Wyrok WSA w Gliwicach z dnia 5 marca 2015 r., sygn. IV SA/Gl 620/14

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym : Przewodniczący Sędzia NSA Szczepan Prax (spr.) Sędziowie Sędzia WSA Małgorzata Walentek Sędzia WSA Renata Siudyka Protokolant Monika Rał po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 marca 2015 r. sprawy ze skargi Zakładowej Organizacji Związkowej Ogólnopolskiego Związku Zawodowego A w Z. na decyzję Okręgowego Inspektora Pracy w K. z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oddala skargę.

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] r. Inspektor Pracy Państwowej Inspekcji Pracy w K., na podstawie art. 33 ust. 1 pkt 1 i art. 11a ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. Nr 89, poz. 589 z późn. zm.) w związku z art. 104 § 1 kpa, odmówił nakazania umieszczenia D. P. w ewidencji pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o której mowa w art. 41 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656 z późn. zm.).

Okręgowy Inspektor Pracy w K., w wyniku rozpoznania odwołania, decyzją z dnia [...] r. na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 kpa i art. 19 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., poz. 404) utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję.

W konsekwencji rozpoznania skargi od wyżej wymienionej decyzji, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach, wyrokiem z dnia 8 października

2013 r. w sprawie o sygn. akt IV SA/Gl 902/12, uchylił decyzje obu instancji. W uzasadnieniu wskazał, że zgodnie z art. 41 ust. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656 ze zm.), płatnik składek jest obowiązany prowadzić: - 1) wykaz stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze; - 2) ewidencję pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, za których jest przewidziany obowiązek opłacania składek na FEP, zawierającą dane, o których mowa w ust. 3 pkt 2. Natomiast w przypadku nieumieszczenia pracownika w ewidencji, o której mowa w pkt 2 wyżej wskazanego przepisu, pracownikowi służy skarga do Państwowej Inspekcji Pracy zgodnie z art. 41 ust. 6 tej ustawy. Kompetencje organów właściwych w tym zakresie, normuje natomiast ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o państwowej inspekcji pracy (Dz. U. Nr 89, poz. 589 ze zm.). Zgodnie z art. 11a tej ustawy, właściwe organy Państwowej Inspekcji Pracy są uprawnione do nakazania pracodawcy umieszczenia pracownika w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o której mowa w art. 41 ust. 4 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych, wykreślenia go z ewidencji oraz do sporządzenia korekty dokonanego wpisu w tej ewidencji. Wskazany przepis art. 41 ust. 4 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych, reguluje obowiązek płatnika składek na Fundusz Emerytur Pomostowych, umieszczenia pracownika w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, za których przewidziany jest obowiązek opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych. Z przepisu tego wynika, że płatnik składek, a więc pracodawca jest podmiotem uprawnionym do zakwalifikowania danego rodzaju pracy jako pracy wykonywanej w szczególnych warunkach lub pracy o szczególnym charakterze. Natomiast pracownikowi, który nie został umieszczony w takiej ewidencji, przysługuje środek ochrony, jakim jest skarga do Państwowej Inspekcji Pracy, składana na podstawie art. 41 ust. 6 ustawy o emeryturach pomostowych. Konsekwencją wniesienia skargi, którą organy Inspekcji uznają za zasadną, jest wydanie nakazu zgodnie z wyżej wskazanym art. 11a ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy. Możliwość stosowania przez organy środków unormowanych we wskazanym przepisie, wyznaczona została natomiast przepisami ustawy o emeryturach pomostowych. Właściwość ta została ograniczona w zasadzie do spraw, w których kwalifikacja pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, nie jest sporna i nie wymaga weryfikacji stanowiska pracy, w oparciu o kryteria wynikające z przepisów ustawy o emeryturach pomostowych. Inaczej rzecz ujmując, wydanie nakazu umieszczenia danego pracownika w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przez Inspektora Pracy możliwe jest wówczas, gdy dane stanowisko pracy zostało przez samego pracodawcę zaliczone do wykazu stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, natomiast pracownik zajmujący takie właśnie stanowisko w zakładzie pracy nie został przez pracodawcę uwzględniony w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. W pozostałym bowiem zakresie ustawa o emeryturach pomostowych przyjęła zasadę właściwości Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz sądów powszechnych w sprawach - między innymi - emerytur pomostowych, co z kolei ogranicza zakres kompetencji Inspekcji Pracy do spraw wyżej wskazanych. Jak stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny (por. wyrok z dnia 14 grudnia 2012 r., sygn. akt I OSK 866/12, wyrok z dnia 28 grudnia 2012 r., sygn. akt I OSK 573/12 dostępne w CBOSA), takie wyznaczenie granic