwowania prawa w granicach wyznaczonych przez ich odpowiednie prawodawstwo i z uwzględnieniem ich istotnych interesów.

Artykuł 260

Konsultacje

1. Każda ze Stron podejmuje, na wniosek drugiej Strony, konsultacje w zakresie oświadczeń złożonych przez drugą Stronę w celu wspierania wzajemnego zrozumienia lub rozpatrywania szczególnych kwestii wynikających ze stosowania postanowień niniejszej sekcji. Strona wnioskująca wskazuje, w jaki sposób dana kwestia wpływa na handel między Stronami.

2. Na wniosek którejkolwiek ze Stron Strony bezzwłocznie omawiają wszelkie kwestie związane z interpretacją lub stosowaniem postanowień niniejszej sekcji.

3. W celu ułatwienia omawiania kwestii będącej przedmiotem konsultacji każda ze Stron dokłada wszelkich starań, aby dostarczyć drugiej Stronie wszelkie stosowne niepoufne informacje w granicach wyznaczonych przez ich odpowiednie prawodawstwo i z uwzględnieniem ich istotnych interesów.

Artykuł 261

Żadna Strona nie może skorzystać z rozstrzygania sporów na podstawie rozdziału 14 (Rozstrzyganie sporów) tytułu IV niniejszego Układu w odniesieniu do jakiejkolwiek kwestii wynikającej z postanowień niniejszej sekcji, z wyjątkiem art. 256 niniejszego Układu.

Sekcja 2

Pomoc państwa

Artykuł 262

Zasady ogólne

1. Jakakolwiek pomoc przyznawana przez Ukrainę lub państwo członkowskie Unii Europejskiej z zasobów państwowych, zakłócająca konkurencję lub grożąca jej zakłóceniem przez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna z prawidłowym funkcjonowaniem niniejszego Układu w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową pomiędzy Stronami.

2. Następująca pomoc jest jednak zgodna z prawidłowym funkcjonowaniem niniejszego Układu:

a) pomoc o charakterze socjalnym przyznawana indywidualnym konsumentom, pod warunkiem że jest przyznawana bez dyskryminacji związanej z pochodzeniem produktów;

b) pomoc mająca na celu naprawienie szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi lub innymi zdarzeniami nadzwyczajnymi.

3. Ponadto następującą pomoc można uznać za zgodną z prawidłowym funkcjonowaniem niniejszego Układu:

a) pomoc przeznaczoną na sprzyjanie rozwojowi gospodarczemu regionów, w których poziom życia jest nienormalnie niski lub regionów, w których istnieje poważny stan niedostatecznego zatrudnienia;

b) pomoc przeznaczoną na wspieranie realizacji ważnych projektów stanowiących przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania (⁴⁰) lub mającą na celu zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej lub Ukrainy;

c) pomoc przeznaczoną na ułatwianie rozwoju niektórych działań gospodarczych lub niektórych regionów gospodarczych, o ile nie zmienia warunków wymiany handlowej w sposób sprzeczny z interesem Stron;

d) pomoc przeznaczoną na wspieranie kultury i zachowanie dziedzictwa kulturowego, o ile nie zmienia warunków wymiany handlowej w sposób sprzeczny z interesem Stron;

e) pomoc przeznaczoną na realizację celów dopuszczonych na mocy horyzontalnych rozporządzeń UE w sprawie wyłączeń grupowych oraz horyzontalnych i sektorowych zasad pomocy państwa, przyznawaną zgodnie z warunkami w nich zawartymi;

f) pomoc na inwestycje przeznaczoną na dostosowanie się do obowiązkowych norm ustanowionych w dyrektywach UE wymienionych w załączniku XXIX do rozdziału 6 (Środowisko) tytułu V niniejszego Układu, wdrożoną w okresach w nich przewidzianych oraz obejmującą dostosowanie instalacji i urządzeń do nowych wymogów, która może wynosić maksymalnie 40 % brutto kosztów kwalifikowalnych.

4. Przedsiębiorstwa, którym powierzono wykonywanie usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym lub które mają charakter monopolu skarbowego, podlegają zasadom zawartym w niniejszej sekcji w zakresie, w jakim stosowanie takich zasad nie utrudnia realizacji, pod względem prawnym lub faktycznym, szczególnych zadań, jakie im powierzono. Rozwój handlu nie może być naruszony w sposób, który byłby sprzeczny z interesem Stron.

Pojęcia użyte w niniejszej sekcji są dodatkowo wyjaśnione w załączniku XXIII.

Artykuł 263

Przejrzystość

1. Każda ze Stron zapewnia przejrzystość w dziedzinie pomocy państwa. W tym celu co roku każda Strona zgłasza drugiej Stronie łączną wysokość, rodzaje i sektorowy podział pomocy państwa, która może wpływać na handel między Stronami. Odpowiednie zgłoszenia powinny zawierać informacje na temat celu, formy, wysokości lub budżetu organu przyznającego pomoc oraz, w miarę możliwości, na temat beneficjenta pomocy. Do celów niniejszego artykułu, jakakolwiek pomoc poniżej progu wynoszącego 200 000 EUR dla jednego przedsiębiorstwa w okresie trzech lat nie musi być zgłaszana. Zgłoszenie takie uważa się za dostarczone, gdy zostało przesłane drugiej Stronie, lub, jeśli stosowne informacje zostały publicznie udostępnione na ogólnodostępnej stronie internetowej, do dnia 31 grudnia następnego roku kalendarzowego.

2. Na wniosek jednej ze Stron druga Strona dostarcza dalszych informacji na temat wszelkich programów pomocy oraz poszczególnych indywidualnych przypadków pomocy państwa mającej wpływ na handel między Stronami. Strony wymieniają się takimi informacjami, z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z wymogu zachowania tajemnicy zawodowej i handlowej.

3. Strony zapewniają przejrzystość stosunków finansowych pomiędzy organami publicznymi a przedsiębiorstwami publicznymi tak, aby wyraźne były następujące elementy:

a) fundusze publiczne udostępnione bezpośrednio lub pośrednio (na przykład poprzez pośrednika przedsiębiorstwa publicznego lub instytucji finansowej) przez organy publiczne danym przedsiębiorstwom publicznym;

b) faktyczne wykorzystanie tych funduszy publicznych.

4. Strony zapewniają ponadto, aby struktura finansowa i organizacyjna każdego przedsiębiorstwa, które korzysta z praw specjalnych lub wyłącznych przyznanych przez Ukrainę lub państwa członkowskie Unii Europejskiej lub któremu powierzono wykonywanie usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym i które w związku z tym otrzymuje rekompensatę z tytułu świadczenia takich usług w jakiejkolwiek formie, znalazła właściwe odzwierciedlenie w oddzielnych rachunkach tak, aby wyraźne były następujące elementy:

a) koszty i przychody związane z wszystkimi produktami lub usługami, w odniesieniu do których przyznane zostały przedsiębiorstwu prawa specjalne lub wyłączne, lub wszystkie usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym, których wykonanie zostało powierzone przedsiębiorstwu a także, z drugiej strony, każdy inny rodzaj produktów lub usług będących przedmiotem działalności tego przedsiębiorstwa;

b) szczegółowe wyjaśnienie metod przypisywania lub rozliczania kosztów i przychodów związanych z różnymi rodzajami działalności. Metody te opierają się na zasadach rachunkowości dotyczących związku przyczynowo-skutkowego, obiektywizmu, przejrzystości i spójności, zgodnie z międzynarodowymi metodami rachunkowości, takimi jak rachunek kosztów działań, oraz na danych poddanych audytowi.

5. Każda Strona zapewnia, aby postanowienia niniejszego artykułu były stosowane w ciągu pięciu lat od wejścia w życie niniejszego Układu.

Artykuł 264

Interpretacja

Strony uzgadniają, że będą stosować art. 262, art. 263 ust. 3 lub art. 263 ust. 4 niniejszego Układu, korzystając do celów interpretacji z kryteriów wynikających ze stosowania art. 106, 107 i 93 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w tym ze stosownego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, a także ze stosownego prawodawstwa wtórnego, ram, wytycznych i innych aktów administracyjnych obowiązujących w Unii Europejskiej.

Artykuł 265

Relacje z WTO

Niniejsze postanowienia pozostają bez uszczerbku dla praw Stron do stosowania środków ochrony handlu lub innych odpowiednich działań w związku z dotacją lub do skorzystania z procedur rozstrzygania sporów, zgodnie ze stosownymi postanowieniami WTO.

Artykuł 266

Zakres stosowania

Postanowienia niniejszej sekcji mają zastosowanie towarów i tych usług, które zostały wymienione w załączniku XVI do rozdziału 6 (Zakładanie przedsiębiorstw, handel usługami i handel elektroniczny) tytułu IV niniejszego Układu, zgodnie ze wspólnie podjętą decyzją w sprawie dostępu do rynku, z wyjątkiem subsydiów dla produktów objętych załącznikiem 1 do Porozumienia WTO w sprawie rolnictwa oraz innych subsydiów objętych Porozumieniem w sprawie rolnictwa.

Artykuł 267

Krajowy system kontroli pomocy państwa

W celu wywiązania się ze zobowiązań zawartych w art. 262–266 niniejszego Układu:

1. W ciągu trzech lat od wejścia w życie niniejszego Układu Ukraina przyjmuje w szczególności krajowe prawodawstwo w zakresie pomocy państwa i ustanawia niezależny operacyjnie organ, któremu powierza się uprawnienia niezbędne do pełnego stosowania art. 262 niniejszego Układu. Organ ten musi mieć między innymi uprawnienia do zatwierdzania programów pomocy państwa oraz indywidualnej pomocy w formie dotacji zgodnie kryteriami, o których mowa w art. 262 i 264 niniejszego Układu, jak również uprawnienia do nakazania zwrotu pomocy państwa przyznanej niezgodnie z prawem. Każda nowa pomoc przyznana na Ukrainie musi być zgodna z postanowieniami art. 262 i 264 niniejszego Układu w ciągu jednego roku od daty ustanowienia organu.

2. Ukraina tworzy, w ciągu pięciu lat od wejścia w życie niniejszego Układu, wyczerpujący spis programów pomocy ustanowionych przed ustanowieniem organu, o którym mowa w ust. 1, i dostosowuje te programy pomocy do kryteriów, o których mowa w art. 262 i 264 niniejszego Układu, w okresie nieprzekraczającym siedmiu lat od wejścia w życie niniejszego Układu.

3. a) Do celów stosowania art. 262 niniejszego Układu Strony uzgadniają, że w ciągu pierwszych pięciu lat od wejścia w życie niniejszego Układu każda pomoc publiczna przyznana przez Ukrainę jest oceniana biorąc pod uwagę fakt, że Ukraina uważana jest za obszar identyczny z obszarami Unii Europejskiej opisanymi w art. 107 ust. 3 lit. a) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

b) W ciągu czterech lat do wejścia w życie niniejszego Układu Ukraina przedstawi Komisji Europejskiej dane o swoim produkcie krajowym brutto na mieszkańca, ujednolicone na poziomie NUTS II. Następnie organ, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, oraz Komisja Europejska dokonują wspólnie oceny kwalifikowalności regionów Ukrainy do pomocy, jak również związanej z tym maksymalnej intensywności pomocy, w celu sporządzenia regionalnej mapy pomocy na podstawie stosownych wytycznych UE.

ROZDZIAŁ 11

Zagadnienia energetyczne związane z handlem

Artykuł 268

Definicje

Do celów niniejszego rozdziału oraz bez uszczerbku dla postanowień rozdziału 5 (Ułatwienia celne i handlowe) tytułu IV niniejszego Układu:

1. „towary energetyczne” oznaczają gaz ziemny (kod HS 27.11), energię elektryczną (kod HS 27.16) i ropę naftową (kod HS 27.09);

2. „infrastruktura stała” oznacza wszelkie sieci przesyłowe lub dystrybucyjne, instalacje skroplonego gazu ziemnego i instalacje magazynowe w rozumieniu dyrektywy 2003/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2003 r. dotyczącej wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej (zwanej dalej „ dyrektywą 2003/54/WE”) oraz dyrektywy 2003/55/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2003 r. dotyczącej wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego (zwanej dalej „dyrektywą 2003/55/WE” );

3. „tranzyt” oznacza tranzyt, opisany w rozdziale 5 (Ułatwienia celne i handlowe) tytułu IV niniejszego Układu, towarów energetycznych za pośrednictwem infrastruktury stałej lub rurociągu ropy naftowej;

4. „transport” oznacza przesył i dystrybucję w rozumieniu dyrektywy 2003/54/WE i dyrektywy 2003/55/WE oraz przenoszenie lub przesyłanie ropy naftowej rurociągami;

5. „nieuprawnione pobieranie” oznacza każdą czynność polegającą na niezgodnym z prawem pobieraniu towarów energetycznych z infrastruktury stałej.

Artykuł 269

Krajowe ceny regulowane

1. Ceny dostaw gazu i energii elektrycznej dla konsumentów przemysłowych kształtowane są wyłącznie pod wpływem podaży i popytu.

2. Na zasadzie odstępstwa od ust. 1 niniejszego artykułu Strony mogą, w ogólnym interesie gospodarczym (⁴¹), nałożyć na przedsiębiorstwa obowiązek dotyczący ceny dostaw gazu i energii elektrycznej (zwane dalej „ceną regulowaną” ).

3. Strony zapewniają, aby obowiązek ten był jasno określony, przejrzysty, proporcjonalny, niedyskryminacyjny, możliwy do zweryfikowania i ograniczony w czasie. Przy stosowaniu tego obowiązku Strony gwarantują także równy dostęp innych przedsiębiorstw do konsumentów.

4. W przypadkach, w których gaz i energia elektryczna są sprzedawane na rynku krajowym po cenie regulowanej, dana Strona zapewnia, aby metodologia stanowiąca podstawę wyliczenia ceny regulowanej została opublikowana przed wejściem w życie ceny regulowanej.

Artykuł 270

Zakaz stosowania podwójnych cen

1. Bez uszczerbku dla możliwości stosowania krajowych cen regulowanych zgodnie z art. 269 ust. 2 i 3 niniejszego Układu, żadna ze Stron ani żaden ich organ regulacyjny nie przyjmują ani nie utrzymują środków, w wyniku których cena towarów energetycznych przy wywozie do drugiej Strony byłaby wyższa niż cena uzyskiwana za takie towary z przeznaczeniem na konsumpcję krajową.

2. Strona dokonująca wywozu przedstawia na wniosek drugiej Strony dowody na to, że różnica cen tych samych towarów energetycznych sprzedawanych na rynku krajowym i sprzedawanych na wywóz nie wynika ze środka zakazanego na mocy ust. 1 niniejszego artykułu.

Artykuł 271

Należności celne i ograniczenia ilościowe

1. Zabrania się stosowania między Stronami należności celnych i ograniczeń ilościowych dotyczących przywozu i wywozu towarów energetycznych, a także wszelkich środków o skutku równoważnym. Zakaz ten dotyczy także należności celnych o charakterze fiskalnym.

2. Ust. 1 nie wyklucza stosowania ograniczeń ilościowych lub środków o skutku równoważnym, uzasadnionych względami porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego, ochrony zdrowia i życia ludzi, zwierząt lub roślin bądź ochrony własności przemysłowej i handlowej. Takie ograniczenia lub środki nie mogą jednak stanowić środka arbitralnej dyskryminacji ani ukrytego ograniczenia w wymianie handlowej między Stronami.

Artykuł 272

Tranzyt

Strony podejmują niezbędne środki w celu ułatwienia tranzytu, zgodne z zasadą swobody tranzytu oraz zgodnie z art. V.2, V.4 i V.5 GATT z 1994 r. oraz art. 7.1 i 7.3 Traktatu karty energetycznej z 1994 r., które zostają włączone do niniejszego Układu i stanowią jego część.

Artykuł 273

Transport

W zakresie transportu energii elektrycznej i gazu, a zwłaszcza dostępu stron trzecich do infrastruktury stałej, Strony dostosowują swoje prawodawstwo, o którym mowa w załączniku XXVII do niniejszego Układu oraz w Traktacie o Wspólnocie Energetycznej z 2005 r., w celu zapewnienia, aby taryfy, publikowane przed ich wejściem w życie, procedury alokacji zdolności oraz wszystkie inne warunki były obiektywne, uzasadnione i przejrzyste oraz nie dyskryminowały ze względu na pochodzenie, własność ani przeznaczenie energii elektrycznej lub gazu.

Artykuł 274

Współpraca w dziedzinie infrastruktury

Strony dokładają starań w celu ułatwienia korzystania z infrastruktury przesyłowej gazu i instalacji magazynowych gazu oraz koordynują rozwój infrastruktury lub, w stosownych wypadkach, konsultują się ze sobą w tej kwestii. Strony współpracują w kwestiach dotyczących handlu gazem ziemnym oraz zrównoważenia i bezpieczeństwa dostaw.

W celu dalszej integracji rynków towarów energetycznych każda ze Stron przy opracowywaniu dokumentów politycznych dotyczących scenariuszy popytu i podaży, połączeń międzysystemowych, strategii energetycznych i planów rozwoju infrastruktury uwzględnia sieci energetyczne i zdolności drugiej Strony.

Artykuł 275

Nieuprawnione pobieranie towarów energetycznych

Każda Strona podejmuje wszystkie niezbędne środki w celu zakazania i zajęcia się problemem nieuprawnionego pobierania towarów energetycznych będących w tranzycie lub transportowanych przez jej obszar.

Artykuł 276

Przerwy

1. Każda ze Stron zapewnia, aby operatorzy systemu przesyłowego podjęli niezbędne środki w celu:

a) zminimalizowania ryzyka nieprzewidzianych przerw w tranzycie lub transporcie bądź ograniczenia lub wstrzymania tranzytu lub transportu;

b) niezwłocznego przywrócenia normalnego działania takiego tranzytu lub transportu w wypadku jego nieprzewidzianego przerwania, ograniczenia lub wstrzymania.

2. W przypadku sporu dotyczącego jakiejkolwiek kwestii angażującej Strony bądź jeden lub większą liczbę podmiotów podlegających kontroli lub jurysdykcji jednej ze Stron, przed zakończeniem procedury rozstrzygania sporu w ramach odnośnej umowy Strona, przez terytorium której odbywa się tranzyt lub transport towarów energetycznych, nie przerywa ani nie ogranicza istniejącego transportu lub tranzytu towarów energetycznych, nie zezwala na takie przerwanie lub ograniczenie żadnemu podmiotowi podlegającemu jej kontroli lub jurysdykcji, w tym państwowemu przedsiębiorstwu handlowemu, ani nie wymaga takiego przerwania lub ograniczenia od żadnego przedsiębiorstwa podlegającego jej jurysdykcji, z wyjątkiem przypadków, w których jest to wyraźnie przewidziane w umowie lub innym porozumieniu regulującym taki tranzyt lub transport.

3. Strony zgodnie postanawiają, że żadna Strona nie ponosi odpowiedzialności za przerwanie lub ograniczenie w rozumieniu niniejszego artykułu w przypadku, gdy nie jest w stanie zapewnić dostaw, tranzytu lub transportu towarów energetycznych w wyniku działań przypisanych państwu trzeciemu lub podmiotowi podlegającemu kontroli lub jurysdykcji państwa trzeciego.

Artykuł 277

Organy regulacyjne na rynku energii elektrycznej i gazu

1. Organ regulacyjny musi być odrębny pod względem prawnym i funkcjonalnie niezależny od wszelkich podmiotów publicznych lub prywatnych oraz dysponować uprawnieniami wystarczającymi do zapewnienia skutecznej konkurencji i efektywnego funkcjonowania rynku.

2. Decyzje i procedury stosowane przez organ regulacyjny muszą być bezstronne w odniesieniu do wszystkich uczestników rynku.

3. Operator, którego dotyczy jakakolwiek decyzja organu regulacyjnego, ma prawo odwołać się od niej do organu odwoławczego niezależnego od zainteresowanych stron. W przypadku gdy organ odwoławczy nie ma charakteru sądowego, jego decyzja musi być zawsze uzasadniana na piśmie, a także podlegać przeglądowi przeprowadzanemu przez bezstronny i niezależny organ sądowy. Decyzje podejmowane przez organy odwoławcze muszą być skutecznie egzekwowane.

Artykuł 278

Powiązanie z Traktatem o Wspólnocie Energetycznej

1. W przypadku sprzeczności między postanowieniami niniejszej sekcji a postanowieniami Traktatu o Wspólnocie Energetycznej z 2005 r. lub przepisami prawodawstwa UE mającymi zastosowanie na mocy Traktatu o Wspólnocie Energetycznej z 2005 r., pierwszeństwo w przypadku takiej sprzeczności mają postanowienia Traktatu o Wspólnocie Energetycznej z 2005 r. lub przepisy prawodawstwa UE mające zastosowanie na mocy Traktatu o Wspólnocie Energetycznej z 2005 r.

2. W ramach wdrażania niniejszej sekcji pierwszeństwo ma przyjęcie prawodawstwa lub innych aktów zgodnych z Traktatem o Wspólnocie Energetycznej z 2005 r. lub opierających się na prawodawstwie mającym zastosowanie do tego sektora w UE. W przypadku sporu dotyczącego niniejszej sekcji domniemywa się, że prawodawstwo lub inne akty spełniające powyższe kryteria są zgodne z postanowieniami niniejszej sekcji. W ocenie, czy prawodawstwo lub inne akty spełniają te kryteria, uwzględnia się wszelkie odnośne decyzje podjęte na podstawie art. 91 Traktatu o Wspólnocie Energetycznej z 2005 r.

3. Żadna ze stron nie korzysta z postanowień niniejszego Układu dotyczących rozstrzygania sporów w celu zarzucenia naruszenia postanowień Traktatu o Wspólnocie Energetycznej.

Artykuł 279

Dostęp do oraz prowadzenie działalności w zakresie poszukiwań, badań i wydobycia węglowodorów

1. Każda ze Stron (⁴²), zgodnie z prawem międzynarodowym, w tym Konwencją Narodów Zjednoczonych o prawie morza z 1982 r., ma pełną suwerenność nad złożami węglowodorów znajdującymi się na jej terytorium, a także na jej wodach archipelagowych i terytorialnych, a także suwerenne prawa badania i wydobycia zasobów węglowodorów znajdujących się w jej wyłącznej strefie ekonomicznej i na jej szelfie kontynentalnym.

2. Każda Strona zachowuje prawo określania na swoim terytorium, a także na swoich wodach archipelagowych i terytorialnych oraz w swojej wyłącznej strefie ekonomicznej i na swoim szelfie kontynentalnym, obszarów udostępnianych do prowadzenia poszukiwań, badań i wydobycia węglowodorów.

3. W każdym przypadku udostępniania danego obszaru do prowadzenia tej działalności każda Strona zapewnia równe traktowanie podmiotów pod względem dostępu do tej działalności i jej prowadzenia.

4. Każda Strona może wymagać od podmiotu, któremu udzielono zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie poszukiwań, badań lub wydobycia węglowodorów, zapłaty finansowej lub zapłaty w postaci węglowodorów. Szczegółowe uzgodnienia dotyczące takiej zapłaty ustala się w sposób, który nie ingeruje w proces zarządzania i proces decyzyjny podmiotów.

Artykuł 280

Zezwolenia i warunki ich wydawania

1. Strony podejmują niezbędne środki w celu zapewnienia, aby zezwolenia dla podmiotów na korzystanie we własnym imieniu i na własne ryzyko z prawa prowadzenia poszukiwań, badań lub wydobycia węglowodorów na danym obszarze geograficznym wydawane były w ramach opublikowanej procedury oraz w następstwie publikacji ogłoszenia wzywającego potencjalnie zainteresowane podmioty do składania wniosków.

2. W ogłoszeniu określa się rodzaj zezwolenia, odnośny obszar geograficzny lub jego część oraz proponowaną datę lub termin przyznania zezwolenia.

3. Art. 104 i 105 niniejszego Układu ma zastosowanie do warunków i procedury wydawania zezwoleń.

ROZDZIAŁ 12

Przejrzystość

Artykuł 281

Definicje

Do celów niniejszego rozdziału:

1. „środki o zastosowaniu ogólnym” obejmują przepisy ustawowe i wykonawcze, orzeczenia sądowe oraz procedury i decyzje administracyjne o zastosowaniu ogólnym oraz wszelkie inne akty, interpretacje lub inne wymogi ogólne lub abstrakcyjne, które mogą mieć wpływ na jakiekolwiek kwestie objęte niniejszym Układem. Środki te nie obejmują decyzji mających zastosowanie do konkretnej osoby; oraz

2. „zainteresowana osoba” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, która może podlegać jakimkolwiek prawom lub obowiązkom wynikającym ze środków o zastosowaniu ogólnym w rozumieniu art. 282 niniejszego Układu.

Artykuł 282

Cel i zakres

1. Uznając wpływ, jaki ich otoczenia regulacyjne mogą mieć na handel między nimi, Strony ustanawiają i utrzymują skuteczne i przewidywalne otoczenie regulacyjne dla podmiotów gospodarczych, zwłaszcza małych, prowadzących działalność na ich terytoriach, z należytym uwzględnieniem wymogów pewności prawa i proporcjonalności.

2. Strony, potwierdzając swoje prawa i obowiązki w ramach Porozumienia WTO, ustanawiają niniejszym wyjaśnienia oraz udoskonalone uzgodnienia dotyczące przejrzystości, konsultacji oraz lepszego zarządzania środkami o zastosowaniu ogólnym, w zakresie, w jakim mogą one mieć wpływ na jakąkolwiek kwestię objętą niniejszym Układem.

Artykuł 283

Publikacja

1. Każda Strona:

a) zapewnia niezwłoczną publikację środków o zastosowaniu ogólnym lub łatwy dostęp zainteresowanych osób do tych środków w inny sposób, w sposób niedyskryminacyjny, za pośrednictwem urzędowo wyznaczonego medium oraz, o ile to wykonalne i możliwe, w wersji elektronicznej, tak aby zainteresowane osoby oraz druga Strona miały możliwość zapoznać się z nimi;

b) zapewnia, aby środki o zastosowaniu ogólnym zawierały wyjaśnienie celów i uzasadnienie ich ustanowienia; oraz

c) zapewnia wystarczająco długi czas między publikacją środków o zastosowaniu ogólnym a ich wejściem w życie z wyjątkiem przypadków nagłych, które by to uniemożliwiały.

2. Każda Strona:

a) dokłada starań w celu opublikowania z wyprzedzeniem wszelkich wniosków zmierzających do przyjęcia lub zmiany jakichkolwiek środków o zastosowaniu ogólnym, wraz z wyjaśnieniem celu oraz uzasadnieniem takiego wniosku;

b) zapewnia zainteresowanym osobom odpowiednią możliwość wyrażenia uwag na temat środka będącego przedmiotem wniosku, a zwłaszcza zapewnia takim osobom na to wystarczająco dużo czasu; oraz

c) dokłada starań w celu uwzględnienia uwag otrzymanych od zainteresowanych osób, a dotyczących danego środka będącego przedmiotem wniosku.

Artykuł 284

Zapytania i punkty kontaktowe

1. Każda Strona utrzymuje lub ustanawia odpowiednie mechanizmy odpowiadania na zapytania zainteresowanych osób na temat wszelkich środków o zastosowaniu ogólnym, w sprawie których złożono wniosek lub które obowiązują, oraz na temat tego, jak mają one być ogólnie stosowane.

W szczególności, w celu ułatwienia komunikacji między Stronami we wszelkich kwestiach objętych niniejszym Układem, każda Strona wyznacza punkt kontaktowy. Na wniosek którejkolwiek ze Stron punkt kontaktowy wskazuje urząd lub urzędnika odpowiedzialnego za daną kwestię i udziela koniecznego wsparcia, aby ułatwić komunikację z wnioskującą Stroną.

Zapytania można kierować za pośrednictwem mechanizmów ustanowionych na mocy niniejszego Układu.

2. Strony uznają, że odpowiedź przewidziana w ust. 1 niniejszego artykułu może nie być ostateczna lub prawnie wiążąca, lecz będzie służyć jedynie celom informacyjnym, o ile prawo krajowe i przepisy Stron nie stanowią inaczej.

3. W odpowiedzi na zapytanie jednej ze Stron druga Strona bezzwłocznie przekazuje informacje oraz udziela odpowiedzi na pytania dotyczące jakiegokolwiek obowiązującego lub będącego przedmiotem wniosku środka o zastosowaniu ogólnym, który Strona kierująca zapytanie uznaje za mogący wpływać na wdrażanie niniejszego Układu, bez względu na to, czy Strona kierująca zapytanie została uprzednio powiadomiona o takim środku.

4. Każda Strona utrzymuje lub ustanawia na potrzeby osób zainteresowanych odpowiednie mechanizmy, których zadaniem jest skuteczne rozwiązywanie problemów, jakie mogą wynikać dla osób zainteresowanych lub dla drugiej Strony ze stosowania środków o zastosowaniu ogólnym i procedur administracyjnych, o których mowa w art. 285 niniejszego Układu. Mechanizmy takie powinny być łatwo dostępne, określone w czasie, ukierunkowane na wyniki oraz przejrzyste. Pozostają one bez uszczerbku dla wszelkich procedur odwoławczych lub przeglądowych ustanowionych lub utrzymywanych przez Strony. Pozostają one również bez uszczerbku dla praw i obowiązków Stron wynikających z rozdziału 14 (Rozstrzyganie sporów) oraz rozdziału 15 („Mediacja”) tytułu IV niniejszego Układu.

