Na podstawie art. 17 ust. 7 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32, poz. 191 i Nr 43, poz. 253) Rada Ministrów uchwala, co następuje:

§ 1. 1. Sposób inwentaryzacji mienia komunalnego, przeprowadzanej na podstawie art. 17 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32, poz. 191 i Nr 43, poz. 253), określa instrukcja stanowiąca załącznik do uchwały.

2. Artykuły powoływane w uchwale lub instrukcji bez bliższego określenia dotyczą ustawy, o której mowa w ust. 1.

3. Ilekroć w uchwale lub w załączonej instrukcji jest mowa o:

1) inwentaryzacji – rozumie się przez to spis z natury wszystkich składników majątkowych należących do podmiotów wymienionych w art. 5 ust. 1 i 2;

2) składnikach majątkowych – rozumie się przez to:

a) nieruchomości (grunty, budynki, lokale),

b) ruchomości – w znaczeniu wynikającym z Kodeksu cywilnego,

3) terenowych organach administracji państwowej – rozumie się przez to działające do dnia 26 maja 1990 r. terenowe organy administracji państwowej stopnia podstawowego o właściwości ogólnej lub właściwości szczególnej.

§ 2. Przedsiębiorstwa komunalne i przedsiębiorstwa państwowe, których mienie jest przekazywane z mocy powołanej w § 1 ustawy gminom i związkom gmin, sporządzają bilans za I półrocze 1990 r.

§ 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.

Załącznik do uchwały nr 104 Rady Ministrów
z dnia 9 lipca 1990 r. (poz. 235)

INSTRUKCJA W SPRAWIE SPOSOBU DOKONYWANIA INWENTARYZACJI MIENIA PODLEGAJĄCEGO KOMUNALIZACJI

I. Informacje ogólne

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej oraz ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (Dz. U. Nr 16, poz. 95, Nr 34, poz. 199 i Nr 43, poz. 253) powołały samorząd terytorialny, w konsekwencji czego część mienia ogólnonarodowego (państwowego) stała się własnością gmin. Organy administracji rządowej zarządzające w imieniu Skarbu Państwa tym majątkiem zostały zobowiązane do przekazania jego części gminom. Przekazaniu podlega mienie państwowe, do którego Skarb Państwa posiada udokumentowaną własność. Dotyczy to zarówno nieruchomości, jak i mienia ruchomego, określonych w przepisach ustawy z dnia 10 maja 1990 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32, poz. 191 i Nr 43, poz. 253).

II. Komisje inwentaryzacyjne

1. Gmina wykonuje ustawowy obowiązek sporządzania spisów inwentaryzacyjnych, w których będzie określone mienie ogólnonarodowe (państwowe) podlegające przekazaniu.

2. Rada gminy powołując komisję inwentaryzacyjną określa jej skład i wybiera przewodniczącego komisji. Rada gminy może rozstrzygnąć o wyborze zastępców przewodniczącego komisji lub ewentualnym podziale na zespoły (podkomisje) i ustaleniu przewodniczących zespołów albo decyzje te pozostawić komisji do ustalenia w wewnętrznym regulaminie pracy. Pożądane jest włączenie do składu komisji pracowników byłych terenowych organów administracji państwowej stopnia podstawowego i wojewódzkiego o właściwości szczególnej do spraw geodezji i gospodarki gruntami, którzy w imieniu Skarbu Państwa zarządzali mieniem państwowym. Powołanie do komisji pracowników organów stopnia wojewódzkiego powinno nastąpić w porozumieniu z właściwym wojewodą.

3. Rada gminy może udzielić komisji uzupełniających wytycznych, np. określić kolejność i hierarchię prac, a także zobowiązać podporządkowane jednostki do ustanowienia osób odpowiedzialnych za współpracę z komisją, jakość przedstawionych dokumentów itp.

