Załącznik nr 1

Regulamin zatwierdzania i certyfikowania programu specjalistycznego szkolenia w dziedzinie terapii i rehabilitacji uzależnienia od narkotyków

W związku z art. 14 ust. 2a ustawy z dnia 22 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2003 r. Nr 24, poz. 198 i Nr 122 poz. 1143) ustala się następujący sposób zatwierdzania i certyfikowania programu specjalistycznego szkolenia w dziedzinie uzależnienia od narkotyków.

§ 1

1. Postępowanie zatwierdzające i certyfikujące program specjalistycznego szkolenia w dziedzinie uzależnienia od narkotyków prowadzi Dyrektor Krajowego Biura do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii zwany dalej „Dyrektorem Biura”.

2. Postępowanie zatwierdzające, o którym mowa w ust. 1, obejmuje ocenę specjalistycznego szkolenia w dziedzinie uzależnienia od narkotyków pod względem:

1) doświadczenia podmiotu szkolącego w prowadzeniu szkoleń z zakresu terapii i rehabilitacji osób uzależnionych;

2) kwalifikacji kadry wskazanej do realizacji programu;

3) zawartości merytorycznej i czasu trwania programu;

4) bazy lokalowej i warunków technicznych umożliwiających realizację programu;

5) sposobu weryfikacji wiedzy i umiejętności nabytych w trakcie szkolenia w tym zasad i trybu przeprowadzania egzaminu;

6) systemu wewnętrznego monitorowania jakości kształcenia;

7) wyników badania ewaluacyjnego przeprowadzonego wg procedury zatwierdzonej przez Dyrektora Biura.

§ 2

Organem opiniodawczo-doradczym Ministra Zdrowia w sprawach dotyczących postępowania zatwierdzającego i certyfikującego program specjalistycznego szkolenia w dziedzinie uzależnienia od narkotyków jest Rada do Spraw Certyfikacji Programów Szkoleniowych zwana dalej „Radą”.

§ 3

Siedzibą Rady jest Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii znajdujące się w Warszawie.

§ 4

1. W skład Rady wchodzą:

1) przedstawiciel Krajowego Biura do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii w liczbie 1,

2) przedstawiciele Instytutu Psychiatrii i Neurologii w liczbie 2,

3) specjaliści terapii uzależnień w liczbie 3.

2. Członków Rady powołuje minister właściwy do spraw zdrowia na wniosek Dyrektora Biura na okres 3 lat.

3. Minister właściwy do spraw zdrowia może odwołać członków Rady na wniosek Dyrektora Biura.

4. Minister właściwy do spraw zdrowia odwołuje członka Rady jeżeli z wnioskiem o odwołanie wystąpi członek Rady.

§ 5

1. Rada działa na posiedzeniach.

2. Posiedzenia Rady zwołuje przewodniczący wybrany spośród członków Rady.

3. Uchwały Rady zapadają zwykłą większością głosów przy obecności co najmniej trzech czwartych składu Rady.

4. W razie równej liczby głosów decyduje głos przewodniczącego.

5. Szczegółowy sposób działania Rady określa regulamin wewnętrzny zatwierdzony przez Dyrektora Biura.

6. Obsługę techniczno-organizacyjną Rady zapewnia Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii.

§ 6

1. Postępowanie zatwierdzające i certyfikujące program specjalistycznego szkolenia w dziedzinie uzależnienia od narkotyków przeprowadzane jest co najmniej 1 raz w roku kalendarzowym.

2. Terminy rozpoczęcia postępowania zatwierdzającego i certyfikującego program, o którym mowa w ust. 1 Dyrektor Biura ogłasza do 31 marca każdego roku na tamach „Serwisu Informacyjnego. Narkomania” wydawanego przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii oraz stronie internetowej Biura.

3. Ogłoszenie o terminie rozpoczęcia postępowania, o którym mowa w ust. 2, może być także zamieszczane na łamach innych specjalistycznych pism z dziedziny uzależnień, w uzgodnieniu z Krajowym Biurem ds. Przeciwdziałania Narkomanii.