Artykuł 285

Postępowanie administracyjne

Każda Strona stosuje w sposób spójny, bezstronny i rozsądny wszystkie środki o zastosowaniu ogólnym, o których mowa w art. 281 niniejszego Układu. W tym celu, stosując te środki do poszczególnych osób, towarów, usług lub przedsiębiorstw drugiej Strony w konkretnych przypadkach, każda Strona:

a) dokłada wszelkich starań, aby – w sposób zgodny ze swoimi procedurami – z odpowiednim wyprzedzeniem zawiadamiać o wszczęciu postępowania zainteresowane osoby z drugiej Strony, których postępowanie bezpośrednio dotyczy, dołączając informację o rodzaju postępowania, oświadczenie organu wszczynającego postępowanie oraz ogólny opis jakiejkolwiek spornej kwestii;

b) daje takim zainteresowanym osobom odpowiednią możliwość przedstawienia faktów i argumentów na poparcie ich stanowiska przed jakimkolwiek ostatecznym etapem czynności administracyjnych, w zakresie, w jakim pozwala na to czas, rodzaj postępowania oraz interes publiczny; oraz

c) zapewnia, aby jej procedury oparte były na jej przepisach jej prawa krajowego i były z nimi zgodne.

Artykuł 286

Przegląd i odwołanie

1. Każda Strona ustanawia lub utrzymuje sądy lub inne niezależne organy sądowe, w tym – w stosownych przypadkach – organy quasi-sądowe lub administracyjne, bądź procedury służące szybkiemu przeprowadzaniu przeglądu, a w uzasadnionych przypadkach również korygowaniu czynności administracyjnych w obszarach objętych niniejszym Układem. Takie sądy, organy sądowe lub procedury muszą być bezstronne i niezależne od urzędu lub organu odpowiedzialnego za egzekucję administracyjną i z wynikiem sprawy nie może wiązać się dla nich żaden istotny interes.

2. Każda Strona zapewnia, że we wszelkich takich sądach, organach sądowych lub procedurach strony postępowania mają prawo do:

a) odpowiedniej możliwości uzasadnienia lub obrony swojego stanowiska; oraz

b) decyzji opartej na dowodach i złożonych oświadczeniach lub, gdy wymaga tego prawo danej Strony, do dokumentacji zgromadzonej przez organ administracyjny.

3. Każda Strona zapewnia, z zastrzeżeniem odwołania lub późniejszego przeglądu przewidzianego w jej prawie krajowym, aby decyzja taka była wykonywana przez urząd lub organ właściwy w odniesieniu do spornej czynności administracyjnej oraz regulowała praktykę takiego urzędu lub organu.

Artykuł 287

Jakość i skuteczność regulacji oraz dobre praktyki administracyjne

1. Strony zgodnie postanawiają współpracować w ramach promowania jakości i skuteczności regulacji, w tym poprzez wymianę informacji i najlepszych praktyk dotyczących ich procesów reform regulacyjnych oraz ocen skutków regulacji.

2. Strony zobowiązują się przestrzegać zasad dobrego postępowania administracyjnego oraz zgadzają się współpracować w ich promowaniu, w tym poprzez wymianę informacji i najlepszych praktyk.

Artykuł 288

Niedyskryminacja

Każda Strona stosuje do zainteresowanych osób z drugiej Strony normy w zakresie przejrzystości nie mniej korzystne niż normy stosowane do swoich własnych zainteresowanych osób.

ROZDZIAŁ 13

Handel i zrównoważony rozwój

Artykuł 289

Kontekst i cele

1. Strony odwołują się do Agendy 21 w sprawie środowiska i rozwoju z 1992 r., do Planu realizacji postanowień w sprawie zrównoważonego rozwoju, przyjętego w Johannesburgu w 2002 r., oraz do uzgodnionych na szczeblu międzynarodowym programów politycznych w dziedzinie zatrudnienia i polityki społecznej, w szczególności do programu godnej pracy Międzynarodowej Organizacji Pracy (zwanej dalej „MOP”) oraz Deklaracji ministerialnej z 2006 r. przyjętej przez Radę Społeczno-Gospodarczą ONZ ds. Pełnego Zatrudnienia i Godnej Pracy. Strony potwierdzają swoje zobowiązania w zakresie promowania rozwoju handlu międzynarodowego w sposób przyczyniający się do realizacji celu zrównoważonego rozwoju oraz zapewnienia włączenia i odzwierciedlania tego celu na wszystkich poziomach swoich stosunków handlowych.

2. W tym celu Strony uznają znaczenie pełnego uwzględnienia najlepszego interesu gospodarczego, społecznego i środowiskowego zarówno swoich obecnych społeczeństw, jak i przyszłych pokoleń, oraz zapewniają, aby rozwój gospodarczy oraz polityka w zakresie ochrony środowiska i polityka społeczna wspierały się wzajemnie.

Artykuł 290

Prawo do regulacji

1. Uznając prawo Stron do tworzenia i regulowania własnych poziomów polityki krajowej i ustanawiania priorytetów w dziedzinie ochrony środowiska, ochrony pracy i zrównoważonego rozwoju zgodnie z uznanymi na szczeblu międzynarodowym stosownymi normami i porozumieniami oraz do odpowiedniego przyjmowania lub zmieniania swojego ustawodawstwa, Strony zapewniają, aby ich prawodawstwo zapewniało wysoki poziom ochrony środowiska i ochrony pracy oraz podejmują starania w kierunku poprawy jakości tego prawodawstwa.

2. W ramach realizacji celów, o których mowa w niniejszym artykule, Ukraina zbliża swoje przepisy ustawowe i wykonawcze oraz praktyki administracyjne do dorobku prawnego UE.

Artykuł 291

Wielostronne normy i porozumienia dotyczące pracy

1. Strony uznają pełne i wydajne zatrudnienie oraz godną pracę dla wszystkich za kluczowe elementy handlu w kontekście globalizacji. Strony potwierdzają swoje zobowiązanie do promowania rozwoju handlu w sposób sprzyjający pełnemu i wydajnemu zatrudnieniu oraz oferowaniu każdemu, w tym mężczyznom, kobietom i młodym ludziom, godnej pracy.

2. Strony promują i wdrażają w swoich przepisach ustawowych oraz praktykach podstawowe normy pracy, uznane w skali międzynarodowej, a mianowicie:

a) wolność zrzeszania się oraz skuteczne uznawanie prawa do negocjacji zbiorowych;

b) eliminację wszystkich form pracy przymusowej lub obowiązkowej;

c) skuteczną likwidację pracy dzieci; oraz

d) likwidację dyskryminacji w obszarze zatrudnienia i wykonywania zawodu.

3. Strony potwierdzają zobowiązanie do skutecznego wdrażania ratyfikowanych przez siebie podstawowych i priorytetowych konwencji MOP oraz Deklaracji MOP dotyczącej Podstawowych Zasad i Praw w Pracy z 1998 r. Strony rozważą również ratyfikację i wdrożenie pozostałych konwencji MOP, które zostały sklasyfikowane przez MOP jako aktualne.

4. Strony podkreślają, że normy pracy nie powinny być wykorzystywane dla protekcjonistycznych celów handlowych. Strony zauważają, że przewaga komparatywna nie powinna być w żaden sposób kwestionowana.

Artykuł 292

Umowy wielostronne dotyczące środowiska

1. Strony uznają znaczenie międzynarodowego zarządzania i umów w zakresie środowiska jako odpowiedzi wspólnoty międzynarodowej na światowe lub regionalne problemy związane ze środowiskiem.

2. Strony potwierdzają swoje zobowiązanie do skutecznego wdrożenia umów wielostronnych dotyczących środowiska, których są stronami, w swoich przepisach ustawowych i praktykach.

3. Żadne z postanowień niniejszego Układu nie ogranicza prawa Strony do przyjęcia lub utrzymania w mocy środków mających na celu wdrażanie umów wielostronnych dotyczących środowiska, których Strona ta jest stroną. Środki takie nie mogą być stosowane w sposób, który stanowiłby narzędzie służące arbitralnej lub nieuzasadnionej dyskryminacji między Stronami lub ukryte ograniczenie handlu.

4. Strony zapewniają, aby polityka w dziedzinie środowiska opierała się na zasadach: ostrożności, podejmowania działań zapobiegawczych, naprawiania szkody w pierwszym rzędzie u źródła oraz na zasadzie „ zanieczyszczający płaci”.

5. Strony współpracują w celu promowania rozważnego i racjonalnego korzystania z zasobów naturalnych w zgodzie z celem zrównoważonego rozwoju, z myślą o zacieśnianiu powiązań pomiędzy polityką i praktykami Stron w dziedzinie handlu i w dziedzinie środowiska.

Artykuł 293

Handel sprzyjający zrównoważonemu rozwojowi

1. Strony potwierdzają, że handel powinien promować zrównoważony rozwój we wszystkich jego aspektach. Strony uznają korzystny wpływ, jaki podstawowe normy pracy i godna praca mogą wywierać na efektywność gospodarczą, innowacyjność i wydajność, oraz podkreślają znaczenie większej spójności między polityką handlową a polityką zatrudnienia i społeczną.

2. Strony podejmują starania w celu ułatwienia i promowania handlu i bezpośrednich inwestycji zagranicznych w przyjazne dla środowiska towary, usługi i technologie, zrównoważone i odnawialne źródła energii, energooszczędne produkty i usługi oraz towary z ekoetykietą, w tym poprzez usuwanie związanych z nimi barier pozataryfowych.

3. Strony podejmują starania w celu ułatwienia handlu produktami, które sprzyjają zrównoważonemu rozwojowi, w tym produktami, które objęte są programami takimi jak sprawiedliwy i etyczny handel, a także produktami wytworzonymi z poszanowaniem zasad odpowiedzialności społecznej przedsiębiorstw i rozliczalności.

Artykuł 294

Handel produktami leśnymi

W celu promowania zrównoważonego zarządzania zasobami leśnymi Strony zobowiązują się do współpracy w celu poprawy egzekwowania prawa i zarządzania w dziedzinie leśnictwa oraz wspierania handlu legalnymi i pozyskiwanymi w sposób zgodny z zasadami zrównoważonego rozwoju produktami leśnymi.

Artykuł 295

Handel produktami rybnymi

Uwzględniając znaczenie zapewnienia odpowiedzialnego i zrównoważonego gospodarowania zasobami rybnymi oraz promowania dobrego zarządzania w handlu Strony zobowiązują się do współpracy poprzez:

a) podejmowanie skutecznych działań w celu monitorowania i kontroli zasobów rybnych i innych zasobów wodnych;

b) zapewnienie pełnej zgodności z mającymi zastosowanie środkami ochrony i kontroli przyjętymi przez regionalne organizacje ds. gospodarki rybnej, a także jak najszerszą współpracę z tymi organizacjami i w ich ramach; oraz

c) wprowadzanie między innymi środków handlowych na rzecz zwalczania nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów.

Artykuł 296

Utrzymywanie poziomów ochrony

1. Żadna ze Stron nie może zaniechać skutecznego egzekwowania swoich przepisów w zakresie środowiska i pracy, poprzez ciągłe lub powtarzające się działania lub zaniechania, w sposób, który może mieć wpływ na handel lub inwestycje między Stronami.

2. Żadna ze Stron nie może osłabiać lub ograniczać ochrony w zakresie środowiska lub pracy przewidzianej w jej przepisach w celu stymulowania handlu lub inwestycji poprzez rezygnację ze stosowania przepisów ustawowych lub wykonawczych bądź norm lub odstąpienie od ich stosowania w inny sposób, bądź poprzez proponowanie rezygnacji z ich stosowania lub odstąpienia od ich stosowania, w sposób, który może mieć wpływ na handel lub inwestycje między Stronami.

Artykuł 297

Informacje naukowe

Strony uznają znaczenie uwzględniania informacji naukowych i technicznych oraz stosownych norm, wytycznych lub zaleceń międzynarodowych podczas opracowywania, przyjmowania i wdrażania środków służących ochronie środowiska, zdrowia publicznego i warunków społecznych, wpływających na handel między Stronami.

Artykuł 298

Przegląd oddziaływania na zrównoważony rozwój

Strony zobowiązują się do przeprowadzania przeglądów, monitorowania i oceny wpływu wdrożenia niniejszego tytułu na zrównoważony rozwój poprzez swoje procesy związane z uczestnictwem i instytucje, a także procesy i instytucje ustanowione niniejszym Układem, na przykład poprzez związane z handlem oceny oddziaływania na zrównoważony rozwój.

Artykuł 299

Instytucje społeczeństwa obywatelskiego

1. Każda Strona wyznacza i zwołuje nową lub istniejącą grupę doradczą ds. zrównoważonego rozwoju mającą za zadanie udzielać porad w zakresie wdrażania niniejszego rozdziału.

2. W skład grupy doradczej wchodzą niezależne reprezentatywne organizacje społeczeństwa obywatelskiego reprezentujące w sposób wyważony organizacje pracodawców i pracowników, organizacje pozarządowe, jak również inne stosowne zainteresowane strony.

3. Członkowie grupy doradczej każdej ze Stron spotkają się w ramach otwartego Forum Społeczeństwa Obywatelskiego w celu prowadzenia dialogu obejmującego związane ze zrównoważonym rozwojem aspekty handlu między Stronami. Forum społeczeństwa obywatelskiego spotykać się będzie raz w roku, o ile Strony nie postanowią inaczej. Strony dokonają uzgodnień dotyczących działania Forum Społeczeństwa Obywatelskiego najpóźniej w rok po wejściu w życie niniejszego Układu.

4. Dialog prowadzony w ramach Forum Społeczeństwa Obywatelskiego pozostaje bez uszczerbku dla roli Platformy Społeczeństwa Obywatelskiego ustanowionej na mocy art. 469 niniejszego Układu w zakresie wymiany poglądów na temat wszelkich kwestii dotyczących wdrażania niniejszego Układu.

5. Strony informują Forum Społeczeństwa Obywatelskiego o postępach we wdrażaniu niniejszego rozdziału. Uwagi, opinie lub propozycje Forum Społeczeństwa Obywatelskiego mogą być przekazywane Stronom bezpośrednio lub za pośrednictwem grup doradczych.

Artykuł 300

Mechanizmy dotyczące instytucji i monitorowania

1. Niniejszym powołuje się Podkomitet ds. Handlu i Zrównoważonego Rozwoju. Przedstawia on sprawozdania ze swojej działalności Komitetowi Stowarzyszenia w składzie, o którym mowa w art. 465 ust. 4 niniejszego Układu. W skład Podkomitetu ds. Handlu i Zrównoważonego Rozwoju wchodzą wysocy rangą urzędnicy reprezentujący administracje każdej ze Stron. Podkomitet ds. Handlu i Zrównoważonego Rozwoju nadzoruje wdrażanie niniejszego rozdziału, w tym wyniki wszelkich działań w zakresie monitorowania i ocen skutków, oraz prowadzi, w dobrej wierze, dyskusje poświęcone wszelkim problemom wynikającym ze stosowania niniejszego rozdziału. Podkomitet ds. Handlu i Zrównoważonego Rozwoju ustanawia swój regulamin wewnętrzny. Podkomitet ds. Handlu i Zrównoważonego Rozwoju zbiera się w ciągu jednego roku od wejścia w życie niniejszego Układu, a następnie co najmniej raz do roku.

2. Każda Strona wyznacza punkt kontaktowy w swojej strukturze administracyjnej w celu ułatwienia komunikacji między Stronami we wszelkich kwestiach objętych niniejszym rozdziałem.

3. Strony mogą monitorować postęp we wdrażaniu i egzekwowaniu działań objętych niniejszym rozdziałem. Każda Strona może zwrócić się do drugiej Strony o dostarczenie konkretnych i udokumentowanych informacji o wynikach wdrażania niniejszego rozdziału.

4. Strona może zwrócić się do drugiej Strony o konsultację w każdej sprawie wynikającej z niniejszego rozdziału poprzez przedstawienie pisemnego wniosku w punkcie kontaktowym tej Strony. Strony zgodnie postanawiają dokonywać konsultacji bezzwłocznie na wniosek którejkolwiek ze Stron za pośrednictwem odpowiednich kanałów.

5. Strony dokładają wszelkich starań, aby osiągnąć zadowalające dla obu Stron rozwiązanie danej kwestii, i mogą zwracać się o porady, informacje lub pomoc do każdej osoby lub podmiotu, które uznają za właściwe, w celu pełnego rozpatrzenia danej sprawy. Strony uwzględniają działania MOP lub właściwych wielostronnych organizacji lub organów z zakresu ochrony środowiska, do których należą.

6. Jeżeli Stronom nie uda się rozstrzygnąć kwestii w ramach konsultacji, którakolwiek ze Stron może zwrócić o zwołanie posiedzenia Podkomitetu ds. Handlu i Zrównoważonego Rozwoju w celu rozpatrzenia tej kwestii, składając pisemny wniosek w punkcie kontaktowym drugiej Strony. Podkomitet ds. Handlu i Zrównoważonego Rozwoju zbiera się bezzwłocznie i dokłada wszelkich starań w celu rozstrzygnięcia danej kwestii, w stosownych przypadkach konsultując się z ekspertami rządowymi lub pozarządowymi. Rozstrzygnięcie poczynione przez Podkomitet ds. Handlu i Zrównoważonego Rozwoju podawane jest do wiadomości publicznej, o ile Podkomitet nie zdecyduje inaczej.

7. We wszelkich sprawach wynikających z niniejszego rozdziału Strony mogą korzystać jedynie z procedur przewidzianych w art. 300 i 301 niniejszego Układu.

Artykuł 301

Grupa ekspertów

1. O ile Strony nie postanowią inaczej, jedna ze Stron może, po upływie 90 dni od złożenia wniosku o konsultacje zgodnie z art. 300 ust. 4 niniejszego Układu, wystąpić o zwołanie grupy ekspertów w celu rozpatrzenia sprawy, która nie została w zadowalający sposób rozstrzygnięta w drodze konsultacji rządowych. W ciągu 30 dni od złożenia przez Stronę wniosku o zwołanie grupy ekspertów, na wniosek którejkolwiek ze Stron może zostać zwołany Podkomitet ds. Handlu i Zrównoważonego Rozwoju w celu omówienia danej kwestii. Strony mogą składać grupie oświadczenia. Grupa może zwracać się o informacje i porady do którejkolwiek ze Stron, do grupy lub grup doradczych lub do organizacji międzynarodowych. Grupa ekspertów zwoływana jest w ciągu 60 dni od złożenia wniosku przez jedną ze Stron.

2. Grupa, której członkowie wybierani są zgodnie z procedurami określonymi w ust. 3 niniejszego artykułu, dostarcza wiedzę specjalistyczną w zakresie wdrażania niniejszego rozdziału. O ile Strony nie postanowią inaczej, w ciągu 90 dni od wyboru ostatniego eksperta grupa ekspertów przedstawia Stronom sprawozdanie. Strony dokładają wszelkich starań, aby dostosować wdrażanie niniejszego rozdziału do porad lub zaleceń grupy ekspertów. Wdrażanie zaleceń grupy jest monitorowane przez Podkomitet ds. Handlu i Zrównoważonego Rozwoju. Sprawozdanie grupy udostępniane jest grupie doradczej lub grupom doradczym Stron. W odniesieniu do informacji poufnych i regulaminu zastosowanie mają odpowiednio zasady określone w załączniku XXIV do rozdziału 14 (Rozstrzyganie sporów) tytułu IV niniejszego Układu.

3. Wraz z wejściem w życie niniejszego Układu Strony ustanawiają listę co najmniej 15 osób posiadających wiedzę specjalistyczną w kwestiach objętych niniejszym rozdziałem, przy czym co najmniej pięć spośród nich nie może być obywatelem którejkolwiek ze Stron z myślą o pełnieniu roli przewodniczącego grupy. Ekspertami muszą być osoby niezależne i niepowiązane z którąkolwiek ze Stron lub organizacji reprezentowanych w grupie doradczej lub grupach doradczych oraz nieprzyjmujące od nich instrukcji. W ciągu 50 dni od otrzymania wniosku Strony o powołanie grupy każda Strona wybiera jednego eksperta z listy ekspertów. Jeżeli jedna ze Stron nie wybierze swojego eksperta w tym terminie, druga ze Stron wybiera na podstawie listy ekspertów jednego eksperta będącego obywatelem Strony, która nie wybrała eksperta. Dwóch wybranych ekspertów wybiera przewodniczącego spośród ekspertów niebędących obywatelami żadnej ze Stron.

Artykuł 302

Współpraca w dziedzinie handlu i zrównoważonego rozwoju

Strony będą współpracować w zakresie związanych z handlem aspektów polityki pracy i środowiska, aby osiągnąć cele niniejszego Układu.

ROZDZIAŁ 14 (⁴³)

Rozstrzyganie sporów

Artykuł 303

Cel

Celem niniejszego rozdziału jest uniknięcie oraz rozstrzygnięcie, w dobrej wierze, wszelkich sporów między Stronami dotyczących stosowania postanowień niniejszego Układu, o których mowa w art. 304 niniejszego Układu, oraz osiągnięcie, tam gdzie jest to możliwe, wzajemnie uzgodnionych rozwiązań (⁴⁴).

Artykuł 304

Zakres stosowania

Postanowienia niniejszego rozdziału stosuje się w odniesieniu do wszelkich sporów dotyczących interpretacji i stosowania postanowień tytułu IV niniejszego Układu, chyba że wyraźnie przewidziano inaczej.

Artykuł 305

Konsultacje

1. Strony dokładają starań, aby rozwiązać wszelkie spory dotyczące interpretacji i stosowania postanowień niniejszego Układu, o których mowa w art. 304 niniejszego Układu, poprzez podejmowanie konsultacji prowadzonych w dobrej wierze w celu osiągnięcia wspólnie uzgodnionych rozwiązań.

2. Strona występuje o przeprowadzenie konsultacji na podstawie pisemnego wniosku przesłanego drugiej Stronie, którego kopia zostaje przesłana Komitetowi ds. Handlu, z określeniem środka oraz postanowień niniejszego Układu, o których mowa w art. 304 niniejszego Układu, które jej zdaniem mają zastosowanie.

3. Konsultacje przeprowadza się w ciągu 30 dni od daty otrzymania wniosku i odbywają się one, o ile Strony nie uzgodniły inaczej, na terytorium Strony, przeciwko której wysunięto zarzut. Konsultacje uznaje się za zakończone w ciągu 30 dni od daty otrzymania wniosku, chyba że obie Strony postanawiają je kontynuować. Wszystkie poufne informacje ujawnione podczas konsultacji pozostają poufne.

4. Konsultacje w nagłych przypadkach, w tym tych dotyczących towarów nietrwałych lub sezonowych, przeprowadza się w ciągu 15 dni od daty złożenia wniosku i uznaje się za zakończone w ciągu 15 dni od daty złożenia wniosku.

5. W przypadku gdy konsultacje dotyczą przesyłu energii za pośrednictwem sieci, a jedna Strona uzna rozwiązanie sporu za pilne z uwagi na wstrzymanie, w całości lub w części, przesyłu gazu ziemnego, ropy naftowej lub energii elektrycznej między Ukrainą a Stroną UE, przeprowadza się je w ciągu trzech dni od daty złożenia wniosku i uznaje się za zakończone w ciągu trzech dni od daty złożenia wniosku, chyba że obie Strony postanawiają je kontynuować. Wszystkie poufne informacje ujawnione podczas konsultacji pozostają poufne.

6. Jeśli w terminie określonym odpowiednio w ust. 3 niniejszego artykułu lub w ust. 4 niniejszego artykułu konsultacje nie odbyły się, lub po ich zakończeniu nie osiągnięto porozumienia w sprawie wspólnie uzgodnionego rozwiązania, wówczas Strona skarżąca może wystąpić z wnioskiem o powołanie organu arbitrażowego zgodnie z art. 306 niniejszego Układu.

Sekcja 1

Procedura arbitrażowa

Artykuł 306

Wszczęcie procedury arbitrażowej

1. W przypadku gdy Stronom nie uda się rozstrzygnąć sporu w drodze konsultacji przewidzianych w art. 305 niniejszego Układu, Strona skarżąca może wystąpić z wnioskiem o powołanie organu arbitrażowego.

2. Wniosek o powołanie organu arbitrażowego przedkłada się na piśmie Stronie, przeciwko której wysunięto zarzut, oraz Komitetowi ds. Handlu. Strona skarżąca określa w swoim wniosku konkretny środek, którego dotyczy spór, oraz dostarcza streszczenie podstawy prawnej skargi wystarczające dla zrozumiałego przedstawienia problemu. Jeżeli Strona skarżąca występuje z wnioskiem o powołanie organu o zakresie zadań innym niż standardowy, pisemny wniosek zawiera proponowany tekst zakresu zadań tego organu.

3. O ile w ciągu pięciu dni od dnia powołania organu Strony nie postanowią inaczej, zakres zadań organu arbitrażowego obejmuje:

„zbadanie sprawy zgłoszonej we wniosku o powołanie organu arbitrażowego, wydanie decyzji w sprawie zgodności danego środka z postanowieniami niniejszego Układu, o których mowa w art. 304 niniejszego Układu, oraz wydanie decyzji zgodnie z art. 310 niniejszego Układu.”.

Artykuł 307

Skład organu arbitrażowego

1. W skład organu arbitrażowego wchodzi trzech arbitrów.

2. W ciągu 10 dni od daty złożenia do Komitetu ds. Handlu wniosku o powołanie organu arbitrażowego, Strony konsultują się w celu osiągnięcia porozumienia co do jego składu.

3. W przypadku gdy Strony nie są w stanie porozumieć się w kwestii składu organu arbitrażowego w terminie określonym w ust. 2 niniejszego artykułu, którakolwiek ze Stron może zwrócić się do przewodniczącego Komitetu ds. Handlu lub osoby przez niego delegowanej o wybranie wszystkich trzech członków w drodze losowania z obowiązującej listy kandydatów ustanowionej na mocy art. 323 niniejszego Układu – jednego spośród osób zaproponowanych przez Stronę skarżącą, jednego spośród osób zaproponowanych przez Stronę, przeciwko której wysunięto zarzut, i jednego spośród osób wytypowanych przez Strony na stanowisko przewodniczącego.

4. W przypadku gdy Strony porozumieją się co do jednego lub większej liczby członków organu arbitrażowego, każdego pozostałego członka lub pozostałych członków wybiera się według takiej samej procedury.

a) jeżeli Strony porozumiały się co do dwóch członków organu arbitrażowego, pozostałego członka wybiera się spośród osób wytypowanych przez Strony na stanowisko przewodniczącego;

b) jeżeli Strony porozumiały się co do jednego członka organu arbitrażowego, jednego z pozostałych członków wybiera się spośród osób zaproponowanych przez Stronę skarżącą i jednego spośród osób zaproponowanych przez Stronę, przeciwko której wysunięto zarzut.

5. Przewodniczący Komitetu ds. Handlu lub osoba przez niego delegowana wyznacza arbitrów w ciągu pięciu dni od złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 3. Przedstawiciel każdej ze Stron ma prawo być obecny podczas wybierania arbitrów.

6. Za datę powołania organu arbitrażowego uznaje się dzień zakończenia procedury wybierania arbitrów.

7. Jeżeli którakolwiek z list, o których mowa w art. 323 niniejszego Układu, nie zostanie sporządzona do czasu złożenia wniosku zgodnie z ust. 3, trzech arbitrów zostanie wybranych losowo spośród osób formalnie zaproponowanych przez jedną ze Stron lub obie Strony.

8. W przypadku sporu dotyczącego rozdziału 11 (Zagadnienia energetyczne związane z handlem) tytułu IV niniejszego Układu, którego rozwiązanie jedna ze Stron uznaje za pilne z uwagi na wstrzymanie, w całości lub w części, wszelkiego przesyłu gazu ziemnego, ropy naftowej lub energii elektrycznej, lub groźby jego wystąpienia, między Ukrainą a Stroną UE, stosuje się ust. 3 niniejszego artykułu bez odwoływania się do ust. 2 niniejszego artykułu, a okres, o którym mowa w ust. 5 niniejszego artykułu, wynosi dwa dni.

Artykuł 308

Sprawozdanie okresowe organu arbitrażowego

1. Organ arbitrażowy, w ciągu 90 dni od daty jego powołania, przekazuje Stronom sprawozdanie okresowe zawierające ustalenia faktyczne, zastosowanie odnośnych postanowień niniejszego Układu oraz podstawowe uzasadnienie wszelkich ustaleń i wydanych zaleceń. W przypadku gdy organ arbitrażowy uzna, że nie zdoła dotrzymać tego terminu, przewodniczący organu arbitrażowego powiadamia o tym na piśmie Strony oraz Komitet ds. Handlu, podając przyczyny opóźnienia oraz przewidywany termin przedstawienia sprawozdania okresowego. W żadnym przypadku sprawozdanie nie może zostać przedstawione później niż w ciągu 120 dni po dniu powołania organu arbitrażowego.

2. Każda ze Stron może złożyć pisemny wniosek do organu arbitrażowego, aby dokonał on przeglądu szczegółowych aspektów sprawozdania okresowego w ciągu 14 dni od jego przedłożenia.

3. W nagłych wypadkach, w tym w przypadkach związanych z towarami nietrwałymi lub sezonowymi, organ arbitrażowy dokłada wszelkich starań w celu przedłożenia sprawozdania okresowego, a każda ze Stron może złożyć pisemny wniosek do organu arbitrażowego, aby dokonał on przeglądu szczegółowych aspektów sprawozdania okresowego w terminie dwukrotnie krótszym niż przewidziano odpowiednio w ust. 1 i 2 niniejszego artykułu.

4. W przypadku sporu dotyczącego rozdziału 11 (Zagadnienia energetyczne związane z handlem) tytułu IV niniejszego Układu, którego rozwiązanie jedna ze Stron uznaje za pilne z uwagi na wstrzymanie, w całości lub w części, wszelkiego przesyłu gazu ziemnego, ropy naftowej lub energii elektrycznej, lub groźby jego wystąpienia, między Ukrainą a Stroną UE, sprawozdanie okresowe zostaje przedłożone w ciągu 20 dni, a wszelkie wnioski na podstawie ust. 2 zostają przedstawione w ciągu pięciu dni od przedłożenia pisemnego sprawozdania. Organ arbitrażowy może również podjąć decyzję o odstąpieniu od sprawozdania okresowego.

