Wyrok WSA w Olsztynie z dnia 16 października 2019 r., sygn. II SA/Ol 658/19

Akta stanu cywilnego

Dnia 16 października 2019 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Tadeusz Lipiński Sędziowie sędzia WSA Marzenna Glabas sędzia WSA Beata Jezielska (spr.) Protokolant specjalista Małgorzata Krajewska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 października 2019 r. sprawy ze skargi P. S. na czynności Kierownika Urzędu w przedmiocie zmiany w rejestrze stanu cywilnego I. oddala skargę w zakresie stwierdzenia bezskuteczności czynności unieważnienia przeniesionego aktu zgonu M. S. do rejestru stanu cywilnego pod nr "[...]"; II. stwierdza bezskuteczność czynności przeniesienia aktu zgonu M. S. do rejestru stanu cywilnego pod nr "[...]"; III. zasądza od Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego na rzecz skarżącego kwotę 357 zł (słownie: trzysta pięćdziesiąt siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Uzasadnienie

P.S. wniósł skargę na czynności autokontrolne Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w G. (dalej jako: Kierownik USC lub organ) polegające na: 1) unieważnieniu przeniesionego w dniu "[...]" do rejestru stanu cywilnego aktu zgonu o nr "[...]" oraz 2) ponownym przeniesieniu w dniu "[...]" i zamieszczeniu w rejestrze stanu cywilnego aktu zgonu o nr "[...]" przy braku wniosku w tej sprawie oraz przy niespełnieniu przesłanek zawartych w art. 127a ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2014r. - Prawo o aktach stanu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2018r., poz. 2224 ze zm., dalej jako: P.a.s.c.), a także 3) nierozstrzygnięcie przez organ dokonujący autokontroli, czy zaskarżone uprzednio czynności miały miejsce bez podstawy prawnej albo z rażącym naruszeniem prawa. W związku z powyższymi zarzutami skarżący wniósł o stwierdzenie bezskuteczności zaskarżonych w pkt 1) i 2) czynności oraz o stwierdzenie, że zaskarżona czynność unieważnienia aktu stanu cywilnego wymieniona w pkt 1) miała miejsce z rażącym naruszeniem prawa, zaś zaskarżona czynność ponownego przeniesienia aktu stanu cywilnego wymieniona w pkt 2) nie miała miejsca bez podstawy prawnej albo z rażącym naruszeniem prawa. Jednocześnie skarżący wniósł o połączenie niniejszej sprawy do wspólnego rozpoznania ze sprawą o sygn. akt II SA/Ol 543/19, a także zasądzenie od organu na rzecz skarżącego zwrotu kosztów postępowania sądowego według norm przepisanych. W obszernym uzasadnieniu skarżący, powołując się na doktrynę oraz liczne orzecznictwo sądowoadministracyjne, przedstawił szczegółowo instytucję autokontroli. Wskazał, że w dniu "[...]" Kierownik USC dokonał z urzędu przeniesienia aktu zgonu pradziadka skarżącego - M.S. do rejestru stanu cywilnego. Na czynność tę skarżący wniósł skargę, zarejestrowaną pod sygn. akt II SA/Ol 543/19, zarzucając organowi błędne przeniesienie i zamieszczenie w rejestrze stanu cywilnego treści wskazanego wyżej aktu zgonu w zakresie oznaczenia miejsca zgonu osoby, której akt dotyczy, tj. niezgodne z treścią aktu zgonu z chwili jego sporządzenia oraz nieprawidłowe sporządzenie i zamieszczenie w rejestrze stanu cywilnego pierwszej wzmianki dodatkowej w wymienionym akcie zgonu, poprzez powołanie błędnej podstawy prawnej zmiany nazwy miejscowości. W dniu "[...]" organ, na podstawie art. 127a ust. 1 P.a.s.c., unieważnił wskazany akt zgonu uznając, że akt ten został błędnie przeniesiony do rejestru stanu cywilnego, a następnie dokonał jego ponownego przeniesienia do rejestru stanu cywilnego. W ocenie skarżącego ustawa P.a.s.c. nie przewiduje możliwości stwierdzenia bezskuteczności własnej czynności materialno-technicznej przez Kierownika USC, a zatem nie jest możliwe uwzględnienie skargi przez organ w trybie autokontroli z uwagi na brak w zakresie jego właściwości odpowiedniej normy kompetencyjnej. Wskazał, że autokontrola w przypadku sprawy ze skargi na czynność materialno-techniczną, gdy w skardze sformułowano żądanie stwierdzenia przez Sąd bezskuteczności czynności, a organ w zakresie swojej właściwości nie może tego uczynić wobec braku normy prawnej umożliwiającej organowi administracji takie działanie - jest niedopuszczalna. Ponadto, zdaniem skarżącego, działania organu miały na celu uniemożliwienie dokonania kontroli sądowej zaskarżonych czynności poprzez pośrednie usunięcie przedmiotu zaskarżenia, tj. poprzez unieważnienie przedmiotowego aktu zgonu, którego dotyczyły zaskarżone poprzednią skargą czynności materialno-techniczne organu. W ocenie skarżącego czynności te zostały podjęte z rażącym naruszeniem prawa, bowiem nie zachodziły przesłanki upoważniające organ do zastosowania art. 127a ust. 1 P.a.s.c. W ocenie skarżącego Kierownik USC w G. zakwalifikował merytorycznie błędnie przeniesione miejsce zgonu jako omyłkę pisarską, zaś błędnie sporządzoną wzmiankę dodatkową dotyczącą aktualnej nazwy miejscowości, w której nastąpił zgon - raz jako problem techniczny, a innym razem - jako wynik niewłaściwego zastosowania funkcjonalności rejestru stanu cywilnego. Skarżący podkreślił, że w akcie źródłowym z księgi zgonów z 1943r. wpisano czytelnie nazwę miejsca zgonu: L.-A., a w akcie zamieszczonym w rejestrze stanu cywilnego w dacie wniesienia poprzedniej skargi figurowała błędnie przeniesiona nazwa: "A.", co samo w sobie stanowiło naruszenie art. 124 ust. 2 pkt 1 P.a.s.c., a także § 4 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 5 lutego 2015r. w sprawie przenoszenia aktów stanu cywilnego do rejestru stanu cywilnego (Dz.U. poz. 204, ze zm., dalej jako: rozporządzenie w sprawie przenoszenia aktów). Nie można zatem mówić w tym przypadku o omyłce pisarskiej, bowiem sam organ wskazał, że migrując ten akt zinterpretował zapis dotyczący miejsca zgonu jako A. położony na terenie gminy L., podczas gdy faktycznie w akcie zgonu jako miejsce zgonu wpisane zostało L.-A. Skoro organ dokonywał interpretacji treści aktu i robił to z pełną świadomością, to nie zachodzi tu jakakolwiek omyłka pisarska. Jest to zatem błąd merytoryczny, który nie może być konwalidowany drogą unieważniania aktu stanu cywilnego przez Kierownika USC we własnym zakresie, bowiem nie zachodzi przesłanka z art. 127a ust. 1 P.a.s.c. W ocenie skarżącego, gdyby organ załatwiał sprawę z urzędu, nie zaś w trybie autokontroli, winien mieć zastosowanie art. 39 ust. 1 P.a.s.c. Jednocześnie skarżący podniósł, że nawet jeśli autokontrola jest dopuszczalna, to organ nie uwzględnił w całości uprzednio wniesionej skargi, gdyż w akcie sporządzonym po ponownym przeniesieniu, nie oznaczył miejsca zgonu M.S. jako G., lecz jako L.-A. (bez wzmianki dodatkowej z polską nazwą miejsca zgonu). Ponadto jeśli organ nie uznał za uzasadnione zarzuty, wnioski i argumenty skargi, to nie mógł zastosować trybu autokontroli. Skarżący zwrócił również uwagę na fakt, że w niniejszej sprawie została sporządzona już trzecia wersja tego samego aktu, dotyczącego zdarzenia, które miało miejsce w 1943r., przy czym nie jest to spowodowane odnalezieniem nowych dowodów, czy dokumentów. Podkreślił, że system rejestracji stanu cywilnego opierał się dotąd na pewności obrotu, którą zapewniał brak możliwości ingerencji w sporządzone akty bez udziału sądu powszechnego albo organu nadzoru (wojewody). Przyjmując zaś rozszerzającą wykładnię art. 41 ust. 1 pkt 2 i art. 127a ust. 1 P.a.s.c. możliwe jest unieważnienie każdego aktu oraz każdej wzmianki dodatkowej i sporządzenie nowych przez kierownika USC, bez jakiejkolwiek kontroli zewnętrznej.