§ 7

1. Podmiot ubiegający się o zatwierdzenie i certyfikację programu specjalistycznego szkolenia w dziedzinie uzależnienia od narkotyków, zwany dalej „podmiotem ubiegającym się”, przedkłada Dyrektorowi Biura szczegółowe treści nauczania oraz informację o sposobach ich realizacji w oparciu o podstawy programowe i organizacyjne określone:

1) dla instruktora terapii uzależnień w załączniku nr 2,

2) dla specjalisty terapii uzależnień w załączniku nr 3.

2. Podmiot ubiegający się może być zobowiązany w terminie wskazanym przez Dyrektora Biura do uzupełnienia dokumentacji, o której mowa w ust. 1, niezbędnej do przeprowadzenia postępowania.

3. W ramach postępowania zatwierdzającego i certyfikującego program specjalistycznego szkolenia w dziedzinie uzależnienia od narkotyków Rada może kontrolować podmiot ubiegający się pod kątem spełnienia kryteriów określonych w § 1 niniejszego regulaminu.

4. Podczas kontroli, podmiot ubiegający się, przedstawia Radzie dokumentację oraz udostępnia do kontroli pomieszczenia i urządzenia niezbędne w procesie nauczania.

5. Jeżeli podmiot ubiegający się nie spełnia wymagań określonych niniejszym regulaminem Rada wyznacza mu termin niezbędny do uzupełnienia stwierdzonych braków nie krótszy niż 14 dni.

6. W trakcie realizacji programu zatwierdzonego i certyfikowanego przez Ministra Zdrowia podmiot szkolący zobowiązany jest poddać się procedurze ewaluacji zewnętrznej zatwierdzonej przez Dyrektora Biura.

§ 8

1. Szkolenie specjalistyczne kończy się egzaminem przeprowadzanym przez komisję egzaminacyjną powoływaną przez podmiot szkolący, w skład której wchodzą przedstawiciele podmiotu szkolącego, przedstawiciel Rady ds. Certyfikacji Programów Szkoleniowych oraz przedstawiciel Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii.

2. Egzamin składa się z części ustnej i pisemnej.

3. Część pisemna obejmuje sprawdzian testowy obejmujący zagadnienia teoretyczne.

4. Część ustna obejmuje sprawdzian umiejętności nabytych przez uczestnika szkolenia niezbędnych do prowadzenia rehabilitacji osób uzależnionych. Egzamin ustny obejmuje przygotowanie studium przypadku i przedstawienie go przed Komisją Egzaminacyjną.

5. Warunkiem przystąpienia do egzaminu ustnego jest uprzednie zdanie egzaminu pisemnego, zaliczenie stażu klinicznego i superwizji klinicznej.

6. Osoby, które ukończyły specjalistyczne szkolenie certyfikowane i zatwierdzone przez Ministra Zdrowia w dziedzinie uzależnienia od narkotyków w zakresie Instruktora Terapii Uzależnień i równocześnie w ciągu 3 lat od ukończenia szkolenia uzyskały tytuł magistra w dziedzinie mającej zastosowanie w ochronie zdrowia lub ukończyły wyższą szkołę medyczną mogą przystąpić do egzaminu w zakresie Specjalisty Terapii Uzależnień bez konieczności uczestniczenia w szkoleniu.

§ 9

1. Rada przedstawia Dyrektorowi Biura ocenę programu specjalistycznego szkolenia w dziedzinie uzależnienia od narkotyków.

2. Ocena programu, o której mowa w ust. 1, obejmuje wnioski, propozycje i uzasadnienie sporządzone zgodnie ze wzorem stanowiącym załącznik nr 4.

§ 10

W oparciu o ocenę programu specjalistycznego szkolenia w dziedzinie uzależnienia od narkotyków sporządzoną przez Radę, Dyrektor Biura przygotowuje rekomendację dotyczącą programu i przedstawia ją ministrowi właściwemu do spraw zdrowia.