właściwości Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Państwowej Inspekcji Pracy wynika z regulacji zawartej w ustawie z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. Dz. U. z 2010 r., Nr 220, poz. 1447 ze zm.). Zgodnie bowiem z art. 10 ust. 1 tej ustawy, przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie. Udzielenie interpretacji następuje w drodze decyzji, od której przysługuje odwołanie. Odwołanie od decyzji wydanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych służy do właściwego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Naczelny Sąd Administracyjny w wymienionych orzeczeniach stwierdził, że właściwość sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, wskazywana jest również przez Sąd Najwyższy w szeregu postanowień, między innymi w postanowieniu z dnia 18 stycznia 2012 r., sygn. akt II UK 113/11, w którym Sąd Najwyższy uznał, że w sprawach z odwołania od decyzji organu rentowego w przedmiocie interpretacji co do zakresu i sposobu stosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenie społeczne lub zdrowotne, właściwy jest sąd powszechny - sąd pracy i ubezpieczeń społecznych (art. 83 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Ponadto Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale z dnia 13 listopada 2012 r., sygn. akt I OPS 4/12 wskazał, że sprawy o emerytury pomostowe oraz sprawy dotyczące obowiązku opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych są sprawami z zakresu ubezpieczeń społecznych. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach stwierdził, że trafnie organ odwoławczy wskazał, iż brak jest podstaw do przyjęcia właściwości organów Państwowej Inspekcji Pracy w zakresie kontroli wykazu stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Podniósł, że organy te nie mogą dokonywać ustaleń, czy określone stanowisko pracy spełnia warunki przewidziane w ustawie o emeryturach pomostowych, do umieszczenia przez pracodawcę w wykazie stanowisk, prowadzonym w oparciu o art. 41 ust. 4 pkt 1 ustawy. Następnie Sąd podkreślił, że pomimo takiego stwierdzenia, organy administracji bardzo wnikliwie przeprowadziły postępowanie dowodowe oraz dokonały oceny warunków i charakteru pracy strony, która zatrudniona jest na stanowisku starszej pielęgniarki w Samodzielnym Publicznym Szpitalu A w K. z siedzibą w Z. na Oddziale Anestezjologii i Intensywnej Terapii W związku z tym Sąd wskazał, że w niniejszej sprawie doszło do naruszenia przepisów regulujących właściwość organów Państwowej Inspekcji Pracy, bowiem na podstawie obecnie obowiązujących przepisów, o spełnieniu wymagań niezbędnych do nabycia uprawnień do emerytury pomostowej, a zatem również warunku w postaci pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, rozstrzyga organ rentowy, a w razie wniesienia odwołania - sąd powszechny. Sąd podkreślił, że w toku tego właśnie postępowania ustala się, czy pracownik wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przez wymagany okres. Inaczej rzecz ujmując, prawo pracownika do emerytury pomostowej uzależnione jest od tego, czy pracownik ten, przez wymagany okres, w rzeczywistości wykonywał prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, a nie od okoliczności, czy był wpisany do ewidencji pracowników wykonujących takie prace. W tym zakresie Sąd podzielił stanowisko wyrażone między innymi w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 grudnia 2012 r., sygn. akt I OSK 587/12, zgodnie z którym, prowadzenie ewidencji, o której mowa w art. 41 ust. 4 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych oraz wydawanie decyzji administracyjnych przez organy Państwowej Inspekcji Pracy w sprawach związanych z prowadzeniem ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, ma służyć jedynie dokumentowaniu faktu wykonywania takiej pracy. Natomiast umieszczenie lub nieumieszczenie pracownika w takiej ewidencji, nie przesądza tego, czy pracownik ten spełnia warunki nabycia prawa do emerytury pomostowej. Dodatkowo Sąd wskazał, że przepisy ustawy o emeryturach pomostowych, w szczególności art. 41 ust. 1 pkt 2, 41 ust. 4 pkt 2 i ust. 6 mówią o pracownikach, za których przewidziany jest obowiązek opłacania składek, a nie o pracownikach, za których składki takie są przez płatnika odprowadzane. Natomiast pracownik, za którego przewidziany jest obowiązek opłacania składek, to pracownik, który wykonuje prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, lecz ocena spornych okoliczności w tym zakresie, należy do właściwości organów rentowych oraz sądów powszechnych. W związku z tym Sąd stwierdził, że merytoryczny spór pomiędzy pracownikiem a pracodawcą, w kwestii oceny charakteru pracy wykonywanej na danym stanowisku pracy, w szczególności, czy praca ta ma charakter pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, jest w zasadzie sporem z zakresu ubezpieczeń społecznych. Z jednej bowiem strony dotyczy obowiązków pracodawcy - między innymi w postaci opłacania składek na FEP, a z drugiej strony uprawnień pracownika związanych z uzyskaniem prawa do emerytury pomostowej.