4. Komisja inwentaryzacyjna, przystępując do pracy:

1) zawiadamia zainteresowane jednostki organizacyjne o konieczności przygotowania dokumentów:

a) określających prawo do nieruchomości zarówno nie zabudowanych, jak i zabudowanych, a w szczególności: wypisów z ksiąg wieczystych, aktów notarialnych, decyzji administracyjnych, umowy dzierżawy, najmu lub użyczenia, postanowień sądowych itp.,

b) ustalających wartość środków trwałych i przedmiotów nietrwałych (formularze sprawozdawczości GUS, księgi inwentarzowe, arkusze spisu z natury),

c) dotyczących wartości niematerialnych i prawnych,

2) sporządza spisy inwentaryzacyjne oraz karty inwentaryzacyjne, kompletuje dokumenty stwierdzające prawo do nieruchomości,

3) przedstawia radzie gminy do wiadomości projekty sporządzonych spisów i kart inwentaryzacyjnych przed ich wyłożeniem do publicznego wglądu.

III. Zakres mienia podlegającego inwentaryzacji

1. Inwentaryzacji podlega mienie przekazywane gminom, zgodnie z art. 5 ust. 1 i 2, z wyłączeniem majątku przedsiębiorstw nie podlegających komunalizacji, zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 lipca 1990 r. w sprawie ustalenia wykazu przedsiębiorstw państwowych i jednostek organizacyjnych, których mienie nie podlega komunalizacji (Dz. U. Nr 51, poz. 301). Komunalizacji, zgodnie z ustawą, podlega mienie nieruchome i ruchome, które w dalszej części instrukcji będzie określane jako „nieruchomość” i „ruchomość”. Zakres pojęciowy tych określeń odpowiada zakresowi używanemu w obrocie cywilnoprawnym.

2. Inwentaryzacja nieruchomości państwowych podlegających komunalizacji z mocy prawa obejmuje:

1) nieruchomości (art. 5 ust. 1 pkt 1) wchodzące w skład zasobu gruntów państwowych, tzn. grunty, o których mowa w art. 13 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. z 1989 r. Nr 14, poz. 74, Nr 29, poz. 154 oraz z 1990 r. Nr 14, poz. 90 i Nr 34, poz. 198), oraz grunty, o których mowa w art. 6 tej ustawy,

2) nieruchomości (art. 5 ust. 1 pkt 1) zabudowane domami wielomieszkaniowymi, w których niektóre lokale mieszkalne zostały już sprzedane, a do gruntu ustanowione zostało prawo użytkowania wieczystego w częściach ułamkowych. Dla tych nieruchomości wykazuje się lokale mieszkalne, które zostały wyodrębnione jako odrębne nieruchomości i sprzedane oraz przypadający na te lokale udział w użytkowaniu wieczystym gruntów. Za lokale sprzedane uważa się lokale, dla których zostały już wydane ostateczne decyzje administracyjne o sprzedaży, bez względu na to, czy zostały zawarte akty notarialne,

3) nieruchomości (art. 5 ust. 1 pkt 2) należące do przedsiębiorstw państwowych, dla których organem założycielskim był terenowy organ administracji państwowej stopnia podstawowego. Jeżeli przedsiębiorstwa posiadają w zarządzie nieruchomości położone na obszarach innych gmin, to nieruchomości te powinny być objęte inwentaryzacją w tych gminach, na których obszarze są położone,

4) nieruchomości (art. 5 ust. 1 pkt 3) będące w zarządzie zakładów i innych jednostek organizacyjnych nie będących przedsiębiorstwami państwowymi, które były podporządkowane radom narodowym i terenowym organom administracji państwowej stopnia podstawowego. Jeżeli zakłady i jednostki organizacyjne posiadają w zarządzie nieruchomości położone na obszarach innych gmin, to nieruchomości te powinny być objęte inwentaryzacją w tych gminach, na których obszarze są położone,

5) nieruchomości lub ich części (art. 5 ust. 2) służące użyteczności publicznej:

– które pozostawały w zarządzie terenowych organów administracji państwowej stopnia wojewódzkiego dla województwa stołecznego warszawskiego, miejskiego krakowskiego oraz miejskiego łódzkiego,

– należące do przedsiębiorstw państwowych, dla których organem założycielskim był terenowy organ administracji państwowej stopnia wojewódzkiego województwa stołecznego warszawskiego, miejskiego krakowskiego i miejskiego łódzkiego,

– przekazane w zarząd zakładom i innym jednostkom organizacyjnym, które były podporządkowane radom narodowym m.st. Warszawy, m. Krakowa i m. Łodzi oraz terenowym organom administracji państwowej stopnia wojewódzkiego tych województw,