§ 11

Podmiot prowadzący specjalistyczne szkolenie w dziedzinie uzależnienia od narkotyków zatwierdzone i certyfikowane przez Ministra Zdrowia, wydaje certyfikat ukończenia specjalistycznego szkolenia absolwentom programu według wzoru stanowiącego załącznik nr 5.

Załącznik nr 2

Zakres kompetencji zawodowych instruktora terapii uzależnień oraz minimalna podstawa programowa specjalistycznego szkolenia w dziedzinie uzależnienia od narkotyków w zakresie Instruktora Terapii Uzależnień

l. Kompetencje Instruktora Terapii Uzależnień obejmują:

1. umiejętność realizacji zadań wynikających z procesu diagnozy i terapii;

2. umiejętność przygotowania i prowadzenia zajęć edukacyjnych i profilaktycznych o ile pozostają one w związku z programem terapii pacjenta.

II. Program Szkoleniowy – minimalna podstawa programowa:

1. Zajęcia teoretyczne

– w wymiarze nie mniejszym niż 30 godzin

1) Informacje ogólne:

a) społeczne, kulturowe i ekonomiczne aspekty używania substancji psychoaktywnych,

b) przepisy, normy i uregulowania prawne dotyczące narkotyków i narkomanii,

c) charakterystyka środków psychoaktywnych,

d) medyczny aspekt uzależnienia i choroby współwystępujące,

e) struktura systemu pomocy osobom uzależnionym w Polsce;

2) Kwalifikacja i motywowanie do leczenia:

a) nawiązywanie kontaktu terapeutycznego,

b) motywowanie do zmiany i kontrakt terapeutyczny,

c) wstępna diagnoza i kwalifikacja;

3) Przegląd teorii uzależnień;

4) Diagnoza w uzależnieniach:

a) diagnoza medyczna – ICD 10,

b) diagnoza problemowa;

5) Podstawowe formy leczenia i rehabilitacji uzależnień:

a) oddziaływania psychoterapeutyczne:

– terapia indywidualna,

– terapia grupowa,

– terapia rodzin,

– interwencja kryzysowa,

b) farmakoterapia w uzależnieniu;

6) Minimalizacja szkód zdrowotnych;

7) Podstawowe modele terapii osoby uzależnionej od środków psychoaktywnych (model Społeczności Terapeutycznej, Model Minnesota);

8) Opracowywanie Indywidualnego Programu Zdrowienia (Indywidualnego Programu Terapeutycznego);

9) Profilaktyka uzależnień:

a) programy psychoedukacyjne (promocja zdrowia),

b) praca z grupami ryzyka,

c) interwencje kryzysowe (np. kryzysy wieku dorastania);

10) Zespół wypalenia zawodowego;

11) Standardy zawodowe i etyczne pracy terapeuty;

12) Elementy psychopatologii.

2. Treningi psychologiczne:

– w wymiarze nie mniejszym niż 80 godzin:

1) Trening interpersonalny;

2) Trening intrapsychiczny.

3. Warsztaty:

– w wymiarze nie mniejszym niż 140 godzin:

1) Umiejętności interpersonalne niezbędne w pracy terapeutycznej;

2) Kontakt terapeutyczny;

3) Podstawy pracy indywidualnej z pacjentem;

4) Podstawy pracy z grupą;

5) Podstawy pracy z rodziną;

6) Pierwsza pomoc w kryzysie;

7) Diagnoza problemowa;

8) Formułowanie i prowadzenie Indywidualnego Programu Zdrowienia (Indywidualnego Programu Terapii);

9) Specyfika pracy terapeutycznej z tzw. grupami specyficznymi;

10) Podstawy pracy metodą społeczności terapeutycznej.

