Art. 2. [Zakaz zatrudniania osób poniżej 15 roku życia] Wzbronione jest zatrudnianie osób, które nie osiągnęły 15 lat życia.

Art. 3. [Zatrudnianie młodocianych] 1. Młodociani mogą być zatrudniani przez zakłady pracy tylko w celu:

1) nauki zawodu,

2) przyuczenia do określonej pracy,

3) odbycia wstępnego stażu pracy.

2. Poza przypadkami określonymi w ust. 1 zakłady pracy mogą zatrudniać młodocianych przy lekkich pracach sezonowych i dorywczych, których rodzaje i czas trwania określi w drodze rozporządzenia Rada Ministrów w porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych.

3. Młodociani w wieku powyżej lat 16 mogą być zatrudniani:

1) jeżeli posiadają kwalifikacje zawodowe i odbyli wstępny staż pracy (art. 6) – przy pracach odpowiadających posiadanym przez nich kwalifikacjom;

2) jeżeli nie spełniają warunków określonych w pkt 1 – przy pracach nie wymagających kwalifikacji zawodowych; rodzaje tych prac określą w drodze rozporządzenia właściwi ministrowie w porozumieniu z Ministrem Oświaty oraz z zarządami głównymi odpowiednich związków zawodowych.

Art. 5. [Przyuczanie do określonej pracy] 1. Zakład pracy może przyjąć młodocianego w celu przyuczenia do określonej pracy, jeżeli rodzaj tej pracy nie wymaga innego przygotowania zawodowego (art. 4 ust. 2).

2. Okres przyuczania do określonej pracy nie może być krótszy niż 3 miesiące i nie powinien przekraczać 1 roku.

Art. 6. [Wstępny staż pracy] 1. Młodociani, którzy uzyskali kwalifikacje zawodowe przez naukę w szkole lub ukończyli naukę zawodu albo zostali przyuczeni do określonej pracy, odbywają wstępny staż pracy.

2. Okres wstępnego stażu pracy nie powinien być krótszy niż 6 miesięcy i nie może przekraczać 2 lat.

3. Dla młodocianych w wieku od 15 do 16 lat łączny okres przyuczenia do określonej pracy i wstępnego stażu pracy powinien trwać co najmniej do czasu ukończenia przez młodocianego 16 lat życia.

Art. 7. [Delegacja] 1. Rada Ministrów w porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych lub właściwi ministrowie w porozumieniu z zarządami głównymi odpowiednich związków zawodowych na podstawie wytycznych ustalonych przez Radę Ministrów w porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych wydadzą szczegółowe przepisy o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i wstępnym stażu pracy.

2. W przepisach, o których mowa w ust. 1; można:

1) określać granice, w jakich zakłady pracy lub „jednostki bezpośrednio nadrzędne nad zakładami pracy będą uprawnione do ustalania czasu trwania i programów nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy i wstępnego stażu pracy oraz do ustalania prac, przy których dozwolone jest przyuczanie do określonej pracy,

2) przewidywać przedłużenie czasu trwania nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy i wstępnego stażu pracy, jeżeli młodociany nie nabył wymaganych kwalifikacji w ustalonym czasie,

3) zwalniać od obowiązku odbycia wstępnego stażu pracy w niektórych dziedzinach zatrudnienia, zawodach lub zakładach pracy, a także określone kategorie osób.

Art. 8. [Nakładanie obowiązku przyjmowania młodocianych w liczbie większej niż potrzeby zakładu pracy] 1. Rada Ministrów w porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych może nałożyć na uspołecznione zakłady pracy obowiązek przyjmowania młodocianych w większej liczbie, niż, to wynika z potrzeb zakładu pracy, w celu nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy i odbycia wstępnego stażu pracy oraz określić zasady pokrywania kosztów z tym związanych, a także zasady dalszego zatrudnienia tych młodocianych.

2. Przypadki, w których może być nałożony na zakład pracy obowiązek przyjęcia zwiększonej liczby młodocianych, określą właściwi ministrowie.

Art. 10. [Okresy zatrudnienia] Okresy nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy oraz wstępnego stażu pracy są okresami zatrudnienia.

Art. 12. [Obowiązek dokształcania się przez młodocianego] 1. Młodociani zatrudnieni przez zakłady pracy obowiązani są do dokształcania się do czasu ukończenia 18 lat życia. Jeżeli młodociany nie zakończył nauki zawodu przewidzianej w art. 4 ust. 1 do ukończenia 18 lat życia, obowiązek dokształcania się jego może być przedłużony nie więcej niż o 1 rok, o ile dokształcanie dotyczy obranego zawodu.