5. Po rozważeniu wszelkich pisemnych uwag dotyczących sprawozdania okresowego przedstawionych przez Strony, organ arbitrażowy może zmienić swoje sprawozdanie oraz przeprowadzić wszelkie dalsze badania, jakie uzna za właściwe. Ostateczna decyzja organu arbitrażowego zawiera ustosunkowanie się do argumentów przedstawionych na etapie tymczasowych ustaleń.

Artykuł 309

Procedura pojednawcza w przypadku pilnych sporów dotyczących energii

1. W przypadku sporu dotyczącego rozdziału 11 (Zagadnienia energetyczne związane z handlem) tytułu IV niniejszego Układu, którego rozwiązanie jedna ze Stron uznaje za pilne z uwagi na wstrzymanie, w całości lub w części, wszelkiego przesyłu gazu ziemnego, ropy naftowej lub energii elektrycznej, lub groźby jego wystąpienia, między Ukrainą a Stroną UE, którakolwiek ze Stron może zwrócić się do przewodniczącego organu arbitrażowego o pełnienie funkcji rozjemcy w odniesieniu do jakiejkolwiek kwestii związanej ze sporem poprzez złożenie wniosku do tego organu.

2. Rozjemca dąży do rozstrzygnięcia sporu w drodze porozumienia lub do porozumienia w kwestii procedury osiągnięcia takiego rozstrzygnięcia. Jeżeli w ciągu 15 dni od jego powołania rozjemcy nie uda się osiągnąć takiego porozumienia, proponuje on rozstrzygnięcie sporu lub procedurę osiągnięcia takiego rozstrzygnięcia i decyduje o warunkach, jakie mają być przestrzegane od określonego dnia, który wskaże, do dnia rozstrzygnięcia sporu.

3. Strony i podmioty przez nie kontrolowane lub podlegające ich jurysdykcji muszą przestrzegać zaleceń w sprawie warunków określonych na mocy ust. 2 niniejszego artykułu, przez trzy miesiące po decyzji rozjemcy lub do czasu rozstrzygnięcia sporu, w zależności od tego, co nastąpi wcześniej.

4. Rozjemca przestrzega kodeksu postępowania arbitrów.

Artykuł 310

Decyzja organu arbitrażowego

1. W ciągu 120 dni od daty swojego powołania organ arbitrażowy powiadamia o swojej decyzji Strony oraz Komitet ds. Handlu. W przypadku gdy organ arbitrażowy uzna, że nie zdoła dotrzymać tego terminu, przewodniczący organu arbitrażowego powiadamia o tym na piśmie Strony oraz Komitet ds. Handlu, podając przyczyny opóźnienia oraz przewidywany termin zakończenia prac. W żadnym przypadku decyzja nie może zostać przekazana później niż 150 dni od daty powołania organu arbitrażowego.

2. W nagłych wypadkach, w tym w przypadkach związanych z towarami nietrwałymi lub sezonowymi, organ arbitrażowy czyni wszystko, co w jego mocy, aby powiadomić o swojej decyzji w ciągu 60 dni od daty jego powołania. W żadnym przypadku decyzja nie może zostać wydana później niż w ciągu 75 dni od daty powołania organu. Jeżeli organ arbitrażowy uzna daną sprawę za pilną, może wydać decyzję wstępną w ciągu 10 dni od daty jego powołania.

3. W przypadku sporu dotyczącego rozdziału 11 (Zagadnienia energetyczne związane z handlem) tytułu IV niniejszego Układu, którego rozwiązanie jedna ze Stron uznaje za pilne z uwagi na wstrzymanie, w całości lub w części, wszelkiego przesyłu gazu ziemnego, ropy naftowej lub energii elektrycznej, lub groźby jego wystąpienia, między Ukrainą a Stroną UE, organ arbitrażowy powiadamia o swojej decyzji w ciągu 40 dni od daty jego powołania.

Sekcja 2

Wykonanie decyzji

Artykuł 311

Wykonanie decyzji organu arbitrażowego

Każda ze Stron podejmuje wszelkie środki niezbędne do wykonania w dobrej wierze decyzji organu arbitrażowego; Strony dołożą starań, aby uzgodnić termin wykonania tej decyzji.

Artykuł 312

Rozsądny termin na wykonanie decyzji

1. Nie później niż 30 dni po dniu powiadomienia Stron o decyzji organu arbitrażowego, Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, powiadamia Stronę skarżącą oraz Komitet ds. Handlu o terminie, jakiego będzie potrzebować na wykonanie decyzji (zwanego dalej „rozsądnym terminem”).

2. Jeżeli Strony nie mogą się porozumieć co do rozsądnego terminu, w którym należy wykonać decyzję organu arbitrażowego, Strona skarżąca składa w ciągu 20 dni od powiadomienia zgodnie z ust. 1 niniejszego artykułu pisemny wniosek do organu arbitrażowego w pierwotnym składzie w celu ustalenia długości rozsądnego terminu. O złożeniu takiego wniosku należy jednocześnie powiadomić drugą Stronę oraz Komitet ds. Handlu. W ciągu 20 dni od daty złożenia wniosku organ arbitrażowy powiadamia Strony oraz Komitet ds. Handlu o swojej decyzji.

3. W przypadku gdy organ arbitrażowy w pierwotnym składzie lub niektórzy jego członkowie nie mogą zebrać się ponownie, zastosowanie ma procedura określona w art. 307 niniejszego Układu. Termin powiadomienia o decyzji wynosi 35 dni od daty złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 2 niniejszego artykułu.

4. Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, pisemnie poinformuje Stronę skarżącą o swoich postępach w wykonaniu decyzji organu arbitrażowego nie później niż na miesiąc przed upływem rozsądnego terminu.

5. Rozsądny termin może zostać przedłużony za wspólną zgodą obu Stron.

Artykuł 313

Przegląd wszelkich środków podjętych w celu wykonania decyzji organu arbitrażowego

1. Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, przed upływem rozsądnego terminu powiadamia Stronę skarżącą oraz Komitet ds. Handlu o wszelkich środkach, które podjęła w celu wykonania decyzji organu arbitrażowego.

2. W przypadku braku porozumienia między Stronami co do istnienia lub zgodności środka zgłoszonego na podstawie ust. 1 z niniejszym Układem, Strona skarżąca może wystąpić z pisemnym wnioskiem do organu arbitrażowego w pierwotnym składzie o wydanie decyzji w tej kwestii. We wniosku takim należy określić konkretny środek będący przedmiotem sporu oraz postanowienia Układu, z którymi uznaje środek za niezgodny, w sposób wystarczający do zrozumiałego przedstawienia podstawy prawnej skargi. Organ arbitrażowy przekazuje swoją decyzję w ciągu 45 dni od daty złożenia takiego wniosku.

3. W przypadku gdy organ arbitrażowy w pierwotnym składzie lub niektórzy jego członkowie nie mogą zebrać się ponownie, zastosowanie ma procedura określona w art. 307 niniejszego Układu. Termin przekazania decyzji wynosi 60 dni od daty złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 2 niniejszego artykułu.

Artykuł 314

Środki zaradcze w przypadku pilnych sporów o energię

1. W przypadku sporu dotyczącego rozdziału 11 (Zagadnienia energetyczne związane z handlem) tytułu IV niniejszego Układu, którego rozwiązanie jedna ze Stron uznaje za pilne z uwagi na wstrzymanie, w całości lub w części, wszelkiego przesyłu gazu ziemnego, ropy naftowej lub energii elektrycznej, lub groźby jego wystąpienia, między Ukrainą a Stroną UE, stosuje się następujące szczegółowe postanowienia w sprawie środków zaradczych.

2. Na zasadzie odstępstwa od art. 311, 312 i 313 niniejszego Układu, Strona skarżąca może zawiesić zobowiązania wynikające z niniejszego Układu w stopniu równoważnym do zniesienia lub naruszenia korzyści spowodowanego przez Stronę, która nie wykona ustaleń organu arbitrażowego w ciągu 15 dni od ich ogłoszenia. To zawieszenie staje się skuteczne natychmiast. Zawieszenie to może być utrzymane przez okres nie dłuższy niż trzy miesiące, chyba że Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, nie wykonała ustaleń zawartych w sprawozdaniu organu arbitrażowego.

3. Jeżeli Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, kwestionuje istnienie braku wykonania lub poziom zawieszenia z uwagi na brak wykonania, może wszcząć postępowanie na mocy art. 315 lub 316 niniejszego Układu, które zbada się w drodze szybkiej procedury. Strona skarżąca jest zobowiązana do rezygnacji z zawieszenia lub jego dostosowania tylko z chwilą wydania decyzji w sprawie przez organ arbitrażowy i może ona utrzymać zawieszenie na czas toczącego się postępowania.

Artykuł 315

Tymczasowe środki zaradcze w przypadku niewykonania decyzji

1. Jeżeli przed upływem rozsądnego terminu Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, nie powiadomi o podjęciu jakichkolwiek środków służących wykonaniu decyzji organu arbitrażowego lub jeżeli organ arbitrażowy uzna, że jakiekolwiek środki zgłoszone na podstawie art. 313 ust. 1 niniejszego Układu są sprzeczne ze zobowiązaniem tej Strony wynikającym z postanowień niniejszego Układu, o których mowa w art. 304, Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, na wniosek Strony skarżącej, przedstawia propozycję tymczasowej rekompensaty.

2. Jeżeli nie osiągnięto porozumienia w sprawie rekompensaty w ciągu 30 dni od upływu rozsądnego terminu lub od wydania decyzji organu arbitrażowego na mocy art. 313 niniejszego Układu stwierdzającej, że środek podjęty w celu wykonania decyzji jest sprzeczny z postanowieniami niniejszego Układu, o których mowa w art. 304, Strona skarżąca jest uprawniona, po wcześniejszym powiadomieniu Strony, przeciwko której wysunięto zarzut, i Komitetu ds. Handlu, do zawieszenia zobowiązań wynikających z postanowień zawartych w rozdziale o strefie wolnego handlu w stopniu równoważnym do zniesienia lub naruszenia korzyści spowodowanego naruszeniem postanowień. Strona skarżąca może zastosować takie zawieszenie w każdej chwili po upływie 10 dni od daty powiadomienia, chyba że Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, złoży wniosek o arbitraż na podstawie ust. 4 niniejszego artykułu.

3. Zawieszając zobowiązania, Strona skarżąca może podjąć decyzję o zwiększeniu swoich stawek celnych do poziomu stosowanego wobec innych członków WTO na wielkość handlu, którą należy określić w taki sposób, aby iloczyn wielkości handlu i zwiększenia stawek celnych był równy wartości zniesienia lub naruszenia korzyści spowodowanego naruszeniem postanowień.

4. Jeżeli Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, uzna, że zakres zawieszenia nie jest równoważny poziomowi zniesienia lub naruszenia korzyści spowodowanego naruszeniem postanowień, może ona wystąpić z pisemnym wnioskiem do organu arbitrażowego w pierwotnym składzie o wydanie decyzji w tej sprawie. O złożeniu takiego wniosku powiadamia się Stronę skarżącą oraz Komitet ds. Handlu przed upływem 10-dniowego okresu, o którym mowa w ust. 2 niniejszego artykułu. Organ arbitrażowy powiadamia o swojej decyzji w sprawie zakresu zawieszenia zobowiązań Strony oraz Komitet ds. Handlu w ciągu 30 dni od daty złożenia takiego wniosku. Zawieszenie zobowiązań nie może nastąpić przed powiadomieniem o decyzji organu arbitrażowego i musi być zgodne z decyzją tego organu.

5. W przypadku gdy organ arbitrażowy w pierwotnym składzie lub niektórzy jego członkowie nie mogą zebrać się ponownie, zastosowanie ma procedura określona w art. 307 niniejszego Układu. W takich przypadkach termin powiadomienia o decyzji wynosi 45 dni od daty złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 4 niniejszego artykułu.

6. Zawieszenie zobowiązań ma charakter tymczasowy i stosuje się je jedynie do czasu wycofania wszelkich środków uznanych za sprzeczne z postanowieniami Układu, o których mowa w art. 304, lub do czasu zmiany takich środków w sposób zapewniający ich zgodność z postanowieniami Układu, o których mowa w art. 304, zgodnie z art. 316 lub też do czasu rozstrzygnięcia sporu przez Strony.

Artykuł 316

Przegląd wszelkich środków podjętych w celu wykonania decyzji o zawieszeniu zobowiązań

1. Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, powiadamia Stronę skarżącą oraz Komitet ds. Handlu o wszelkich środkach podjętych w celu wykonania decyzji organu arbitrażowego oraz o wniosku o zakończenie stosowania przez Stronę skarżącą zawieszenia zobowiązań.

2. Jeżeli Strony w ciągu 30 dni od daty takiego powiadomienia nie osiągną porozumienia w kwestii, czy zgłoszony środek zapewnia osiągnięcie przez Stronę, przeciwko której wysunięto zarzut, zgodności z postanowieniami Układu, o których mowa w art. 304 niniejszego Układu, Strona skarżąca może zwrócić się do organu arbitrażowego w pierwotnym składzie z pisemnym wnioskiem o wydanie decyzji w tej sprawie. O złożeniu takiego wniosku należy jednocześnie powiadomić Stronę, przeciwko której wysunięto zarzut, oraz Komitet ds. Handlu. W ciągu 45 dni od daty złożenia wniosku organ arbitrażowy powiadamia Strony oraz Komitet ds. Handlu o swojej decyzji. Jeżeli organ arbitrażowy zdecyduje, że Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, osiągnęła zgodność z postanowieniami Układu, lub jeżeli Strona skarżąca w ciągu 45 dni od daty złożenia powiadomienia, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, nie złoży wniosku o wydanie decyzji w tej sprawie przez organ arbitrażowy w pierwotnym składzie, zawieszenie zobowiązań ulega zakończeniu w ciągu 15 dni od decyzji organu arbitrażowego albo od zakończenia okresu 45 dni.

3. W przypadku gdy organ arbitrażowy w pierwotnym składzie lub niektórzy jego członkowie nie mogą zebrać się ponownie, zastosowanie ma procedura określona w art. 307 niniejszego Układu. Termin powiadomienia o decyzji wynosi w tym przypadku 60 dni od daty złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 2 niniejszego artykułu.

Sekcja 3

Postanowienia wspólne

Artykuł 317

Wspólnie uzgodnione rozwiązanie

Strony mogą w dowolnym momencie wspólnie uzgodnić rozwiązanie sporu zgodnie z niniejszym rozdziałem. Wspólnie powiadamiają o każdym takim uzgodnieniu Komitet ds. Handlu oraz, w stosownych przypadkach, przewodniczącego organu arbitrażowego. Jeżeli uzgodnienie wymaga zatwierdzenia zgodnie ze stosownymi procedurami krajowymi każdej ze Stron, powiadomienie zawiera odniesienie do tego wymogu, a postępowanie arbitrażowe zostaje zawieszone. W przypadku braku wymogu takiego zatwierdzenia lub z chwilą powiadomienia o zakończeniu wszelkich takich procedur krajowych, postępowanie arbitrażowe zostaje zakończone.

Artykuł 318

Regulamin wewnętrzny

1. Procedury dotyczące rozstrzygania sporów zgodnie z niniejszym rozdziałem regulowane są przez regulamin wewnętrzny określony w załączniku XXIV do niniejszego Układu.

2. Wszelkie przesłuchania prowadzone przez organ arbitrażowy są otwarte dla publiczności zgodnie z regulaminem wewnętrznym określonym w załączniku XXIV do niniejszego Układu.

Artykuł 319

Informacje i porady techniczne

Organ arbitrażowy na wniosek jednej ze Stron lub z własnej inicjatywy może z dowolnego źródła, w tym również od Stron zaangażowanych w spór, uzyskiwać informacje, jakie uzna za stosowne dla postępowania organu arbitrażowego. Organ arbitrażowy ma także prawo zwracać się o opinię do specjalistów jeśli uzna to za stosowne. Wszelkie uzyskane w ten sposób informacje muszą być ujawniane obu Stronom, dając im możliwość zgłoszenia swoich uwag. Zainteresowane osoby fizyczne lub prawne mające swoją siedzibę na terytorium Stron mogą składać organowi arbitrażowemu raporty amicus curiae zgodnie z regulaminem wewnętrznym określonym w załączniku XXIV do niniejszego Układu.

Artykuł 320

Reguły interpretacji

Każdy organ arbitrażowy interpretuje postanowienia, o których mowa w art. 304 niniejszego Układu, zgodnie z zasadami interpretacji międzynarodowego prawa publicznego, łącznie z zasadami określonymi w Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów z 1969 r. W przypadku gdy zobowiązanie wynikające z niniejszego Układu jest identyczne ze zobowiązaniem wynikającym z Porozumienia WTO, organ arbitrażowy przyjmuje interpretację zgodną z każdą właściwą interpretacją określoną w decyzjach Organu Rozstrzygania Sporów WTO (zwanego dalej „DSB”). Decyzje organu arbitrażowego nie mogą rozszerzać ani ograniczać praw i obowiązków przewidzianych w niniejszym Układzie.

Artykuł 321

Decyzje i orzeczenia organu arbitrażowego

1. Organ arbitrażowy dokłada wszelkich starań, aby wszelkie jego decyzje podejmowane były w drodze konsensu. Jednak w przypadku, gdy decyzja nie może być podjęta w drodze konsensu, sprawa będąca przedmiotem decyzji rozstrzygana jest większością głosów. W żadnym jednak wypadku odrębne opinie arbitrów nie są publikowane.

2. Wszelkie decyzje organu arbitrażowego są wiążące dla Stron i nie ustanawiają żadnych praw ani obowiązków dla osób fizycznych lub prawnych. W decyzji podaje się ustalenia faktyczne, zastosowanie stosownych postanowień Układu oraz podstawowe uzasadnienie wszelkich ustaleń i wniosków. Komitet ds. Handlu podaje decyzje organu arbitrażowego do wiadomości publicznej w całości, chyba że postanowi inaczej.

Artykuł 322

Rozstrzyganie sporów dotyczących zbliżenia przepisów

1. Procedury określone w niniejszym artykule mają zastosowanie do sporów dotyczących interpretacji i stosowania postanowień niniejszego Układu dotyczących zbliżenia przepisów zawartych w rozdziale 3 (Bariery techniczne w handlu), rozdziale 4 (Środki sanitarne i fitosanitarne), rozdziale 5 (Ułatwienia celne i handlowe), rozdziale 6 (Zakładanie przedsiębiorstw, handel usługami i handel elektroniczny) i rozdziale 8 (Zamówienia publiczne) lub rozdziale 10 (Konkurencja) lub które w inny sposób nakłada na Stronę zobowiązanie określone przez odniesienie do przepisu prawa UE.

2. W przypadkach, w których w ramach sporu podnoszona jest kwestia interpretacji przepisów prawa UE, o których mowa w ust. 1, organ arbitrażowy nie podejmuje decyzji, lecz zwraca się o wydanie orzeczenia w sprawie do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W takich przypadkach terminy mające zastosowanie do decyzji organu arbitrażowego zostają zawieszone do czasu wydania orzeczenia przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest wiążące dla organu arbitrażowego.

Sekcja 4

Postanowienia ogólne

Artykuł 323

Arbitrzy

1. Komitet ds. Handlu nie później niż sześć miesięcy po wejściu w życie niniejszego Układu sporządza listę 15 osób zdolnych do pełnienia funkcji arbitra i wyrażających taką chęć. Każda ze Stron proponuje pięciu kandydatów na arbitrów. Obie Strony wybierają również pięć osób mających pełnić rolę przewodniczącego organu arbitrażowego, niebędących obywatelami żadnej ze Stron. Komitet ds. Handlu zapewnia, aby na liście znajdowała się zawsze taka liczba osób.

2. Lista ustanowiona zgodnie z ust. 1 niniejszego artykułu służy do wyboru składu organu arbitrażowego zgodnie z art. 307 niniejszego Układu. Znajdujący się na niej arbitrzy posiadają specjalistyczną wiedzę lub doświadczenie w dziedzinie prawa i handlu międzynarodowego.

3. Wszyscy arbitrzy powołani do organu arbitrażowego muszą być niezależni, działać w imieniu własnym i nie mogą przyjmować poleceń od jakiejkolwiek organizacji czy rządu oraz nie mogą być powiązani z rządem którejkolwiek ze Stron, a ich postępowanie powinno być zgodne z kodeksem postępowania znajdującym się w załączniku XXV do niniejszego Układu.

Artykuł 324

Związek z zobowiązaniami w ramach WTO

1. Korzystanie z postanowień niniejszego rozdziału dotyczących rozstrzygania sporów pozostaje bez uszczerbku dla wszelkich działań w ramach WTO, w tym również działań w zakresie rozstrzygania sporów.

2. Jednakże w przypadku gdy jedna ze Stron wszczęła w odniesieniu do konkretnego środka postępowanie o rozstrzygnięcie sporu –na mocy art. 306 ust. 1 niniejszego Układu albo na mocy Porozumienia WTO – do czasu zakończenia tego postępowania nie może ona wszcząć postępowania w sprawie rozstrzygnięcia sporu w odniesieniu do tego samego środka z tytułu drugiej z wymienionych podstaw prawnych. Ponadto Strona nie może dochodzić roszczeń z tytułu naruszenia zobowiązania, które jest identyczne na mocy niniejszego Układu i na mocy Porozumienia WTO, z tytułu obu podstaw prawnych. W takim przypadku, po wszczęciu postępowania o rozstrzygnięcie sporu, Strona nie może dochodzić w oparciu o drugą podstawę prawną roszczeń z tytułu naruszenia zobowiązania, które jest identyczne na mocy drugiego porozumienia, chyba że wybrana podstawa prawna z powodów proceduralnych lub sądowych nie umożliwia dokonania ustaleń dotyczących roszczeń związanych z naruszeniem tego zobowiązania.

3. Do celów ust. 2:

a) postępowanie w sprawie rozstrzygnięcia sporu na mocy Porozumienia WTO uznaje się za wszczęte z chwilą wniesienia przez jedną ze Stron wniosku o powołanie organu arbitrażowego na mocy art. 6 Uzgodnienia w sprawie zasad i procedur regulujących rozstrzyganie sporów zawartego w załączniku 2 do Porozumienia WTO (zwanego dalej „DSU”) i uznaje się je za zakończone, gdy DSB przyjmie sprawozdanie organu oraz, w zależności od przypadku, sprawozdanie Organu Apelacyjnego, zgodnie z art. 16 i art. 17 ust. 14 DSU; oraz

b) postępowanie w sprawie rozstrzygnięcia sporu na mocy niniejszego rozdziału uznaje się za wszczęte z chwilą wniesienia przez jedną ze Stron wniosku o powołanie organu arbitrażowego na mocy art. 306 ust. 1 niniejszego Układu i uznaje się je za zakończone, gdy organ arbitrażowy przekaże swoją decyzję Stronom oraz Komitetowi ds. Handlu.

4. Żadne z postanowień niniejszego rozdziału nie może wykluczać możliwości stosowania zawieszenia zobowiązań przez jedną ze Stron, jeżeli zezwala na to DSB. Nie można powoływać się na Porozumienie WTO w celu uniemożliwienia jednej ze Stron zawieszenia zobowiązań wynikających z niniejszego rozdziału.

Artykuł 325

Terminy

1. Wszystkie terminy określone w niniejszym rozdziale, łącznie z terminami powiadamiania o decyzjach przez organ arbitrażowy, liczy się w dniach kalendarzowych, począwszy od dnia następującego po wykonaniu czynności lub wystąpieniu zdarzenia, do którego się odnoszą.

2. Każdy termin, o którym mowa w niniejszym rozdziale, można przedłużyć za obopólnym porozumieniem Stron.

Artykuł 326

Zmiana rozdziału

Komitet ds. Handlu może zdecydować o wprowadzeniu zmian do niniejszego rozdziału, Regulaminu postępowania arbitrażowego określonego w załączniku XXIV do niniejszego Układu i Kodeksu postępowania członków organów arbitrażowych i mediatorów określonego w załączniku XXV do niniejszego Układu.

ROZDZIAŁ 15

Mechanizm mediacji

Artykuł 327

Cel i zakres

1. Celem niniejszego rozdziału jest ułatwienie znalezienia wspólnie uzgodnionego rozwiązania w drodze kompleksowej i szybkiej procedury przy pomocy mediatora.

2. Niniejszy rozdział stosuje się do wszelkich środków objętych zakresem rozdziału 1 tytuł IV niniejszego Układu (Traktowanie narodowe i dostęp towarów do rynku) negatywnie wpływających na handel między Stronami.

3. Niniejszy rozdział nie ma zastosowania do środków objętych zakresem rozdziału 6 (Zakładanie przedsiębiorstw, handel usługami i handel elektroniczny), rozdziału 7 (Płatności bieżące i przepływ kapitału), rozdziału 8 (Zamówienia publiczne), rozdziału 9 (Własność intelektualna) i rozdziału 13 (Handel i zrównoważony rozwój) niniejszego Układu. Komitet ds. Handlu może, po należytym rozpatrzeniu, podjąć decyzję o stosowaniu tego mechanizmu do któregokolwiek z tych sektorów.

Sekcja 1

Procedura w ramach mechanizmu mediacji

Artykuł 328

Wezwanie do udzielenia informacji

1. Przed rozpoczęciem procedury mediacji jedna ze Stron może w każdej chwili zwrócić się o informacje dotyczące środka negatywnie wpływającego na handel lub inwestycje między Stronami. Strona, do której taki wniosek jest skierowany, w ciągu 20 dni od dnia otrzymania wniosku przekazuje odpowiedź zawierającą jej uwagi dotyczące informacji zawartych w wezwaniu. Tam gdzie jest to możliwe, wezwanie i odpowiedź sporządza się w formie pisemnej.

2. W przypadku gdy Strona odpowiadająca uzna, że odpowiedź w ciągu 20 dni nie jest możliwa, informuje Stronę wnioskującą o przyczynach zwłoki oraz wskazuje najkrótszy czas, w którym będzie w stanie przedstawić swoją odpowiedź.

Artykuł 329

Rozpoczęcie procedury

1. Strona może w każdym momencie zwrócić się o rozpoczęcie procedury mediacji między Stronami. Taki wniosek składa się na ręce drugiej Strony w formie pisemnej. Wniosek musi być wystarczająco szczegółowy, aby jasno przedstawić zastrzeżenia Strony wnioskującej oraz:

a) wskazywać konkretny środek;

b) przedstawiać zestawienie domniemanych negatywnych skutków, które według Strony wnioskującej taki środek powoduje lub będzie powodował w odniesieniu do handlu lub inwestycji między Stronami; oraz

c) wyjaśniać, w jaki sposób według Strony wnioskującej takie skutki dla handlu są związane z danym środkiem.

2. Strona, do której taki wniosek jest skierowany, przychylnie go rozważa i zatwierdza lub odrzuca wniosek na piśmie w ciągu 10 dni od jego otrzymania.

Artykuł 330

Wybór mediatora

1. Po rozpoczęciu procedury mediacji Strony dokładają starań, aby wyznaczyć mediatora nie później niż w ciągu 15 dni od otrzymania odpowiedzi na wniosek.

2. Jeżeli Strony nie są w stanie wyznaczyć mediatora w ustalonym terminie, każdakolwiek ze Stron może zwrócić się do przewodniczącego Komitetu ds. Handlu lub osoby przez niego delegowanej o wyznaczenie mediatora w drodze losowania z listy kandydatów ustanowionej na mocy art. 323 niniejszego Układu. Przedstawiciele obu Stron sporu zapraszani są z odpowiednim wyprzedzeniem do uczestnictwa w losowaniu. W każdym wypadku losowanie przeprowadza się w obecności Strony/Stron.

3. Przewodniczący Komitetu ds. Handlu lub osoba przez niego delegowana wyznaczają mediatora w ciągu pięciu dni roboczych od dnia złożenia przez którąkolwiek ze Stron wniosku, o którym mowa w ust. 2.

4. Jeżeli lista przewidziana w art. 323 niniejszego Układu nie zostanie sporządzona do czasu złożenia wniosku zgodnie z ust. 2 niniejszego artykułu, mediator zostanie wybrany losowo spośród osób formalnie zaproponowanych przez jedną ze Stron lub obie Strony.

5. Strony mogą uzgodnić, że mediatorem jest obywatel jednej ze Stron.

6. Mediator w bezstronny i przejrzysty sposób pomaga Stronom w osiągnięciu jasności w odniesieniu do środka i jego możliwych skutków dla handlu oraz w opracowaniu wspólnie uzgodnionego rozwiązania. Kodeks postępowania określony w załączniku XXV do niniejszego Układu stosuje się do mediatorów zgodnie z postanowieniami tego kodeksu. Stosuje się także odpowiednio zasady 3–7 (zawiadomienia) oraz 41–46 (tłumaczenie i obliczanie terminów) regulaminu wewnętrznego określonego w załączniku XXIV do niniejszego Układu.

Artykuł 331

Zasady dotyczące procedury mediacji

1. W ciągu 10 dni od wyznaczenia mediatora Strona, która wszczęła procedurę mediacji, przedstawia mediatorowi i drugiej Stronie w formie pisemnej szczegółowy opis problemu, a w szczególności opis funkcjonowania odnośnego środka i jego skutków dla handlu. W ciągu 20 dni od dnia dostarczenia takiego opisu druga Strona może w formie pisemnej przedstawić swoje uwagi do niego. W opisie lub w uwagach każda ze Stron może zawrzeć wszelkie informacje, które uzna za istotne.

2. Mediator może podjąć decyzję w sprawie najwłaściwszego sposobu osiągnięcia jasności w odniesieniu do środka i jego ewentualnego wpływu na handel. Mediator może w szczególności organizować spotkania między Stronami, konsultować się ze Stronami wspólnie lub indywidualnie, zwrócić się o pomoc do odpowiednich ekspertów i zainteresowanych stron lub konsultować się z nimi oraz zapewnić wszelkie dodatkowe wsparcie, o które wystąpią Strony. Zanim jednak mediator zwróci się o pomoc do odpowiednich ekspertów i zainteresowanych stron lub skonsultuje się z nimi, przeprowadza on konsultacje ze Stronami.