4. Staże kliniczne:

– Staże kliniczne obejmują nie mniej niż 80 godzin w okresie nie krótszym niż 14 dni roboczych,

– Staż kliniczny podejmuje się po ukończeniu zajęć teoretycznych, treningów psychologicznych oraz zajęć warsztatowych,

– Szczegółowe zasady odbywania staży klinicznych określa Dyrektor Biura,

– Staże kliniczne odbywają się w zakładach opieki zdrowotnej rekomendowanych przez Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii w niżej wskazanych typach placówek dla osób uzależnionych od narkotyków:

1) Stacjonarne placówki rehabilitacji osób dorosłych;

2) Stacjonarne placówki rehabilitacji dla dzieci i młodzieży;

3) Poradnia terapii uzależnień dla dzieci i młodzieży;

4) Poradnia terapii uzależnień dla dorosłych.

5. Superwizja kliniczna:

– Superwizja kliniczna w wymiarze nie mniejszym niż 50 godzin dydaktycznych obejmująca opracowanie i udokumentowanie 100 godzin programu pracy indywidualnej i grupowej z pacjentem,

– Superwizję kliniczną podejmuje się po ukończeniu zajęć teoretycznych, treningów psychologicznych oraz zajęć warsztatowych,

– Superwizja kliniczna odbywa się pod nadzorem superwizora z listy superwizorów rekomendowanych przez Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii,

– Szczegółowe zasady odbywania superwizji klinicznej określa Dyrektor Biura.

6. Czasowy wymiar zajęć:

– Program specjalistycznego szkolenia w zakresie instruktora terapii uzależnień obejmuje nie mniej niż 380 godzin zajęć dydaktycznych oraz udokumentowany 100 godzinny program pracy indywidualnej i grupowej z pacjentem.

III. O przyjęcie na specjalistyczne szkolenie w dziedzinie uzależnienia od narkotyków w zakresie instruktora terapii uzależnień mogą ubiegać się osoby, które posiadają co najmniej wykształcenie średnie.

Załącznik nr 3

Zakres kompetencji zawodowych specjalisty terapii uzależnień oraz minimalna podstawa programowa specjalistycznego szkolenia w dziedzinie uzależnienia od narkotyków w zakresie Specjalisty Terapii Uzależnień

l. Kompetencje Specjalisty Terapii Uzależnień obejmują:

1. samodzielne zaplanowanie i przeprowadzenie diagnozy potrzebnej do przygotowania projektu planu terapeutycznego dostosowanego do potrzeb pacjenta;

2. znajomość metod terapeutycznych i umiejętność ich zastosowania odpowiednio do planu terapeutycznego i potrzeb pacjenta;

3. umiejętność przygotowania i prowadzenia zajęć edukacyjnych i profilaktycznych o ile pozostają one w związku z programem terapii pacjenta.

II. Program Szkoleniowy – minimalna podstawa programowa:

1. Zajęcia teoretyczne:

– w wymiarze nie mniejszym niż 50 godzin:

1) Informacje ogólne:

a) społeczne, kulturowe i ekonomiczne aspekty używania substancji psychoaktywnych,

b) przepisy, normy i uregulowania prawne dotyczące narkotyków i narkomanii,

c) charakterystyka środków psychoaktywnych,

d) medyczny aspekt uzależnienia i choroby współwystępujące,

e) struktura systemu pomocy osobom uzależnionym w Polsce;

2) Kwalifikacja i motywowanie do leczenia:

a) nawiązywanie kontaktu terapeutycznego,

b) motywowanie do zmiany i kontrakt terapeutyczny,

c) wstępna diagnoza i kwalifikacja;

3) Przegląd teorii uzależnień;

4) Diagnoza w uzależnieniach:

a) diagnoza medyczna – ICD 10,

b) diagnoza problemowa;

5) Podstawowe formy leczenia i rehabilitacji uzależnień:

a) Oddziaływania psychoterapeutyczne:

– terapia indywidualna,

– terapia grupowa,

– terapia rodzin,

– interwencja kryzysowa,

b) Farmakoterapia w uzależnieniu;

6) Minimalizacja szkód zdrowotnych;

