Wyrok WSA w Warszawie z dnia 6 lipca 2005 r., sygn. V SA/Wa 1136/04

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA - Beata Krajewska, Sędziowie NSA - Ewa Jóźków, - Piotr Piszczek (spr.), Protokolant - Konrad Łukaszewicz, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 lipca 2005 r. sprawy ze skargi R. Sp. z o.o. w W. na decyzję Dyrektora Izby Celnej w W. z dnia [...] marca 2004 r. Nr [...] w przedmiocie uznania zgłoszenia celnego za nieprawidłowe - oddala skargę - zdanie odrębne Jedną z podstawowych zasad postępowania sądowoadministracyjnego jest dyrektywa stałości składu orzekającego przewidziana art. 17 § 2 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi1 (powoływanego dalej jako Prawo). Ustawodawca pozostawiając Prezydentowi określenie sposobu wyznaczania składu orzekającego (tak na rozprawie, jak też posiedzeniu niejawnym) ograniczył w istotny sposób możliwość jego modyfikacji. W powołanym przepisie wskazał, iż zmiana składu może nastąpić jedynie w przypadkach losowych, albo gdy sędzia - z przyczyn prawnych - nie może uczestniczyć w składzie orzekającym. Zasady wyznaczania składu orzekającego w wojewódzkim sądzie administracyjnym określa art. 62 pkt 2 Prawa oraz ściśle precyzuje je rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 18 września 2003 r. - Regulamin wewnętrznego urzędowania wojewódzkich sądów administracyjnych2 (powoływane dalej jako Regulamin). Podstawę jego wydania stanowi art. 23 § 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych3, w którym wskazano, iż w regulaminie zostanie uregulowany tryb wyznaczania składów orzekających w dostosowaniu do specjalizacji orzeczniczej sędziów i wpływu spraw, a także przypadki wyznaczania sędziów w drodze losowania z ustaleniem owych zasad. Ustawodawca również w art. 25 § 1 pkt 1 tego aktu normatywnego wskazał, iż kolegium sądu określa szczegółowe zasady przydziału spraw poszczególnym sędziom. Problematyka przydziału spraw sędziom i wyznaczania składów orzekających w wojewódzkim sądzie administracyjnym została uregulowana wyczerpująco w rozdziale 5 Regulaminu. Przewodniczący wydziału lub wyznaczony sędzia - realizując ściśle szczegółowe zasady przydziału spraw sędziom, które zostały określone przez kolegium sądu wojewódzkiego - wyznacza nie tylko sędziego sprawozdawcę w sprawie (który jest składem orzekającym jeżeli sprawa podlega rozpatrzeniu w składzie jednoosobowym) ale także pozostałych członków. Czyni to uwzględniając uprzednio opracowany harmonogram posiedzeń. Wyjątkiem od tej zasady jest przewidziana Regulaminem możliwość losowania składu: • w sprawie przekazanej sądowi do ponownego rozpoznania, 1 Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm. 2 Dz.U. Nr 169, poz. 1646. 3 Dz.U. Nr 153, poz. 1269. • w razie wyłączenia sędziego, • w sprawie ze skargi o wznowienie postępowania, • gdy z wnioskiem o wyznaczenie składu w tym trybie wystąpi sędzia sprawozdawca i zostanie on uwzględniony przez prezesa sądu. Pomijając dalsze kwestie szczegółowe dotyczące przydziału spraw sędziom, jako że są mało istotne, wskazać trzeba, iż ustawodawca jest znacznie bardziej rygorystyczny co do modyfikacji składu orzekającego. Uzależnił mianowicie jego zmianę od wystąpienia: * przyczyn losowych, jak też * gdy sędzia nie może uczestniczyć w składzie orzekającym z powodu przyczyn prawnych. Jeżeli weźmie się pod uwagę, że treść art. 17 Prawa nie ma swojego odpowiednika ani w procedurze karnej4 ani cywilnej5 , to należy przyjąć taką interpretację, która byłaby zgodna z wolą ustawodawcy i uwzględniała specyfikę postępowania sądowoadministracyjnego. Uwzględniając tak skodyfikowaną zasadę trwałości składu orzekającego, a także widząc potrzebę rzetelnego