Wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 11 kwietnia 2023 r., sygn. II SA/Wr 895/22

Czystość i porządek

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia NSA Halina Filipowicz-Kremis (spr.) Sędziowie: Sędzia WSA Gabriel Węgrzyn Sędzia WSA Wojciech Śnieżyński Protokolant: starszy sekretarz sądowy Anna Biłous po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 28 marca 2023 r. sprawy ze skargi Wojewody Dolnośląskiego na uchwałę Rady Miejskiej Wałbrzycha z dnia 14 lipca 2022 r. nr LI/573/22 w przedmiocie zmiany uchwały w sprawie Regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy Wałbrzych I. stwierdza nieważność § 1 pkt 1 lit. b, § 1 pkt 2 lit. a, § 1 pkt 2 lit. b, § 1 pkt 2 lit. d, § 1 pkt 3 zaskarżonej uchwały; II. zasądza od Gminy Wałbrzych na rzecz Wojewody Dolnośląskiego kwotę 480 zł (słownie: czterysta osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Uzasadnienie

Skargą nadzorczą z 22 listopada 2022 r. Wojewoda Dolnośląski (dalej jako "wojewoda") zakwestionował uchwałę z dnia 14 lipca 2022 r. (nr LI/573/22) Rady Miejskiej Wałbrzycha (dalej jako "rada", "organ") zmieniającą uchwałę z dnia 22 grudnia 2020 r. (nr XXIX/314/20) w sprawie Regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie gminy Wałbrzych – wnosząc o stwierdzenie jej nieważności w części, tj.: § 1 pkt 1 lit. b, § 1 pkt 2 lit. a, § 1 pkt 2 lit. b, § 1 pkt 2 lit. d, § 1 pkt 3 oraz o zasądzenie kosztów postępowania.

Argumentując swoje stanowisko Wojewoda wskazał, że w odniesieniu § 1 pkt 1 lit. b, § 1 pkt 2 lit. a, § 1 pkt 2 lit. b, § 1 pkt 2 lit. d, § 1 pkt 3 to uchwała ta podjęta została z istotnym naruszeniem art. 4 ust. 2 pkt 3 w związku z art. 4 ust. 2 pkt 1 a i art. 4 ust. 2 pkt 1b w związku z art. 6c ust. 1 i art. 6r ust. 2d oraz w związku z art. 3 ust. 2 pkt 5, art. 3 ust. 2d oraz art. 6r ust. 3a ustawy z dnia z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2022 r. poz. 1297) – dalej "u.c.p.g.", polegającym na ustanowieniu przepisów niezgodnych z regulacją ustawową poprzez brak określenia możliwości pozbywania się bioodpadów przez właścicieli nieruchomości zabudowanych budynkami mieszkalnymi jednorodzinnymi w postaci ich odbioru przez uprawniony podmiot bezpośrednio "u źródła" - z terenu nieruchomości, na której powstały. Z kolei w odniesieniu do § 1 pkt 3 zaskarżonej uchwały wskazano, że w ocenie wojewody naruszono w sposób istotny art. 4 ust. 2 pkt 1b w zw. z art. 3 ust. 2 pkt 6, art. 3 ust. 2c i ust. 2d u.c.p.g., który polega na ustanowieniu przepisu niezgodnego z regulacją ustawową poprzez wprowadzenie braku możliwości korzystania z punktu selektywnego zbierania odpadów komunalnych dla pozbywania się bioodpadów przez właścicieli nieruchomości kompostujących bioodpady, przy równoczesnym nieodbieraniu tych odpadów "u źródła". Wojewoda wyjaśnił, że organ mocą postanowień zaskarżonej uchwały dokonał zmian w dotychczasowym systemie gospodarowania odpadami komunalnymi poprzez rezygnację z odbioru odpadów selektywnie zebranych typu bioodpady w systemie workowym od właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej bezpośrednio "u źródła", tj. z terenu nieruchomości na których powstały. Dokonując zestawienia wprowadzonych zmian z dotychczasowym systemem gospodarowania odpadami wskazano, że na skutek podjęcia zaskarżonej uchwały obowiązujący w gminie Wałbrzych sposób pozbywania się bioodpadów, w tym trawy, obliguje w pierwszej kolejności do ich kompostowania, a w przypadku niemożliwości ich skompostowania do ich dostarczania do ogólnodostępnych miejsc selektywnej