Wyrok WSA w Kielcach z dnia 4 lipca 2023 r., sygn. II SA/Ke 340/23

Pomoc społeczna

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Anna Żak, Sędziowie Sędzia WSA Beata Ziomek, Sędzia WSA Krzysztof Armański (spr.), Protokolant Starszy inspektor sądowy Sebastian Styczeń, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 lipca 2023 r. sprawy ze skargi H. W. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Kielcach z dnia 20 kwietnia 2023 r. znak: SKO.PS-80/2070/1226/2023 w przedmiocie świadczenia na pokrycie kosztów utrzymania dziecka w spokrewnionej rodzinie zastępczej uchyla zaskarżoną decyzję oraz decyzję organu I instancji.

Uzasadnienie

Decyzją z dnia 20 kwietnia 2023 r. znak: SKO.PS-80/2070/1226/2023 Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Kielcach (zwane też dalej SKO), po rozpatrzeniu odwołania H. W., utrzymało w mocy decyzję wydaną z upoważnienia Starosty Buskiego z dnia 9 stycznia 2023 r. nr PCPR.ZRP.460.RZ.1.23 w przedmiocie uchylenia decyzji nr PCPR.ZRP.460.RZ.82.21 z dnia 27 sierpnia 2021 r. oraz decyzji zmieniającej znak: PCPR.ZRP.460.RZ.70.22 z dnia 25 maja 2022 r. przyznającej świadczenie na pokrycie kosztów utrzymania dziecka J. W. w spokrewnionej rodzinie zastępczej.