3. Mediator może zaoferować doradztwo i zaproponować rozwiązanie do rozważenia przez Strony, które mogą zaakceptować lub odrzucić proponowane rozwiązanie lub porozumieć się co do innego rozwiązania. Mediator nie doradza jednak i nie przedstawia uwag w sprawie zgodności odnośnego środka z niniejszym Układem.

4. Procedura zostaje przeprowadzona na terytorium Strony, do której skierowany był wniosek, lub w jakimkolwiek innym wspólnie uzgodnionym miejscu lub w jakikolwiek inny wspólnie uzgodniony sposób.

5. Strony dokładają starań, aby osiągnąć wspólnie uzgodnione rozwiązanie w ciągu 60 dni od wyznaczenia mediatora. W oczekiwaniu na ostateczne porozumienie Strony mogą rozważyć ewentualne rozwiązania tymczasowe, zwłaszcza w sytuacji, gdy środek dotyczy towarów szybko psujących się.

6. Rozwiązanie może zostać przyjęte w drodze decyzji Komitetu ds. Handlu. Każda ze Stron może uzależnić takie rozwiązanie od zakończenia jakichkolwiek niezbędnych procedur wewnętrznych. Wspólnie uzgodnione rozwiązania są udostępniane publicznie. Wersja dostępna publicznie może jednak nie zawierać informacji uznanych za poufne przez jedną ze Stron.

7. Procedura zostaje zakończona:

a) poprzez przyjęcie przez Strony wspólnie uzgodnionego rozwiązania, w dniu jego przyjęcia;

b) poprzez wydanie przez mediatora po konsultacji ze Stronami pisemnego oświadczenia stwierdzającego, że dalsze próby mediacji byłyby bezskuteczne;

c) poprzez wydanie przez Stronę pisemnego oświadczenia po przeanalizowaniu wspólnie uzgodnionych rozwiązań w ramach procedury mediacji oraz po rozważeniu przez mediatora wszelkich porad i proponowanych rozwiązań; lub

d) na jakimkolwiek etapie procedury za zgodą obu Stron.

Sekcja 2

Wdrożenie

Artykuł 332

Wdrożenie wspólnie uzgodnionego rozwiązania

1. W przypadku gdy Strony uzgodniły rozwiązanie, każda ze Stron podejmuje środki niezbędne do wdrożenia takiego wspólnie uzgodnionego rozwiązania w uzgodnionym terminie.

2. Strona wdrażająca informuje drugą Stronę w formie pisemnej o wszelkich działaniach lub środkach podjętych w celu wdrożenia wspólnie uzgodnionego rozwiązania.

3. Na wniosek Stron mediator przedstawia im w formie pisemnej projekt sprawozdania merytorycznego zawierającego streszczenie:

a) środka stanowiącego przedmiot procedur;

b) przeprowadzonych procedur; oraz

c) wszelkich wspólnie uzgodnionych rozwiązań stanowiących ostateczny rezultat tych procedur, w tym ewentualnych rozwiązań tymczasowych.

Mediator daje Stronom 15 dni na przedstawienie uwag do projektu sprawozdania. Po rozpatrzeniu uwag przedstawionych przez Strony w tym terminie mediator przekazuje Stronom w ciągu 15 dni w formie pisemnej ostateczne sprawozdanie merytoryczne. Sprawozdanie merytoryczne nie zawiera jakiejkolwiek interpretacji postanowień niniejszego Układu.

Sekcja 3

Postanowienia ogólne

Artykuł 333

Związek z rozstrzyganiem sporów

1. Celem procedury w ramach niniejszego mechanizmu mediacji nie jest stanowienie podstawy dla procedur rozstrzygania sporów zgodnie z niniejszym Układem lub jakąkolwiek inną umową. W ramach takich procedur rozstrzygania sporów Strona nie może przedstawiać jako dowód ani opierać się na żadnej z poniższych kwestii, a organ nie może ich uwzględniać:

a) stanowisk zajętych przez drugą Stronę w czasie procedury mediacji;

b) faktu, że druga Strona wykazała gotowość do akceptacji rozwiązania w stosunku do środka objętego mediacją; lub

c) porad udzielonych lub propozycji złożonych przez mediatora.

2. Mechanizm mediacji pozostaje bez uszczerbku dla praw i obowiązków Stron wynikających z postanowień dotyczących rozstrzygania sporów.

3. O ile Strony nie postanowią inaczej oraz bez uszczerbku dla art. 331 ust. 6 niniejszego Układu, wszystkie etapy procedury, w tym wszelkie porady lub zaproponowane rozwiązanie, są poufne. Każda Strona może jednak podać do wiadomości publicznej informację o toczącej się mediacji.

Artykuł 334

Terminy

Każdy termin, o którym mowa w niniejszym rozdziale, można zmienić za obopólnym porozumieniem Stron tych procedur.

Artykuł 335

Koszty

1. Każda ze Stron ponosi własne wydatki wynikające z udziału w procedurze mediacji.

2. Strony dzielą między siebie na równych zasadach wydatki związane z kwestiami organizacyjnymi, w tym wynagrodzenie i wydatki mediatora, każdego asystenta mediatora oraz, w przypadku gdy Strony nie są w stanie porozumieć się co do wspólnego języka roboczego, wszelkie koszty związane z tłumaczeniem. Wynagrodzenie mediatora musi być zgodne z postanowieniami ust. 8 załącznika XXIV do niniejszego Układu w sprawie wynagrodzenia przewodniczącego organu arbitrażowego.

Artykuł 336

Przegląd

Pięć lat po dniu wejścia w życie niniejszego Układu, w świetle zdobytego doświadczenia i rozwoju odpowiedniego mechanizmu w ramach WTO, Strony konsultują się nawzajem w sprawie potrzeby wprowadzenia zmian do mechanizmu mediacji.

TYTUŁ V

WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA I SEKTOROWA

ROZDZIAŁ 1

Współpraca w sektorze energetycznym, w tym kwestie dotyczące energii jądrowej

Artykuł 337

1. Strony zgodnie postanawiają kontynuować i zintensyfikować swoją dotychczasową współpracę w kwestiach energetycznych na rzecz poprawy bezpieczeństwa, konkurencyjności i zrównoważenia energetyki, co ma kluczowe znaczenie dla sprzyjania wzrostowi gospodarczemu, a także zmierzać do integracji rynku, w tym poprzez stopniowe zbliżenie w sektorze energetyki oraz poprzez uczestnictwo w regionalnej współpracy energetycznej. We współpracy regulacyjnej uwzględnia się potrzebę zapewnienia odpowiednich obowiązków świadczenia usługi publicznej, w tym działań mających na celu informowanie obywateli i ich ochronę przed nieuczciwymi praktykami handlowymi, a także dostęp konsumentów, w tym obywateli w najtrudniejszej sytuacji, do przystępnej cenowo energii.

2. Współpraca taka opiera się na kompleksowym partnerstwie i odbywa się na zasadach obustronnego interesu, wzajemności, przejrzystości i przewidywalności, zgodnie z zasadami gospodarki rynkowej, Traktatem karty energetycznej z 1994 r., Protokołem ustaleń w sprawie współpracy w dziedzinie energetyki oraz innymi umowami wielostronnymi i odnośnymi umowami dwustronnymi.

Artykuł 338

Wzajemna współpraca obejmuje między innymi następujące obszary:

a) realizacja strategii i polityk w dziedzinie energetyki oraz opracowywanie prognoz i scenariuszy, a także doskonalenie systemu ewidencji statystycznej w sektorze energetyki na podstawie terminowej wymiany informacji dotyczącej bilansów i przepływów energii, zgodnie z praktykami międzynarodowymi, a także rozwój infrastruktury;

b) ustanawianie skutecznych mechanizmów postępowania w duchu solidarności w przypadku ewentualnych kryzysów energetycznych;

c) modernizacja i doskonalenie istniejącej infrastruktury energetycznej służącej wspólnym interesom, w tym mocy produkcyjnych służących wytwarzaniu energii, a także poprawa integralności i bezpieczeństwa sieci energetycznych oraz stopniowa integracja ukraińskiej sieci energii elektrycznej z siecią europejską, jak również pełne odrestaurowanie infrastruktury tranzytu energii elektrycznej i instalacja transgranicznych systemów pomiaru na zewnętrznych granicach Ukrainy oraz stworzenie nowej infrastruktury energetycznej służącej wspólnym interesom w celu dywersyfikacji źródeł, dostawców, tras i metod transportu energii w sposób oszczędny i przyjazny środowisku;

d) rozwój rynków energii charakteryzujących się konkurencyjnością, przejrzystością i brakiem dyskryminacji zgodnie z zasadami i normami UE w drodze reform regulacyjnych;

e) współpraca w ramach Traktatu o Wspólnocie Energetycznej z 2005 r.;

f) zwiększanie i wzmacnianie długoterminowej stabilności i bezpieczeństwa w zakresie handlu energią, tranzytu, badań, wydobycia, rafinacji, produkcji, magazynowania, transportu, przesyłu, dystrybucji i wprowadzania do obrotu lub sprzedaży energii lub materiałów i produktów energetycznych w sposób przynoszący wzajemne korzyści i niedyskryminacyjny, zgodnie z międzynarodowymi zasadami, w tym Traktatem karty energetycznej z 1994 r., Porozumieniem WTO i niniejszym Układem;

g) tworzenie atrakcyjnych i stabilnych warunków do inwestowania poprzez rozwiązywanie kwestii instytucjonalnych, prawnych, fiskalnych i innych oraz sprzyjanie wzajemnym inwestycjom w dziedzinie energetyki w sposób niedyskryminacyjny;

h) efektywna współpraca z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym (EBI), Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju (EBOR) i innymi międzynarodowymi organizacjami i instrumentami finansowymi w celu wspierania współpracy między Stronami w dziedzinie energetyki;

i) promowanie efektywności energetycznej i oszczędności energii, w tym poprzez tworzenie polityki dotyczącej efektywności energetycznej oraz ram prawnych i regulacyjnych w celu osiągnięcia znacznych udoskonaleń odpowiadających normom UE, w tym w zakresie efektywnego wytwarzania, produkcji, transportu, dystrybucji i wykorzystania energii zgodnie z funkcjonowaniem mechanizmów rynkowych, a także efektywnego wykorzystywania energii w urządzeniach, oświetleniu i budynkach;

j) rozwój i wspieranie oszczędnego i bezpiecznego dla środowiska wykorzystywania odnawialnych źródeł energii i paliw alternatywnych, w tym produkcja zrównoważonych biopaliw, a także współpraca w kwestiach regulacyjnych, certyfikacji i normalizacji, jak również w zakresie rozwoju technicznego i handlowego;

k) promowanie wspólnego mechanizmu wdrażania w ramach protokołu z Kioto do Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z 1997 r. w celu zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych poprzez projekty w dziedzinie efektywności energetycznej i energii odnawialnych;

l) współpraca naukowa i techniczna oraz wymiana informacji na rzecz rozwoju i doskonalenia technologii produkcji, transportu, dostaw i wykorzystywania końcowego energii, ze szczególnym uwzględnieniem technologii sprzyjających efektywności energetycznej i przyjaznych dla środowiska, w tym wychwytywania i magazynowania dwutlenku węgla oraz efektywnych i czystych technologii węglowych, zgodnie z ugruntowanymi zasadami określonymi między innymi w Umowie w sprawie współpracy naukowej i technologicznej między Wspólnotą Europejską a Ukrainą;

m) współpraca na forum europejskich i międzynarodowych organów normalizacyjnych w dziedzinie energetyki.

Artykuł 339

Strony wymieniają się informacjami i doświadczeniami oraz zapewniają odpowiednie wsparcie procesu reform regulacyjnych, obejmujących restrukturyzację sektora węgla (energetycznego, koksującego i brunatnego) w celu zwiększenia jego konkurencyjności, zwiększenia bezpieczeństwa kopalń i bezpieczeństwa pracy oraz zmniejszenia wpływu na środowisko, przy uwzględnieniu wpływu regionalnego i społecznego. W celu zwiększenia efektywności, konkurencyjności i zrównoważenia proces restrukturyzacji musi obejmować cały łańcuch wartości węgla, tj. od wydobycia poprzez produkcję i przetwarzanie po konwersję i gospodarowanie pozostałościami po przetwarzaniu i spalaniu węgla. Podejście to obejmuje odzyskiwanie i wykorzystywanie metanu uwalnianego w kopalniach węgla, jak również w toku działań związanych z ropą naftową i gazem, na składowiskach odpadów oraz w sektorze rolnym, zgodnie z „Globalną Inicjatywą w Sprawie Metanu”, w której Strony są partnerami.

Artykuł 340

Strony niniejszym ustanawiają mechanizm wczesnego ostrzegania, określony w załączniku XXVI do rozdziału 1 (Współpraca w sektorze energetycznym, w tym kwestie dotyczące energii jądrowej) tytułu V (Współpraca gospodarcza i sektorowa) niniejszego Układu.

Artykuł 341

Stopniowe zbliżanie przepisów dokonywane jest zgodnie z harmonogramem przedstawionym w załączniku XXVII do niniejszego Układu.

Artykuł 342

1. Współpraca w sektorze cywilnego wykorzystania energii jądrowej odbywa się poprzez wdrażanie szczególnych umów w tej dziedzinie, zawartych lub które zostaną zawarte przez Strony, zgodnie z odpowiednimi uprawnieniami i kompetencjami UE i jej państw członkowskich, lub Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Euratom) i jej państw członkowskich oraz zgodnie z procedurami prawnymi każdej ze Stron.

2. W ramach tej współpracy zapewnia się wysoki poziom bezpieczeństwa jądrowego, czyste i pokojowe wykorzystanie energii jądrowej, obejmujące wszystkie rodzaje działalności w zakresie cywilnego wykorzystania energii jądrowej i etapy cyklu paliwowego, w tym produkcję materiałów jądrowych i handel nimi, aspekty bezpieczeństwa energetyki jądrowej, a także gotowość w przypadku sytuacji wyjątkowych oraz kwestie związane ze zdrowiem i ochroną środowiska oraz nieproliferacją. W tym kontekście współpraca obejmie również dalszy rozwój polityki oraz ram prawnych i regulacyjnych opierających się na prawodawstwie i praktykach UE, a także na normach Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA). Strony promują cywilne badania naukowe w dziedzinach bezpieczeństwa jądrowego i ochrony fizycznej obiektów jądrowych, w tym wspólną działalność badawczo-rozwojową oraz szkolenie i mobilność naukowców.

3. W ramach współpracy uwzględnia się problemy będące skutkami katastrofy w Czarnobylu, a także likwidację elektrowni jądrowej w Czarnobylu, w szczególności:

a) plan realizacji powłoki ochronnej (SIP) w celu przekształcenia obecnej, uszkodzonej osłony reaktora nr 4 w system bezpieczny dla środowiska;

b) gospodarowanie zużytym paliwem jądrowym;

c) usuwanie skażenia terenu;

d) gospodarowanie odpadami radioaktywnymi;

e) monitorowanie środowiska;

f) pozostałe obszary, które mogą być przedmiotem wspólnych uzgodnień, takie jak medyczne, naukowe, gospodarcze, regulacyjne, społeczne i administracyjne aspekty działań na rzecz ograniczenia skutków katastrofy.

ROZDZIAŁ 2

Współpraca makroekonomiczna

Artykuł 343

UE i Ukraina ułatwiają proces reform gospodarczych poprzez współpracę mającą na celu lepsze zrozumienie podstawowych zasad rządzących ich systemami gospodarczymi oraz formułowanie i realizację polityki gospodarczej w gospodarkach rynkowych. Ukraina dąży do stworzenia sprawnie działającej gospodarki rynkowej oraz stopniowego zbliżenia swojej polityki do polityki UE, zgodnie z podstawowymi zasadami stabilności makroekonomicznej, zdrowych finansów publicznych i trwałej równowagi płatniczej.

Artykuł 344

Aby osiągnąć cele określone w art. 343 niniejszego Układu Strony współpracują w zakresie:

a) wymiany informacji dotyczących wyników i prognoz makroekonomicznych oraz strategii rozwoju;

b) wspólnej analizy kwestii ekonomicznych będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, w tym środków polityki gospodarczej oraz instrumentów ich realizacji, takich jak metod prognozowania gospodarczego i opracowywania strategicznych dokumentów politycznych, w celu usprawnienia procesów kształtowania polityki na Ukrainie zgodnie z zasadami i praktyką UE;

c) wymiany wiedzy specjalistycznej w dziedzinie makroekonomii;

d) współpraca obejmie również wymianę informacji dotyczących zasad i funkcjonowania Europejskiej Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW).

Artykuł 345

W kwestiach objętych rozdziałem 2 tytułu V (Współpraca gospodarcza i sektorowa) niniejszego Układu prowadzony będzie regularny dialog.

ROZDZIAŁ 3

Zarządzanie finansami publicznymi: polityka budżetowa, kontrola wewnętrzna i audyt zewnętrzny

Artykuł 346

Współpraca w dziedzinie zarządzania finansami publicznymi ma na celu zapewnienie rozwoju polityki budżetowej oraz zdrowych systemów publicznej kontroli wewnętrznej i audytu zewnętrznego w oparciu o międzynarodowe standardy i w sposób zgodny z podstawowymi zasadami rozliczalności, przejrzystości, oszczędności, efektywności i skuteczności.

Artykuł 347

Strony wymieniają informacje, doświadczenia i najlepsze praktyki oraz podejmują inne działania, w szczególności w następujących zakresach:

1. W dziedzinie polityki budżetowej:

a) rozwój systemu średnioterminowych prognoz i planów budżetowych;

b) udoskonalenie podejść zorientowanych na program w procesie budżetowym oraz analiza efektywności i skuteczności realizacji programów budżetowych;

c) poprawa wymiany informacji i doświadczeń dotyczących planowania i realizacji budżetu oraz długu publicznego.

2. W dziedzinie audytu zewnętrznego:

– wdrożenie standardów i metod Międzynarodowej Organizacji Najwyższych Organów Kontroli (INTOSAI) oraz wymiana najlepszych praktyk UE w dziedzinie kontroli zewnętrznej i audytu finansów publicznych, ze szczególnym uwzględnieniem niezależności odpowiednich organów Stron;

3. W dziedzinie publicznej wewnętrznej kontroli finansowej:

– dalszy rozwój systemu publicznej wewnętrznej kontroli finansowej poprzez harmonizację z przyjętymi na szczeblu międzynarodowym standardami (Instytutu Audytorów Wewnętrznych (IIA), Międzynarodowej Federacji Księgowych (IFAC), INTOSAI) i metodami, a także najlepszą praktyką UE w zakresie kontroli wewnętrznej i audytu wewnętrznego w podmiotach państwowych.

4. W dziedzinie zwalczania nadużyć finansowych:

– doskonalenie metod zwalczania nadużyć finansowych i korupcji oraz zapobiegania im w obszarze objętym rozdziałem 3 tytułu V (Współpraca gospodarcza i sektorowa) niniejszego Układu, w tym współpraca między odpowiednimi organami administracyjnymi.

Artykuł 348

W kwestiach objętych rozdziałem 3 tytułu V (Współpraca gospodarcza i sektorowa) niniejszego Układu prowadzony będzie regularny dialog.

ROZDZIAŁ 4

Podatki

Artykuł 349

Strony współpracują w celu zwiększania dobrej administracji w dziedzinie podatków z myślą o dalszej poprawie stosunków gospodarczych, handlu, inwestycji i uczciwej konkurencji.

Artykuł 350

W odniesieniu do art. 349 niniejszego Układu Strony uznają zasady dobrej administracji w dziedzinie podatków, czyli zasady przejrzystości, wymiany informacji i uczciwej konkurencji podatkowej, przyjęte przez państwa członkowskie na poziomie UE, oraz zobowiązują się do wdrażania tych zasad. W tym celu, bez uszczerbku dla kompetencji UE i państw członkowskich, Strony udoskonalą współpracę międzynarodową w dziedzinie podatków, usprawniają pobór należnych podatków oraz opracowują środki skutecznego wdrażania wyżej wymienionych zasad.

Artykuł 351

Strony zwiększają i zacieśniają również swoją współpracę zmierzającą do poprawy i rozwoju systemu podatkowego i administracji podatkowej Ukrainy, łącznie z poprawą zdolności w zakresie poboru i kontroli, ze szczególnym naciskiem na procedury zwrotu podatku od wartości dodanej (VAT) w celu uniknięcia kumulowania zaległości, zapewnienia skutecznego poboru podatków i zwiększenia skuteczności zwalczania oszustw podatkowych i unikania opodatkowania. Strony dążą do zwiększenia współpracy i wymiany doświadczeń w zakresie zwalczania oszustw podatkowych, w szczególności oszustwa karuzelowego.

Artykuł 352

Strony rozwijają swoją współpracę i harmonizują politykę w zakresie przeciwdziałania oszustwom i przemytowi produktów podlegających akcyzie oraz w zakresie zwalczania takich praktyk. Współpraca ta obejmuje między innymi stopniowe zbliżenie stawek akcyzy na wyroby tytoniowe w maksymalnym możliwym zakresie, z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z kontekstu regionalnego, w tym w ramach dialogu na poziomie regionalnym i zgodnie z Ramową konwencją Światowej Organizacji Zdrowia o ograniczeniu użycia tytoniu z 2003 r. W tym celu Strony będą dążyć do zacieśnienia współpracy w kontekście regionalnym.

Artykuł 353

Dokonuje się stopniowego zbliżenia do struktury podatków określonej w dorobku prawnym UE zgodnie z załącznikiem XXVIII do niniejszego Układu.

Artykuł 354

W kwestiach objętych rozdziałem 4 tytułu V (Współpraca gospodarcza i sektorowa) niniejszego Układu prowadzony będzie regularny dialog.

ROZDZIAŁ 5

Statystyka

Artykuł 355

Strony rozwijają i wzmacniają współpracę w kwestiach statystycznych, przyczyniając się w ten sposób do realizacji długoterminowego celu dostarczania terminowych, porównywalnych w skali międzynarodowej i rzetelnych danych statystycznych. Trwały, efektywny i zawodowo niezależny krajowy system statystyczny powinien dostarczać informacje istotne dla obywateli, przedsiębiorstw i decydentów na Ukrainie i w UE, umożliwiając im tym samym podejmowanie świadomych decyzji. Krajowy system statystyczny powinien być zgodny z podstawowymi zasadami ONZ dotyczącymi statystyk urzędowych, z uwzględnieniem dorobku prawnego UE w zakresie statystyki, w tym Europejskiego kodeksu praktyk statystycznych, w celu harmonizacji krajowego systemu statystycznego z normami i standardami europejskimi. Dorobek prawny w dziedzinie statystyki przedstawiany jest w aktualizowanym corocznie Kompendium wymogów statystycznych, które Strony uznają za załącznik do niniejszego Układu (załącznik XXIX).

Artykuł 356

Celem współpracy jest:

a) dalsze zwiększanie zdolności krajowego systemu statystycznego, ze szczególną koncentracją na solidnych podstawach prawnych, odpowiedniej polityce rozpowszechniania danych i metadanych oraz formie przystępnej dla użytkownika;

b) stopniowe zbliżenie systemu statystycznego Ukrainy do Europejskiego Systemu Statystycznego;

c) usprawnienie przekazywania danych do UE z uwzględnieniem stosowania odpowiednich metodologii międzynarodowych i europejskich, w tym klasyfikacji;

d) zwiększanie kwalifikacji zawodowych krajowych kadr statystycznych i ich potencjału w dziedzinie zarządzania w celu ułatwienia stosowania standardów statystycznych UE i przyczynienia się do rozwoju systemu statystycznego Ukrainy;

e) wymiana doświadczeń między Stronami w zakresie rozwoju wiedzy specjalistycznej w dziedzinie statystyki;

f) promowanie kompleksowej kontroli jakości wszystkich procesów sporządzania statystyk i ich rozpowszechniania.

Artykuł 357

Strony współpracują w ramach Europejskiego Systemu Statystycznego, w ramach którego Eurostat jest organem statystycznym UE. Współpraca ta koncentruje się między innymi na następujących obszarach:

a) statystyki dotyczące ludności, w tym spisy powszechne;

b) statystyki rolne, w tym spisy rolne i statystyki dotyczące środowiska;

c) statystyki działalności gospodarczej, w tym rejestry działalności gospodarczej i wykorzystywanie źródeł administracyjnych do celów statystycznych;

d) energetyka, w tym bilanse energetyczne;

e) rachunki narodowe;

f) statystyki handlu zagranicznego;

g) statystyki regionalne;

h) kompleksowa kontrola jakości wszystkich procesów sporządzania statystyk i ich rozpowszechniania.

Artykuł 358

Strony między innymi wymieniają informacje i wiedzę specjalistyczną oraz rozwijają współpracę, z uwzględnieniem uzyskanych już doświadczeń w zakresie reformy systemu statystycznego w ramach różnych programów pomocy. Podejmowane działania powinny zmierzać do dalszego stopniowego zbliżenia do dorobku prawnego UE na podstawie krajowej strategii rozwoju systemu statystycznego Ukrainy, z uwzględnieniem rozwoju Europejskiego Systemu Statystycznego. W ramach procesu tworzenia danych statystycznych nacisk będzie położony na dalszy rozwój badań reprezentacyjnych, z uwzględnieniem konieczności ograniczenia obciążenia respondentów. Dane mają być adekwatne do celów opracowywania i monitorowania polityk we wszystkich kluczowych dziedzinach życia społecznego i gospodarczego.

Artykuł 359

W kwestiach objętych rozdziałem 5 tytułu V (Współpraca gospodarcza i sektorowa) niniejszego Układu prowadzi się regularny dialog. Przedstawiciele Ukrainy powinni być dopuszczani, w zakresie, w jakim jest to możliwe, do udziału w działaniach podejmowanych w ramach Europejskiego Systemu Statystycznego na normalnych zasadach uczestnictwa przedstawicieli państw trzecich.

ROZDZIAŁ 6

Środowisko

Artykuł 360

Strony rozwijają i wzmacniają współpracę w kwestiach dotyczących środowiska, przyczyniając się w ten sposób do realizacji długoterminowego celu zrównoważonego rozwoju i zielonej gospodarki. Lepsza ochrona środowiska powinna przynieść korzyści obywatelom i przedsiębiorstwom na Ukrainie i w UE, w tym dzięki poprawie zdrowia publicznego, ochronie zasobów naturalnych, zwiększonej efektywności gospodarczej i środowiskowej, włączeniu ochrony środowiska do innych obszarów polityki oraz zwiększeniu produkcji dzięki stosowaniu nowoczesnych technologii. Współpraca ma przebiegać w najlepszym interesie Stron na zasadach równości i obopólnej korzyści, z uwzględnieniem wzajemnych zależności między Stronami w dziedzinie ochrony środowiska oraz umów wielostronnych w tym obszarze.

Artykuł 361

Współpraca zmierza do zachowania, ochrony, poprawy i przywracania jakości środowiska, ochrony zdrowia ludzi, rozważnego i racjonalnego korzystania z zasobów naturalnych oraz promowania środków na szczeblu międzynarodowym w zakresie rozwiązywania regionalnych lub globalnych problemów środowiska, między innymi w następujących dziedzinach:

a) zmiana klimatu;

b) zarządzanie w zakresie środowiska i kwestie horyzontalne, w tym kształcenie i szkolenie, a także dostęp do informacji o środowisku i procesów decyzyjnych;

c) jakość powietrza;

d) jakość wód i gospodarka zasobami wodnymi, w tym środowisko morskie;

e) gospodarka odpadami i zasobami;

f) ochrona przyrody, w tym zachowanie i ochrona bioróżnorodności i różnorodności krajobrazu (sieci ekologiczne);

g) zanieczyszczenia przemysłowe i zagrożenia przemysłowe;

h) chemikalia;

i) organizmy modyfikowane genetycznie, w tym w rolnictwie;

j) zagrożenie hałasem;

k) ochrona cywilna, w tym zagrożenia naturalne i spowodowane przez człowieka;

l) środowisko miejskie;

m) opłaty środowiskowe.

Artykuł 362

1. Strony między innymi:

a) wymieniają się informacjami i wiedzą specjalistyczną;

b) prowadzą wspólne działania badawcze oraz wymianę informacji dotyczących czystszych technologii;

c) planują działania na wypadek klęsk i innych sytuacji nagłych;

d) prowadzą wspólne działania na poziomie regionalnym i międzynarodowym, w tym w stosownych przypadkach w odniesieniu do umów wielostronnych w dziedzinie środowiska ratyfikowanych przez Strony oraz wspólnych działań w ramach właściwych agencji.

2. Strony poświęcają szczególną uwagę kwestiom transgranicznym.

Artykuł 363

Stopniowe zbliżenie prawodawstwa ukraińskiego do prawa i polityki UE w dziedzinie środowiska odbywa się zgodnie z załącznikiem XXX do niniejszego Układu.

Artykuł 364

Współpraca w sektorze ochrony ludności odbywa się poprzez wdrażanie szczególnych umów w tej dziedzinie, zawartych przez Strony zgodnie z odpowiednimi uprawnieniami i kompetencjami UE i jej państw członkowskich oraz zgodnie z procedurami prawnymi poszczególnych Stron. Współpraca ta ma na celu między innymi:

a) ułatwienie wzajemnej pomocy w sytuacjach nagłych;

b) całodobowa wymiana wczesnych ostrzeżeń i aktualnych informacji o transgranicznych sytuacjach nagłych, w tym wniosków o pomoc i ofert pomocy;

c) ocenę wpływu klęsk na środowisko;

d) zapraszanie ekspertów na specjalistyczne warsztaty techniczne i sympozja poświęcone kwestiom ochrony ludności;

e) doraźne zapraszanie obserwatorów na poszczególne ćwiczenia i szkolenia organizowane przez UE lub Ukrainę;

f) zacieśnianie obecnej współpracy w zakresie najbardziej skutecznego wykorzystania dostępnych możliwości ochrony ludności.

