Wyrok WSA w Krakowie z dnia 2 grudnia 2008 r., sygn. III SA/Kr 490/08

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Tadeusz Wołek Sędziowie WSA Bożenna Blitek (spr.) NSA Grażyna Danielec Protokolant Monika Pilch po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 grudnia 2008r. sprawy ze skargi M. B. na decyzje Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] nr [...] z dnia [...] nr [...] w przedmiocie zasiłku celowego I. uchyla zaskarżone decyzje i decyzje je poprzedzające, II. przyznaje od Skarbu Państwa - Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie na rzecz adwokata J. Z. Kancelaria Adwokacka K. ul. [...] kwotę 240,00 (słownie: dwieście czterdzieści) złotych tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu podwyższoną o stawkę podatku od towarów i usług przewidzianą dla tego rodzaju czynności.

Uzasadnienie

W dniu 18 października 2007r. Prezydent Miasta wydał decyzje nr [...], w której odmówił przyznania M. B. świadczenia w postaci zasiłku celowego na leki oraz decyzję nr [...], w której odmówił przyznania M. B. świadczenia w postaci zasiłku celowego na energię elektryczną - ogrzewanie i oświetlenie. W uzasadnieniu obu decyzji organ I instancji wyjaśnił, iż w dniu 18 września 2007r. podczas wywiadu środowiskowego M. B. zwrócił się o przyznanie pomocy finansowej m.in. na leki i energię elektryczną - ogrzewanie i oświetlenie. Organ I instancji stwierdził, iż w trakcie postępowania administracyjnego M. B. poinformował pracowników Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej, że mieszka sam i pozostaje w jednoosobowym gospodarstwie domowym. W pisemnie złożonym oświadczeniu stwierdził, że jedynym jego dochodem jest renta z ZUS na co przedstawił kserokopię zaświadczenia z ZUS o wysokości świadczenia za okres od 01.05.2007r. do 31.07.2007r. 1105,40 zł brutto, z którego są dokonywane potrącenia egzekucyjne w kwocie 630,19 zł. W trakcie wywiadu środowiskowego (pod sprawozdaniem z którego M. B. odmówił złożenia podpisu żądając jego kserokopii) M. B. nie wyraził zgody na udzielenie informacji dotyczącej jego bieżącej sytuacji. W szczególności odmówił okazania opłat czynszowych z miesiąca poprzedzającego miesiąc złożenia wniosku oraz wskazania osób, od których pożyczał pieniądze na ich zapłacenie. Chcąc ustalić aktualną sytuację zdrowotną M. B., pracownik socjalny poprosił o jej przedstawienie, jednakże M. B. oświadczył, że sytuacja zdrowotna jest jego prywatną sprawą i odmówił okazania jakiejkolwiek dokumentacji medycznej. Nie dostarczył również recept zalecanych leków z kosztorysem, a tym samym nie można było ustalić aktualnych kosztów związanych z koniecznością ich stosowania. Ponadto, co zaznaczono, M. B. na okoliczność swojej bieżącej sytuacji złożył pisemne oświadczenie, które jest niezgodne ze stanem faktycznym, pomimo tego, iż w treści oświadczenia widnieje zapis o odpowiedzialności karnej za fałszywie składane zeznania. Organ I instancji podniósł, że osoba, na wniosek której wszczęto postępowanie administracyjne, którego celem jest przyznanie pomocy ma obowiązek współpracować z pracownikiem socjalnym, którego przepisy prawa obligują do przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego, będącego narzędziem służącym do wszechstronnej oceny sytuacji osobistej w tym zdrowotnej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej. Brak ustalenia powyższych okoliczności uniemożliwia pracownikowi socjalnemu właściwą diagnozę sytuacji, a tym samym wydanie decyzji przyznającej świadczenie z pomocy społecznej. Organ I instancji stwierdził, że w Referacie ds. Dodatków Mieszkaniowych UM ustalono, iż M. B. otrzymywał dodatek mieszkaniowy w okresie od 01.08.06r. do 31.07.07r. w kwocie 343,60 zł. Powyższe świadczenie - zgodnie z ustawą o pomocy społecznej - również traktowane jest jako dochód strony. W dniu 30.08.07r. M. B. złożył ponownie wniosek o przyznanie dodatku mieszkaniowego podając, że zamieszkuje wspólnie z P. Ż., którego wezwano do złożenia oświadczenia dotyczącego jego sytuacji dochodowej. Jednakże P. Ż. nie złożył stosownych oświadczeń, a wniosek M. B. o przyznanie dodatku mieszkaniowego pozostawiono bez rozpoznania. O fakcie