6) nieruchomości lub ich części (art. 5 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 9) oddane w użytkowanie wieczyste osobom prawnym i osobom fizycznym wymienionym w art. 4 ust. 5 pkt 1 i 2 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości oraz oddane w użytkowanie organizacjom społecznym wymienionym w art. 5 ust. 2 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości. W grupie tej nie umieszcza się nieruchomości zabudowanych domami wielomieszkaniowymi, w których część lokali została już sprzedana z jednoczesnym ustanowieniem do gruntu prawa użytkowania wieczystego w części ułamkowej, gdyż nieruchomości te znajdą się w grupie wymienionej w części III ust. 2 pkt 2 instrukcji,

7) nieruchomości (art. 7) stanowiące mienie gminne (porównaj § 2 pkt 2 nie obowiązującego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 8 grudnia 1986 r. w sprawie zarządu mieniem gminnym oraz warunków i trybu jego zbywania – Dz. U. Nr 48, poz. 241 i z 1988 r. Nr 33, poz. 249). W przypadku oddania tych nieruchomości w dzierżawę, umieszcza się wzmiankę o tym fakcie.

3. Nie obejmuje się inwentaryzacją nieruchomości lub ich części podlegających wyłączeniu z komunalizacji:

1) określonych w art. 5 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1 oraz ust. 3 pkt 1, jeżeli służą wykonywaniu zadań publicznych należących do właściwości organów administracji rządowej (terenowych organów rządowej administracji ogólnej i organów administracji specjalnej oraz naczelnych i centralnych organów administracji państwowej), sądów (sądów powszechnych i administracyjnych) oraz organów władzy państwowej (art. 11 ust. 1 pkt 1),

2) należących do (art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3, ust. 2 pkt 2 i 3 oraz ust. 3 pkt 2 i 3) przedsiębiorstw państwowych lub jednostek organizacyjnych wykonujących zadania o charakterze ogólnokrajowym lub ponadwojewódzkim (art. 11 ust. 1 pkt 2), określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 9 lipca 1990 r. w sprawie ustalenia wykazu przedsiębiorstw państwowych i jednostek organizacyjnych, których mienie nie podlega komunalizacji (Dz. U. Nr 51, poz. 301), wydanym na podstawie art. 11 ust. 2,

3) należących do Państwowego Funduszu Ziemi (art. 11 ust. 1 pkt 3),

4) przekazanych w użytkowanie wieczyste przedstawicielstwom dyplomatycznym, urzędom konsularnym państw obcych, instytucjom międzynarodowym korzystającym z immunitetów dyplomatycznych lub konsularnych (art. 12 pkt 1),

5) przekazanych w użytkowanie wieczyste Kościołowi Katolickiemu, innym kościołom oraz związkom wyznaniowym (art. 12 pkt 2).

4. Inwentaryzacja nieruchomości obejmuje odpowiednio majątek przedsiębiorstw, zakładów i innych komunalizowanych jednostek organizacyjnych. Składniki tego majątku należy ujmować według sporządzonego bilansu za I półrocze 1990 r., grupując je według klasyfikacji Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) i zgodnie z ich miejscem użytkowania.

5. Do majątku przedsiębiorstw, zakładów i innych jednostek organizacyjnych zalicza się:

– środki trwałe, materiały i przedmioty nietrwałe,

– wartości niematerialne i prawne,

– środki pieniężne,

1) środki trwałe – to przede wszystkim budynki i budowle, maszyny i urządzenia oraz środki transportowe, sprzęt i narzędzia. Budynki i budowle, chociażby stanowiły część składową nieruchomości, traktuje się przy inwentaryzacji jako ruchomości wchodzące w skład majątku przedsiębiorstwa, zakładu i innej jednostki organizacyjnej. W zakresie środków trwałych podaje się:

– określenie budynku, lokalu lub urządzenia i jego charakteru,

– symbol klasyfikacji rodzajowej GUS,

– nr inwentaryzacyjny (w przedsiębiorstwie),

– rok budowy lub oddania do eksploatacji,

– charakterystyczne wymiary i cechy techniczne,

– wartość w dniu 30 czerwca 1990 r., tj. z uwzględnieniem zużycia,

– zakres współwłasności Skarbu Państwa (np. wyszczególnienie numerów lokali sprzedanych w budynkach mieszkalnych, ich powierzchni itp.),

2) przy przedmiotach nietrwałych podaje się:

– nazwę,

– nr w kartotece,

– jednostkę miary,

– ilość,

– wymiary, cechy techniczne, określenie producenta,

– wartość zakupu (w mln zł),

3) wartości niematerialne i prawne oraz środki pieniężne podaje się według danych określonych przy sporządzaniu bilansu.

