Wyrok WSA w Rzeszowie z dnia 8 stycznia 2019 r., sygn. II SA/Rz 1124/18

Pomoc społeczna

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w składzie następującym: Przewodniczący SNSA Stanisław Śliwa Sędziowie WSA Piotr Godlewski WSA Marcin Kamiński /spr./ Protokolant specjalista Anna Zięba-Drymajło po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 stycznia 2019 r. sprawy ze skargi M. M. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] czerwca 2018 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania pomocy w formie posiłku -skargę oddala-

Uzasadnienie

Przedmiotem skargi MM (skarżący) jest decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] (organ odwoławczy) z dnia [...] czerwca 2018 r. nr [...], utrzymująca w mocy decyzję Wójta Gminy [...] (organ I instancji) z dnia [...] marca 2018 r. nr [...], wydaną w przedmiocie odmowy przyznania pomocy w formie posiłku.

Stan faktyczny i prawny sprawy ze skargi na powyższą decyzję przedstawia się następująco:

Podaniem z dnia 7 kwietnia 2015 r. skarżący zwrócił się do Ośrodka Pomocy Społecznej w [...] z wnioskiem o przyznanie pomocy w formie jednego gorącego posiłku od miesiąca kwietnia 2015 r.

Wydane przez organ I instancji decyzje z dnia [....] kwietnia 2015 r. oraz z dnia [...] sierpnia 2015 r. odmawiające przyznania żądanej formy pomocy z powodu braku możliwości realizacji świadczenia, na skutek odwołań skarżącego, były uchylane przez organ odwoławczy odpowiednio decyzjami z dnia [...] czerwca 2015 r. oraz [...] września 2015 r., a sprawa przekazywana do ponownego rozpatrzenia.

Decyzją z dnia [...] listopada 2015 r. nr [...], organ I instancji [...] ponownie odmówił skarżącemu przyznania żądanej formy pomocy.

Po rozpoznaniu odwołania skarżącego, decyzją z dnia [...] grudnia 2015 r. nr [...] organ odwoławczy utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy.

Prawomocnym wyrokiem z dnia 25 listopada 2016 r. sygn. II SA/Rz 287/16 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie uchylił decyzje organów obu instancji.

