(znak: EF-5/75)

W celu usprawnienia procesu realizacji inwestycji budowlanych oraz zapewnienia współdziałania jego uczestników w zakresie sprawnego przeprowadzenia rozruchu zarządza się, co następuje:

Załącznik nr 1 do zarządzenia nr 37 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych
z dnia 1 sierpnia 1975 r.

RAMOWA INSTRUKCJA ROZRUCHU INWESTYCJI

Warunki określone w ramowej instrukcji mają na celu ujednolicenie i uproszczenie metodyki przygotowywania i przeprowadzania rozruchu, inwestycji oraz ujednolicenie zasad ustalania i rozliczania związanych z tym kosztów.

W szczególności ramowa instrukcja określa:

– przedmioty rozruchu,

– zadania i zakresy działania poszczególnych uczestników procesu inwentaryzacyjnego,

– kryteria stanowiące podstawę do podjęcia decyzji o potrzebie przeprowadzenia rozruchu.

I. Postanowienia ogólne

1.1. Potrzebę i zakres prac rozruchowych ustala inwestor w założeniach techniczno-ekonomicznych inwestycji w oparciu o ramową instrukcję lub instrukcje, o których mowa w § 1 ust. 2 zarządzenia, określając celowość opracowania projektu rozruchu.

1.2. Wynikiem rozruchu powinno być sprawdzenie całego procesu technologicznego i uzyskanie wydajności produkcji oraz innych parametru w zgodnych z warunkami technicznymi ustalonymi dla rozruchu w założeniach techniczno-ekonomicznych inwestycji lub projekcie rozruchu.

1.3. Osiągnięcie produkcji oraz parametrów, o których mowa w pkt 1.2, stanowi podstawę przekazania zadania inwestycyjnego do eksploatacji jako przygotowanego do osiągnięcia projektowanych zdolności produkcyjnych w terminie określonym w założeniach techniczno-ekonomicznych inwestycji.

1.4. Ilekroć w ramowej instrukcji jest mowa o:

– próbach montażowych – należy przez to rozumieć przeprowadzenie w ramach robót budowlano-montażowych niezbędnych prób funkcjonowania, pomiarów (prac regulacyjno-pomiarowych) wraz z uruchomieniem próbnym („na biegu luzem”) poszczególnych maszyn, urządzeń, instalacji, przewodów itp.

Prace te należy wykonać zgodnie z:

– polskimi normami,

– warunkami technicznymi wykonania i odbioru robót budowlanych,

– odpowiednimi instrukcjami, ewentualnymi dodatkowymi zaleceniami inwestora (generalnego realizatora inwestycji lub generalnego wykonawcy) itp.,

– rozruchu – należy przez to rozumieć czynności obejmujące rozruch mechaniczny i rozruch technologiczny, a w szczególności uruchomienie kompleksowe linii technologicznych, zespołów maszyn, urządzeń i instalacji przemysłowych bez obciążenia, a następnie pod obciążeniem technologicznym (produkcyjnym) z zastosowaniem surowców półfabrykatów, mediów technologicznych itp., względnie czynników zastępczych, stosownie do ustaleń zawartych w założeniach techniczno-ekonomicznych inwestycji lub projekcie rozruchu oraz projekcie organizacji produkcji i planie przygotowania uruchomienia produkcji.

1.5. Przed przystąpieniem do rozruchu powinny być przeprowadzone niezbędne próby montażowe. Próby te stanowią część zakresu robót budowlano-montażowych i powinny być uwzględnione w ich cenach.

1.6. Warunkiem przekazania do użytku inwestycji, która ule podlega rozruchowi, jest wykonanie prób montażowych, a w szczególności próbne uruchomienie zespołów maszyn, urządzeń oraz instalacji i sieci w celu sprawdzenia ich sprawności i prawidłowości działania.

1.7. Zakończenie rozruchu następuje po osiągnięciu założonych parametrów wielkości produkcji, asortymentu i jakości nie gorszych od ustalonych dla rozruchu w założeniach techniczno-ekonomicznych inwestycji lub określonych w kontrakcie.

Jeżeli osiągnięcie założonych dla rozruchu parametrów jest niemożliwe, decyzje o sposobie dalszego postępowania podejmuje jednostka nadrzędna inwestora.