6. Państwowe zasoby mieszkaniowe stanowiły własność Skarbu Państwa będącą w dyspozycji terenowych organów administracji państwowej i były tylko zarządzane przez przedsiębiorstwa gospodarki mieszkaniowej (PGM) lub wielobranżowe połączone z gospodarką komunalną (PGKiM). W związku z tym zasoby te nie mogą być wykazywane jako majątek tych przedsiębiorstw. Podlegają wykazaniu jako części składowe odpowiednich nieruchomości (art. 5 ust. 1 pkt 1).

7. Inwentaryzacja obiektów i urządzeń tworzących infrastrukturę techniczną powinna obejmować:

1) majątek wodociągów i kanalizacji, znajdujący się we władaniu przedsiębiorstw bądź zakładów budżetowych, taki jak:

– ujęcia i sieci oraz oczyszczalnie,

– połączenia prowadzące do budynków i zdroje uliczne,

2) majątek trwały w przedsiębiorstwach energetyki cieplnej jednobranżowych i wielobranżowych służący:

– produkcji energii cieplnej – kotłownie z dala czynne i lokalne,

– rozprowadzaniu energii cieplnej – sieci, komory, przepompownie, węzły,

3) przedsiębiorstwa i zakłady komunalnego transportu zbiorowego obejmujące linie, trasy i tabor,

4) przedsiębiorstwa komunalne jednobranżowe lub wielobranżowe zajmujące się oczyszczaniem miast i osiedli, takim jak w szczególności:

– gromadzenie i wywóz stałych odpadów komunalnych oraz prowadzenie wysypisk,

– wywóz odpadów płynnych (z terenów pozbawionych kanalizacji miejskiej),

– oczyszczanie i zimowe utrzymanie dróg miejskich,

– utrzymanie szaletów publicznych.

Mieniem służącym wymienionej działalności, wydzielonym z mienia ogólnonarodowego (państwowego) lub nabytym, gospodarują głównie lub wyłącznie przedsiębiorstwa użyteczności publicznej. Odpowiednikiem tych dwóch grup majątku jest:

a) fundusz założycielski, który podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorstw (środki trwałe i obrotowe),

b) fundusz własny, powiększony w trakcie działalności przedsiębiorstwa, m.in. z części zysku, amortyzacji majątku trwałego itp.

Cechą charakterystyczną systemu organizacyjno-technicznego przedsiębiorstw użyteczności publicznej jest ich zasięg, z reguły większy niż jedna gmina lub miasto; powinno to być uwzględnione w fazie dokonywania spisów.

Inwentaryzacją należy objąć te jednostki organizacyjne, dla których funkcje organu założycielskiego pełniły terenowe organy administracji państwowej stopnia podstawowego.

8. Inwentaryzację obiektów infrastruktury społecznej oraz pozostałych zakładów usługowych przeprowadza się według zakresu omówionego w części dotyczącej nieruchomości i ruchomości. Majątek dotyczący tej grupy obiektów znajduje się we władaniu lub w zarządzie odpowiednich przedsiębiorstw i zakładów i one powinny przedstawić odpowiednie rejestry i wykazy, np. w zakresie:

a) oświaty i wychowania – przedszkola oraz te szkoły podstawowe, których prowadzenie zostaje przejęte przez gminę jako zadanie własne,

b) kultury – placówki upowszechniania kultury, instytucje artystyczne, przedsiębiorstwa organizacji imprez,

c) sportu, rekreacji, turystyki:

– miejskie ośrodki sportu i rekreacji,

– gminne ośrodki sportu i rekreacji,

– miejskie przedsiębiorstwa turystyczne,

d) innych usług:

– łaźnie – miejskie przedsiębiorstwa kąpielowe,

– obiekty chowania zmarłych (cmentarze) – miejskie przedsiębiorstwa usług komunalnych.