zbiórki odpadów, tzw. "gniazd" albo dostarczania na PSZOK, o czym stanowi nowe brzmienie § 10 ust. 2 pkt 3a Regulaminu. W ocenie wojewody właściciele nieruchomości zabudowanymi budynkami jednorodzinnymi zostali po pierwsze, pozbawieni odbioru przez uprawiony podmiot bioodpadów bezpośrednio z terenu nieruchomości, na której zostały wytworzone, tj. "u źródła". Po drugie, pozbawiono właścicieli nieruchomości zabudowanych budynkami mieszkalnymi jednorodzinnymi, kompostujących bioodpady stanowiące odpady komunalne w kompostowniku przydomowymi i korzystających ze zwolnienia w części z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, z prawa oddawania bioodpadów, w tym trawy do PSZOK, o czym stanowi nowe brzmienie § 16 Regulaminu. Rozwijając zarzuty podniesione w skardze podano, że gmina Wałbrzych zaprzestała dostarczania właścicielom nieruchomości worków do selektywnej zbiórki odpadów, w tym worków koloru brązowego do gromadzenia bioodpadów. Ponadto, poprzez skreślenie pkt 13 w § 10 ust. 2 zmienianej uchwały, postanowiono o braku możliwości pozbywania się odpadów w formie workowej, w tym bioodpadów. Świadczy również o tym, wobec nieruchomości zabudowanych budynkiem jednorodzinnym, nowe brzemiennie § 16 Regulaminu, z którego usunięto fragment umożliwiający pozbywanie się bioodpadów przy zastosowaniu worków. Jednocześnie gmina Wałbrzych w ramach opłaty za odbiór odpadów postanowiła o wyłącznym prawie donoszenia bioodpadów do ogólnodostępnych miejsc selektywnej zbiórki odpadów komunalnych tzw. "gniazd" lub przekazywania ich do PSZOK. Z udzielonych w toku postepowania nadzorczego wyjaśnień organu wynika, że zamiarem rady było wprowadzenie zmiany w obowiązującym systemie gospodarowania odpadami komunalnymi na terenie Miasta Wałbrzycha stanowiąc, że w zabudowie jednorodzinnej odpady selektywnie zebrane, tj. odpady papieru i tektury, odpady szkła, odpady tworzyw sztucznych (butelek PET) i bioodpady będą odbierane z terenu nieruchomości w taki sposób, że wymienione frakcje odpadów będą wyrzucane przez właścicieli tych nieruchomości do dedykowanych pojemników usytuowanych w gniazdach selektywnej zbiórki odpadów. Na podstawie podjętej uchwały zniesiono obowiązek gromadzenia odpadów w systemie workowym, ale wyłącznie w zabudowie jednorodzinnej, w której dotychczas podmiot odbierający rozdawał właścicielom nieruchomości worki do zbierania opisanej wyżej frakcji odpadów selektywnie zebranych, w tym bioodpadów, a następnie odbierał te odpady w workach bezpośrednio z terenu nieruchomości. Z kolei w wyjaśnieniach uzupełniających organ stwierdził, że gmina Wałbrzych nadal zapewnia odbieranie bioodpadów "u źródła", tj. z pojemników usytuowanych na terenie Miasta Wałbrzycha, a zmianie uległ jedynie sposób wykonania obowiązku odbioru odpadów. W tym aspekcie wojewoda stwierdził, że prawidłowo ustanowiony system gospodarowania odpadami komunalnymi, poprzez regulacje określane w regulaminie utrzymania czystości i porządku na terenie gminy, jak rodzaj i minimalna pojemność pojemników lub worków, przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych na terenie nieruchomości (art. 4 ust. 2 pkt 2 u.c.p.g.) oraz częstotliwość i sposób pozbywania się odpadów komunalnych i nieczystości ciekłych z terenu nieruchomości (art. 4 ust. 2 pkt 3 u.c.p.g.), powinien nie tylko zapewnić zgodne z prawem jego funkcjonowanie, ale także realizację założeń ustawodawcy co do sposobu zagospodarowania odpadów komunalnych zarówno przez właścicieli nieruchomości, jak i gminy. To na gminie ciąży obowiązek odebrania odpadów, określonych art. 