interpretowania procedury wskazać trzeba, że ustawodawca w art. 17 Prawa nie bez przyczyny różnicuje kwestię wyznaczania składu orzekającego (§ 1) od jego zmiany (§ 2). Oznacza to, iż skład raz wyznaczony może ulec zmianie tylko wtedy kiedy wystąpiły przyczyny losowe (choroba sędziego, konieczność wzięcia przez niego udziału w pogrzebie bliskiej osoby itp. sytuacje), jak też przeszkody prawne (przejście przez sędziego w stan spoczynku, jego śmierć bądź rezygnację ze stanowiska). Nie będzie natomiast stanowiła podstawy do zmiany składu taka przyczyna, jak rzekoma dezorganizacja pracy wydziału przez rygorystyczne przestrzeganie treści § 2 art. 17 Prawa lub korzystanie przez sędziego z planowego urlopu. Postulat rygorystycznego przestrzegania norm prawnych nie może być adresowany jedynie względem obywateli. Stosowanie prawa jest przede wszystkim właściwością bardzo wielu organów państwa, w którym decydujące znaczenie ma zasada praworządności: "Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa" -art. 7 Konstytucji RP. Oznacza to , że normy prawne winny skutecznie kierować zachowaniem swych adresatów i być przestrzegane tak przez administrację sądową, jak też sąd. Zatem zrozumiałe jest, iż składowi orzekającemu w sprawie musi zawsze towarzyszyć refleksja czy został on aby powołany właściwie, zwłaszcza kiedy sprawa została uprzednio 4 Por. B. Bieńkowska, P, Kruszyński, C. Kulesza, P. Piszczek, Wykład prawa karnego procesowego, Białystok 2003, s. 135 i nast. 5 J. P. Tarno, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2004, s. 51. odroczona. W sytuacji zmiany składu orzekającego - sprzecznie z dyrektywą art. 17 § 2 powołanego Prawa - zachodzi zawsze konieczność ponownego odroczenia rozprawy i konwalidacji wydanego przez przewodniczącego wydziału zarządzenia. Dostrzec także wypada, że w powoływanym Regulaminie także konsekwentnie odróżnia się kwestię wyznaczania od zmiany składu orzekającego. Przy ostatniej - odnosząc do przyczyn losowych - wskazuje na potrzebę wyznaczenia innego sędziego według alfabetycznej kolejności listy sędziów wydziału. Jeżeli zaś obsada sędziowska wydziału jest modyfikowana uchwałą kolegium sądu, to organ ten, w sprawach w których został wyznaczony sędzia sprawozdawca, określa te, które przydziela się innym sędziom. W niniejszej sprawie - dokonując analizy akt sądowych (zwłaszcza w zakresie wydanego zarządzenia w wyznaczeniu rozprawy w zmienionym, składzie) - nie można ustalić przyczyn, jakie legły u podstaw modyfikacji zmiany składu orzekającego. Pewne jest, że przesłanki tej nie stanowiły przeszkody prawne, jak też biorąc pod uwagę okres dzielący moment wydania zarządzenia o wyznaczeniu terminu ostatniej rozprawy od jej realizacji - względy losowe. Reasumując należy stwierdzić, że skoro art. 17 § 2 Prawa wprowadza do procedury zasadę trwałości składu orzekającego6, to modyfikacja jego obsady może nastąpić tylko w sytuacjach w tym przepisie wskazanych. Zabezpieczeniem respektowania tej" dyrektywy jest sankcja nieważności postępowania przewidziana w art. 183 § 2 pkt 4 tegoż Prawa. Ma ona zastosowanie wówczas, jeżeli - tak jak w niniejszej sprawie - skład sądu, w fazie wyrokowania, był sprzeczny z przepisami prawa. Mając na uwadze to, że pozostali członkowie składu orzekającego nie podzielili powyższych konstatacji i oponowali przeciwko odroczeniu rozprawy (celem umożliwienia skompletowania składu właściwego), złożenie zdania odrębnego było - bez wątpienia -konieczne. 6 Obszerniejsze wywody dotyczące tego zagadnienia zawiera artykuł P. Piszczek: Zasada trwałości składu orzekającego w postępowaniu przed wojewódzkim sądem administracyjnym, który ukaże się w końcu 2005 r. na łamach Prokuratury i Prawa.