W siedzibach dotychczasowych wydziałów lub referatów urzędów terenowych organów administracji państwowej lub w dyrekcjach poszczególnych obiektów znajdują się:

– karty inwentaryzacyjne środków trwałych i przedmiotów nietrwałych,

– rejestry, ewidencje i wykazy,

tzn. niezbędne dokumenty pozwalające na przeprowadzenie inwentaryzacji majątku.

IV. Postępowanie inwentaryzacyjne

1. Dokumenty inwentaryzacyjne.

Inwentaryzację przeprowadza się oddzielnie dla nieruchomości i ruchomości. Wyniki uwidacznia się w spisach zbiorczych i kartach inwentaryzacyjnych:

1) spisy inwentaryzacyjne sporządza się dla mienia ogólnonarodowego (państwowego), które z mocy prawa stało się własnością gminy, oddzielnie dla każdej z grup określonych w części III instrukcji na podstawie kart inwentaryzacyjnych,

2) karty inwentaryzacyjne zakłada się odrębnie dla każdej nieruchomości i dla każdej jednostki organizacyjnej podlegającej komunalizacji,

3) załącznikiem do spisu jest mapa wykonana na kopii mapy ewidencyjnej, na której zaznacza się granice nieruchomości komunalizowanych. Jeżeli nieruchomość składa się z dwóch lub więcej działek ewidencyjnych, to w karcie inwentaryzacyjnej podlegają wpisowi wszystkie działki,

4) wzory spisów i kart inwentaryzacyjnych stanowią załączniki nr 1–3 do instrukcji.

2. Źródła informacji do wykonania kart inwentaryzacyjnych dla nieruchomości:

1) operat ewidencji gruntów oraz księgi wieczyste i zbiory dokumentów, które są podstawowym źródłem informacji o nieruchomościach. Jeżeli istnieje rozbieżność między danymi z ewidencji gruntów a danymi z księgi wieczystej lub zbioru dokumentów, to należy doprowadzić do ich zgodności w oparciu o obowiązujące w tym zakresie przepisy,

2) dokumenty stwierdzające nabycie własności przez Skarb Państwa i dokumenty o przekazaniu nieruchomości Skarbu Państwa różnym jednostkom organizacyjnym, będące w dyspozycji dotychczasowych organów administracji państwowej,

3) wpisy w księgach wieczystych, postanowienia sądowe, akty notarialne, decyzje administracyjne, będące w dyspozycji różnych jednostek organizacyjnych.

3. Źródła informacji dla inwentaryzowania ruchomości.

Podstawowym źródłem dla dokonania spisu są znajdujące się w przedsiębiorstwach, zakładach i innych jednostkach organizacyjnych karty bądź księgi inwentaryzacyjne, uzupełniane w przypadku takiej potrzeby spisem z natury.

W zakresie wartości niematerialnych i prawnych, zobowiązań i obciążeń majątkowych należy opierać się na ewidencji i dokumentach finansowo-księgowych, w tym zwłaszcza bilansie półrocznym.

4. Wyłożenie do publicznego wglądu wyników inwentaryzacji.

Spisy inwentaryzacyjne podlegają wyłożeniu do wglądu publicznego w siedzibie zarządu gminy przez okres 30 dni. W okresie wyłożenia upoważniony członek komisji inwentaryzacyjnej powinien udzielać zainteresowanym osobom i jednostkom niezbędnych informacji i zbierać zgłoszone zastrzeżenia. Komisja, po rozpatrzeniu zgłoszonych uwag, w razie ich uwzględnienia, zmienia ustalenia w spisie.

Ustalone w ten sposób spisy inwentaryzacyjne komisja przekazuje wojewodzie w celu wydania decyzji, o których mowa w art. 18 ust. 1. Wzór decyzji stanowi załącznik nr 4 do instrukcji.

Załączniki do instrukcji w sprawie sposobu dokonywania
inwentaryzacji mienia podlegającego komunalizacji

Załącznik nr 1

KARTA INWENTARYZACYJNA NIERUCHOMOŚCI

Załącznik nr 2

KARTA INWENTARYZACYJNA PRZEDSIĘBIORSTWA, ZAKŁADU I INNEJ JEDNOSTKI ORGANIZACYJNEJ

Załącznik nr 3

SPIS INWENTARYZACYJNY NIERUCHOMOŚCI, PRZEDSIĘBIORSTWA, ZAKŁADÓW I INNYCH JEDNOSTEK

Załącznik nr 4

DECYZJA