2. Zasady ustalania zakresu rozruchu

2.1. Przy ustalaniu potrzeby i zakresu rozruchu należy stosownie do rodzaju i wielkości inwestycji:

– określić główna zadania (parametry techniczno-ekonomiczne) i warunki końcowej próby rozruchowej kwalifikujące inwestycję do podjęcia eksploatacji,

– opracować ramowy harmonogram rozruchu (przewidywany termin rozpoczęcia i zakończenia tub czas trwania rozruchu),

– podać jednostkę organizującą rozruch,

– wskazać uczestników rozruchu oraz

– ustalić przewidywany koszt rozruchu.

2.2. Zakres rozruchu oraz wykaz prac niezbędnych do wykonania przed przystąpieniem do rozruchu natęży określać w fazie założeń techniczno-ekonomicznych inwestycji na podstawie załączonych do ramowej instrukcji wzorów nr 1 i 2 oraz zał. nr 2 do zarządzenia. W przypadku opracowywania w fazie projektu technicznego projektu rozruchu, szczegółowy zakres rozruchu podlega uściśleniu w tym projekcie.

2.3. Nie podlegają rozruchowi:

– wewnętrzne instalacje elektryczne (siła, światło), wewnątrzzakładowe przewodowe sieci telekomunikacyjne, wod.-kan., c.o., c.w. gazowe, wentylacji mechanicznej, klimatyzacji, węzłów cieplnych przepompowni, hydroforni, kotłownie c.o. z kotłami niskotemperaturowymi o stałych rusztach itp.,

– sieci i urządzenia stanowiące uzbrojenie terenu, wod.-kan., energetyczne, stacje transformatorowe, teletechniczne, ciepłownicze, gazowe itp., proste oczyszczalnie ścieków (bez oczyszczania chemicznego) oraz odstojniki, zbiorniki wyrównawcze, osadniki Imhoffa itp.,

– sieci i urządzenia stanowiące wyposażenie inwestycji nieprodukcyjnych jak: obiektów kultury, służby zdrowia, handlu i gastronomii, gospodarki komunalnej, szkolnictwa, administracji, budownictwa mieszkaniowego itp.

Wymieniona wyżej obiekty, urządzenia i instalacje podlegają próbnemu uruchomieniu w ramach prób montażowych.

W obiektach przemysłowych i komunalnych rozruch może obejmować skomplikowane o dużej wydajności instalacje: wentylacji mechanicznej, klimatyzacji, węzłów cieplnych, przepompowni i hydroforni, wyposażone w automatykę i zdalnie sterowane, a w obiektach służby zdrowia instalacje sprężonego powietrza i tlenu, próżniowe oraz oczyszczalnie ścieków.

3. Organizacja rozruchu

3.1. Projekt rozruchu opracowuje (lub zleca opracowanie) inwestor w terminie umożliwiającym przygotowanie prac rozruchowych w oparciu o założenia techniczno-ekonomiczne inwestycji oraz projekt techniczny i instrukcje obsługi maszyn i urządzeń, a także wytyczne organizacji produkcji i plan przygotowania uruchomienia produkcji.

Projekt rozruchu powinien być opracowany dla inwestycji dużych i skomplikowanych.

3.2. Projekt rozruchu powinien zawierać w szczególności:

– zadania założone do osiągnięcia w wyniku rozruchu i warunki techniczne jego wykonania (krótki opis oraz dane cyfrowe),

– harmonogram rozruchu,

– harmonogram zatrudnienia z podaniem kwalifikacji i ilości osób zatrudnionych,

– układ organizacyjny rozruchu i kierowania rozruchem (schemat, krótki opis),

– zestawienie potrzebnych surowców, materiałów podstawowych i pomocniczych oraz środków energetycznych,

– preliminarz kosztów rozruchu,

– inne dane wynikające ze specyfiki inwestycji.

3.3. Organizację rozruchu uzgadniają jego uczestnicy na podstawie danych wg wzorów nr 1 i 2 oraz projektu rozruchu.

3.4. Wzory nr 1 i 2 wypełnia jednostka projektowania na etapie opracowywania założeń techniczno-ekonomicznych inwestycji i dokonuje ich uzgodnienia z inwestorem oraz generalnym wykonawcą.