Artykuł 365

Współpraca obejmuje między innymi następujące cele:

a) opracowanie ogólnej strategii w dziedzinie środowiska, obejmującej zaplanowane reformy instytucjonalne (wraz z harmonogramami) służące zapewnieniu wdrożenia i egzekwowania prawodawstwa w dziedzinie środowiska; podział kompetencji organów w dziedzinie środowiska na poziomie krajowym, regionalnym i gminnym; stworzenie procedur podejmowania i wdrażania decyzji; opracowanie procedur służących promowaniu uwzględniania kwestii środowiska w innych obszarach polityki; określenie niezbędnych zasobów kadrowych i finansowych oraz mechanizmu przeglądu;

b) opracowanie strategii sektorowych w dziedzinie jakości powietrza, jakości wód i zarządzania zasobami wodnymi, w tym środowiskiem morskim, gospodarki odpadami i zasobami, ochrony przyrody, zanieczyszczenia przemysłowego, zagrożeń przemysłowych i chemikaliów, w tym wyraźne określenie harmonogramów i etapów wdrożenia, zakresów odpowiedzialności administracyjnej oraz strategii finansowych w zakresie inwestycji w infrastrukturę i technologie;

c) opracowanie i realizacja polityki w zakresie zmiany klimatu, w szczególności zgodnie z wykazem w załączniku XXXI do niniejszego Układu.

Artykuł 366

W kwestiach objętych rozdziałem 6 tytułu V (Współpraca gospodarcza i sektorowa) niniejszego Układu prowadzony będzie regularny dialog.

ROZDZIAŁ 7

Transport

Artykuł 367

Strony:

a) rozszerzają i zacieśniają współpracę w dziedzinie transportu w celu przyczynienia się do rozwoju zrównoważonych systemów transportu;

b) promują efektywne i bezpieczne funkcjonowanie transportu oraz intermodalność i interoperacyjność systemów transportu;

c) dokładają starań w celu poprawy połączeń transportowych między swoimi terytoriami.

Artykuł 368

1. Współpraca między Stronami zmierza do ułatwienia restrukturyzacji i modernizacji sektora transportu na Ukrainie i stopniowego zbliżenia do standardów funkcjonowania i polityk porównywalnych ze standardami i politykami w UE, w szczególności poprzez wdrożenie środków określonych w załączniku XXXII do niniejszego Układu, bez uszczerbku dla zobowiązań wynikających z poszczególnych umów zawartych między Stronami w dziedzinie transportu. Wdrażanie wyżej wspomnianych środków nie może stać w sprzeczności z prawami i zobowiązaniami Stron w ramach umów międzynarodowych, których są one stronami, ani z ich uczestnictwem w organizacjach międzynarodowych.

2. Współpraca zmierza również do poprawy przepływu pasażerów i towarów oraz zwiększenia płynności przepływów transportowych między Ukrainą, UE i państwami trzecimi w regionie poprzez likwidację przeszkód administracyjnych, technicznych, transgranicznych i innych, poprawę stanu sieci transportowych i modernizację infrastruktury, w szczególności na głównych osiach łączących Strony. Współpraca obejmuje działania zmierzające do ułatwienia przekraczania granic.

3. Współpraca obejmuje wymianę informacji i wspólne działania:

– na poziomie regionalnym, w szczególności z uwzględnieniem postępu osiągniętego w ramach różnych umów dotyczących współpracy regionalnej w dziedzinie transportu, takich jak panel Partnerstwa Wschodniego ds. transportu, korytarz transportowy Europa-Kaukaz-Azja (TRACECA), proces z Baku i inne inicjatywy w zakresie transportu;

– na poziomie międzynarodowym, w tym w odniesieniu do międzynarodowych organizacji w dziedzinie transportu oraz umów i konwencji międzynarodowych ratyfikowanych przez Strony – w ramach różnych agencji UE zajmujących się transportem.

Artykuł 369

Współpraca obejmuje między innymi następujące obszary:

a) opracowanie zrównoważonej krajowej polityki transportu, obejmującej wszystkie rodzaje transportu, w szczególności z myślą o zapewnieniu efektywnych i bezpiecznych systemów transportowych oraz promowaniu uwzględniania zagadnień transportowych w innych obszarach polityki;

b) opracowywanie strategii sektorowych w świetle krajowej polityki transportu (z uwzględnieniem wymogów prawnych dotyczących modernizacji wyposażenia technicznego i flot transportowych w celu sprostania najwyższym standardom międzynarodowym) w zakresie transportu drogowego, kolejowego, wodnego śródlądowego, lotniczego, morskiego oraz intermodalności, z uwzględnieniem harmonogramów i etapów realizacji, zakresów odpowiedzialności administracyjnej oraz planów finansowania;

c) rozwój multimodalnej sieci transportowej połączonej z transeuropejską siecią transportową (TEN-T) oraz udoskonalenie polityki w dziedzinie infrastruktury w celu lepszego określania i oceny projektów w dziedzinie infrastruktury na potrzeby różnych rodzajów transportu; opracowywanie strategii finansowania koncentrujących się na utrzymaniu, ograniczeniach zdolności przewozowej oraz brakujących ogniwach infrastruktury, a także na stymulowaniu i promowaniu uczestnictwa sektora prywatnego w projektach transportowych zgodnie z załącznikiem XXXIII do niniejszego Układu;

d) przystąpienie do odpowiednich organizacji i umów międzynarodowych w dziedzinie transportu, w tym procedury zapewniające ścisłe wdrożenie i skuteczne egzekwowanie międzynarodowych umów i konwencji w dziedzinie transportu;

e) współpraca naukowo-techniczna oraz wymiana informacji służąca rozwojowi i doskonaleniu technologii, takich jak inteligentne systemy transportu;

f) propagowanie stosowania inteligentnych systemów transportu oraz technologii informacyjnych w zarządzaniu wszystkimi rodzajami transportu i w ich eksploatacji, a także wspieranie intermodalności i współpracy w wykorzystywaniu systemów kosmicznych i zastosowań komercyjnych usprawniających transport.

Artykuł 370

W kwestiach objętych rozdziałem 7 tytułu V (Współpraca gospodarcza i sektorowa) niniejszego Układu prowadzony będzie regularny dialog.

ROZDZIAŁ 8

Przestrzeń kosmiczna

Artykuł 371

1. Strony promują wzajemnie korzystną współpracę w zakresie cywilnych badań przestrzeni kosmicznej i zastosowań kosmicznych, w szczególności w następujących dziedzinach:

a) globalne systemy nawigacji satelitarnej;

b) obserwacja Ziemi i globalne monitorowanie;

c) nauka o przestrzeni kosmicznej i eksploracja przestrzeni kosmicznej;

d) stosowane technologie kosmiczne, w tym technologia wyrzutni i napędu.

2. Strony będą stymulować i promować wymianę doświadczeń w zakresie polityki i administracji kosmicznej oraz aspektów prawnych, a także w zakresie restrukturyzacji przemysłu i komercjalizacji technologii kosmicznych.

Artykuł 372

1. Współpraca będzie obejmować wymianę informacji o politykach i programach Stron oraz o stosownych możliwościach współpracy i prowadzenia wspólnych projektów, w tym uczestnictwa podmiotów ukraińskich w następnym programie ramowym UE w zakresie badań naukowych i innowacji Horyzont 2020 w zakresie odnośnych tematów dotyczących przestrzeni kosmicznej i transportu.

2. Strony będą stymulować i wspierać wymianę naukowców i tworzenie odpowiednich sieci.

3. Współpraca mogłaby obejmować również wymianę doświadczeń w zakresie zarządzania badaniami przestrzeni kosmicznej i instytucjami naukowymi, a także kształtowanie środowiska sprzyjającego badaniom i stosowaniu nowych technologii oraz odpowiedniej ochronie odnośnych praw własności intelektualnej, przemysłowej i handlowej.

Artykuł 373

W kwestiach objętych rozdziałem 8 tytułu V (Współpraca gospodarcza i sektorowa) niniejszego Układu prowadzony będzie regularny dialog, obejmujący w stosownych przypadkach koordynację i współpracę z Europejską Agencją Kosmiczną w odniesieniu do wyżej wspomnianych i innych stosownych tematów.

ROZDZIAŁ 9

Współpraca naukowo-techniczna

Artykuł 374

Strony rozwijają i zacieśniają współpracę naukowo-techniczną w celu przyczynienia się zarówno do rozwoju nauki samego w sobie, jak i do wzmocnienia swojego potencjału naukowego w ramach dążenia do rozwiązania problemów krajowych i globalnych. Strony dokładają starań w celu przyczynienia się do postępu w nabywaniu wiedzy naukowo-technicznej istotnej dla zrównoważonego rozwoju gospodarczego poprzez zwiększanie swoich zdolności badawczych i potencjału kadrowego. Wymiana i łączenie wiedzy naukowej przyczyni się do konkurencyjności Stron dzięki zwiększeniu zdolności ich gospodarek do generowania i wykorzystywania wiedzy w celu wprowadzenia nowych produktów i rozwiązań na rynek. Strony będą rozwijać wreszcie swój potencjał naukowy w celu wywiązania się ze swoich globalnych zobowiązań w takich dziedzinach, jak kwestie zdrowotne, ochrona środowiska, w tym zmiana klimatu, oraz inne wyzwania globalne.

Artykuł 375

1. W takiej współpracy uwzględnia się obecne formalne ramy współpracy, ustanowione w Umowie w sprawie współpracy naukowo-technicznej między Wspólnotą Europejską a Ukrainą, a także przyjęty przez Ukrainę cel stopniowego zbliżenia swojej polityki i prawodawstwa w dziedzinie nauki i techniki do polityki i prawodawstwa UE.

2. Współpraca Stron zmierza do ułatwienia udziału Ukrainy w europejskiej przestrzeni badawczej.

3. Współpraca taka stanowi dla Ukrainy pomoc w reformie i reorganizacji jej systemu zarządzania nauką oraz instytucji badawczych (co obejmuje również zwiększenie możliwości w zakresie rozwoju badań i techniki) w celu wspierania rozwoju konkurencyjnej gospodarki i społeczeństwa wiedzy.

Artykuł 376

Współpraca odbywa się w szczególności poprzez:

a) wymianę informacji dotyczących polityki naukowo-technicznej Stron;

b) uczestnictwo w następnym programie ramowym UE w zakresie badań naukowych i innowacji Horyzont 2020;

c) wspólną realizację programów naukowych i działań badawczych;

d) wspólne działania badawczo-rozwojowe zmierzające do stymulowania postępu naukowego oraz transferu technologii i wiedzy fachowej;

e) szkolenie w ramach programów mobilności dla badaczy i specjalistów;

f) organizację wspólnych wydarzeń i działań w zakresie rozwoju naukowo-technicznego;

g) środki wykonawcze mające na celu stworzenie środowiska sprzyjającego badaniom i stosowaniu nowych technologii oraz odpowiednią ochronę wyników badań stanowiących własność intelektualną;

h) zwiększenie współpracy na poziomie regionalnym i międzynarodowym, szczególnie w kontekście Morza Czarnego oraz w ramach organizacji wielostronnych, takich jak Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO), Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) i grupa G8, a także w kontekście umów wielostronnych, takich jak Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC) z 1992 r.;

i) wymianę wiedzy specjalistycznej w zakresie zarządzania instytucjami badawczymi i naukowymi w celu rozwoju i poprawy zdolności w zakresie prowadzenia badań naukowych i udziału w nich.

Artykuł 377

W kwestiach objętych rozdziałem 9 tytułu V (Współpraca gospodarcza i sektorowa) niniejszego Układu prowadzony będzie regularny dialog.

ROZDZIAŁ 10

Polityka w dziedzinie przemysłu i przedsiębiorstw

Artykuł 378

Strony rozwijają i wzmacniają współpracę w zakresie polityki w dziedzinie przemysłu i przedsiębiorstw, dokonując w ten sposób na poprawy warunków prowadzenia działalności gospodarczej dla wszystkich podmiotów, jednak ze szczególnym uwzględnieniem małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP). Wzmożona współpraca powinna korzystnie wpłynąć na ramy administracyjne i regulacyjne zarówno dla przedsiębiorstw ukraińskich, jak i unijnych, działających na Ukrainie i w UE, oraz powinna opierać się na polityce UE w dziedzinie MŚP i przemysłu z uwzględnieniem uznanych na szczeblu międzynarodowym zasad i praktyk w tej dziedzinie.

Artykuł 379

Aby osiągnąć cele określone w art. 378 niniejszego Układu, Strony współpracują w zakresie:

a) realizacji strategii rozwoju MŚP, opierających się na zasadach sformułowanych w Europejskiej karcie małych przedsiębiorstw, oraz monitorowania procesu realizacji poprzez składanie corocznych sprawozdań i dialog. Współpraca ta będzie również koncentrować się na mikroprzedsiębiorstwach i przedsiębiorstwach rzemieślniczych, mających ogromne znaczenie zarówno dla gospodarki UE, jak i Ukrainy;

b) tworzenia lepszych warunków ramowych poprzez wymianę informacji i dobrych praktyk, co przyczyni się do poprawy konkurencyjności. Współpraca ta będzie obejmować zarządzanie zmianami strukturalnymi (restrukturyzacjami) oraz kwestie środowiska i energii, takie jak efektywność energetyczna i czystsza produkcja;

c) uproszczenia i racjonalizacji uregulowań i praktyki regulacyjnej, ze szczególnym uwzględnieniem wymiany dobrych praktyk w zakresie technik regulacyjnych, w tym zasad obowiązujących w UE;

d) stymulowania rozwoju polityki innowacji poprzez wymianę informacji i dobrych praktyk w zakresie komercyjnego wykorzystywania wyników działań badawczo-rozwojowych (co obejmuje instrumenty wsparcia dla nowo tworzonych przedsiębiorstw technologicznych), rozwoju klastrów i dostępu do finansowania;

e) zachęcanie do rozwijania kontaktów między przedsiębiorstwami unijnymi a ukraińskimi oraz między przedsiębiorstwami a władzami na Ukrainie i w UE;

f) wsparcia zainicjowania na Ukrainie działalności w zakresie promocji eksportu;

g) ułatwienia modernizacji i restrukturyzacji określonych gałęzi przemysłu Ukrainy i UE.

Artykuł 380

W kwestiach objętych rozdziałem 10 tytułu V (Współpraca gospodarcza i sektorowa) niniejszego Układu prowadzony będzie regularny dialog. Obejmie on przedstawicieli przedsiębiorstw unijnych i ukraińskich.

ROZDZIAŁ 11

Przemysł wydobywczy i metalurgiczny

Artykuł 381

Strony rozwijają i wzmacniają współpracę w zakresie przemysłu wydobywczego i metalurgicznego w celu promowania wzajemnego zrozumienia, poprawy warunków prowadzenia działalności gospodarczej, wymiany informacji i współpracy w zakresie kwestii niedotyczących energetyki, odnoszących się w szczególności do wydobycia rud metali i minerałów przemysłowych. Współpraca ta pozostaje bez uszczerbku dla postanowień dotyczących węgla zawartych w art. 339 niniejszego Układu.

Artykuł 382

Aby osiągnąć cele określone w art. 381 niniejszego Układu, Strony współpracują w zakresie:

a) wymiany informacji na temat sytuacji wyjściowej ich przemysłu wydobywczego i metalurgicznego;

b) wymiany informacji na temat perspektyw przemysłu wydobywczego i metalurgicznego w UE i na Ukrainie pod względem konsumpcji, produkcji i prognoz rynkowych;

c) wymiany informacji na temat działań podjętych przez Strony w celu ułatwienia procesu restrukturyzacji w tych sektorach;

d) wymiany informacji i najlepszych praktyk w zakresie zrównoważonego rozwoju przemysłu wydobywczego i metalurgicznego na Ukrainie i w UE.

ROZDZIAŁ 12

Usługi finansowe

Artykuł 383

Uznając, że dla ustanowienia w pełni funkcjonującej gospodarki rynkowej oraz dla sprzyjania wymianie handlowej między Stronami konieczne jest istnienie skutecznego zbioru przepisów i praktyk w obszarze usług finansowych, Strony zgodnie postanawiają współpracować w dziedzinie usług finansowych, mając na względzie następujące cele:

a) wspieranie procesu dostosowywania uregulowań w dziedzinie usług finansowych do potrzeb otwartej gospodarki rynkowej;

b) zapewnienie skutecznej i odpowiedniej ochrony inwestorów oraz innych podmiotów korzystających z usług finansowych;

c) zapewnienie stabilności i integralności globalnego systemu finansowego.

d) promowanie współpracy między różnymi podmiotami działającymi w ramach systemu finansowego, w tym organami regulacji i nadzoru;

e) zapewnienie niezależnego i skutecznego nadzoru.

Artykuł 384

1. Strony stymulują współpracę między właściwymi organami regulacji i nadzoru, obejmującą wymianę informacji i wiedzy fachowej dotyczącej rynków finansowych oraz inne takie działania.

2. Szczególną uwagę zwraca się na rozwój zdolności administracyjnych tych organów, między innymi poprzez wymianę personelu i wspólne szkolenia.

Artykuł 385

Strony promują stopniowe zbliżenie do uznanych międzynarodowych norm w zakresie regulacji i nadzoru w dziedzinie usług finansowych. Odnośne akty należące do dorobku prawnego UE w dziedzinie usług finansowych objęte są rozdziałem 6 (Zakładanie przedsiębiorstw, handel usługami i handel elektroniczny) tytułu IV (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu.

Artykuł 386

W kwestiach objętych rozdziałem 12 tytułu V (Współpraca gospodarcza i sektorowa) niniejszego Układu prowadzony będzie regularny dialog.

ROZDZIAŁ 13

Prawo spółek, ład korporacyjny, rachunkowość i audyt

Artykuł 387

1. Uznając znaczenie dla ustanowienia w pełni funkcjonującej gospodarki rynkowej i dla stymulowania handlu istnienia skutecznego zbioru przepisów i praktyk w obszarze prawa spółek i ładu korporacyjnego, a także w dziedzinach rachunkowości i audytu, Strony zgodnie postanawiają współpracować w zakresie:

a) ochrony akcjonariuszy, udziałowców, wierzycieli i innych zainteresowanych stron zgodnie z przepisami UE w tej dziedzinie, wymienionymi w załączniku XXXIV do niniejszego Układu;

b) wprowadzenia odpowiednich międzynarodowych norm na poziomie krajowym oraz stopniowego zbliżenia do prawa UE w dziedzinie rachunkowości i audytu, wymienionych w załączniku XXXV do niniejszego Układu;

c) dalszego rozwoju polityki ładu korporacyjnego zgodnie z międzynarodowymi standardami oraz stopniowego zbliżenia do przepisów i zaleceń UE w tej dziedzinie, wymienionych w załączniku XXXVI do niniejszego Układu.

2. Strony będą dążyć do wymiany informacji i wiedzy fachowej w zakresie zarówno istniejących systemów, jak i rozwoju sytuacji w tych dziedzinach. Ponadto Strony poczynią starania w celu poprawy wymiany informacji między krajowym rejestrem Ukrainy a rejestrami działalności gospodarczej państw członkowskich UE.

Artykuł 388

W kwestiach objętych rozdziałem 13 tytułu V (Współpraca gospodarcza i sektorowa) niniejszego Układu prowadzony będzie regularny dialog.

ROZDZIAŁ 14

Społeczeństwo informacyjne

Artykuł 389

Strony intensyfikują współpracę w zakresie rozwoju społeczeństwa informacyjnego, przynoszącego korzyści obywatelom i przedsiębiorstwom dzięki powszechnej dostępności technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) oraz dzięki usługom lepszej jakości w przystępnych cenach. Współpraca ta ułatwi również dostęp do rynku usług łączności elektronicznej, co pozytywnie wpłynie na konkurencję i inwestycje w sektorze.

Artykuł 390

Współpraca zmierza do realizacji krajowych strategii w zakresie społeczeństwa informacyjnego, do stworzenia kompleksowych ram regulacyjnych łączności elektronicznej oraz do zwiększenia uczestnictwa Ukrainy w działaniach badawczych UE w dziedzinie ICT.

Artykuł 391

Współpraca obejmuje następujące tematy:

a) promowanie dostępu szerokopasmowego, poprawy bezpieczeństwa w sieci oraz powszechniejszego korzystania z ICT przez obywateli, przedsiębiorstwa i organy administracji poprzez rozwój lokalnych treści w internecie i wprowadzanie usług internetowych, w szczególności handlu elektronicznego, administracji elektronicznej, e-zdrowia i nauczania elektronicznego;

b) koordynacja polityk łączności elektronicznej z myślą o optymalnym wykorzystywaniu spektrum częstotliwości radiowych oraz o interoperacyjności sieci na Ukrainie i w UE;

c) zwiększanie niezależności i zdolności administracyjnych krajowego regulatora w dziedzinie komunikacji w celu zapewnienia mu zdolności do podejmowania odpowiednich działań regulacyjnych oraz egzekwowania własnych decyzji i wszystkich mających zastosowanie przepisów, a także w celu zagwarantowania uczciwej konkurencji na rynkach. Krajowy regulator w dziedzinie komunikacji powinien współpracować z organem ds. konkurencji w monitorowaniu tych rynków;

d) promowanie wspólnych projektów badań w dziedzinie technologii informacyjno-komunikacyjnych w ramach następnego programu ramowego UE w zakresie badań naukowych i innowacji Horyzont 2020.

Artykuł 392

Strony wymieniają się informacjami, najlepszymi praktykami i doświadczeniem, a także podejmują wspólne działania w celu opracowania kompleksowych ram regulacyjnych i zapewnienia efektywnego funkcjonowania rynku łączności elektronicznej oraz niezakłóconej konkurencji na tym rynku.

Artykuł 393

Strony promują współpracę między krajowym regulatorem w dziedzinie komunikacji na Ukrainie a krajowymi regulatorami w UE.

Artykuł 394

1. Strony promują stopniowe zbliżenie do prawa i ram regulacyjnych UE w dziedzinie społeczeństwa informacyjnego i łączności elektronicznej.

2. Odnośne przepisy oraz dorobek prawny UE w dziedzinie społeczeństwa informacyjnego i łączności elektronicznej objęte są dodatkiem XVII-3 (Przepisy dotyczące usług telekomunikacyjnych) do rozdziału 6 (Zakładanie przedsiębiorstw, handel usługami i handel elektroniczny) tytułu IV (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu.

Artykuł 395

W kwestiach objętych rozdziałem 14 tytułu V (Współpraca gospodarcza i sektorowa) niniejszego Układu prowadzony będzie regularny dialog.

ROZDZIAŁ 15

Polityka audiowizualna

Artykuł 396

1. Strony współpracują w celu promowania przemysłu audiowizualnego w Europie i zachęcają do koprodukcji w obszarach kinematografii i telewizji.

2. Współpraca mogłaby obejmować między innymi szkolenie dziennikarzy i innych osób zajmujących się zawodowo mediami, zarówno drukowanymi, jak i elektronicznymi, jak również wsparcie mediów (publicznych i prywatnych) w celu wzmocnienia ich niezależności, profesjonalizmu i powiązań z innymi mediami europejskimi w zgodzie ze standardami europejskimi, w tym standardami Rady Europy.

Artykuł 397

Stopniowe zbliżenie do prawa i ram regulacyjnych UE oraz instrumentów międzynarodowych w dziedzinie polityki audiowizualnej odbywa się w szczególności w sposób określony w załączniku XXXVII do niniejszego Układu.

Artykuł 398

W kwestiach objętych rozdziałem 15 tytułu V (Współpraca gospodarcza i sektorowa) niniejszego Układu prowadzony będzie regularny dialog.

ROZDZIAŁ 16

Turystyka

Artykuł 399

Strony współpracują w dziedzinie turystyki w celu rozwoju bardziej konkurencyjnej branży turystycznej, przyczyniającej się do wzrostu i potencjału gospodarczego, zatrudnienia oraz transakcji walutowych.

Artykuł 400

1. Współpraca na szczeblu dwustronnym, regionalnym i europejskim odbywa się na następujących zasadach:

a) poszanowanie integralności i interesu miejscowych społeczności, szczególnie na obszarach wiejskich;

b) znaczenie dziedzictwa kulturowego;

c) pozytywne powiązanie turystyki z ochroną środowiska.

2. Odnośne postanowienia dotyczące organizatorów wycieczek określono w rozdziale 6 (Zakładanie przedsiębiorstw, handel usługami i handel elektroniczny) tytułu IV (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu. Odnośne postanowienia dotyczące przepływu osób zawiera art. 19 niniejszego Układu.

Artykuł 401

Współpraca koncentruje się na następujących aspektach:

a) wymiana informacji, najlepszych praktyk i doświadczeń oraz transfer wiedzy fachowej, w tym dotyczącej innowacyjnych technologii;

b) nawiązanie strategicznego partnerstwa łączącego interesy publiczne, prywatne i wspólnot lokalnych w celu zapewnienia zrównoważonego rozwoju turystyki;

c) promowanie i rozwój produktów i rynków oraz infrastruktury, zasobów kadrowych i struktur instytucjonalnych w dziedzinie turystyki;

d) opracowywanie i realizacja efektywnych polityk i strategii z uwzględnieniem odpowiednich aspektów prawnych, administracyjnych i finansowych;

e) szkolenie i rozwój potencjału w dziedzinie turystyki, służące poprawie standardów świadczenia usług;

f) rozwój i promowanie turystyki związanej ze społecznościami lokalnymi.

Artykuł 402

W kwestiach objętych rozdziałem 16 tytułu V (Współpraca gospodarcza i sektorowa) niniejszego Układu prowadzony będzie regularny dialog.

ROZDZIAŁ 17

Rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich

Artykuł 403

Strony współpracują w celu promowania rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich, w szczególności poprzez stopniowe zbliżenie polityk i prawodawstwa.

Artykuł 404

Współpraca Stron w dziedzinie rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich obejmuje między innymi:

a) sprzyjanie wzajemnemu zrozumieniu polityki rolnej i rozwoju obszarów wiejskich;

b) zwiększanie zdolności administracyjnych na poziomie centralnym i lokalnym w zakresie planowania, oceny i realizacji polityki;

c) promowanie nowoczesnej i zrównoważonej produkcji rolnej z poszanowaniem środowiska i dobrostanu zwierząt, w tym wzrost stosowania ekologicznych metod produkcji oraz stosowania biotechnologii, między innymi poprzez wdrażanie najlepszych praktyk w tych dziedzinach;

d) wymiana wiedzy i najlepszych praktyk w zakresie polityki rozwoju obszarów wiejskich w celu promowania dobrobytu ekonomicznego społeczności wiejskich;

e) poprawa konkurencyjności sektora rolnego oraz efektywności i przejrzystości rynków, a także warunków do inwestycji;

f) rozpowszechnianie wiedzy poprzez szkolenia i wydarzenia o charakterze informacyjnym;

g) sprzyjanie innowacjom poprzez badania oraz promowanie usług upowszechniania wiedzy wśród producentów rolnych;

h) zwiększenie harmonizacji kwestii poruszanych w ramach organizacji międzynarodowych;

i) wymiana najlepszych praktyk w zakresie mechanizmów wsparcia polityki rolnej i obszarów wiejskich;

j) promowanie polityki jakości produktów rolnych w zakresie norm produktów, wymogów produkcji i programów jakości.

Artykuł 405

W ramach wyżej opisanej współpracy, bez uszczerbku dla tytułu IV (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu, Strony wspierają stopniowe zbliżenie do odnośnego prawa i ram regulacyjnych UE, w szczególności wymienionych w załączniku XXXVIII do niniejszego Układu.

Artykuł 406

W kwestiach objętych rozdziałem 17 tytułu V (Współpraca gospodarcza i sektorowa) niniejszego Układu prowadzony będzie regularny dialog.

ROZDZIAŁ 18

Polityka rybołówstwa i polityka morska

Sekcja 1

Polityka rybołówstwa

Artykuł 407

1. Strony współpracują w kwestiach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania w dziedzinie rybołówstwa, przynoszących korzyści obu Stronom, w tym w obszarze ochrony żywych zasobów wodnych i gospodarowania nimi, inspekcji i kontroli, gromadzenia danych oraz zwalczania nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów.

2. Współpraca ta będzie odbywać się z poszanowaniem międzynarodowych zobowiązań Stron dotyczących gospodarowania żywymi zasobami wodnymi i ich ochrony.

Artykuł 408

Strony podejmują wspólne działania, wymieniają informacje oraz wspierają się nawzajem w celu promowania:

a) dobrego zarządzania i najlepszych praktyk w gospodarowaniu rybołówstwem z myślą o zapewnieniu ochrony zasobów rybnych i gospodarowania nimi w sposób zrównoważony, zgodnie z podejściem ekosystemowym;

b) odpowiedzialnych połowów i zarządzania rybołówstwem zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju w celu zachowania zasobów rybnych i ekosystemów w zdrowym stanie;

c) współpracy w ramach regionalnych organizacji do spraw zarządzania rybołówstwem (RFMO).

Artykuł 409

W odniesieniu do art. 408 niniejszego Układu, oraz uwzględniając najlepsze doradztwo naukowe, Strony intensyfikują współpracę i koordynację działań w obszarze gospodarowania żywymi zasobami wodnymi Morza Czarnego i ich ochrony. Strony będą promować szerszą współpracę międzynarodową w obszarze Morza Czarnego w celu rozwoju stosunków w ramach odpowiedniej RFMO.

