Wyrok WSA w Olsztynie z dnia 3 listopada 2021 r., sygn. II SA/Ol 544/21

Pomoc społeczna

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w składzie następującym: Przewodnicząca sędzia WSA Beata Jezielska (spr.) Sędziowie sędzia WSA Piotr Chybicki sędzia WSA Tadeusz Lipiński po rozpoznaniu w trybie uproszczonym w dniu 3 listopada 2021 r. sprawy ze skargi M. S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej oddala skargę.

Uzasadnienie

Decyzją z "[...]", wydaną przez Kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w G. w siedzibą w G., działającego z upoważnienia Wójta Gminy G. (dalej jako: organ I instancji), na podstawie art. 8 ust. 3 i 12, art. 60 ust. 1, art. 61 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1, art. 106 ust. 1 i 5, art. 109 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jednolity Dz.U. z 2020 r. poz. 1876 ze zm., dalej jako: u.p.s.), ustalono M. S. (dalej jako: strona lub skarżąca) odpłatność za pobyt matki w Domu Pomocy Społecznej w M. (dalej jako: DPS) od 1 września 2020 r. w kwocie 673,79 zł miesięcznie i zobowiązano stronę do uiszczenia odpłatności za okres od 1 września do 30 września 2020 r. w kwocie 673,79 zł, w terminie do 26 lutego 2021 r. oraz zobowiązano stronę do dokonywania wpłat od października 2020 r. w stosunku miesięcznym do ostatniego dnia każdego miesiąca, a także do uregulowania wszelkich zobowiązań objętych decyzją w terminie do 26 lutego 2021 r. W uzasadnieniu podano, że uwzględniając uzasadnienie decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego w E. (dalej jako: Kolegium lub organ odwoławczy) z "[...]" organ I instancji przeprowadził ponownie analizę zebranej dokumentacji. Wyjaśniono, że w każdym przypadku, gdy została ustalona w drodze umowy opłata, która nie będzie zadośćuczynić kosztom pobytu mieszkańca w domu pomocy społecznej, organ ma obowiązek wydać decyzję o ustaleniu wysokości należnej opłaty od osoby wymienionej w art. 61 ust. 2 u.p.s., uwzględniając maksymalną dopuszczalność kwotowego obciążenia opłatą przy stosowaniu kryterium ustawowego. Podano, że organ I instancji przesłał stronie projekt umowy dotyczącej ponoszenia odpłatności za pobyt matki w DPS w kwocie 1073,79 zł miesięcznie od września 2020 r. Jednakże strona oświadczyła, że ze względu na trudną sytuację rodzinną i finansową nie jest w stanie uiszczać tej kwoty i zadeklarowała możliwość uiszczania opłaty w wysokości 400 zł miesięcznie. Na taką kwotę została podpisana umowa pomiędzy stroną a organem I instancji w dniu 29 września 2020 r. W dniu "[...]" organ I instancji, uwzględniając zawartą umowę, wydał decyzję nakładającą na stronę obowiązek ponoszenia odpłatności w kwocie 673,79 zł miesięcznie od 1 września 2020 r., która - na skutek odwołania strony - została uchylona przez Kolegium. Jednocześnie równolegle organ I instancji prowadził postępowanie administracyjne w stosunku do drugiej osoby zobowiązanej - syna osoby przebywającej w DPS. Ustalono, że jego rodzina liczy 4 osoby, a jej dochód własny jest niższy od 300% kryterium dochodowego określonego w art. 8 u.p.s., co jest jednoznaczne z wyłączeniem go z grona osób zobowiązanych do ponoszenia odpłatności za pobyt w DPS jego matki. Podano, że ustalając dochód strony, organ ponownie przyjął - na podstawie dokonanego wywiadu środowiskowego - że dochód własny rodziny strony wynosi 8840 złotych i jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego, co jest jednoznaczne z obowiązkowym partycypowaniem w kosztach za pobyt matki strony w DPS. Podniesiono, że przy ustalaniu odpłatności za pobyt członka rodziny w DPS odpowiednie zastosowanie znajduje art. 8 ust. 3 u.p.s., a więc pod uwagę powinien być brany dochód z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku (w tym przypadku umieszczenia członka rodziny w DPS) lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony. Na podstawie art. 61 ust. 2 pkt 2b u.p.s., po wniesieniu opłaty, kwota która pozostaje nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie. Wyjaśniono, że przepis art. 64 u.p.s., stanowi o zwolnieniu osób wnoszących opłatę, a więc gdy opłata ta została prawnie ustalona. Najpierw musi istnieć zatem prawomocnie orzeczony obowiązek ustalający wysokość opłaty, a dopiero potem możliwe jest zwolnienie z tego obowiązku. Wskazano, że u.p.s. w art. 60 ust. 1 u.p.s. wprowadza generalną zasadę, zgodnie z którą pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny do wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca, a art. 61 ust. 1 u.p.s. określa podmioty zobowiązane do wnoszenia opłaty za ten pobyt oraz kolejność, w jakiej ten obowiązek na nich spoczywa, zaś art. 61 ust. 2 u.p.s. określa zasady ustalania wysokości opłaty w zależności od sytuacji dochodowej osoby zobowiązanej. Strona jest córką, a zatem zstępnym osoby skierowanej do DPS, co powoduje, że jest zobowiązana do ponoszenia opłaty za pobyt matki w DPS. Podniesiono, że w pierwszej kolejności opłatę za pobyt ponosi mieszkaniec domu, a w sytuacji, gdy mieszkaniec domu nie osiąga dochodu lub nie jest on wystarczający, aby pokryć w całości pełną jej wysokość, to obowiązek odpłatności w odpowiedniej wysokości może przejść na małżonka mieszkańca, jego zstępnych i w dalszej kolejności wstępnych. Przy czym reguła kolejności nie ma znaczenia w sytuacji wystąpienia obowiązku ponoszenia opłat przez kilkoro zstępnych, gdyż każdy z nich ma taki sam obowiązek ponoszenia opłat, a jedynie różnicować ich może kryterium dochodowe. Warunkiem wnoszenia opłaty przez osoby zobowiązane lub - w następstwie - także żądania zwrotu wydatków poniesionych zastępczo przez gminę jest uprzednie wydanie decyzji o ustaleniu tej opłaty lub zawarcie stosownej umowy z osobą zobowiązaną. Możliwe jest przy tym wydanie decyzji ustalającej odpłatność najbliższych osób zobowiązanych mieszkańca DPS za okres wcześniejszy, tj. obejmujący czas od umieszczenia tej osoby w DPS.