3.5. Uzgodnienia, o których mowa w pkt 3.2. są wiążące dla wszystkich uczestników procesu inwestycyjnego.

3.6. Jeżeli projekt rozruchu nie będzie opracowywany, należy przygotować poza szczegółowym opracowaniem (wypełnieniem) formularzy według wzorów nr 1 i 2 co najmniej:

– harmonogram, określający zadania, o których mowa w pkt 2.2. i niezbędne środki,

– schemat organizacyjny rozruchu,

– uściślony preliminarz kosztów rozruchu.

3.7. W odniesieniu do dostaw z importu inwestor (generalny realizator inwestycji) jest obowiązany w razie potrzeby zastrzec w kontrakcie udział odpowiedniej ilości specjalistów zagranicznych (szefostwo montażu lub ich współudział).

3.8. W przypadku, gdy rozruch nie jest przeprowadzany przez wykonawcę inwestycji, inwestor lub użytkownik przed rozpoczęciem rozruchu powinien utrzymywać w ruchu te urządzenia i instalacje, które nie podlegają rozruchowi, a których działanie warunkuje przeprowadzenie rozruchu inwestycji (np. instalacje siły i światła, wod.-kan., c.o., suwnice itp.)

W umowie określa się stronę zobowiązaną do utrzymywania w ruchu obiektów, instalacji, ciągów, które osiągnęły parametry ustalone dla rozruchu przed terminem kompleksowego zakończenia rozruchu całej inwestycji.

3.9. Organizacja rozruchu zależy od rozmiaru i charakteru inwestycji. Za przeprowadzenie rozruchu i jego wyniki odpowiada wyznaczony przez jednostkę organizującą rozruch (inwestora, generalnego wykonawcę lub generalnego realizatora inwestycji) kierownik rozruchu.

W skład grupy rozruchowej wchodzą w zależności od potrzeb:

– oddelegowani przedstawiciele wykonawców robót branżowych,

– przedstawiciele inwestora,

– przedstawiciele dostawców maszyn i urządzeń,

– przedstawiciele jednostki projektowej,

– odpowiednia ilość załogi użytkownika obiektu.

O składzie grupy rozruchowej decyduje kierownik rozruchu w oparciu o projekt rozruchu lub dane formularza opracowanego według wzoru nr 1 i 2 oraz harmonogram zatrudnienia.

Branżowe prace rozruchowe mogą być przeprowadzane przez jednostki specjalistyczne na zasadach podwykonawstwa.

3.10. Kierownik rozruchu:

– stwierdza, w oparciu o ustalenia umowy i protokoły prób montażowych, gotowość inwestycji do podjęcia prac rozruchowych, przygotowanie uczestników do podjęcia rozruchu,

– kompletuje grupy rozruchowe oraz koordynuje zatrudnienie w kolejnych fazach rozruchu

– sprawdza zabezpieczenie warunków bhp i p.poż.

– uzgadnia z przyszłym użytkownikiem udział w rozruchu przeszkolonej załogi eksploatacyjnej.

3.11. W razie wystąpienia w trakcie przeprowadzania rozruchu istotnych przeszkód w osiąganiu założonych parametrów (ujawnienie ukrytych wad lub niesprawności prototypowych maszyn i urządzeń itp.), kierownik rozruchu niezwłocznie powiadamia inwestora, który podejmuje decyzję o sposobie dalszego postępowania.

4. Zasady określania kosztów finansowania rozruchu inwestycji

4.1. Prace rozruchowe stanowią usługę, a ich koszty nie są zaliczone da wartości produkcji budowlano-montażowej.

4.2. Koszty rozruchu ustala się w preliminarzu kosztów rozruchu stanowiącym integralną część założeń techniczno-ekonomicznych inwestycji.

Przed przystąpieniem do rozruchu dokonuje się niezbędnych uściśleń preliminarza kosztu rozruchu w uzgodnieniu z wykonawcami (podwykonawcami) biorącymi udział w rozruchu. Uściślony preliminarz kosztów stanowi podstawę finansowania rozruchu.

4.3. Podstawę opracowania preliminarza i określenia kosztów rozruchu stanowią dane ustalone według wzorów nr 1 i 2 lub zawarte w projekcie rozruchu jak: plan zatrudnienia pracowników, przewidywane zużycie środków energetycznych, surowców, materiałów pomocniczych, potrzeby użycia sprzętu, aparatury pomiarowej itp.

W części opisowej preliminarza należy określić warunki miejscowe przeprowadzania rozruchu oraz uzasadnić sposób obliczenia poszczególnych pozycji kosztów.