Artykuł 410

Strony wspierają inicjatywy takie jak wzajemna wymiana doświadczeń i wsparcie, zmierzające do zapewnienia realizacji zrównoważonej polityki rybołówstwa, opartej na priorytetowych obszarach dorobku prawnego UE w tej dziedzinie, w tym w zakresie:

a) gospodarki żywymi zasobami wodnymi, nakładów połowowych i środków technicznych;

b) inspekcji i kontroli działalności połowowej z wykorzystaniem niezbędnego sprzętu służącego do nadzoru, w tym systemu monitorowania statków, a także rozwoju odpowiednich struktur administracyjnych i sądowych zdolnych do stosowania odpowiednich środków;

c) zharmonizowanego gromadzenia danych o połowach, wyładunkach i flotach oraz danych biologicznych i gospodarczych;

d) zarządzania zdolnościami połowowymi, w tym działającego rejestru statków rybackich;

e) poprawy efektywności rynków, w szczególności poprzez promowanie organizacji producentów, dostarczanie informacji konsumentom oraz normy rynkowe i identyfikowalność;

f) opracowanie polityki strukturalnej rybołówstwa, ze szczególnym uwzględnieniem zrównoważonego rozwoju społeczności zamieszkujących wybrzeża.

Sekcja 2

Polityka morska

Artykuł 411

Uwzględniając współpracę w dziedzinie rybołówstwa, transportu, środowiska oraz innych dziedzin polityki związanych z morzem, Strony rozwijają również współpracę w zakresie zintegrowanej polityki morskiej, w szczególności w zakresie:

a) promowania zintegrowanego podejścia do spraw morza, dobrego zarządzania i wymiany najlepszych praktyk dotyczących wykorzystywania przestrzeni morskiej;

b) ustanowienia ram służących godzeniu rywalizujących ze sobą działań człowieka oraz zarządzaniu ich wpływem na środowisko morskie poprzez promowanie morskiego planowania przestrzennego jako narzędzia umożliwiającego doskonalenie procesu decyzyjnego;

c) promowania zrównoważonego rozwoju regionów przybrzeżnych i różnych gałęzi przemysłu morskiego jako czynnika przyczyniającego się do wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, w tym poprzez wymianę najlepszych praktyk;

d) promowania strategicznych sojuszy pomiędzy przemysłem morskim, usługami oraz instytucjami naukowymi specjalizującymi się w badaniach morskich, w tym budowania międzysektorowych klastrów morskich;

e) starań w kierunku poprawy środków służących bezpieczeństwu morskiemu i ochronie na morzu oraz udoskonalenia transgranicznego i międzysektorowego nadzoru morskiego w celu przeciwdziałania rosnącym zagrożeniom związanym z intensywnym ruchem morskim, zrzutami zanieczyszczeń ze statków, wypadkami na morzu i nielegalnymi działaniami na morzu, w oparciu o doświadczenia zgromadzone przez Ośrodek Koordynacyjno-Informacyjny w Burgas;

f) ustanowienia regularnego dialogu i promowania różnego rodzaju sieci między podmiotami zainteresowanymi kwestiami morskimi.

Artykuł 412

Współpraca ta obejmuje:

a) wymianę informacji, najlepszych praktyk i doświadczeń oraz transfer wiedzy fachowej w dziedzinie morza, w tym dotyczącej innowacyjnych technologii w sektorach morskich;

b) wymianę informacji i najlepszych praktyk w zakresie opcji finansowania projektów, w tym partnerstw publiczno-prywatnych;

c) wzmocnienie współpracy między Stronami na odpowiednich międzynarodowych forach morskich.

Sekcja 3

Regularny dialog w sprawach polityki rybołówstwa i polityki morskiej

Artykuł 413

W kwestiach objętych sekcją 1 i sekcją 2 rozdziału 18 tytułu V (Współpraca gospodarcza i sektorowa) niniejszego Układu Strony prowadzić będą regularny dialog.

ROZDZIAŁ 19

Dunaj

Artykuł 414

Mając na uwadze transgraniczny charakter dorzecza Dunaju i jego historyczne znaczenie dla społeczności zamieszkujących tereny nadrzeczne, Strony:

a) w bardziej rygorystyczny sposób wdrażają zobowiązania podjęte przez państwa członkowskie UE i Ukrainę w dziedzinach żeglugi, rybołówstwa oraz ochrony środowiska, w szczególności ekosystemów wodnych, w tym ochrony żywych zasobów wodnych w celu uzyskania dobrego stanu ekologicznego, jak również w innych odnośnych dziedzinach działalności ludzkiej;

b) w razie konieczności wspierają inicjatywy zmierzające do rozwoju dwustronnych i wielostronnych umów i uzgodnień z myślą o stymulowaniu zrównoważonego rozwoju, ze szczególnym uwzględnieniem poszanowania tradycyjnych stylów życia społeczności zamieszkujących tereny nadrzeczne oraz prowadzenia działalności gospodarczej poprzez zintegrowane wykorzystywanie dorzecza Dunaju.

ROZDZIAŁ 20

Ochrona konsumentów

Artykuł 415

Strony współpracują w celu zapewnienia wysokiego poziomu ochrony konsumentów oraz osiągnięcia zgodności między swoimi systemami ochrony konsumentów.

Artykuł 416

Aby osiągnąć te cele, współpraca obejmuje w szczególności:

a) promowanie wymiany informacji na temat systemów ochrony konsumentów;

b) przekazywanie wiedzy specjalistycznej dotyczącej możliwości legislacyjnych i technicznych w zakresie egzekwowania prawodawstwa i wprowadzania systemów nadzoru rynku;

c) doskonalenie informacji przekazywanych konsumentom;

d) szkolenie urzędników i osób reprezentujących interesy konsumentów;

e) stymulowanie rozwoju niezależnych zrzeszeń konsumentów oraz kontaktów między przedstawicielami konsumentów.

Artykuł 417

Ukraina stopniowo zbliża swoje prawodawstwo do dorobku prawnego UE zgodnie z wykazem w załączniku XXXIX do niniejszego Układu, unikając jednocześnie tworzenia barier w handlu.

Artykuł 418

W kwestiach objętych rozdziałem 20 tytułu V (Współpraca gospodarcza i sektorowa) niniejszego Układu prowadzony będzie regularny dialog.

ROZDZIAŁ 21

Współpraca w dziedzinie zatrudnienia, polityki społecznej i równości szans

Artykuł 419

Uwzględniając rozdział 13 (Handel i zrównoważony rozwój) tytułu IV (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu, Strony wzmacniają dialog i współpracę w zakresie promowania programu godnej pracy, polityki zatrudnienia, bezpieczeństwa i higieny pracy, dialogu społecznego, ochrony socjalnej, włączenia społecznego, równości płci i przeciwdziałania dyskryminacji.

Artykuł 420

Współpraca w dziedzinie objętej art. 419 niniejszego Układu zmierza do następujących celów:

a) poprawa jakości życia ludzi;

b) sprostanie wspólnym wyzwaniom, takim jak globalizacja i zmiany demograficzne;

c) zwiększanie liczby i jakości miejsc pracy oferujących godziwe warunki pracy;

d) promowanie sprawiedliwości i uczciwości społecznej połączone z reformą rynków pracy;

e) propagowanie na rynku pracy warunków łączących elastyczność z bezpieczeństwem;

f) promowanie aktywnych środków rynku pracy i poprawa efektywności służb zatrudnienia w celu sprostania potrzebom rynku pracy;

g) stymulowanie rynków pracy sprzyjających włączeniu społecznemu i integracji osób znajdujących się w niekorzystnej sytuacji;

h) ograniczanie skali gospodarki nieformalnej poprzez przekształcanie pracy nierejestrowanej;

i) poprawa poziomu bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym poprzez kształcenie i szkolenie dotyczące kwestii bezpieczeństwa i higieny, propagowanie środków zapobiegawczych, przeciwdziałanie zagrożeniom poważnymi awariami, gospodarowanie toksycznymi chemikaliami oraz wymianę dobrych praktyk i badania w tej dziedzinie;

j) podnoszenie poziomu ochrony socjalnej i modernizacja systemów w tej dziedzinie pod względem jakości, dostępności i trwałości finansowej;

k) zmniejszenie ubóstwa i zwiększanie spójności społecznej;

l) dążenie do równości płci i zapewnianie kobietom i mężczyznom równych szans w zakresie zatrudnienia, kształcenia, szkolenia, w gospodarce i społeczeństwie oraz w zakresie procesów decyzyjnych;

m) zwalczanie wszelkich rodzajów dyskryminacji;

n) zwiększanie potencjału partnerów społecznych i propagowanie dialogu społecznego.

Artykuł 421

Strony zachęcają wszystkie zainteresowane strony, w szczególności partnerów społecznych i organizacje społeczeństwa obywatelskiego, do zaangażowania w reformy polityki na Ukrainie oraz we współpracę między Stronami w ramach niniejszego Układu.

Artykuł 422

Strony promują odpowiedzialność społeczną i odpowiedzialność przedsiębiorstw oraz wspierają odpowiedzialne postępowanie w działalności gospodarczej zgodnie z zaleceniami wynikającymi z inicjatywy ONZ Global Compact z 2000 r., Trójstronnej deklaracji zasad dotyczących przedsiębiorstw wielonarodowych i polityki społecznej Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) z 1977 r., zmienionej w 2006 r., oraz Wytycznych OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych z 1976 r., zmienionych w 2000 r.

Artykuł 423

Strony dążą do zwiększenia współpracy w kwestiach zatrudnienia i polityki społecznej na wszystkich odpowiednich forach i we wszystkich odpowiednich organizacjach regionalnych, wielostronnych i międzynarodowych.

Artykuł 424

Ukraina zapewnia stopniowe zbliżenie do prawa, standardów i praktyk UE w dziedzinie zatrudnienia, polityki społecznej i równości szans, zgodnie z załącznikiem XL niniejszego Układu.

Artykuł 425

W kwestiach objętych rozdziałem 21 tytułu V (Współpraca gospodarcza i sektorowa) niniejszego Układu prowadzony będzie regularny dialog.

ROZDZIAŁ 22

Zdrowie publiczne

Artykuł 426

Strony rozwijają współpracę w dziedzinie zdrowia publicznego w celu podniesienia poziomu bezpieczeństwa w zakresie zdrowia publicznego i ochrony zdrowia ludzi, co stanowi niezbędny warunek zrównoważonego rozwoju i wzrostu gospodarczego.

Artykuł 427

1. Współpraca ta obejmuje w szczególności następujące obszary:

a) wzmocnienie systemu zdrowia publicznego i jego zdolności na Ukrainie, w szczególności poprzez wdrożenie reform, dalszy rozwój podstawowej opieki zdrowotnej oraz szkolenie personelu;

b) zapobieganie chorobom zakaźnym, takim jak HIV/AIDS i gruźlica, oraz ich kontrola, zwiększona gotowość w zakresie ognisk wysoce zjadliwych chorób oraz wdrażanie „Międzynarodowych przepisów zdrowotnych”;

c) zapobieganie chorobom niezakaźnym oraz ich kontrola poprzez wymianę informacji i dobrych praktyk, propagowanie zdrowych stylów życia, poruszanie kwestii głównych czynników zdrowia i problemów zdrowotnych, takich jak zdrowie matki i dziecka, zdrowie psychiczne oraz uzależnienie od alkoholu, narkotyków i tytoniu, w tym wdrażanie ramowej konwencji o ograniczeniu użycia tytoniu z 2003 r.;

d) jakość i bezpieczeństwo substancji pochodzenia ludzkiego, takich jak krew, tkanki i komórki;

e) wiedza i informacje dotyczące zdrowia, w tym w zakresie podejścia przewidującego uwzględnianie kwestii zdrowia we wszystkich obszarach polityki.

2. W tym celu Strony wymieniają się danymi i najlepszymi praktykami oraz podejmują inne wspólne działania, w tym w ramach podejścia przewidującego uwzględnianie kwestii zdrowia we wszystkich obszarach polityki oraz poprzez stopniowe włączanie Ukrainy do sieci europejskich w dziedzinie zdrowia publicznego.

Artykuł 428

Ukraina stopniowo zbliża swoje prawodawstwo i praktyki do zasad dorobku prawnego UE, w szczególności w zakresie chorób zakaźnych, krwi, tkanek i komórek, a także tytoniu. Wykaz wybranych aktów dorobku prawnego UE znajduje się w załączniku XLI do niniejszego Układu.

Artykuł 429

W kwestiach objętych rozdziałem 22 tytułu V (Współpraca gospodarcza i sektorowa) niniejszego Układu prowadzony będzie regularny dialog.

ROZDZIAŁ 23

Kształcenie, szkolenie i młodzież

Artykuł 430

Przy pełnym poszanowaniu odpowiedzialności Stron za treści nauczania i organizację systemów edukacyjnych oraz ich różnorodności kulturowej i językowej, Strony promują współpracę w dziedzinie kształcenia, szkolenia i młodzieży w celu poprawy wzajemnego zrozumienia, rozwoju dialogu międzykulturowego oraz zwiększenia znajomości poszczególnych kultur.

Artykuł 431

Strony podejmują się zintensyfikować współpracę w dziedzinie szkolnictwa wyższego, zmierzając w szczególności do:

a) reformy i unowocześnienia systemów szkolnictwa wyższego;

b) promowania zbieżności w dziedzinie szkolnictwa wyższego w oparciu o proces boloński;

c) poprawy jakości i adekwatności edukacji na poziomie szkolnictwa wyższego;

d) zacieśnienia współpracy między uczelniami;

e) rozwoju potencjału uczelni;

f) zwiększenia mobilności studentów i wykładowców, przy czym szczególna uwaga zostanie zwrócona na współpracę w dziedzinie edukacji w celu ułatwienia dostępu do szkolnictwa wyższego.

Artykuł 432

Strony starają się zwiększyć wymianę informacji i wiedzy specjalistycznej, aby zachęcać do bliższej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia zawodowego, mając na uwadze w szczególności:

a) rozwój systemów kształcenia i szkolenia zawodowego oraz dalszego szkolenia w toku całego życia zawodowego, o charakterze odpowiadającym potrzebom zmieniającego się rynku pracy;

b) stworzenie krajowych ram służących poprawie przejrzystości i uznawania kwalifikacji i umiejętności, w miarę możliwości w oparciu o doświadczenia UE.

Artykuł 433

Strony badają możliwość rozwoju współpracy w innych dziedzinach, takich jak kształcenie średnie, kształcenie na odległość i uczenie się przez całe życie.

Artykuł 434

Strony zgodnie postanawiają stymulować ściślejszą współpracę i wymianę doświadczeń w zakresie polityki w dziedzinie młodzieży i kształcenia pozaformalnego młodych ludzi w celu:

a) ułatwiania integracji młodych ludzi w społeczeństwie poprzez zachęcanie ich do aktywnych postaw obywatelskich i inicjatywy;

b) pomocy młodym ludziom w nabywaniu wiedzy, umiejętności i kompetencji poza systemami edukacji, w tym poprzez wolontariat, oraz uznawania wartości takich doświadczeń;

c) zwiększania współpracy z państwami trzecimi;

d) promowania współpracy między organizacjami młodzieżowymi z Ukrainy oraz z UE i jej państw członkowskich;

e) propagowania zdrowych stylów życia, ze szczególną koncentracją na młodzieży.

Artykuł 435

Strony współpracują z uwzględnieniem zaleceń wymienionych w załączniku XLII do niniejszego Układu.

Artykuł 436

W kwestiach objętych rozdziałem 23 tytułu V (Współpraca gospodarcza i sektorowa) niniejszego Układu prowadzony będzie regularny dialog.

ROZDZIAŁ 24

Kultura

Artykuł 437

Strony zobowiązują się promować współpracę kulturalną w celu zwiększania wzajemnego zrozumienia i sprzyjania wymianie kulturalnej oraz pobudzenia mobilności sztuki i artystów z UE i Ukrainy.

Artykuł 438

Strony zachęcają do dialogu międzykulturowego między osobami fizycznymi i organizacjami reprezentującymi zorganizowane społeczeństwo obywatelskie oraz instytucjami kulturalnymi w UE i na Ukrainie.

Artykuł 439

Strony ściśle współpracują na odpowiednich forach międzynarodowych, w tym w ramach Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO) oraz Rady Europy, w celu rozwoju różnorodności kulturowej oraz ochrony i podkreślania wartości dziedzictwa kulturowego i historycznego.

Artykuł 440

Strony starają się rozwijać regularny dialog polityczny w dziedzinie kultury w celu wspierania rozwoju sektora kultury w UE i na Ukrainie. W tym celu Strony wdrażają we właściwy sposób konwencję UNESCO w sprawie ochrony i promowania różnorodności form wyrazu kulturowego z 2005 r.

ROZDZIAŁ 25

Współpraca w dziedzinie sportu i aktywności fizycznej

Artykuł 441

1. Strony współpracują w dziedzinie sportu i aktywności fizycznej w celu pomocy w prowadzeniu zdrowego stylu życia we wszystkich grupach wiekowych, promowania funkcji społecznych i wartości edukacyjnych sportu oraz zwalczania zagrożeń dla sportu, takich jak stosowanie środków dopingujących, ustawianie wyników zawodów sportowych, rasizm i przemoc.

2. Współpraca ta obejmuje w szczególności wymianę informacji i dobrych praktyk w następujących obszarach:

a) promowanie aktywności fizycznej i sportu w ramach systemu edukacji, we współpracy z instytucjami publicznymi i organizacjami pozarządowymi;

b) uczestnictwo w sporcie i aktywność fizyczna jako środek przyczyniający się do zdrowego stylu życia i ogólnego dobrostanu;

c) rozwój krajowych systemów kompetencji i kwalifikacji w sektorze sportu;

d) integracja poprzez sport grup najmniej uprzywilejowanych;

e) zwalczanie stosowania środków dopingujących;

f) zwalczanie ustawiania wyników zawodów sportowych;

g) bezpieczeństwo w czasie ważnych międzynarodowych imprez sportowych.

Artykuł 442

W kwestiach objętych rozdziałem 25 tytułu V (Współpraca gospodarcza i sektorowa) niniejszego Układu prowadzony będzie regularny dialog.

ROZDZIAŁ 26

Współpraca w zakresie społeczeństwa obywatelskiego

Artykuł 443

Strony wspierają współpracę w zakresie społeczeństwa obywatelskiego, zmierzającą do realizacji następujących celów:

a) wzmocnienie kontaktów i stymulowanie wzajemnej wymiany doświadczeń pomiędzy wszystkimi sektorami społeczeństwa obywatelskiego w państwach członkowskich UE i na Ukrainie;

b) angażowanie organizacji społeczeństwa obywatelskiego we wdrażanie niniejszego Układu, w tym jego monitorowanie, a także w rozwój dwustronnych stosunków między UE a Ukrainą;

c) zapewnianie lepszego poznania i zrozumienia Ukrainy w państwach członkowskich UE, w tym jej historii i kultury;

d) zapewnianie lepszego poznania i zrozumienia Unii Europejskiej na Ukrainie, w tym wartości będących jej podstawą, jej funkcjonowania i polityk.

Artykuł 444

Strony promują dialog i współpracę podmiotów społeczeństwa obywatelskiego z obu stron jako integralną część stosunków między UE a Ukrainą poprzez:

a) wzmacnianie kontaktów i stymulowanie wymiany doświadczeń między organizacjami społeczeństwa obywatelskiego w państwach członkowskich UE i na Ukrainie, w szczególności poprzez seminaria zawodowe, szkolenia itp.;

b) sprzyjanie budowaniu instytucji oraz konsolidowaniu organizacji społeczeństwa obywatelskiego, w tym między innymi poprzez działania propagatorskie, nieformalne tworzenie sieci, wizyty, warsztaty itp.;

c) umożliwianie zapoznawania się przedstawicieli Ukrainy z procesem konsultacji i dialogu między partnerami społecznymi i obywatelskimi w UE w celu włączenia społeczeństwa obywatelskiego do procesu tworzenia polityki na Ukrainie.

Artykuł 445

W kwestiach objętych rozdziałem 26 tytułu V (Współpraca gospodarcza i sektorowa) niniejszego Układu prowadzony będzie regularny dialog.

ROZDZIAŁ 27

Współpraca transgraniczna i regionalna

Artykuł 446

Strony promują wzajemne zrozumienie i współpracę dwustronną w dziedzinie polityki regionalnej, w zakresie metod opracowywania i realizacji polityk regionalnych, z uwzględnieniem wielopoziomowego sprawowania rządów oraz partnerstwa, ze szczególnym naciskiem na rozwój obszarów najmniej uprzywilejowanych oraz współpracy terytorialnej, tworzący niniejszym kanały komunikacji i zwiększając wymianę informacji między władzami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi oraz podmiotami społeczno-gospodarczymi i społeczeństwem obywatelskim.

Artykuł 447

Strony wspierają i wzmacniają zaangażowanie władz lokalnych i regionalnych we współpracę transgraniczną i regionalną oraz w powiązane struktury zarządzania w celu udoskonalenia współpracy poprzez ustanowienie sprzyjających ram prawnych, a także w celu utrzymania i rozwoju środków budowy potencjału oraz promowania wzmacniania transgranicznych i regionalnych sieci gospodarczych i biznesowych.

Artykuł 448

Strony dążą do rozwoju transgranicznych i regionalnych aspektów takich zagadnień, jak między innymi transport, energetyka, sieci komunikacyjne, kultura, edukacja, turystyka, zdrowie i inne obszary objęte niniejszym Układem, mające znaczenie dla współpracy transgranicznej i regionalnej. W szczególności Strony stymulują rozwój współpracy transgranicznej w zakresie modernizacji, wyposażenia i koordynacji służb pomocy w sytuacjach nagłych.

Artykuł 449

W kwestiach objętych rozdziałem 27 tytułu V (Współpraca gospodarcza i sektorowa) niniejszego Układu prowadzony będzie regularny dialog.

ROZDZIAŁ 28

Uczestnictwo w programach unii europejskiej i w działaniach jej agencji

Artykuł 450

Ukrainie zezwala się na uczestniczenie w działaniach agencji UE, których prace mają znaczenie dla wdrażania niniejszego Układu, a także w działaniach innych agencji UE, w przypadku gdy pozwalają na to przepisy powołujące te agencje i w takim zakresie, w jakim pozwalają na to te przepisy. Ukraina zawiera z UE odrębne umowy umożliwiające jej uczestnictwo w działaniach poszczególnych takich agencji i określające wysokość jej wkładu finansowego.

Artykuł 451

Ukrainie zezwala się na uczestniczenie we wszystkich obecnych i przyszłych programach Unii, które dopuszczają uczestnictwo Ukrainy zgodnie z odpowiednimi przepisami ustanawiającymi te programy. Uczestnictwo Ukrainy w tych programach Unii odbywa się zgodnie z postanowieniami określonymi w załączonym protokole III w sprawie umowy ramowej między Unią Europejską a Ukrainą dotyczącej ogólnych zasad udziału Ukrainy w programach unijnych z 2010 r.

Artykuł 452

UE informuje Ukrainę w przypadku powołania nowych agencji UE i nowych programów Unii oraz o zmianach warunków udziału w programach Unii i działaniach agencji, o których mowa w art. 450 i 451 niniejszego Układu.

TYTUŁ VI

WSPÓŁPRACA FINANSOWA, W TYM POSTANOWIENIA DOTYCZĄCE ZWALCZANIA NADUŻYĆ FINANSOWYCH

Artykuł 453

Ukraina korzysta z pomocy finansowej kierowanej przez odpowiednie mechanizmy i instrumenty finansowania UE. Taka pomoc finansowa przyczyni się do realizacji celów niniejszego Układu i będzie świadczona zgodnie z treścią poniższych artykułów niniejszego Układu.

Artykuł 454

Pomoc finansowa odbywa się zgodnie z podstawowymi zasadami określonymi w odpowiednich rozporządzeniach UE dotyczących instrumentów finansowych.

Artykuł 455

Uzgodnione przez Strony priorytetowe obszary pomocy finansowej UE określa się w odpowiednich programach orientacyjnych odzwierciedlających uzgodnione priorytety polityki. Orientacyjne kwoty pomocy określone w tych programach orientacyjnych uwzględniają zapotrzebowanie Ukrainy, zdolności danego sektora oraz postępy w przeprowadzaniu reform.

Artykuł 456

W celu jak najlepszego wykorzystania dostępnych środków Strony dążą do wdrażania pomocy UE w ścisłej współpracy i koordynacji z innymi darczyńcami – państwami i organizacjami oraz międzynarodowymi instytucjami finansowymi, oraz zgodnie z międzynarodowymi zasadami dotyczącymi skuteczności pomocy.

Artykuł 457

Najważniejsze prawne, administracyjne i techniczne podstawy pomocy określa się w ramach stosownych umów między Stronami.

Artykuł 458

Rada Stowarzyszenia jest informowana o postępach we wdrażaniu pomocy finansowej oraz jej wpływie na realizację celów niniejszego Układu. W tym celu odpowiednie organy Stron dostarczają sobie wzajemnie i stale odpowiednich informacji w zakresie monitorowania i oceny.

Artykuł 459

1. Strony wdrażają pomoc zgodnie z zasadami należytego zarządzania finansami i współpracują w zakresie ochrony interesów finansowych UE i Ukrainy zgodnie z załącznikiem XLIII do niniejszego Układu. Strony podejmują skuteczne środki w celu zapobiegania nadużyciom, korupcji i innym nielegalnym działaniom oraz ich zwalczania, między innymi poprzez wzajemną pomoc administracyjną i prawną w dziedzinach objętych niniejszym Układem.

2. W tym celu Ukraina stopniowo zbliża swoje prawodawstwo zgodnie z przepisami określonymi w załączniku XLIV do niniejszego Układu.

3. Załącznik XLIII do niniejszego Układu ma zastosowanie do wszelkich dalszych umów lub instrumentów finansowania, jakie zostaną zawarte między Stronami, oraz wszelkich innych instrumentów finansowych UE, z jakimi Ukraina może być stowarzyszona, bez uszczerbku dla wszelkich innych dodatkowych klauzul dotyczących audytu, kontroli na miejscu, inspekcji, kontroli i środków zwalczania nadużyć finansowych, prowadzonych między innymi przez Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) i Europejski Trybunał Obrachunkowy.

TYTUŁ VII

POSTANOWIENIA INSTYTUCJONALNE, OGÓLNE I KOŃCOWE

ROZDZIAŁ 1

Ramy instytucjonalne

Artykuł 460

1. Najwyższym szczeblem dialogu politycznego i merytorycznego między stronami są spotkania na szczycie. Spotkania na szczycie odbywają się co do zasady raz do roku. W trakcie spotkań na szczycie formułowane są ogólne wytyczne w zakresie wdrażania niniejszego Układu; spotkania na szczycie stwarzają również możliwość dyskusji na temat dwustronnych lub międzynarodowych kwestii będących przedmiotem wspólnego zainteresowania.

2. Na szczeblu ministerialnym prowadzony jest regularny dialog polityczny i merytoryczny w ramach Rady Stowarzyszenia ustanowionej na mocy art. 461 niniejszego Układu oraz w ramach regularnych odbywających się spotkań między przedstawicielami Stron za obopólnym porozumieniem.

Artykuł 461

1. Niniejszym ustanawia się Radę Stowarzyszenia. Rada Stowarzyszenia nadzoruje i monitoruje stosowanie i wdrażanie niniejszego Układu oraz prowadzi okresowe przeglądy funkcjonowania niniejszego Układu w świetle jego celów.

2. Posiedzenia Rady Stowarzyszenia odbywają się na szczeblu ministerialnym w regularnych odstępach czasu, co najmniej raz do roku, a także w przypadkach, gdy wymagają tego okoliczności. Posiedzenia Rady Stowarzyszenia odbywają się we wszystkich koniecznych składach za obopólnym porozumieniem.

3. Poza nadzorowaniem i monitorowaniem stosowania i wdrażania niniejszego Układu Rada Stowarzyszenia analizuje wszelkie najważniejsze kwestie związanie z niniejszym Układem oraz wszelkie dwustronne lub międzynarodowe kwestie będące przedmiotem wspólnego zainteresowania.

Artykuł 462

1. Rada Stowarzyszenia składa się z jednej strony z członków Rady Unii Europejskiej i członków Komisji Europejskiej, a z drugiej strony z członków rządu Ukrainy.

2. Rada Stowarzyszenia ustanawia swój regulamin wewnętrzny.

3. Radzie Stowarzyszenia przewodniczy naprzemiennie przedstawiciel Unii i przedstawiciel Ukrainy.

4. W stosownych przypadkach oraz za obopólnym porozumieniem w pracach Rady Stowarzyszenia uczestniczyć będą inne podmioty w charakterze obserwatorów.

Artykuł 463

1. Dla osiągnięcia celów niniejszego Układu Rada Stowarzyszenia jest uprawniona do podejmowania decyzji w ramach zakresu stosowania niniejszego Układu w przypadkach w nim przewidzianych. Decyzje te są wiążące dla Stron, które w celu ich wdrożenia podejmują odpowiednie środki, w tym w razie konieczności działania w ramach szczególnych organów powołanych na mocy niniejszego Układu. Rada Stowarzyszenia może również wydawać zalecenia. Decyzje i zalecenia Rady Stowarzyszenia przyjmowane są za porozumieniem Stron po przeprowadzeniu odpowiednich procedur wewnętrznych.

2. Zgodnie z określonym w niniejszym Układzie celem stopniowego zbliżenia prawodawstwa Ukrainy do prawodawstwa Unii Rada Stowarzyszenia będzie stanowić forum wymiany informacji na temat będących w przygotowaniu i obowiązujących aktów prawnych Ukrainy i Unii Europejskiej oraz na temat środków wdrażania, egzekwowania i przestrzegania.

3. W tym celu Rada Stowarzyszenia może aktualizować lub zmieniać załączniki do niniejszego Układu, uwzględniając zmiany w prawie UE oraz mających zastosowanie standardach określonych w międzynarodowych instrumentach uznanych za Strony za istotne, bez uszczerbku dla jakichkolwiek szczególnych przepisów zawartych w tytule IV (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu.