W uzasadnieniu wyroku Sąd stwierdził, że organy orzekające w sprawie nie przeprowadziły pełnej i wnikliwej wykładni treści art. 48 ust. 4 w zw. z art. 48 ust. 1 u.p.s. w brzmieniu obowiązującym w dniu wydawania kontestowanych decyzji. Z literalnej treści powyższych przepisów wynika, że prawo do doraźnej albo okresowej pomocy w formie jednego gorącego posiłku dziennie przysługuje osobie, która będąc pozbawiona tego rodzaju posiłku, nie może go sobie zapewnić własnym staraniem. Podmiotem uprawnionym do tego rodzaju świadczenia niepieniężnego z pomocy społecznej jest zatem tylko osoba, która z jednej strony z racji trudnej sytuacji materialnej została pozbawiona posiłku i która - z drugiej strony - nie może - nawet po udzieleniu jej pomocy finansowej - zapewnić sobie tego posiłku za pomocą własnych starań związanych z jego zakupem lub przygotowaniem. Obydwie przesłanki muszą być zatem spełnione łącznie. Przesłanka pierwsza - jak wynikało z ustaleń organów - została spełniona. Jeżeli natomiast chodzi o przesłankę drugą, ocena organów okazała się przedwczesna i niepełna, nie uwzględniając, że brak możliwości samodzielnego zapewnienia sobie posiłku może być konsekwencją nie tylko braku możliwości technicznych lub logistycznych, lecz także - a często przede wszystkim - braku możliwości zdrowotnych, które powodują niezdolność lub istotne ograniczenie zdolności do osobistego przygotowywania i przyrządzania posiłków. Prawidłowa wykładnia przepisów art. 48 ust. 4 w zw. z art. 48 ust. 1 u.p.s. musi zatem uwzględnić złożone przyczyny braku możliwości samodzielnego zapewnienia sobie posiłku. Wystarczające w tym zakresie jest spełnienie choćby jednej przyczyny braku zdolności samodzielnego zapewnienia sobie posiłku (przyczyny techniczne lub zdrowotne). Dalej Sąd stwierdził, że organy orzekające w sprawie nie powiązały prawidłowo powyższej wersji interpretacyjnej art. 48 ust. 4 w zw. z art. 48 ust. 1 u.p.s. z ustalonym stanem faktycznym sprawy. Jak wynikało z akt sprawy, skarżący zgodnie z orzeczeniem Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności w [...] z dnia [...] listopada 2015 r. był dotknięty znacznym stopniem niepełnosprawności. Orzeczenie zostało wydane na okres do dnia 30 listopada 2016 r. Jak wynikało z uzasadnienia powyższego orzeczenia, skarżący wymagał stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji, która oznacza naruszenie sprawności organizmu w stopniu uniemożliwiającym zaspokajanie bez pomocy innych podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się samoobsługę, poruszanie się i komunikację. Sąd stwierdził, że powyższe ustalenia organu orzekającego o niepełnosprawności muszą zostać wnikliwe i kompleksowo rozważone przez organy orzekające w niniejszej sprawie na tle zaprezentowanej wyżej wykładni przepisów art. 48 ust. 4 w zw. z art. 48 ust. 1 u.p.s. Ze względu na upływ terminu ważności orzeczenia w sprawie niepełnosprawności zachodzi dodatkowo konieczność aktualizacji ustaleń faktycznych oraz ich powiązania z prawidłowo zinterpretowanymi przepisami. Organy powinny zatem uwzględnić, że jeśli skarżący pozostaje osobą o znacznym stopniu niepełnosprawności i nie jest zdolny do samodzielnej egzystencji, to przesłanka braku możliwości zdrowotnych do samodzielnego zapewnienia sobie posiłku zostaje spełniona. Sąd wskazał, że podnoszony przez organy argument, że sytuacja zdrowotna skarżącego może ulec zmianie (poprawie) jest o tyle chybiony, że organy muszą uwzględnić stan zdrowia (niepełnosprawności) istniejący w momencie wydawania decyzji, a nie dokonywać prognozy zmiany tego stanu w przyszłości. Również stanowisko organów, że skarżący otrzymuje lub może otrzymywać okazjonalną pomoc w zakresie codziennych czynności (w tym związanych z procesem przyrządzania posiłków) od członków rodziny, było błędne, albowiem stało w sprzeczności z przepisem art. 16 ust. 2 u.p.s. Z przepisu tego wynika, że obowiązki członków rodziny (w tym alimentacyjne lub wynikające z więzi rodzinnych) nie uchylają obowiązków organów gminy lub powiatu w zakresie przyznawania i realizacji świadczeń z pomocy społecznej. Wątpliwości Sądu budziła także zupełność ustaleń faktycznych w zakresie zdolności skarżącego do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych. Nie negując treści orzeczenia o stopniu niepełnosprawności oraz stwierdzonej w nim niezdolności do samodzielnej egzystencji, organy powinny poczynić dodatkowo ustalenia co do faktycznej (realnej) niemożności samoobsługi skarżącego w zakresie przygotowywania posiłków. Sąd ponadto podkreślił, że błędny jest pogląd przyjmujący, że w razie spełnienia przesłanek, o których mowa w art. 48 ust. 1 i 4 u.p.s., kompetencja organu w sprawie przyznania świadczenia niepieniężnego z pomocy społecznej w formie posiłku ma charakter uznaniowy. Już tylko z literalnej treści art. 48 u.p.s. w brzmieniu obowiązującym w dniu wydawania zaskarżonej decyzji wynika, że osoba spełniająca warunki ustawowe ma prawo do otrzymania świadczenia, a z uprawnieniem tym koresponduje obowiązek organu do jego przyznania. Następnie Sąd uznał, że nie znajdował prawnego uzasadnienia pogląd organów, że na przeszkodzie przyznaniu żądanego świadczenia niepieniężnego z pomocy społecznej w formie posiłku (art. 36 pkt 2 lit. j) u.p.s.) może stać brak technicznych lub logistycznych możliwości gminy w zakresie realizacji świadczenia w formie posiłku. Przyjęcie takiego poglądu prowadziłoby do skonstruowania nieznanej ustawie przesłanki negatywnej przyznania świadczenia. Sąd wyjaśnił, że zgodnie z art. 16 ust. 1 u.p.s. obowiązek zapewnienia realizacji zadań pomocy społecznej spoczywa na jednostkach samorządu terytorialnego oraz na organach administracji rządowej w zakresie ustalonym ustawą, natomiast zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 3 u.p.s. do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym należy udzielanie schronienia, zapewnienie posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym. Formą realizacji obligatoryjnego zadania gminnego w zakresie zapewnienia posiłków jest przyznawanie w drodze decyzji administracyjnych tego rodzaju świadczeń osobom potrzebującym. Organ gminy w razie realizacji przesłanek ustawowych (art. 48 ust. 1 i 4 u.p.s.) nie może odmówić przyznania prawa do posiłku z powodu trudności organizacyjnych związanych z procesem realizacji powyższego świadczenia niepieniężnego. Gmina ma takim wypadku obowiązek zapewnienia koniecznych warunków technicznych i materialnych do wykonania powyższego obligatoryjnego zadania publicznego za pośrednictwem podmiotów publicznych (np. gminnych jednostek organizacyjnych) albo niepublicznych.