W uzasadnieniu SKO wyjaśniło, że materialnoprawną podstawę wydanej w sprawie decyzji stanowią przepisy ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 447 ze zm.), zwanej dalej "ustawą", które określają zasady i formy sprawowania pieczy zastępczej oraz pomocy w usamodzielnianiu jej pełnoletnich wychowanków. Kolegium przywołało treść art. 80 ust. 1 pkt 1, art. 87 ust. 1 i art. 88 ust. 5 ww. ustawy i stwierdziło, że podstawą wydania zaskarżonej decyzji organu pierwszej instancji było ustalenie, że w przypadku rodziny zastępczej spokrewnionej H. W. oraz małoletniej J. W. doszło do zmiany ich sytuacji osobistej spowodowanej ustaniem bytu prawnego rodziny zastępczej. Taki skutek powstał w wyniku wydania w dniu 18 stycznia 2022 r. postanowienia sygn. akt III Nsm 283/21 o ustanowieniu opieki prawnej dla małoletniej J. W. i powołaniu z dniem 18 stycznia 2022 r. na prawnego opiekuna małoletniej jej macierzystej babki H. W. SKO zgodziło się z odwołującą, że pozbawienie rodziców władzy rodzicielskiej nad dzieckiem nie skutkuje automatycznym ustaniem pieczy zastępczej. Zgodnie z art. 94 § 3 K.r.o. jeżeli żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska, albo jeżeli rodzice są nieznani, ustanawia się dla dziecka opiekę. Sąd opiekuńczy ma obowiązek ustanowić opiekę skoro tylko poweźmie wiadomość, że zachodzi jedna z okoliczności wskazanych w art. 94 § 3 K.r.o., to jest że rodzice dziecka są nieznani albo żadnemu z nich nie przysługuje władza rodzicielska (art. 145 K.r.o.). W chwili zatem pozbawienia rodziców władzy rodzicielskiej powstaje przede wszystkim potrzeba ustanowienia opieki dla małoletniego, co w analizowanej sprawie nastąpiło z dniem 18 stycznia 2022 r. Zatem zdaniem Kolegium z tym dniem nastąpiło ustanie pieczy zastępczej, która zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w Busku-Zdroju III Wydział Rodzinny i Nieletnich z 21 lipca 2021 r. sygn. akt III Nsm 170/21 została powierzona tymczasowo do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie pozbawienia rodziców władzy rodzicielskiej, a co za tym idzie nastąpiła zmiana sytuacji osobistej rodziny zastępczej i umieszczonego tam małoletniego dziecka dająca podstawę do wydania decyzji o uchyleniu prawa do świadczenia na pokrycie kosztów utrzymania dziecka w spokrewnionej rodzinie zastępczej. Odróżnić bowiem należy opiekę ustanowioną dla dziecka małoletniego, która stanowi surogat władzy rodzicielskiej, od opieki ustanowionej dla dziecka, które znajduje się w pieczy zastępczej, sprawowanej przez rodzinę zastępczą albo placówkę opiekuńczo-wychowawczą. Umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej stanowi jeden ze sposobów ograniczenia władzy rodzicielskiej (art. 109 § 2 pkt 5 K.r.o.). Zgodnie zaś z art. 2 ust. 2 ustawy system pieczy zastępczej to zespół osób, instytucji i działań mających na celu zapewnienie czasowej opieki i wychowania dzieciom. W przypadku ustanowienia pieczy zastępczej ustawodawca rozdziela obowiązki składające się na władzę rodzicielską, która trwa nadal. Zgodnie z art. 1121 § 1 K.r.o. obowiązek i prawo do sprawowania bieżącej pieczy nad dzieckiem umieszczonym w pieczy zastępczej, jego wychowania i reprezentowania w tych sprawach, a w szczególności w dochodzeniu świadczeń przeznaczonych na zaspokojenie jego potrzeb, należą do rodziny zastępczej, prowadzącego rodzinny dom dziecka albo kierującego placówką opiekuńczo-wychowawczą, regionalną placówką opiekuńczo-terapeutyczną lub interwencyjnym ośrodkiem preadopcyjnym. Pozostałe obowiązki i prawa wynikające z władzy rodzicielskiej należą do rodziców dziecka. W sytuacji gdy rodzice utracą władzę rodzicielską, powstanie potrzeba ustanowienia opiekuna dla dziecka, nad którym została ustanowiona piecza zastępcza. Co do zasady piecza zastępcza ma charakter tymczasowy i ustanawiana jest do czasu zaistnienia warunków umożliwiających powrót dziecka do rodziny albo umieszczenia go w rodzinie przysposabiającej - art. 1124 K.r.o. Jakkolwiek osoby sprawujące pieczę zastępczą w ramach rodziny zastępczej mają obowiązek sprawowania bieżącej opieki nad osobą dziecka i jego wychowania, niemniej obowiązki te i uprawnienia ograniczone są uprawnieniami i obowiązkami wynikającymi z orzeczenia sądu opiekuńczego, praw rodziców dziecka (jeżeli są znani i nie pozbawiono ich praw rodzicielskich) lub opiekunów prawnych. Zgodnie z art. 1121 K.r.o. obowiązek i prawo wykonywania bieżącej pieczy nad dzieckiem umieszczonym w pieczy zastępczej, jego wychowania i reprezentowania w tych sprawach, a w szczególności w dochodzeniu świadczeń przeznaczonych na zaspokojenie jego potrzeb, należą do rodziny zastępczej. Pozostałe obowiązki i prawa wynikające z władzy rodzicielskiej należą do rodziców dziecka. Natomiast zgodnie z art. 94 § 3 K.r.o. jeżeli żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska albo jeżeli rodzice są nieznani, ustanawia się dla dziecka opiekę. Zakres pieczy sprawowanej w ramach rodzinny zastępczej jest niewątpliwie węższy niż zakres praw i obowiązków rodzicielskich (np. w zakresie obowiązków alimentacyjnych) oraz zakres opieki prawnej ustanowionej nad małoletnim w trybie K.r.o. Zgodnie z art. 155 § 1 i 2 K.r.o. opiekun sprawuje pieczę nad osobą i majątkiem pozostającego pod opieką; podlega przy tym nadzorowi sądu opiekuńczego. Do sprawowania opieki stosuje się odpowiednio przepisy o władzy rodzicielskiej z zachowaniem przepisów art. 156 i nast. K.r.o. W niniejszej sprawie wnioskodawczyni z dniem 18 stycznia 2022 r. została ustanowiona opiekunem prawnym osoby małoletniej, ten fakt jest zdarzeniem obiektywnym. Z tym dniem uzyskała ona prawo do opieki nad J. W., co równocześnie oznacza, że ustanowiona piecza zastępcza względem J. W. upadła. Nie bez znaczenia w przedmiotowej sprawie jest również fakt, że w dniu 28 listopada 2022 r. organ I instancji skierował do Sądu Rejonowego III Wydział Rodzinny i Nieletnich w Busku-Zdroju pytanie dotyczące istnienia pieczy zastępczej. W odpowiedzi na to pismo organ uzyskał wiążącą informację, że powierzenie tymczasowo pełnienia funkcji rodziny zastępczej spokrewnionej nad małoletnią J. W. upadło. W konsekwencji informacja zawarta w odpowiedzi wskazanego Sądu jest wiążąca dla organów orzekających w przedmiotowej sprawie. Kolegium podkreśliło również, że wydaje swoje orzeczenia na podstawie obowiązującego prawa i nie ma możliwości zastosowania zasad współżycia społecznego. Reasumując organ odwoławczy uznał, że przeprowadzone postępowanie nie naruszało przepisów art. 7, art. 7a, art. 8, art. 77 § 1, art. 80 K.p.a. Organ właściwie ocenił cały zebrany materiał dowodowy, w tym zgodnie z zasadą prawdy obiektywnej oraz zasadą pogłębiania zaufania obywateli do organów administracji publicznej, prawidłowo ustalił stań faktyczny sprawy. Ani niezadowolenie strony z wydanego rozstrzygnięcia, ani subiektywne jej przekonanie o wadliwości zaskarżonej decyzji, nie mogą same w sobie stanowić podstawy uwzględnienia odwołania.