Artykuł 464

1. Niniejszym powołuje się Komitet Stowarzyszenia. Wspiera on Radę Stowarzyszenia w wykonywaniu jej obowiązków. Niniejsze postanowienie pozostaje bez uszczerbku dla obowiązków różnych forów prowadzących dialog polityczny zgodnie z art. 5 niniejszego Układu.

2. Komitet Stowarzyszenia składa się z przedstawicieli Stron, co do zasady na poziomie urzędników państwowych wyższego szczebla.

3. Komitetowi Stowarzyszenia przewodniczy naprzemiennie przedstawiciel Unii i przedstawiciel Ukrainy.

Artykuł 465

1. W swoim regulaminie Rada Stowarzyszenia określa obowiązki i zasady funkcjonowania Komitetu Stowarzyszenia, do którego zadań należy przygotowanie posiedzeń Rady Stowarzyszenia. Posiedzenia Komitetu Stowarzyszenia odbywają się co najmniej raz w roku.

2. Rada Stowarzyszenia może przekazać Komitetowi Stowarzyszenia jakiekolwiek swoje uprawnienia, w tym uprawnienia do podejmowania wiążących decyzji.

3. Komitet Stowarzyszenia jest uprawniony do przyjmowania decyzji w przypadkach określonych w niniejszym Układzie oraz w dziedzinach, w których Rada Stowarzyszenia przekazała mu uprawnienia. Decyzje te są wiążące dla Stron, które podejmują odpowiednie środki w celu wdrożenia tych decyzji. Komitet Stowarzyszenia przyjmuje decyzje na zasadzie porozumienia Stron.

4. Komitet Stowarzyszenia odbywa posiedzenia w szczególnym składzie w celu podejmowania kwestii dotyczących tytułu IV (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu. Posiedzenia Komitetu Stowarzyszenia w tym składzie odbywają się co najmniej raz w roku.

Artykuł 466

1. Komitet Stowarzyszenia wspierają podkomitety powołane na mocy niniejszego Układu.

2. Rada Stowarzyszenia może podjąć decyzję o powołaniu w poszczególnych dziedzinach jakichkolwiek specjalnych komitetów lub organów, które są konieczne do wdrożenia niniejszego Układu oraz określa skład, zadania i zasady funkcjonowania takich organów. Ponadto takie specjalne komitety i organy mogą poddać pod dyskusję wszelkie kwestie, jakie uznają za istotne, bez uszczerbku dla jakichkolwiek szczególnych postanowień tytułu IV (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu.

3. Komitet Stowarzyszenia może również powoływać podkomitety w celu odnotowania postępu w zakresie regularnego dialogu, o którym mowa w tytule V (Współpraca gospodarcza i sektorowa) niniejszego Układu.

4. Podkomitety są uprawnione do podejmowania decyzji w przypadkach przewidzianych w niniejszym Układzie. Podkomitety regularnie, zgodnie z wymogami, przedstawiają sprawozdania ze swoich działań Komitetowi Stowarzyszenia.

5. Podkomitety powołane na mocy tytułu IV niniejszego Układu informują z odpowiednim wyprzedzeniem Komitet Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, o którym mowa w art. 465 ust. 4 niniejszego Układu, o terminach i porządku dnia swoich obrad. Przedstawiają one sprawozdania ze swojej działalności na każdym posiedzeniu Komitetu Stowarzyszenia w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu, o którym mowa w art. 465 ust. 4 niniejszego Układu.

6. Istnienie podkomitetów nie uniemożliwia którejkolwiek ze Stron przekazywania jakichkolwiek kwestii bezpośrednio do Komitetu Stowarzyszenia powołanego na mocy art. 464 niniejszego Układu, w tym do jego składu rozstrzygającego kwestie dotyczące handlu.

Artykuł 467

1. Niniejszym powołuje się Komisję Parlamentarną Stowarzyszenia. Stanowi ona forum spotkań i wymiany poglądów między członkami Parlamentu Europejskiego i Rady Najwyższej Ukrainy. Komisja Parlamentarna Stowarzyszenia zbiera się w odstępach czasowych, które sama określa.

2. Komisja Parlamentarna Stowarzyszenia składa się z jednej strony z członków Parlamentu Europejskiego oraz z drugiej strony z członków Rady Najwyższej Ukrainy.

3. Komisja Parlamentarna Stowarzyszenia uchwala swój regulamin wewnętrzny.

4. Komisji Parlamentarnej Stowarzyszenia przewodniczy na zmianę przedstawiciel Parlamentu Europejskiego i przedstawiciel Rady Najwyższej Ukrainy, zgodnie z przepisami ustanowionymi w regulaminie wewnętrznym tej komisji.

Artykuł 468

1. Komisja Parlamentarna Stowarzyszenia może zażądać od Rady Stowarzyszenia stosownych informacji dotyczących wdrażania niniejszego Układu, a Rada Stowarzyszenia dostarcza jej tych informacji.

2. Komisja Parlamentarna Stowarzyszenia jest informowana o decyzjach i zaleceniach Rady Stowarzyszenia.

3. Komisja Parlamentarna Stowarzyszenia może kierować zalecenia do Rady Stowarzyszenia.

4. Komisja Parlamentarna Stowarzyszenia może powołać podkomisje parlamentarne stowarzyszenia.

Artykuł 469

1. Strony będą również propagowały regularne spotkania przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego, których celem jest przekazywanie im informacji na temat wdrażania niniejszego Układu oraz pozyskiwanie od nich uwag na ten temat.

2. Niniejszym ustanawia się Platformę Społeczeństwa Obywatelskiego. W skład tej platformy, będącej forum spotkań i wymiany opinii, wchodzą z jednej strony członkowie Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz z drugiej strony przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego Ukrainy. Platforma Społeczeństwa Obywatelskiego zbiera się w odstępach czasowych, które sama ustala.

3. Platforma Społeczeństwa Obywatelskiego uchwala swój regulamin wewnętrzny.

4. Platformie Społeczeństwa Obywatelskiego przewodniczy na zmianę przedstawiciel Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz przedstawiciele społeczeństwa cywilnego Ukrainy, zgodnie z przepisami ustanowionymi w regulaminie wewnętrznym tej platformy.

Artykuł 470

1. Platforma Społeczeństwa Obywatelskiego jest informowana o decyzjach i zaleceniach Rady Stowarzyszenia.

2. Platforma Społeczeństwa Obywatelskiego może kierować zalecenia do Rady Stowarzyszenia.

3. Komitet Stowarzyszenia i Komisja Parlamentarna Stowarzyszenia organizują regularne kontakty z przedstawicielami Platformy Społeczeństwa Obywatelskiego w celu pozyskania ich opinii na temat sposobów realizacji celów niniejszego Układu.

ROZDZIAŁ 2

Postanowienia ogólne i końcowe

Artykuł 471

Dostęp do sądów i organów administracyjnych

W zakresie niniejszego Układu każda ze Stron zobowiązuje się zapewnić osobom fizycznym i prawnym drugiej Strony dostęp do właściwych sądów i organów administracyjnych bez dyskryminacji w porównaniu ze swoimi własnymi obywatelami, aby osoby te mogły dochodzić swoich praw osobistych i rzeczowych.

Artykuł 472

Środki dotyczące podstawowych interesów bezpieczeństwa

Żadne z postanowień niniejszego Układu nie uniemożliwia podjęcia przez Stronę jakichkolwiek środków, które:

a) Strona ta uważa za niezbędne w celu zapobieżenia ujawnieniu informacji szkodzących jej podstawowym interesom bezpieczeństwa;

b) odnoszą się do produkcji lub handlu bronią, amunicją lub materiałami wojskowymi bądź do badań, rozwoju lub produkcji niezbędnej do celów obronnych, pod warunkiem że środki te nie naruszają warunków konkurencji w zakresie produktów nieprzeznaczonych na cele ściśle wojskowe;

c) Strona ta uznaje za istotne dla zapewnienia własnego bezpieczeństwa w przypadku poważnych niepokojów wewnętrznych mających wpływ na utrzymanie porządku publicznego, w czasie wojny lub poważnych napięć międzynarodowych grożących wybuchem wojny, lub w celu wywiązania się z zobowiązań, jakie na siebie przyjęła, aby zapewnić utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego.

Artykuł 473

Niedyskryminacja

1. W dziedzinach objętych niniejszym Układem oraz bez uszczerbku dla jakichkolwiek zawartych w nim postanowień szczególnych:

a) uregulowania stosowane przez Ukrainę do Unii lub jej państw członkowskich nie mogą prowadzić do jakiejkolwiek dyskryminacji między państwami członkowskimi, ich obywatelami, przedsiębiorstwami lub spółkami,

b) uregulowania stosowane przez Unię lub jej państwa członkowskie do Ukrainy nie mogą prowadzić do jakiejkolwiek dyskryminacji między obywatelami, przedsiębiorstwami lub spółkami ukraińskimi.

2. Postanowienia ust. 1 pozostają bez uszczerbku dla prawa Stron do stosowania swoich własnych przepisów podatkowych wobec podatników, którzy nie są w sytuacji identycznej w odniesieniu do miejsca zamieszkania lub siedziby.

Artykuł 474

Stopniowe zbliżenie przepisów

Zgodnie z celami niniejszego Układu określonymi w art. 1 Ukraina dokonuje stopniowego zbliżenia swojego prawodawstwa do prawa UE zgodnie z załącznikami I do XLIV do niniejszego Układu w oparciu o zobowiązania określone w tytułach IV, V i VI niniejszego Układu oraz zgodnie z postanowieniami zawartymi w tych załącznikach. Niniejsze postanowienie pozostaje bez uszczerbku dla szczególnych zasad i zobowiązań w zakresie zbliżenia przepisów w ramach tytułu IV (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu.

Artykuł 475

Monitorowanie

1. Monitorowanie oznacza stałą ocenę postępów we wdrażaniu i egzekwowaniu środków objętych niniejszym Układem.

2. Monitorowanie obejmuje ocenę zbliżenia prawa Ukrainy do prawa UE zgodnie z niniejszym Układem, w tym ocenę wdrażania i egzekwowania. Ocena ta może być prowadzona indywidualnie lub, za porozumieniem, wspólnie przez Strony. Aby ułatwić proces oceny, Ukraina składa UE sprawozdania z postępów w zbliżaniu przepisów, w stosownych przypadkach przed zakończeniem okresów przejściowych określonych w niniejszym Układzie w odniesieniu do aktów prawnych UE. Proces sprawozdawczości i oceny, w tym sposób przeprowadzania oceny i jej częstotliwość, będzie uwzględniał szczególne procedury określone w niniejszym Układzie lub decyzje organów instytucjonalnych powołanych na mocy niniejszego Układu.

3. Monitorowanie może obejmować kontrole na miejscu z udziałem instytucji, organów i agencji UE, organów pozarządowych, organów nadzorczych, niezależnych ekspertów a w razie konieczności innych organów i osób.

4. Wyniki działań monitorujących, w tym oceny zbliżenia przepisów zgodnie z ust. 2 niniejszego artykułu, poddawane są dyskusji w ramach wszystkich właściwych organów ustanowionych na mocy niniejszego Układu. Takie organy mogą, za jednomyślną zgodą, przyjmować wspólne zalecenia, które przedkłada się Radzie Stowarzyszenia.

5. Jeśli Strony zgadzają się, że konieczne środki objęte tytułem IV (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu zostały wdrożone i są egzekwowane, Rada Stowarzyszenia, w ramach uprawnień przyznanych jej na mocy art. 463 niniejszego Układu, wyraża zgodę na dalsze otwarcie rynku zgodnie z tytułem IV (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu.

6. Przedkładane Radzie Stowarzyszenia wspólne zalecenia, o których mowa w ust. 4 niniejszego artykułu, lub brak wydania takiego zalecenia, nie podlegają rozwiązywaniu sporów określonemu w tytule IV (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu. Decyzja podjęta przez właściwy organ instytucjonalny lub brak takiej decyzji nie podlega rozwiązywaniu sporów określonemu w tytule IV (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu.

Artykuł 476

Wypełnianie zobowiązań

1. Strony podejmują wszelkie ogólne lub szczególne środki wymagane w celu wypełnienia ich zobowiązań w ramach niniejszego Układu. Strony zapewniają osiągnięcie celów określonych w niniejszym Układzie.

2. Strony zgodnie postanawiają prowadzić bezzwłocznie na wniosek którejkolwiek ze Stron, na odpowiedniej drodze konsultacje mające na celu rozpatrzenie wszelkich kwestii związanych z interpretacją, wdrażaniem lub stosowaniem w dobrej wierze niniejszego Układu oraz innymi istotnymi aspektami wzajemnych stosunków.

3. Każda ze Stron kieruje do Rady Stowarzyszenia wszelkie spory dotyczące interpretacji, wdrażania lub stosowania w dobrej wierze niniejszego Układu zgodnie z jego art. 477. Rada Stowarzyszenia może rozstrzygać spory w drodze wiążących decyzji.

Artykuł 477

Rozstrzyganie sporów

1. W przypadku powstania sporu między Stronami dotyczącego interpretacji, wdrażania lub stosowania w dobrej wierze niniejszego Układu jedna ze Stron przekazuje drugiej Stronie oraz Radzie Stowarzyszenia formalny wniosek o rozstrzygnięcie spornej kwestii. W drodze odstępstwa spory dotyczące interpretacji, wdrażania lub stosowania w dobrej wierze tytułu IV (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu reguluje wyłącznie rozdział 14 (Rozwiązywanie sporów) tytułu IV (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu.

2. Strony dokładają starań, aby rozstrzygnąć spór poprzez prowadzone w dobrej wierze konsultacje w ramach Rady Stowarzyszenia oraz innych właściwych organów, o których mowa w art. 461, 465 i 466 niniejszego Układu w celu jak najszybszego znalezienia wzajemnie akceptowalnego rozwiązania.

3. Strony przekazują Radzie Stowarzyszenia i innym właściwym organom wszystkie informacje wymagane w celu dokładnego zbadania sytuacji.

4. Do czasu rozstrzygnięcia sporu jest on przedmiotem dyskusji na każdym posiedzeniu Rady Stowarzyszenia. Spór uznaje się za rozstrzygnięty gdy Rada Stowarzyszenia podjęła wiążącą decyzję rozstrzygającą zgodnie z art. 476 ust. 3 niniejszego Układu lub gdy oświadczyła, że spór został zakończony. Konsultacje w sprawie sporu mogą również toczyć się na wszelkich spotkaniach Rady Stowarzyszenia lub wszelkich innych właściwych organów, o których mowa w art. 461, 465 i 466 niniejszego Układu, zgodnie z uzgodnieniami między Stronami lub na wniosek którejkolwiek ze Stron. Konsultacje mogą być również prowadzone w formie pisemnej.

5. Wszystkie informacje ujawnione podczas konsultacji mają charakter poufny.

Artykuł 478

Środki odpowiednie w przypadku niewypełnienia zobowiązań

1. Strona może podjąć odpowiednie środki, jeśli sporna kwestia nie zostanie rozwiązana w ciągu trzech miesięcy od dnia doręczenia formalnego wniosku o rozwiązanie sporu zgodnie z art. 477 niniejszego Układu oraz jeśli Strona skarżąca nadal uznaje, że druga Strona nie wypełniła zobowiązania wynikającego z niniejszego Układu. Wymóg trzymiesięcznego okresu konsultacji nie ma zastosowania do wyjątkowych przypadków określonych w ust. 3 niniejszego artykułu.

2. W wyborze odpowiednich środków pierwszeństwo przyznaje się tym środkom, które w najmniejszym stopniu zakłócają funkcjonowanie niniejszego Układu. Z wyjątkiem przypadków opisanych w ust. 3 niniejszego artykułu, takie środki nie mogą obejmować zawieszenia jakichkolwiek praw lub obowiązków przewidzianych w postanowieniach niniejszego Układu, o których mowa w tytule IV (Handel i zagadnienia związane z handlem) niniejszego Układu. Środki te są natychmiast zgłaszane Radzie Stowarzyszenia i podlegają konsultacjom zgodnie z art. 476 ust. 2 niniejszego Układu oraz mechanizmowi rozwiązywania sporów zgodnie z art. 476 ust. 3 i art. 477 niniejszego Układu.

3. Wyjątki, o których mowa w ust. 1 i 2 powyżej, dotyczą:

a) wypowiedzenia Układu w sposób nieprzewidziany w zasadach ogólnych prawa międzynarodowego; lub

b) naruszenia przez drugą Stronę jakichkolwiek istotnych elementów niniejszego Układu, o których mowa w art. 2 niniejszego Układu.

Artykuł 479

Związek z innymi umowami

1. Niniejszym uchylone zostają Umowa o partnerstwie i współpracy między Wspólnotami Europejskimi ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Ukrainą, z drugiej strony, podpisana w Luksemburgu dnia 14 czerwca 1994 r., która weszła w życie dnia 1 marca 1998 r., a także protokoły do tej umowy.

2. Wyżej wspomniana umowa zostaje zastąpiona niniejszym Układem o stowarzyszeniu. Odniesienia do wspomnianej wyżej umowy we wszystkich innych umowach między Stronami traktuje się jak odniesienia do niniejszego Układu.

3. Do czasu przyznania równoważnych praw osobom fizycznym i podmiotom gospodarczym na mocy niniejszego Układu pozostaje on bez wpływu na prawa zapewnione tym osobom i podmiotom na mocy istniejących umów wiążących jedno lub kilka państw członkowskich z jednej strony i Ukrainę z drugiej strony.

4. Istniejące umowy dotyczące poszczególnych obszarów współpracy objętych zakresem niniejszego Układu, uważa się za część ogólnych stosunków dwustronnych regulowanych niniejszym Układem oraz za część wspólnych ram instytucjonalnych.

5. Strony mogą uzupełnić niniejszy Układ poprzez zawarcie szczegółowych umów w którymkolwiek z obszarów objętych zakresem Układu. Takie umowy szczegółowe są integralną częścią ogólnych stosunków dwustronnych regulowanych niniejszym Układem oraz stanowią część wspólnych ram instytucjonalnych.

6. Bez uszczerbku dla stosownych postanowień Traktatu ustanawiającego Unię Europejską oraz Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, ani niniejszy Układ, ani działania podejmowane na jego mocy nie mogą w jakikolwiek sposób wpływać na uprawnienia państw członkowskich do podejmowania działań w ramach współpracy dwustronnej z Ukrainą lub do zawierania, w stosownych przypadkach, nowych umów o współpracy z Ukrainą.

Artykuł 480

Załączniki i protokoły

Załączniki i protokoły do niniejszego Układu stanowią jego integralną część.

Artykuł 481

Okres obowiązywania

1. Niniejszy Układu zostaje zawarty na czas nieokreślony. Strony przeprowadzają kompleksowy przegląd realizacji celów niniejszego Układu przed upływem pięciu lat od jego wejścia w życie oraz w dowolnym momencie za wspólną zgodą Stron.

2. Którakolwiek ze Stron może wypowiedzieć niniejszy Układ poprzez powiadomienie drugiej Strony. Niniejszy Układ wygasa po upływie sześciu miesięcy od daty otrzymania takiego powiadomienia.

Artykuł 482

Definicja Stron

Do celów niniejszego Układu określenie „Strony” oznacza z jednej strony Unię, lub jej państwa członkowskie, bądź Unię i jej państwa członkowskie, zgodnie z ich odpowiednimi uprawnieniami wynikającymi z Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, a z drugiej strony Ukrainę. W stosownych przypadkach określenie to odnosi się do Euratomu, zgodnie z jego uprawnieniami wynikającymi z Traktatu Euratom.

Artykuł 483

Terytorialny zakres stosowania

Niniejszy Układ ma zastosowanie, z jednej strony, do terytoriów, do których stosuje się Traktat o Unii Europejskiej (TUE), Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) i Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, na warunkach określonych w tych Traktatach oraz, z drugiej strony, do terytorium Ukrainy.

Artykuł 484

Depozytariusz układu

Depozytariuszem niniejszego Układu jest Sekretariat Generalny Rady Unii Europejskiej.

Artykuł 485

Teksty autentyczne

Niniejszy Układ jest sporządzony w językach: angielskim, bułgarskim, chorwackim, czeskim, duńskim, estońskim, fińskim, francuskim, greckim, hiszpańskim, litewskim, łotewskim, maltańskim, niderlandzkim, niemieckim, polskim, portugalskim, rumuńskim, słowackim, słoweńskim, szwedzkim, węgierskim, włoskim i ukraińskim, przy czym teksty te są na równi autentyczne.

Artykuł 486

Wejście w życie i tymczasowe stosowanie

1. Strony ratyfikują lub zatwierdzają niniejszy Układ zgodnie ze swoimi własnymi procedurami. Instrumenty ratyfikacyjne lub zatwierdzające składa się w Sekretariacie Generalnym Rady Unii Europejskiej.

2. Niniejszy Układ wchodzi w życie pierwszego dnia drugiego miesiąca następującego po dacie złożenia ostatniego instrumentu ratyfikacyjnego lub zatwierdzającego.

3. Niezależnie od ust. 2 Unia i Ukraina zgodnie postanawiają tymczasowo stosować niniejszy Układ w części, określonej przez Unię, zgodnie z w ust. 4 niniejszego artykułu, oraz zgodnie z ich własnymi procedurami wewnętrznymi i mającym zastosowanie prawodawstwem.

4. Tymczasowe stosowanie staje się skuteczne od pierwszego dnia drugiego miesiąca następującego po dacie otrzymania przez depozytariusza:

– powiadomienia Unii o zakończeniu procedur niezbędnych w tym celu, wskazującego części Układu, które stosuje się tymczasowo; oraz

– złożonych przez Ukrainę instrumentów ratyfikacyjnych zgodnie z jej procedurami i mającym zastosowanie prawodawstwem.

5. Do celów stosownych postanowień niniejszego Układu, w tym jego odpowiednich załączników i protokołów, wszelkie odniesienia w tych postanowieniach do „daty wejścia w życie niniejszego Układu” rozumie się jako „datę, od której niniejszy Układ stosuje się tymczasowo” zgodnie z ust. 3 niniejszego artykułu.

6. W okresie tymczasowego stosowania nadal stosuje się postanowienia Umowy o partnerstwie i współpracy między Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Ukrainą, z drugiej strony, podpisanej w Luksemburgu w dniu 14 czerwca 1994 r., która weszła w życie dnia 1 marca 1998 r., w zakresie, w jakim nie są one objęte tymczasowym stosowaniem niniejszego Układu.

7. Którakolwiek ze Stron może złożyć depozytariuszowi pisemne powiadomienie o swoim zamiarze wypowiedzenia tymczasowego stosowania niniejszego Układu. Wypowiedzenie tymczasowego stosowania staje się skuteczne sześć miesięcy po otrzymaniu powiadomienia przez depozytariusza.

С ъставено в Б рюксел на дв адесет и пър ви март две х иляди и чети ринадесета година.

Hecho en Bruselas, el veintiuno de marzo de dos mil catorce.

V Bruselu dne dvacá tého prvního března dva tisíce čtrnáct.

Udfærdiget i Bruxelles den enogtyvende marts to tusind og fjorten.

Geschehen zu Brüssel am einundzwanzigsten März zweitausendvierzehn.

Kahe tuhande neljateistkümnenda aasta märtsikuu kahekü mne esimesel päeval Brüsselis.

'Εγιν ε στις Βρυξέλλ ες, στις είκοσι μία Μαρτίου δύ ο χιλιάδες δεκ ατέσσερα.

Done at Brussels on the twenty first day of March in the year two thousand and fourteen.

Fait à Bruxelles, le vingt et un mars deux mille quatorze.

Sastavljeno u Bruxellesu dvadeset prvog ožujka dvije tisuće četrnaeste.

Fatto a Bruxelles, addì ventuno marzo duemilaquattordici.

Briselē, divi tūkstoši četrpadsmitā gada divdesmit pirmajā martā.

Priimta du tūkstančiai keturioliktų metų kovo dvidešimt pirmą dieną Briuselyje.

Kelt Brü sszelben, a kétezer-tizennegyedik év március havá nak huszonegyedik napján.

Magħmul fi Brussell, fil-wieħ ed u għoxrin jum ta’ Marzu tas-sena elfejn u erbatax.

Gedaan te Brussel, de eenentwintigste maart tweeduizend veertien.

Sporządzono w Brukseli dnia dwudziestego pierwszego marca roku dwa tysiące czternastego.

Feito em Bruxelas, em vinte e um de março de dois mil e catorze.

Întocmit la Bruxelles la douăzeci și unu martie două mii paisprezece.

V Bruseli dvadsiateho prvého marca dvetisí cštrnásť.

V Bruslju, dne enaindvajsetega marca leta dva tisoč štirinajst.

Tehty Brysselissä kahdentenakymmenentenä ensimmäisenä päivänä maaliskuuta vuonna kaksituhattaneljä toista.

Som skedde i Bryssel den tjugoförsta mars tjugohundrafjorton.

Учинено у м. Б рюссель два дцять першо го березня д вi тисячi чоти рнадцятого року.

По дписано по о тношение на преамбюла, ч лен 1 и дялове I, II и VII на Спораз умението.

Firmado por lo que se refiere al preámbulo, el artículo 1 y los tí tulos I, II y VII del Acuerdo.

Podepsána preambule, člá nek 1, hlavy I, II a VII dohody.

Undertegnet for så vidt angå r præamblen, artikel 1 og afsnit I, II og VII i aftalen.

Unterzeichnet in Bezug auf die Präambel, den Artikel 1 sowie die Titel I, II und VII des Abkommens.

Alla kirjutatud lepingu preambuli, artikli 1 ning I, II ja VII jaotise osas.

Υπεγρά φη όσον αφορά τ ο προοίμιο, το ά ρθρο 1 και τους τίτλους Ι, ΙΙ κα ι VII της Συμφωνί ας.

Signed as regards the Preamble, Article 1 and Titles I, II, and VII of the Agreement.

Signé en ce qui concerne le préambule, l'article 1 et les titres I, II et VII de l'accord.

Potpisano što se tiče preambule, članka 1. i glavâ I., II. i VII. Sporazuma.

Firmato per quanto riguarda il preambolo, l'articolo 1 e i titoli I, II e VII dell'accordo.

Parakstīts attiecībā uz nolīguma preambulu, 1. pantu un I, II un VII sadaļu.

Pasirašyta, kiek tai susiję su Susitarimo preambule, 1 straipsniu ir I, II ir VII antraštinėmis dalimis.

A megállapodás a preambulum, az 1. cikk és az I., II. és VII. cím tekintetében aláírva.

Iffirmat fir-rigward tal-Preambolu, l-Artikolu 1 u t-Titoli I, II, u VII tal-Ftehim.

Ondertekend wat betreft de preambule, artikel 1 en de titels I, II en VII van de Overeenkomst.

Podpisano w odniesieniu do preambuły, artykułu 1 oraz tytułu I, II i VII układu.

Assinado no que se refere ao Preâmbulo, ao artigo 1^o e aos Tí tulos I, II e VII do Acordo.

Semnat în ceea ce priveș te preambulul, articolul 1 și titlurile I, II și VII din acord.

Podpísané, pokiaľ ide o preambulu, článok 1 a hlavy I, II a VII dohody.

Podpisano, kar zadeva preambulo, člen 1 ter naslove I, II in VII Sporazuma.

Allekirjoitettu sopimuksen johdanto-osan, 1 artiklan sekä I, II ja VII osaston osalta.

Undertecknat i fråga om ingressen, artikel 1 och avdelningarna I, II och VII i avtalet.

Пiдписано ст осовно Преа мбули, Статт i 1 та Роздiлiв I, II i VII Угоди.

Voor het Koninkrijk België

Pour le Royaume de Belgique

Für das Königreich Belgien

infoRgrafika

Deze handtekening verbindt eveneens de Vlaamse Gemeenschap, de Franse Gemeenschap, de Duitstalige Gemeenschap, het Vlaamse Gewest, het Waalse Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Cette signature engage également la Communauté française, la Communauté flamande, la Communauté germanophone, la Région wallonne, la Région flamande et la Région de Bruxelles-Capitale.

Diese Unterschrift bindet zugleich die Deutschsprachige Gemeinschaft, die Flämische Gemeinschaft, die Französische Gemeinschaft, die Wallonische Region, die Flämische Region und die Region Brüssel-Hauptstadt.