3 ust. 2 pkt 5 u.c.p.g., od właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy. W tym przypadku na właścicielu nieruchomości ciąży obowiązek udostępnienia pojemników, w których zgromadzone są odpady, w tym bioodpady. Wojewoda podkreślił, że regulamin zgodny z ustawową regulacją określa wymagania selektywnego zbierania i odbierania odpadów komunalnych, określonych w art. 4 ust. 2 pkt 1a u.c.p.g., frakcje odpadów oraz selektywnego zbierania odpadów komunalnych, określonych art. 4 ust. 2 pkt 1b u.c.p.g., a także sposób ich pozbywania się zgodny z art. 6r ust 2d u.c.p.g. Przy czym w zamian za pobraną opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi gmina zapewnia właścicielom nieruchomości pozbywanie się wszystkich rodzajów odpadów komunalnych, przez co rozumie się odbieranie odpadów z terenu nieruchomości, o których mowa w art. 6c ust. 1 i ust. 2, przyjmowanie odpadów, o których mowa w art. 3 ust. 2 pkt 6, przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych oraz zapewnianie przyjmowania tych odpadów przez gminę w inny sposób. Tymczasem zaskarżone postanowienia uchwały podjęte zostały wbrew ustawowym regulacjom. W konsekwencji zdaniem Wojewody rada nie realizuje w pełni ustawowego upoważnienia do wydania aktu prawa miejscowego poprzez nieokreślenie obligatoryjnego elementu regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie gminy w postaci częstotliwości pozbywania się bioodpadów bezpośrednio z terenu nieruchomości, na których powstały. W kontekście zarzutu ustanowienia przepisu niezgodnego z regulacją ustawową poprzez wprowadzenie braku możliwości korzystania z punktu selektywnego zbierania odpadów komunalnych dla pozbywania się bioodpadów przez właścicieli nieruchomości kompostujących bioodpady, przy równoczesnym nieodbieraniu tych odpadów "u źródła" wojewoda wskazał, że zgodnie z nadanym, mocą § 1 pkt 3 zaskarżonej uchwały brzmieniem, postanowienie §16 Regulaminu stanowi, że właściciele nieruchomości zabudowanych budynkami mieszkalnymi jednorodzinnymi kompostujący bioodpady stanowiące odpady komunalne w kompostowniku przydomowym korzystający ze zwolnienia w części z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi wyłączeni są z możliwości oddawania bioodpadów, w tym trawy do PSZOK. W rezultacie właściciele nieruchomości zabudowanych budynkami mieszkalnymi jednorodzinnymi kompostujący bioodpady, korzystający ze zwolnienia w części z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, zostali pozbawieni prawa dostarczania tej frakcji odpadów komunalnych do PSZOK. Wojewoda stwierdził, że został wprowadzony wymóg, aby wszystkie bioodpady, w tym trawy, wytworzone na nieruchomościach zabudowanych mieszkalnymi jednorodzinnymi zagospodarować w pierwszej kolejności w przydomowym lub działkowym kompostowniku (§ 10 ust. 2 pkt 3a). Jednocześnie jednak, nie tylko zaniechano określenia możliwości pozbywania się bioodpadów przez właścicieli nieruchomości, w postaci ich odbioru przez uprawniony podmiot bezpośrednio "u źródła", tj. z terenu nieruchomości zabudowanych budynkami mieszkalnymi jednorodzinnymi, na których powstały, lecz również wyłączono w tym zakresie możliwość skorzystania z punktu selektywnego zbierania odpadów komunalnych (§ 16). W tym stanie rzeczy wojewoda skonstatował, że właściciele nieruchomości zabudowanych budynkami mieszkalnymi jednorodzinnymi, którzy zdecydują się na kompostowanie bioodpadów stanowiących odpady komunalne w kompostownikach przydomowych lub działkowych, korzystający ze zwolnienia w opłacie, nie będą mogli ich przekazywać do PSZOK.