2. Młodociani przyjęci do pracy, do przyuczania do określonej pracy lub do odbycia wstępnego stażu pracy po przyuczeniu do określonej pracy są obowiązani:

1) jeżeli nie ukończyli 8 klas szkoły podstawowej – do dokształcania się, w celu ukończenia pełnej szkoły podstawowej,

2) jeżeli ukończyli 8 klas szkoły podstawowej – do dokształcania się zawodowego lub ogólnokształcącego.

3. Młodociani zatrudnieni w celu nauki zawodu obowiązani są do dokształcania się w zakresie obranego zawodu.

4. Minister Oświaty określi zakres dokształcania, organizację i sposób prowadzenia szkół dokształcających i przyzakładowych oraz innych form dokształcania.

5. Obowiązek dokształcania się nie dotyczy młodocianych zatrudnionych w celu odbycia wstępnego stażu pracy po ukończeniu nauki zawodu albo po uzyskaniu kwalifikacji zawodowych przez naukę w szkole.

6. Zakład pracy obowiązany jest kontrolować, czy młodociany spełnia obowiązek dokształcania się.

7. Minister Oświaty w porozumieniu z Ministrem Pracy i Opieki Społecznej oraz Centralną Radą Związków Zawodowych określi tryb przeprowadzania kontroli nad spełnianiem przez młodocianych obowiązku dokształcania się.

8. Minister Oświaty w porozumieniu z Ministrem Pracy i Opieki Społecznej oraz z Centralną Radą Związków Zawodowych może wyjątkowo na niektórych obszarach lub w szczególnych okolicznościach zezwolić na zatrudnianie młodocianych bez obowiązku dokształcania się przewidzianego w ust. 1 i 2.

9. Minister Oświaty w przypadkach określonych w ust. 4, 7 i 8 w odniesieniu do dokształcania zawodowego działa w porozumieniu z innymi ministrami, którym podporządkowane są szkoły zawodowe kształcące w danym zawodzie.

Art. 13. [Czas pracy] 1. Czas pracy młodocianych w wieku od lat 15 do 16 wynosi 6 godzin na dobę i 36 godzin tygodniowo.

2. Młodocianych w wieku powyżej lat 16 obowiązuje normalny czas pracy stosowany w zakładzie pracy.

3. Do czasu pracy młodocianych (ust. 1 i 2) wlicza się czas dokształcania określonego w art. 12 ust. 2 i 3 bez względu na to, czy nauka, odbywa się w godzinach pracy czy poza godzinami pracy, jednakże w wymiarze nie większym niż 18 godzin tygodniowo.

4. Właściwi ministrowie w porozumieniu z Ministrem Oświaty, jeżeli organizacja dokształcania tego wymaga, mogą określić inne zasady podziału czasu pracy na pracę i dokształcanie, z tym że:

1) czas pracy w zagładzie pracy młodocianych w wieku od 15 do 16 lat może tylko wyjątkowo wynosić więcej niż 6 godzin na dobę, nie więcej jednak niż 8 godzin na dobę i 36 godzin tygodniowo,

2) czas nauki wliczany do czasu pracy powinien w okresie rocznym odpowiadać ilości godzin, jaka przypada na rok w wyniku zastosowania przepisu ust. 3.

5. Z wliczania czasu dokształcania do czasu pracy stosownie do ust. 3 korzystają jedynie ci młodociani, którzy wykonują obowiązek dokształcania się.

Art. 14. [Badania lekarskie oraz okresowe] 1. Młodociany podlega bezpłatnym badaniom lekarskim przed przyjęciem do pracy oraz badaniom okresowym w czasie zatrudnienia celem stwierdzenia, czy dany rodzaj pracy nie zagraża zdrowiu młodocianego. Badania lekarskie w czasie zatrudnienia powinny być przeprowadzane w okresach nie dłuższych niż co 6 miesięcy.

2. Jeżeli lekarz orzeknie, że dany rodzaj pracy zagraża zdrowiu młodocianego, zakład pracy jest obowiązany zmienić rodzaj pracy młodocianego, a w razie niemożności zmiany zwolnić go z pracy bezzwłocznie i wypłacić mu wynagrodzenie za okres wypowiedzenia.

3. Zasady i tryb przeprowadzania wstępnych i okresowych badań lekarskich określi Minister Zdrowia w drodze rozporządzenia.

Art. 15. [Prace uniemożliwiające zatrudnianie młodocianych] 1. Rada Ministrów w porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych ustali w drodze rozporządzenia wykaz prac, przy których wzbronione jest zatrudnianie młodocianych w wieku od lat 15 do 16 oraz w wieku powyżej lat 16.

