Wyrok WSA w Bydgoszczy z dnia 3 października 2023 r., sygn. I SA/Bd 307/23

Finanse publiczne

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Tomasz Wójcik (spr.) Sędziowie sędzia WSA Urszula Wiśniewska asesor WSA Joanna Ziołek po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w trybie uproszczonym w dniu 3 października 2023 r. sprawy ze skargi C. N. i B. Ż. spółka z o.o. w Ł. na czynność Zarządu Powiatu Inowrocławskiego w przedmiocie błędnego ustalenia wysokości należnej dotacji oświatowej oddala skargę

Uzasadnienie

Pismem z dnia [...] czerwca 2023 r. [...] Sp. z o.o. w [...] (dalej także: Skarżąca, Spółka) wniosła skargę do tut. Sądu na czynność dokonaną przez Zarząd Powiatu (dalej także: Zarząd, organ) w postaci błędnego ustalenia wysokości należnej dotacji oświatowej przysługującej na słuchaczy Liceum [...] w I. w 2023 r. Skarżąca wniosła o stwierdzenie bezskuteczności zaskarżonej czynności, gdyż w jej ocenie doszło do naruszenia:

1) art. w zw. 26 ust. 2 w zw. z art. 33 ust. 1 w zw. z art. 43 ust. 1 pkt 4 w zw. z ust. 2 pkt 3 w zw. z art. 43 ust. 3 ustawy z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (Dz.U. z 2022 r., poz. 2082) – dalej: "u.f.z.o." – w zw. z art. 1 ust. 1, 3, 4, 9, 10, 11, 14, art. 10, art. 11, art. 170 § 1 ustawy z dnia z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz.U. z 2021 r., poz. 1082) – dalej: "u.p.o." – przez ustalenie miesięcznej stawki dotacji na 1 słuchacza w kwocie 3 zł, co stanowi jedynie iluzoryczne wypełnienie obowiązku finansowania działalności oświatowej szkoły, która nie może prowadzić działalności gospodarczej, a w konsekwencji pozyskiwać środków na kredytowanie działalności szkoły,

2) art. 70 ust. 4 Konstytucji Rzeczpospolitej Polski z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483) przez ustalenie stawki dotacji w kwocie, która nie pozwala na prowadzenie kształcenia, co w konsekwencji prowadzi do naruszenia prawa obywateli do powszechnego i równego dostępu do wykształcenia.