7) Podstawowe modele terapii osoby uzależnionej od środków psychoaktywnych (model Społeczności Terapeutycznej, Model Minnesota);

8) Opracowywanie Indywidualnego Programu Zdrowienia (Indywidualnego Programu Terapeutycznego);

9) Profilaktyka uzależnień:

a) programy psychoedukacyjne (promocja zdrowia),

b) praca z grupami ryzyka,

c) interwencje kryzysowe (np. kryzysy wieku dorastania);

10) Standardy zawodowe i etyczne pracy terapeuty;

11) Zespół wypalenia zawodowego;

12) Elementy psychopatologii;

13) Zarządzanie zespołem terapeutycznym;

14) Ewaluacja programów terapeutycznych.

2. Treningi psychologiczne:

– w wymiarze nie mniejszym niż 80 godzin:

1) Trening interpersonalny;

2) Trening intrapsychiczny.

3. Warsztaty:

– w wymiarze nie mniejszym niż 160 godzin:

1) Umiejętności interpersonalne niezbędne w pracy terapeutycznej;

2) Kontakt terapeutyczny;

3) Podstawy pracy indywidualnej z pacjentem;

4) Podstawy pracy z grupą;

5) Podstawy pracy z rodziną;

6) Pierwsza pomoc w kryzysie;

7) Diagnoza problemowa;

8) Formułowanie i prowadzenie Indywidualnego Programu Zdrowienia (Indywidualnego Programu Terapii);

9) Specyfika pracy terapeutycznej z tzw. grupami specyficznymi;

10) Podstawy pracy metodą społeczności terapeutycznej;

11) Procedury i badania ewaluacyjne.

4. Staże kliniczne:

– Staże kliniczne obejmują nie mniej niż 80 godzin w okresie nie krótszym niż 14 dni roboczych,

– Staż kliniczny podejmuje się po ukończeniu zajęć teoretycznych, treningów psychologicznych oraz zajęć warsztatowych,

– Szczegółowe zasady odbywania staży klinicznych określa Dyrektor Biura,

– Staże kliniczne odbywają się w zakładach opieki zdrowotnej rekomendowanych przez Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii w niżej wskazanych typach placówek dla osób uzależnionych od narkotyków:

1) Stacjonarne placówki rehabilitacji osób dorosłych;

2) Stacjonarne placówki rehabilitacji dla dzieci i młodzieży;

3) Poradnia terapii uzależnień dla dzieci i młodzieży;

4) Poradnia terapii uzależnień dla dorosłych.

5. Superwizja kliniczna:

– Superwizja kliniczna w wymiarze nie mniejszym niż 50 godzin dydaktycznych obejmująca opracowanie i udokumentowanie 100 godzin programu pracy indywidualnej i grupowej z pacjentem,

– Superwizję kliniczną podejmuje się po ukończeniu zajęć teoretycznych, treningów psychologicznych oraz zajęć warsztatowych,

– Superwizja kliniczna odbywa się pod nadzorem superwizora z listy superwizorów rekomendowanych przez Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii,

– Szczegółowe zasady odbywania superwizji klinicznej określa Dyrektor Biura.

6. Czasowy wymiar zajęć:

– Program specjalistycznego szkolenia w zakresie specjalisty terapii uzależnień obejmuje nie mniej niż 420 godzin zajęć dydaktycznych oraz udokumentowany 100 godzinny program pracy indywidualnej i grupowej z pacjentem.

III. O przyjęcie na specjalistyczne szkolenie w dziedzinie uzależnienia od narkotyków w zakresie specjalisty terapii uzależnień mogą ubiegać się osoby, które ukończyły szkołę wyższą i uzyskały tytuł magistra na kierunku mającym zastosowanie w ochronie zdrowia lub ukończyły wyższą szkołę medyczną.

Załącznik nr 4

Kryteria oceny programu specjalistycznego szkolenia w dziedzinie uzależnienia od narkotyków

Załącznik nr 5