tym M. B. nie poinformował pracownika socjalnego MOPS. W uzasadnieniu podkreślono, że organ administracyjny powinien dopełnić należytych starań do ustalenia rzeczywistego stanu faktycznego sprawy, a przeto Ośrodek Pomocy Społecznej wystąpił z pisemnymi wnioskami do poszczególnych instytucji z prośbą o podanie informacji dotyczących aktualnej sytuacji M. B., a w szczególności wysokości otrzymywanych świadczeń z ZUS, w tym ustalenia charakteru potrąceń egzekucyjnych, wysokości oraz czasookresu otrzymywanego dodatku mieszkaniowego, tytułu prawnego zajmowanego lokalu, miesięcznych wysokości opłat czynszowych od czerwca 2006r. do sierpnia 2007r. oraz ewentualnego zadłużenia powyższego lokalu, ilości osób zgłoszonych pod powyższym adresem oraz nazwisk tych osób, albowiem powyższe informacje mają wpływ na ustalenia uprawnień oraz zakresu przyznawanej pomocy ze środków pomocy społecznej. W wyniku przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego ustalono, że M. B. nie poinformował o istotnych przesłankach mających wpływ na przyznanie pomocy finansowej, - o fakcie otrzymywania dodatku mieszkaniowego (co ma wpływ na wysokość jego dochodu), o zamieszkiwaniu pod tym samym adresem osoby trzeciej (mającej obowiązek współuczestniczenia w opłatach mieszkaniowych i wpływ na ustalenie prowadzenia gospodarstwa domowego wespół z tą osobą). Ponadto organ wskazał, że M. B. nie wyraził zgody na podanie nazwisk osób, od których otrzymywał pożyczkę na uregulowanie czynszu, nie określił kiedy i z jakich środków je odda. Organ I instancji podkreślił, że zgodnie ze stanowiskiem organu odwoławczego prezentowanym w konkretnych sprawach - pożyczka również jest dochodem strony i należałoby doliczyć ją do dochodu M. B. Natomiast M. B. odmówił złożenia oświadczenia w sprawie aktualnych opłat czynszowych i ewentualnej pożyczki od innych osób na ten cel. Zdaniem organu - uniemożliwiło to ustalenie jego faktycznej, aktualnej sytuacji bytowej, w tym faktycznych dochodów, a za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o: miesięczne obciążenia podatkiem dochodowym od osób fizycznych, składki na ubezpieczenie zdrowotne określone w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia oraz ubezpieczenia społeczne określone w odrębnych przepisach, kwotę alimentów na rzecz innych osób. W uzasadnieniu decyzji zaznaczono, że pomimo umożliwienia przeprowadzenia wywiadu środowiskowego w miejscu zamieszkania, M. B. zachowywał się w sposób uniemożliwiający pracownikom Ośrodka jednoznaczne ustalenie faktów związanych z jego sytuacją materialną, zdrowotną czy społeczną, pomimo tego, iż był pouczony o możliwości odmowy przyznania świadczeń w przypadku braku współpracy z pracownikiem socjalnym. Ponadto M. B. nie udzielał konkretnych odpowiedzi, utrudniał uzyskanie stosownych oświadczeń, a osoba ubiegająca się o przyznanie pomocy finansowej powinna składać stosowne oświadczenia oraz przedstawiać dokumenty dotyczące jej sytuacji życiowej i nie może odmówić odpowiedzi na zadawane pytania w toku prowadzonych czynności dowodowych, albowiem pracownik socjalny ma obowiązek określenia zakresu i formy współdziałania w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, natomiast strona ma obowiązek do współudziału w nakazanym jej zakresie i formie pod rygorem odmowy przyznania świadczeń. W ten sposób - zdaniem tego organu - zebrany w sprawie materiał dowodowy jednoznacznie wskazuje na brak współpracy M. B. z pracownikiem socjalnym wynikający z jego złej woli, a nie z okoliczności obiektywnych, których nie może on przezwyciężyć w celu zmiany swojej sytuacji, a tym samym uniemożliwia mu to pozytywne rozpatrzenie wniosku o przyznanie pomocy finansowej. Podniesiono także, że zgodnie z ustawą o pomocy społecznej na osobie ubiegającej się o udzielenie pomocy finansowej z Ośrodka Pomocy Społecznej spoczywa ustawowy obowiązek współpracy z pracownikiem socjalnym. W przedmiotowej sprawie przeprowadzone postępowanie wyjaśniające ponad wszelką wątpliwość wskazuje, iż istnieje rzeczywiście w tym przypadku sytuacja wyczerpująca przesłanki z art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej uzasadniające odmowę przyznania pomocy.