За Репуб лика Българ ия

infoRgrafika

Za Českou republiku

infoRgrafika

For Kongeriget Danmark

infoRgrafika

Für die Bundesrepublik Deutschland

infoRgrafika

Eesti Vabariigi nimel

infoRgrafika

Thar cheann Na hÉireann

For Ireland

infoRgrafika

Για την Ελ ληνική Δημοκρ ατία

infoRgrafika

Por el Reino de España

infoRgrafika

Pour la République française

infoRgrafika

Za Republiku Hrvatsku

infoRgrafika

Per la Repubblica italiana

infoRgrafika

Για την Κυ πριακή Δημοκρ ατία

infoRgrafika

Latvijas Republikas vārdā –

infoRgrafika

Lietuvos Respublikos vardu

infoRgrafika

Pour le Grand-Duché de Luxembourg

infoRgrafika

Magyarorszá g részéről

infoRgrafika

Għar-Repubblika ta’ Malta

infoRgrafika

Voor het Koninkrijk der Nederlanden

infoRgrafika

Für die Republik Österreich

infoRgrafika

W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej

infoRgrafika

Pela República Portuguesa

infoRgrafika

Pentru România

infoRgrafika

Za Republiko Slovenijo

infoRgrafika

Za Slovenskú republiku

infoRgrafika

Suomen tasavallan puolesta

För Republiken Finland

infoRgrafika

För Konungariket Sveriges

infoRgrafika

For the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland

infoRgrafika

З а Европейск ия съюз
Por la Unión Europea
Za Evropskou unii
For Den Europæiske Union
Für die Europäische Union
Euroopa Liidu nimel
Γι α την Ευρωπαϊκ ή Ένωση
For the European Union
Pour l'Union européenne
Za Europsku uniju
Per l'Unione europea
Eiropas Savienības vārdā –
Europos Sąjungos vardu
Az Európai Unió részéről
Għ all-Unjoni Ewropea
Voor de Europese Unie
W imieniu Unii Europejskiej
Pela União Europeia
Pentru Uniunea Europeană
Za Európsku úniu
Za Evropsko unijo
Euroopan unionin puolesta
Fö r Europeiska unionen

З а Европейск ата общност за атомна ен ергия

Por la Comunidad Europea de la Energía Atómica

Za Evropské společenství pro atomovou energii

For Det Europæiske Atomenergifæ llesskab

Für die Europäische Atomgemeinschaft

Euroopa Aatomienergiaühenduse nimel

Για τη ν Ευρωπαϊκή Κο ινότητα Ατομι κής Ενέργειας

For the European Atomic Energy Community

Pour la Communauté européenne de l'énergie atomique

Za Europsku zajednicu za atomsku energiju

Per la Comunità europea dell'energia atomica

Eiropas Atomenerģijas Kopienas vārdā –

Europos atominés energijos bendrijos vardu

Az Európai Atomenergia-közösség részéről

F'isem il-Komunità Ewropea tal-Enerġija Atomika

Voor de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie

W imieniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej

Pela Comunidade Europeia da Energia Atómica

Pentru Comunitatea Europeană a Energiei Atomice

za Európske spoločenstvo pre atómovú energiu

Za Evropsko skupnost za atomsko energtjo

Euroopan atomienergiajärjestön puolcsta

För Europeiska atomenergigemenskapen

За У краïну

infoRgrafika

(¹) O ile załączniki I i II do niniejszego Układu nie stanowią inaczej.

(²) Do celów niniejszego Układu „towary” oznaczają produkty w rozumieniu GATT z 1994 r., o ile w niniejszy Układ nie stanowi inaczej.

(³) Do celów niniejszego artykułu przy ustalaniu, czy kraj jest krajem rozwijającym się, bierze się pod uwagę wykazy sporządzone przez organizacje międzynarodowe, takie jak Bank Światowy, Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (zwana dalej „OECD”) lub Międzynarodowy Fundusz Walutowy (zwany dalej „MFW”) itp.

(⁴) Zgodnie z definicją pochodzenia określoną w protokole I do niniejszego Układu, dotyczącym definicji pojęcia „produkty pochodzące” i metod współpracy administracyjnej.

(⁵) Jak wykazano w ukraińskich statystykach dotyczących przywozu samochodów osobowych pochodzących z terytorium Strony UE (w sztukach) sklasyfikowanych pod pozycją taryfową 8703. Ukraina potwierdzi te statystyki, udostępniając świadectwa przewozowe EUR.1 lub deklaracje na fakturze wydane zgodnie z procedurą, o której mowa w tytule V protokołu I dotyczącego definicji pojęcia „produkty pochodzące” oraz metod współpracy administracyjnej.

(⁶) Jak wykazano w ukraińskich statystykach dotyczących przywozu samochodów osobowych pochodzących z terytorium Strony UE (w sztukach) sklasyfikowanych pod pozycją taryfową 8703. Ukraina potwierdzi te statystyki, udostępniając świadectwa EUR.1 lub deklaracje na fakturze wydane zgodnie z procedurą, o której mowa w tytule V protokołu I dotyczącego definicji pojęcia „produkty pochodzące” oraz metod współpracy administracyjnej.

(⁷) Oficjalne statystyki dotyczące „pierwszej rejestracji” na Ukrainie wszystkich samochodów osobowych przedstawione przez ukraiński organ ds. kontroli technicznej.

(⁸) W szczególności dotyczy to decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady nr 768/2008/WE z dnia 9 lipca 2008 r. w sprawie wspólnych ram dotyczących wprowadzania produktów do obrotu, uchylającej decyzję Rady 93/465/EWG, oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 765/2008 z dnia 9 lipca 2008 r. ustanawiającego wymagania w zakresie akredytacji i nadzoru rynku odnoszące się do warunków wprowadzania produktów do obrotu i uchylającego rozporządzenie (EWG) nr 339/93.

(⁹) W odniesieniu do organizmów zmodyfikowanych genetycznie (dalej zwanych „GMO”) wspomniana strategia obejmuje również harmonogramy zbliżenia prawodawstwa Ukrainy w zakresie GMO do prawodawstwa UE, wymienionego w załączniku XXIX do rozdziału 6 tytułu V („Współpraca gospodarcza i sektorowa”).

(¹⁰) Sam fakt wymagania wizy od osób fizycznych pochodzących z niektórych państw, a od innych nie, nie jest uznawany za znoszący lub naruszający korzyści wynikające z niniejszego Układu.

(¹¹) Osoba prawna jest kontrolowana przez inną osobę prawną, jeżeli ta ostatnia ma prawo do powołania większości członków jej zarządu lub do kierowania jej działaniami z prawnego punktu widzenia.

(¹²) Na przyjmujący zakład może zostać nałożony wymóg przedstawienia, celem uprzedniego zatwierdzenia, programu szkolenia obejmującego okres pobytu i wykazującego, że celem pobytu jest szkolenie. Właściwe organy mogą wymagać, aby szkolenie było związane z uzyskanym dyplomem ukończenia studiów wyższych.

(¹³) Umowa o świadczenie usług musi być zgodna z przepisami ustawowymi i wykonawczymi oraz wymogami prawnymi Strony, na terytorium której umowa jest wykonywana.

(¹⁴) Ochrona inwestycji, inna niż traktowanie wynikające z art. 88 (Traktowanie narodowe), wraz z procedurami rozstrzygania sporów między inwestorami a państwem, nie jest objęta niniejszym rozdziałem.

(¹⁵) Dla większej pewności przetwarzanie materiałów jądrowych obejmuje wszystkie działania sklasyfikowane pod kodem 2330 według klasyfikacji UN ISIC Rev.3.1.

(¹⁶) Bez uszczerbku dla zakresu działalności, która może zostać uznana za kabotaż na podstawie odpowiedniego prawodawstwa krajowego, kabotaż krajowy w rozumieniu niniejszego rozdziału obejmuje przewozy pasażerskie lub przewozy towarów między portem lub miejscem znajdującym się na Ukrainie lub w państwie członkowskim Unii Europejskiej a innym portem lub miejscem znajdującym się na Ukrainie lub w państwie członkowskim Unii Europejskiej, w tym na jego szelfie kontynentalnym, jak stanowi Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza, oraz ruch rozpoczynający i kończący się w tym samym porcie lub miejscu znajdującym się na Ukrainie lub w państwie członkowskim Unii Europejskiej.

(¹⁷) Warunki wzajemnego dostępu do rynku w transporcie lotniczym zostaną określone w Umowie pomiędzy Unią Europejską i jej państwami członkowskimi a Ukrainą w sprawie ustanowienia wspólnego obszaru lotniczego.

(¹⁸) Obowiązek ten nie dotyczy postanowień w zakresie ochrony inwestycji włącznie z postanowieniami dotyczącymi procedur rozstrzygania sporów między inwestorami i państwem, jak zapisano w innych umowach, i które nie są objęte niniejszym rozdziałem.

(¹⁹) Obowiązek ten nie dotyczy postanowień w zakresie ochrony inwestycji nieobjętych niniejszym rozdziałem włącznie z postanowieniami dotyczącymi procedur rozstrzygania sporów między inwestorami i państwem, jak zapisano w innych umowach.

(²⁰) Obejmuje to niniejszy rozdział oraz załączniki XVI-A i XVI-D.

(²¹) Wyłączenie usług audiowizualnych z zakresu niniejszego rozdziału pozostaje bez uszczerbku dla współpracy w zakresie usług audiowizualnych na mocy tytułu V niniejszego Układu dotyczącego współpracy gospodarczej i sektorowej.

(²²) Bez uszczerbku dla zakresu działalności, która może zostać uznana za kabotaż na podstawie odpowiedniego prawodawstwa krajowego, krajowy kabotaż morski w rozumieniu niniejszego rozdziału obejmuje przewozy pasażerskie lub przewozy towarów między portem lub miejscem znajdującym się na Ukrainie lub w państwie członkowskim Unii Europejskiej a innym portem lub miejscem znajdującym się na Ukrainie lub w państwie członkowskim Unii Europejskiej, w tym na jego szelfie kontynentalnym, jak stanowi Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza, oraz ruch rozpoczynający i kończący się w tym samym porcie lub miejscu znajdującym się na Ukrainie lub w państwie członkowskim Unii Europejskiej.

(²³) Warunki wzajemnego dostępu do rynku w transporcie lotniczym zostaną określone w Umowie pomiędzy Unią Europejską i jej państwami członkowskimi a Ukrainą w sprawie ustanowienia wspólnego obszaru lotniczego.

(²⁴) Wszystkie inne wymogi przepisów ustawowych i wykonawczych Stron dotyczące środków odnoszących się do wjazdu, pobytu, pracy i zabezpieczenia społecznego mają nadal zastosowanie, włączając regulacje dotyczące okresu pobytu, minimalnej płacy, jak również układów zbiorowych w sprawie płac. Zobowiązania dotyczące przepływu osób nie mają zastosowania w przypadku, gdy zamiar lub skutek związany z takim przepływem zakłóci lub w inny sposób wpłynie na wynik wszelkich sporów lub negocjacji między pracownikami i pracodawcami.

(²⁵) Uzyskane po osiągnięciu pełnoletniości.

(²⁶) W przypadku gdy dyplom lub kwalifikacje nie zostały uzyskane na terytorium Strony, na którym świadczona jest usługa, Strona ta może ocenić, czy są one równoważne z wyższym wykształceniem wymaganym na jej terytorium.

(²⁷) W przypadku gdy dyplom lub kwalifikacje nie zostały uzyskane na terytorium Strony, na którym świadczona jest usługa, dana Strona może ocenić, czy są one równoważne z wyższym wykształceniem wymaganym na jej terytorium.

(²⁸) Opłaty licencyjne nie obejmują eksploatacji zasobów naturalnych, płatności aukcyjnych, przetargowych lub innych niedyskryminacyjnych środków dotyczących przyznania koncesji ani obowiązkowych składek za świadczenie usług o charakterze powszechnym.

(²⁹) W odniesieniu do Strony UE: Orientacyjny wykaz rynków właściwych produktów i usług został przedstawiony jako odrębny załącznik XIX. Wykaz rynków właściwych ujętych w załączniku XIX podlega regularnym przeglądom przez UE. Wyniki takiego przeglądu będą musiały być uwzględnione we wszelkich zobowiązaniach podjętych na podstawie niniejszego rozdziału. W odniesieniu do Ukrainy: Orientacyjny wykaz rynków właściwych produktów i usług został przedstawiony jako odrębny załącznik XX. Wykaz rynków właściwych ujęty w załączniku XX podlega regularnym przeglądom ze strony Ukrainy w ramach procesu zbliżenia przepisów do dorobku prawnego UE przewidzianego w art. 124. Wyniki takiego przeglądu będą musiały być uwzględnione we wszelkich zobowiązaniach podjętych na podstawie tego rozdziału.

(³⁰) Opłaty licencyjne nie obejmują płatności aukcyjnych, przetargowych lub innych niedyskryminacyjnych sposobów przyznawania koncesji ani obowiązkowych składek za świadczenie usługi powszechnej.

(³¹) Zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami dotyczącymi przetwarzania danych osobowych i ochrony prywatności w sektorze łączności elektronicznej.

(³²) Morskie usługi pomocnicze obejmują usługi w zakresie obsługi ładunku morskiego, usługi w zakresie przechowywania i składowania, usługi w zakresie odprawy celnej, usługi w zakresie obsługi stacji kontenerowej i magazynowania, usługi agencji morskich, usługi w zakresie spedycji frachtu (morskiego), usługi wynajmu statków z załogą, konserwacji i napraw statków, pchania i holowania oraz usługi wspierające w transporcie morskim.

(³³) Środki mające na celu zapewnienie sprawiedliwego lub skutecznego nakładania lub poboru podatków bezpośrednich obejmują środki podjęte przez Stronę w ramach jej systemu podatkowego, które:

(i) mają zastosowanie do inwestorów i podmiotów świadczących usługi, niebędących rezydentami, z uwzględnieniem faktu, że obowiązek podatkowy nierezydentów określony jest na podstawie pozycji podlegających opodatkowaniu pochodzących z terytorium Strony lub tam się znajdujących; lub

(ii) mają zastosowanie do nierezydentów w celu zapewnienia nakładania lub poboru podatków na terytorium Strony; lub

(iii) mają zastosowanie do nierezydentów lub rezydentów w celu zapobiegania unikaniu zobowiązań podatkowych i uchylaniu się od nich, łącznie ze środkami zgodności; lub

(iv) mają zastosowanie do konsumentów usług dostarczonych na terytorium lub z terytorium drugiej Strony w celu zapewnienia nakładania na takich konsumentów lub poboru od nich podatków pochodzących ze źródeł znajdujących się na terytorium Strony; lub

(v) dokonują rozróżnienia między inwestorami i podmiotami świadczącymi usługi podlegającymi zobowiązaniom podatkowym od pozycji opodatkowanych na poziomie światowym a innymi inwestorami i podmiotami świadczącymi usługi ze względu na różnice w podstawie ich opodatkowania; lub

(vi) określają i przydzielają dochody, zyski, korzyści, straty, odliczenia lub ulgi osobom i oddziałom będącym rezydentami bądź powiązanym osobom lub oddziałom należącym do tej samej osoby w celu zagwarantowania podstawy opodatkowania obowiązującej na terytorium Strony.

Terminologia podatkowa lub założenia systemu opisane w lit. f) niniejszego postanowienia i w niniejszym przypisie są określane zgodnie z definicjami podatkowymi i założeniami systemowymi albo definicjami i założeniami systemowymi równorzędnymi, czy też podobnymi przyjętymi zgodnie z przepisami Strony podejmującej dany środek.

(³⁴) Dotyczy to także nabywania nieruchomości związanego z bezpośrednimi inwestycjami.

(³⁵) W tym poważne trudności w zakresie bilansu płatniczego.

(³⁶) Zastosowania małoobszarowe: stosowanie środka ochrony roślin na terytorium danej Strony w odniesieniu do roślin lub produktów roślinnych, które nie są uprawiane powszechnie na terytorium danej Strony lub są uprawiane powszechnie, aby sprostać wyjątkowym potrzebom związanym z ochroną roślin.

(³⁷) Do celów niniejszej sekcji pojęcie „praw własności intelektualnej” obejmuje przynajmniej następujące prawa: prawo autorskie, prawa pokrewne prawu autorskiemu, prawo sui generis autora bazy danych, prawa autora topografii układu scalonego, prawa ze znaku towarowego, prawa ze wzoru, prawa z patentu łącznie z prawami wynikającymi z dodatkowych świadectw ochronnych, oznaczenia geograficzne, prawa ze wzoru użytkowego, prawa wynikające z systemu ochrony odmian roślin oraz nazwy handlowe w zakresie, w jakim są one chronione jako wyłączne prawa w danym prawie krajowym.

(³⁸) Wyłączenia odpowiedzialności ustanowione w niniejszym artykule obejmują jedynie przypadki, w których działalność podmiotu świadczącego usługi społeczeństwa informacyjnego jest ograniczona do technicznego procesu obsługi i udostępniania sieci telekomunikacyjnej, w której informacje udostępniane przez osoby trzecie są przekazywane lub przechowywane czasowo, jedynie w celu poprawienia skuteczności przekazu; działanie takie ma charakter czysto techniczny, automatyczny i bierny, który zakłada, że podmiot świadczący usługi społeczeństwa informacyjnego nie posiada wiedzy o informacjach przekazywanych lub przechowywanych ani kontroli nad nimi.

(³⁹) Oczywistym jest, że nie ma obowiązku stosowania takich procedur do przywozu towarów wprowadzonych na rynek innego państwa przez lub za zgodą posiadacza prawa.

(⁴⁰) Do celów niniejszego postanowienia przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania obejmuje przedmiot wspólnego zainteresowania Stron.

(⁴¹) Ogólny interes gospodarczy jest rozumiany tak samo, jak w art. 106 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, a w szczególności jak w orzecznictwie Strony UE.

(⁴²) Do celów niniejszego artykułu artykule „Strona” oznacza państwo członkowskie w odniesieniu do jego terytorium lub Ukrainę w odniesieniu do jej terytorium.

(⁴³) Dla uniknięcia wątpliwości wyjaśnia się, że niniejszego tytułu nie można interpretować jako przyznającego prawa lub nakładającego obowiązki, na które można bezpośrednio powoływać się w sądach krajowych Stron.

(⁴⁴) Dla uniknięcia wątpliwości decyzje organów ustanowionych na mocy niniejszego Układu oraz wszelkie zarzucane im zaniechania nie podlegają postanowieniom niniejszego rozdziału.

WYKAZ ZAŁĄCZNIKÓW

ZAŁĄCZNIKI DO TYTUŁU IV
Załącznik I-A do rozdziału 1	Znoszenie ceł
Dodatek A	Orientacyjne łączne ilości kontyngentów taryfowych dotyczące przywozu do UE
Dodatek B	Orientacyjne łączne ilości kontyngentów taryfowych dotyczące przywozu na Ukrainę
Załącznik I-B do rozdziału 1	Dodatkowe warunki dotyczące handlu odzieżą używaną
Załącznik I-C do rozdziału 1	Harmonogramy znoszenia ceł wywozowych
Załącznik I-D do rozdziału 1	Środki ochronne w zakresie ceł wywozowych
Załącznik II do rozdziału 2	Środki ochronne dotyczące samochodów osobowych
Załącznik III do rozdziału 3	Wykaz prawodawstwa, które ma zostać dostosowane, oraz harmonogram jego wdrożenia
Załącznik IV do rozdziału 4	Zakres
Załącznik IV-A do rozdziału 4	Środki sanitarne i fitosanitarne
Załącznik IV-B do rozdziału 4	Normy dotyczące dobrostanu zwierząt
Załącznik IV-C do rozdziału 4	Inne środki
Załącznik IV-D do rozdziału 4	Środki, które mają zostać włączone po zbliżeniu prawodawstwa
Załącznik V do rozdziału 4	Wszechstronna strategia wdrażania rozdziału IV
Załącznik VI do rozdziału 4	Wykaz chorób zwierząt i zwierząt akwakultury podlegających obowiązkowi zgłaszania oraz zwalczanych szkodników, od których dane regiony można uznać za wolne
Załącznik VI-A do rozdziału 4	Choroby zwierząt i ryb podlegające obowiązkowi zgłaszania, w odniesieniu do których uznano status Stron i można podejmować decyzje dotyczące regionalizacji
Załącznik VI-B do rozdziału 4	Uznanie statusu szkodnika, obszarów wolnych od szkodnika oraz stref chronionych
Załącznik VII do rozdziału 4	Regionalizacja / podział na strefy, obszary wolne od szkodników i strefy chronione
Załącznik VIII do rozdziału 4	Tymczasowe zatwierdzanie przedsiębiorstw
Załącznik IX do rozdziału 4	Procedura określania równoważności
Załącznik X do rozdziału 4	Wytyczne dotyczące przeprowadzania weryfikacji
Załącznik XI do rozdziału 4	Kontrole przywozu i opłaty za inspekcje
Załącznik XII do rozdziału 4	Certyfikacja
Załącznik XIII do rozdziału 4	Kwestie nierozstrzygnięte
Załącznik XIV do rozdziału 4	Segmentacja
Załącznik XV do rozdziału 5	Zbliżenie przepisów celnych
Załącznik XVI do rozdziału 6	Wykaz zastrzeżeń dotyczących zakładania przedsiębiorstw; Wykaz zobowiązań dotyczących transgranicznego świadczenia usług; Wykaz zastrzeżeń dotyczących usługodawców kontraktowych i osób wykonujących wolne zawody
Załącznik XVI – A do rozdziału 6	Zastrzeżenia Strony UE dotyczące zakładania przedsiębiorstw
Załącznik XVI – B do rozdziału 6	Wykaz zobowiązań dotyczących transgranicznego świadczenia usług
Załącznik XVI – C do rozdziału 6	Zastrzeżenia dotyczące usługodawców kontraktowych i osób wykonujących wolne zawody (Strona UE)
Załącznik XVI – D do rozdziału 6	Zastrzeżenia Ukrainy dotyczące zakładania przedsiębiorstw
Załącznik XVI – E do rozdziału 6	Zobowiązania Ukrainy dotyczące transgranicznego świadczenia usług
Załącznik XVI – F do rozdziału 6	Zastrzeżenia dotyczące usługodawców kontraktowych i osób wykonujących wolne zawody (Ukraina)
Załącznik XVII	Zbliżenie przepisów
Dodatek XVII – 1	Dostosowania horyzontalne i zasady proceduralne
Dodatek XVII – 2	Zasady mające zastosowanie do usług finansowych
Dodatek XVII – 3	Zasady mające zastosowanie do usług telekomunikacyjnych
Dodatek XVII – 4	Zasady mające zastosowanie do usług pocztowych i kurierskich
Dodatek XVII – 5	Zasady mające zastosowanie do międzynarodowego transportu morskiego
Dodatek XVII – 6	Postanowienia dotyczące monitorowania
Załącznik XVIII do rozdziału 6	Punkty informacyjne
Załącznik XIX do rozdziału 6	Orientacyjny wykaz UE rynków właściwych towarów i usług, które mają zostać przeanalizowane zgodnie z art. 116 niniejszego Układu
Załącznik XX do rozdziału 6	Orientacyjny ukraiński wykaz rynków właściwych, które mają zostać przeanalizowane zgodnie z art. 116 niniejszego Układu
Załącznik XXI do rozdziału 8	Zamówienia publiczne
Załącznik XXI – A do rozdziału 8	Orientacyjny harmonogram reform instytucjonalnych, zbliżenia prawodawstwa i przyznania dostępu do rynku
Załącznik XXI – B do rozdziału 8	Podstawowe elementy dyrektywy 2004/18/WE (etap 2)
Załącznik XXI – C do rozdziału 8	Podstawowe elementy dyrektywy 89/665/EWG zmienionej dyrektywą 2007/66/WE (etap 2)
Załącznik XXI – D do rozdziału 8	Podstawowe elementy dyrektywy 2004/17/WE (etap 3)
Załącznik XXI – E do rozdziału 8	Podstawowe elementy dyrektywy 92/13/EWG zmienionej dyrektywą 2007/66/WE (etap 3)
Załącznik XXI – F do rozdziału 8	Inne nieobowiązkowe elementy dyrektywy 2004/18/WE (etap 4)
Załącznik XXI – G do rozdziału 8	Inne obowiązkowe elementy dyrektywy 2004/18/WE (etap 4)
Załącznik XXI – H do rozdziału 8	Inne elementy dyrektywy 89/665/EWG zmienionej dyrektywą 2007/66/WE (etap 4)
Załącznik XXI – I do rozdziału 8	Inne nieobowiązkowe elementy dyrektywy 2004/17/WE (etap 5)
Załącznik XXI – J do rozdziału 8	Inne elementy dyrektywy 92/13/EWG zmienionej dyrektywą 2007/66/WE (etap 5)
Załącznik XXI – K do rozdziału 8	Przepisy dyrektywy 2004/18/WE nieobjęte zakresem procesu zbliżania prawodawstwa
Załącznik XXI – L do rozdziału 8	Przepisy dyrektywy 2004/17/WE nieobjęte zakresem procesu zbliżania prawodawstwa
Załącznik XXI – M do rozdziału 8	Przepisy dyrektywy 89/665/EWG zmienionej dyrektywą 2007/66/WE nieobjęte zakresem procesu zbliżania prawodawstwa
Załącznik XXI – N do rozdziału 8	Przepisy dyrektywy 92/13/EWG zmienionej dyrektywą 2007/66/WE nieobjęte zakresem procesu zbliżania prawodawstwa
Załącznik XXI – O do rozdziału 8	Orientacyjny wykaz zagadnień objętych współpracą
Załącznik XXI – P do rozdziału 8	Progi
Załącznik XXII – A do rozdziału 9	Oznaczenia geograficzne – prawodawstwo Stron i elementy wymagane do rejestracji i kontroli
Załącznik XXII – B do rozdziału 9	Oznaczenia geograficzne – kryteria, które należy uwzględnić w procedurze sprzeciwu
Załącznik XXII – C do rozdziału 9	Oznaczenia geograficzne produktów rolnych i środków spożywczych, o których mowa w art. 202 ust. 3 niniejszego Układu
Załącznik XXII – D do rozdziału 9	Oznaczenia geograficzne win, win aromatyzowanych i napojów spirytusowych, o których mowa w art. 202 ust. 3 i 4 niniejszego Układu
Załącznik XXIII do rozdziału 10	Słowniczek pojęć
Załącznik XXIV do rozdziału 14	Regulamin rozstrzygania sporów
Załącznik XXV do rozdziału 15	Kodeks postępowania członków organów arbitrażowych i mediatorów
ZAŁĄCZNIKI DO TYTUŁU V
Załącznik XXVI do rozdziału 1	Współpraca w dziedzinie energetyki, w tym kwestie dotyczące energii jądrowej
Załącznik XXVII do rozdziału 1	Współpraca w dziedzinie energetyki, w tym kwestie dotyczące energii jądrowej
Załącznik XXVIII do rozdziału 4	Podatki
Załącznik XXIX do rozdziału 5	Statystyka
Załącznik XXX do rozdziału 6	Środowisko
Załącznik XXXI do rozdziału 6	Środowisko
Załącznik XXXII do rozdziału 7	Transport
Załącznik XXXIII do rozdziału 7	Transport
Załącznik XXXIV do rozdziału 13	Prawo spółek, ład korporacyjny, rachunkowość i audyt
Załącznik XXXV do rozdziału 13	Prawo spółek, ład korporacyjny, rachunkowość i audyt
Załącznik XXXVI do rozdziału 13	Prawo spółek, ład korporacyjny, rachunkowość i audyt
Załącznik XXXVII do rozdziału 15	Polityka audiowizualna
Załącznik XXXVIII do rozdziału 17	Rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich
Załącznik XXXVIX do rozdziału 20	Ochrona konsumentów
Załącznik XL do rozdziału 21	Współpraca w dziedzinie zatrudnienia, polityki społecznej i równości szans
Załącznik XLI do rozdziału 22	Zdrowie publiczne
Załącznik XLII do rozdziału 23	Kształcenie, szkolenie i młodzież
ZAŁĄCZNIKI DO TYTUŁU VI
Załącznik XLIII do tytułu VI	Współpraca finansowa, w tym postanowienia dotyczące zwalczania nadużyć finansowych
Załącznik XLIV do tytułu VI	Współpraca finansowa, w tym postanowienia dotyczące zwalczania nadużyć finansowych
PROTOKOŁY
Protokół I	Protokół dotyczący definicji pojęcia „produkty pochodzące” oraz metod współpracy administracyjnej
Protokół II	Protokół dotyczący wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych
Protokół III	Protokół do Umowy ramowej między Unią Europejską a Ukrainą dotyczącej ogólnych zasad uczestnictwa Ukrainy w programach unijnych
WSPÓLNA DEKLARACJA

ZAŁĄCZNIK I-A DO ROZDZIAŁU 1

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK I-B DO ROZDZIAŁU 1

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK I-C DO ROZDZIAŁU 1

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK I-D DO ROZDZIAŁU 1

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK II DO ROZDZIAŁU 2

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK III DO ROZDZIAŁU 3

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK IV-A DO ROZDZIAŁU 4

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK IV-B DO ROZDZIAŁU 4

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK IV-C DO ROZDZIAŁU 4

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK IV-D DO ROZDZIAŁU 4

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK V DO ROZDZIAŁU 4

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK VI DO ROZDZIAŁU 4

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK VI-A DO ROZDZIAŁU 4

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK VI-B DO ROZDZIAŁU 4

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK VII DO ROZDZIAŁU 4

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK VIII DO ROZDZIAŁU 4

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK IX DO ROZDZIAŁU 4

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK X DO ROZDZIAŁU 4

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK XI DO ROZDZIAŁU 4

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK XII DO ROZDZIAŁU 4

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK XIII DO ROZDZIAŁU 4

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK XIV DO ROZDZIAŁU 4

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK XV DO ROZDZIAŁU 5

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK XVI DO ROZDZIAŁU 6

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK XVI-A DO ROZDZIAŁU 6

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK XVI-B DO ROZDZIAŁU 6

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK XVI-C DO ROZDZIAŁU 6

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK XVI-D DO ROZDZIAŁU 6

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK XVI-E DO ROZDZIAŁU 6

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK XVI-F DO ROZDZIAŁU 6

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK XVII

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK XVIII DO ROZDZIAŁU 6

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK XIX DO ROZDZIAŁU 6

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK XX DO ROZDZIAŁU 6

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK XXI DO ROZDZIAŁU 8

Dokument w formacie PDF

ZAŁĄCZNIK XXI-A DO ROZDZIAŁU 8 (¹)

Dokument w formacie PDF

(¹) Zgodnie z rozdziałem Układu o zamówieniach publicznych podstawą niniejszego załącznika są przepisy dyrektyw 2004/17/WE, 2004/18/WE, 89/665/EWG, 92/13/EWG oraz 2007/66/WE, które obejmują udzielanie zamówień i procedury przeglądu w Unii Europejskiej. Możliwe jest, że pojawią się praktyczne kwestie związane z interpretacją niektórych przepisów wspomnianych dyrektyw podczas zbliżenia prawodawstwa. W takich przypadkach zbliżenie prawodawstwa zostanie przeprowadzone odpowiednio z uwzględnieniem stosunków UE-Ukraina, jak określono w niniejszym Układzie. Ukraina wybiera odpowiednie instrumenty prawne w celu transpozycji zobowiązań wynikających z niniejszego rozdziału zgodnie ze swoim porządkiem konstytucyjnym.