2. Minister Pracy i Opieki Społecznej w porozumieniu z Ministrem Zdrowia, Ministrem Oświaty i innymi zainteresowanymi ministrami oraz Centralną Radą Związków Zawodowych może w drodze rozporządzenia zezwolić na zatrudnianie młodocianych w wieku powyżej 16 lat przy niektórych, określonych w rozporządzeniu, rodzajach prac wzbronionych w zakresie potrzebnym dla nauki zawodu lub dla odbycia wstępnego stażu pracy, jeżeli jest to konieczne dla zapewnienia niezbędnego dopływu pracowników, a odbywanie nauki w zakresie tych prac nie jest możliwe w szkołach zawodowych. Rozporządzenie to określi warunki zapewniające szczególną ochronę zdrowia młodocianych zatrudnianych przy pracach wzbronionych.

Art. 16. [Zakaz zatrudniania w porze nocnej oraz w godzinach nadliczbowych] 1. Zatrudnianie młodocianych w porze nocnej w godzinach od 22 do 6 oraz w godzinach nadliczbowych jest wzbronione.

2. Przerwa w pracy młodocianych obejmująca porę nocną powinna trwać co najmniej 12 kolejno po sobie następujących godzin.

Art. 20. [Delegacja] 1. Rada Ministrów w porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych lub właściwi ministrowie w porozumieniu z zarządami głównymi odpowiednich związków zawodowych na podstawie wytycznych ustalonych przez Radę Ministrów w porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych wydadzą szczegółowe przepisy o wstępnym stażu pracy i innych formach przygotowania zawodowego pracowników wymienionych w art. 19.

2. W przepisach, o których mowa w ust. 1, można:

1) określać granice, w jakich zakłady pracy lub jednostki bezpośrednio nadrzędne nad zakładami pracy będą uprawnione do ustalenia czasu trwania i programów wstępnego stażu pracy oraz innych form przygotowania zawodowego,

2) przewidywać przedłużenie czasu trwania wstępnego stażu pracy i innych form przygotowania zawodowego, jeżeli pracownik nie nabył wymaganych kwalifikacji w ustalonym czasie,

3) zwalniać od obowiązku odbycia wstępnego stażu pracy w niektórych dziedzinach zatrudnienia, zawodach lub zakładach pracy, a także określone kategorie osób.

3. Przepisy, o których mowa w ust. 1, a dotyczące stażu pracy absolwentów szkół wyższych, właściwi ministrowie wydają w porozumieniu z Ministrem Szkolnictwa Wyższego.

Art. 21. [Warunki pracy i płacy pracowników nieposiadających kwalifikacji zawodowych] Warunki pracy i płacy pracowników wymienionych w art. 19 w czasie odbywania wstępnego stażu pracy i przygotowania zawodowego określa Rada Ministrów w porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych lub na podstawie wytycznych wydanych przez Radę Ministrów w porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych właściwi ministrowie w porozumieniu z zarządami głównymi właściwych związków zawodowych.

Art. 22. [Stosowanie przepisów art. 8 i 9 do pracowników nieposiadających kwalifikacji zawodowych] Do pracowników wymienionych w art. 19 będących absolwentami szkół oraz do pracowników, którzy ukończyli 18 lat życia w okresie odbywania wstępnego stażu pracy po nauce zawodu, stosuje się odpowiednio przepisy art. 8 i 9.

Art. 24. [Nadzór nad przestrzeganiem przepisów ustawy] 1. Nadzór nad przestrzeganiem przepisów ustawy oraz przepisów wydanych w jej wykonaniu sprawują inspektorzy pracy związków zawodowych oraz społeczni inspektorzy pracy.

2. Szczegółowy zakres działania inspektorów pracy i tryb wykonywania nadzoru w sprawach, o których mowa w ust. 1, określi Centralna Rada Związków Zawodowych.

3. Minister Oświaty i podległe mu władze szkolne winny kontrolować przebieg nauki zawodu w zakładach pracy. Zakres tej kontroli i tryb jej wykonywania określi rozporządzenie Ministra Oświaty, wydane w porozumieniu z właściwymi ministrami.

Art. 25. [Naruszenie przepisów ustawy] 1. Kto, działając z ramienia zakładu pracy, wykracza przeciw przepisom art. 2, art. 3, art. 9 ust. 3 i 4, art. 11 ust. 1, art. 13 ust. 1 i 3, art. 14 ust. 2, art. 15–17, art. 22 i art. 23 –

podlega karze grzywny do 1000 zł.