Uzasadniając skargę Skarżąca podniosła, że w dniu [...] stycznia 2023 r. organ dotujący przekazał na jej rachunek bankowy dotację oświatową za styczeń 2023 r., na podstawie której ustaliła, iż stawka dotacji na słuchacza Liceum [...] poniżej [...] zł. W związku z powyższym Skarżąca złożyła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy, zaskarżając [...] Zarządu Powiatu w postaci błędnego ustalenia wysokości należnej dotacji oświatowej przysługującej na słuchaczy Liceum [...] w I.. Organ w piśmie z dnia [...] maja 2023 r. poinformował Skarżącą o aktualizacji stawek dotacji. Zgodnie z powyższą informacją, wysokość stawki dotacji obowiązującej na 1 słuchacza liceów ogólnokształcących dla dorosłych w 2023 r. wynosi 3 zł. Skarżąca zauważyła, iż w 2022 r. miesięczna dotacja na 1 słuchacza niepublicznego liceum ogólnokształcącego dla dorosłych kształcącego się w systemie zaocznym kształtowała się na poziomie około 60 zł miesięcznie. W ocenie Skarżącej ustalenie bieżącej stawek dotacji na poziomie kilku złotych stanowi jedynie pozorne dotowanie bieżącej działalności szkół niepublicznych. Działanie takie powoduje, iż cały ciężar i ryzyko prowadzenia szkół przerzucone zostaje na podmioty niepubliczne i stanowi przejaw dyskryminacji szkół niepublicznych. Szkoły publiczne otrzymują środki na bieżącą działalność. Niezrozumiałe jest zatem praktyczne pozbawienie takich środków szkół niepublicznych. Przy założeniu, że w szkole kształci się 200 słuchaczy, a stawka dotacji określona w art. 26 ust. 2 u.f.z.o. wynosi około 3 zł na słuchacza, szkoła pod koniec miesiąca otrzyma dotację w wysokości w przybliżeniu 500 zł miesięcznie. Za te środki szkoła ma zapewnić kilkunastu nauczycieli zatrudnionych na umowie o pracę z minimalnym wynagrodzeniem aktualnie 3.490 zł miesięcznie, którzy zrealizują minimum programowe, dyrektora szkoły oraz niezbędną obsługę oraz lokale. Są to środki, które nie pozwolą na pokrycie nawet ułamkowej części tych kosztów i nie pozwalają w ogóle na prowadzenie działalności dydaktycznej przez szkołę. Zatem szkoła, przy ustaleniu tak niskiej stawki dotacji nie jest w stanie pokryć kosztów swojego utrzymania. Takie ustalenie kwoty dotacji powoduje w istocie przerzucenie całości kosztów kształcenia na organy prowadzące szkoły – tj. podmioty prywatne. Nawet jeśli przyjąć, że koszty te będą rekompensowane w ramach dotacji za efekt, to dotacja za efekt jest wypłacana w zasadzie 2 razy do roku, co skutkuje tym, iż Skarżąca zmuszona będzie kredytować działalność publiczną i finansować działanie szkoły zaliczkowo z własnych środków, a dotacja za efekt stanowić będzie swego rodzaju rekompensatę. Ustalona wysokość miesięcznej dotacji oświatowej w 2023 r. nie pozwala na zrealizowanie przez szkoły celów i stanowi o fikcji realizacji przez państwo ustawowy o obowiązku dofinansowania działalności szkół niepublicznych prowadzonych przez prywatne podmioty, które to podmioty realizują w imieniu państwa zadania publiczne w postaci prowadzenia szkół i realizacji w nich działalności edukacyjnej. Ponadto działania organu nie usprawiedliwia fakt, iż ustalona stawka dotacji zgodna jest z przepisami Rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z dnia 22 grudnia 2022 r. w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2023. Takie bowiem uregulowanie sprzeczne jest z przepisami ustawy o finansowaniu zadań oświatowych, ustawa prawo oświatowe oraz z Konstytucją RP, co zostało wykazane powyżej. W związku z tym organ zobowiązany był do niestosowania przepisów rozporządzenia. Wysokość stawki dotacji ustalonej przez organ powoduje brak możliwości pokrycia kosztów funkcjonowania szkoły i kosztów kształcenia ze środków publicznych i powoduje konieczność finansowania zadań określonych w art. 35 u.f.z.o. w sposób zaliczkowy ze środków własnych. Nie sposób uznać za zgodne z Konstytucją RP, w szczególności z art. 7 czy też art. 70, przerzucenia na podmioty prywatne obowiązku finansowania ze środków własnych zadań związanych z edukacją i oświatą. Ponadto stawki ustalone na rok 2023 są rażąco niższe w porównaniu do stawek ustalonych na rok 2022. Skarżąca podkreśliła, że wprowadzone zmiany zasad dotowania weszły w życie bez żadnych przepisów przejściowych i objęły finansowanie edukacji słuchaczy już przyjętych do szkoły w trakcie cyklu ich nauki. Nie istnieje system, w którym można by uznać, iż dochodzi do "kontraktowania usług" w postaci wykonywania przez organy prowadzące szkoły niepubliczne zadań własnych powiatu/gminy na cały okres kształcenia z gwarancją wypłaty dotacji za efekt. Znamiennym jest również, iż organ dotujący w żaden sposób nie przewidział sytuacji "migracji" słuchaczy pomiędzy szkołami. W świetle aktualnych zasad finansowania, jeśli po 3 latach nauki słuchacz zmieni szkołę i ukończy edukację w innej szkole, to całość dotacji za efekt otrzyma ta właśnie placówka pomimo, iż 3/4 okresu (kosztów) kształcenia przypadło na inną szkołę. Tym samym organ dotujący obciąża szkoły, które nie są przedsiębiorcami, całością kosztów i ryzykiem prowadzenia działalności oświatowej. Sąd w toku postępowania winien rozważyć przede wszystkim zarzuty odnoszące się do niekonstytucyjności podstawy prawnej skarżonej czynności. W ocenie Skarżącej, Sąd winien przede wszystkim rozważyć konstytucyjność przepisów mających wpływ na wysokość stawki dotacji, w tym przepisów rozporządzenia z dnia 22 grudnia 2022 r. w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2023. Konsekwencją zastosowania ww. przepisów było bowiem nieprawidłowe ustalenie przez organ stawki dotacji przysługującej szkołom Skarżącej.