2. O karze określonej w ust. 1 orzeka inspektor pracy związku zawodowego w trybie przewidzianym w dekrecie z dnia 10 listopada 1954 r. o przejęciu przez związki zawodowe zadań w dziedzinie wykonywania ustaw o ochronie, bezpieczeństwie i higienie pracy oraz sprawowania inspekcji pracy (Dz. U. Nr 52, poz. 260).

3. W przypadku gdy społeczna szkodliwość czynu, stopień zawinienia lub inne ważne okoliczności sprawy wymagają zastosowania kary surowszej niż przewidziana w ust. 1, inspektor pracy może przekazać sprawę na drogę postępowania sądowego, w trybie przewidzianym dla postępowania karno-administracyjnego. Sąd może wówczas orzec karę grzywny do 4500 zł lub karę aresztu do 3 miesięcy albo obie te kary łącznie.

4. Postanowienie o przekazaniu sprawy na drogę postępowania sądowego zastępuje akt oskarżenia.

5. Właściwy do rozpoznawania sprawy jest sąd powiatowy. Do postępowania przed sądem powiatowym stosuje się przepisy kodeksu postępowania karnego, obowiązujące w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji; ze zmianami przewidzianymi w art. 505, 506 § 1 i art. 507 kodeksu postępowania karnego. Sąd sporządza uzasadnienie wyroku z urzędu. Wyrok, sądu nie ulega zaskarżeniu.

Art. 27. [Wiek młodocianych przyjmowanych do pracy przez rzemieślnicze zakłady pracy] 1. Rzemieślnicze zakłady pracy mogą przyjmować młodocianych w wieku od 15 do 16 lat tylko w celu nauki zawodu.

2. Przewodniczący Komitetu Drobnej Wytwórczości w porozumieniu z Ministrem Oświaty i Ministrem Pracy i Opieki Społecznej oraz Centralną Radą Związków Zawodowych i po zasięgnięciu opinii Związku Izb Rzemieślniczych określi w drodze rozporządzenia, dla osób zatrudnionych w rzemieślniczych zakładach pracy, zasady zawierania i rozwiązywania umów o naukę zawodu, zasady odbywania nauki zawodu, zakres stosowania i zasady odbywania wstępnego stażu pracy, zasady i tryb przeprowadzania egzaminów oraz kwalifikacje osób uprawnionych do szkolenia uczniów rzemieślniczych.

Art. 28. [Delegacja] Minister Rolnictwa w porozumieniu z Ministrem Pracy i Opieki Społecznej i Ministrem Oświaty oraz Centralną Radą Związków Zawodowych i po zasięgnięciu opinii Związku Kółek i Organizacji Rolniczych określi w drodze rozporządzenia zakres stosowania przepisów niniejszej ustawy do młodocianych zatrudnionych w indywidualnych gospodarstwach rolnych i rolniczych spółdzielniach produkcyjnych oraz warunki zatrudniania i zasady szkolenia zawodowego młodocianych zatrudnionych w tych gospodarstwach i spółdzielniach.

Art. 29. [Stosowanie przepisów prawa pracy] W zakresie nie unormowanym niniejszą ustawą stosuje się przepisy prawa pracy.

Art. 30. [Przepisy uchylone] 1. Tracą moc:

1) art. 111-125 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 7 czerwca 1927 r. o prawie przemysłowym (Dz. U. Nr 53, poz. 488 z późniejszymi zmianami), a z dniem wejścia w życie przepisów przewidzianych w art. 27 ust. 2 – także art. 148-157 tego rozporządzenia,

2) dekret z dnia 8 stycznia 1946 r. o rejestracji i o obowiązku pracy (Dz. U. Ni 3. poz. 24),

3) ustawa z dnia 7 marca 1950 r. o planowym zatrudnianiu absolwentów średnich szkół zawodowych oraz szkół wyższych (Dz. U. Nr 10, poz. 106),

4) ustawa z dnia 7 marca 1950 r. o zapobieżeniu płynności kadr pracowników w zawodach lub specjalnościach szczególnie ważnych dla gospodarki uspołecznionej (Dz. U. Nr 10, poz. 107),

5) dekret z dnia 2 sierpnia 1951 r. o pracy i szkoleniu i zawodowym młodocianych w zakładach pracy (Dz. U. z 1951 r. Nr 41; poz. 311 i z 1954 r. Nr 52; poz. 260), z zastrzeżeniem postanowień ust. 2.

2. Do czasu wydania przepisów wykonawczych przewidzianych w niniejszej ustawie pozostają w mocy dotychczasowe przepisy wykonawcze i o wstępnym stażu pracy oraz przepisy dotyczące młodocianych zatrudnionych w indywidualnych gospodarstwach rolnych i rolniczych spółdzielniach produkcyjnych.

Art. 31. [Wejście w życie] Ustawa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.