4.4. Preliminarz kosztów rozruchu opracowany i zatwierdzony w fazie założeń techniczno-ekonomicznych inwestycji, a następnie uściślony, obejmuje według potrzeb następujące składniki:

– płace bezpośrednie tj. płace podstawowe i uzupełniające robocizny, dodatki za pracę w godzinach nadliczbowych i nocnych, za pracę wielozmianową pracowników i ewentualne inne wynikające z obowiązujących przepisów, narzut z tytułu ubezpieczeń społecznych, ryczałtowy podatek od wynagrodzeń, odpisy na zakładowy fundusz nagród, socjalny i mieszkaniowy, z wyodrębnieniem wielkości funduszu płac,

– koszty materiałów potrzebnych do rozruchu jak również środków energetycznych, paliw, olejów i smarów,

– koszty pracy sprzętu i aparatury pomiarowej,

– inne koszty bezpośrednie dotyczące rozruchu jak np. koszty ekspertyz i doradztwa, koszty zabezpieczenia obiektów, maszyn i urządzeń itp.,

– narzut na pokrycie kosztów ogólnych liczonych od robocizny bezpośredniej.

4.4.1. Wynagrodzenie pracowników zatrudnionych przy pracach rozruchowych określają odrębne przepisy. Jednostka organizująca rozruch zapewnia ujęcie w planach techniczno-ekonomicznych środków w zakresie zatrudnienia i funduszu płac.

4.4.2. Koszty zużycia materiałów, pary, energii elektrycznej, paliw, wody, sprężonego powietrza itp. oraz czynników technologicznych lub zastępczych określa się według cen zakupu loco miejsce rozruchu.

Ilość materiałów określa się na podstawie wyliczeń szczegółowych. W przypadkach, gdy udział kosztów materiałów w całości kosztów rozruchu, według oceny inwestora, nie przekracza 10% można zastosować wskaźnikowe (procentowe) określenie kosztów materiałów, przyjmując za podstawę sumę kosztów robocizny bezpośredniej.

4.4.3. Koszty pracy sprzętu i aparatury pomiarowej ustala się jako iloczyn czasu pracy sprzętu (ilości maszynogodzin) i ceny określonej w Cenniku Pracy Maszyn i Sprzętu Budowlanego (CPS) lub według kalkulacji indywidualnej.

4.4.4. Narzut na koszty ogólne ustala się w wysokości 60% wartości plac bezpośrednich.

4.4.5. Obowiązkiem inwestora jest bieżąca kontrola kasztów rozruchu w stosunku do preliminarza kosztów, a szczególnie faktycznego zatrudnienia czasu pracy przy rozruchu, zużycia materiałów i uzysku produkcji wykonanej w czasie rozruchu.

4.5. Wynagrodzenie wypłacane jednostce przeprowadzającej rozruch, zależnie od ustaleń umowy, może być określane ryczałtowo lub według uzgodnionych cen jednostkowych, stawek i ilości. Do wynagrodzenia ryczałtowego stosuje się narzut z tytułu ryzyka stosowania ryczałtu w wysokości 2%.

5. Dokumentacja zakończenia rozruchu

Po zakończeniu rozruchu kierownik rozruchu obowiązany jest przekazać użytkownikowi, inwestorowi i jednostce projektowej krótkie sprawozdanie obejmujące:

– protokoły ustalające wyniki rozruchu, określające sprawność techniczną oraz osiągnięte parametry i wskaźniki dla dalszej eksploatacji,

– rozliczenie kosztów rozruchu.

6. Opracowywanie (wypełnianie) wzoru nr 1 i 2

6.1. Wzory nr 1 i 2 opracowuje (wypełnia):

– w fazie założeń techniczno-ekonomicznych inwestycji – biuro projektów, jako propozycję, co najmniej w okresie danych zbiorczych,

– w fazie zawierania umowy – inwestor i wykonawca (generalny realizator inwestycji lub generalny wykonawca), przy czym inicjatorem uzgodnień jest inwestor.

7. Wzory aktualizuje się w fazie opracowania projektu technicznego. Mogą one być zmienione za zgodą stron – w zależności od potrzeb wynikających ze specyfiki danej inwestycji.

Wzór nr 1

Zakres rzeczowy i finansowy rozruchu zadania inwestycyjnego lub obiektu..........................

Uwagi do wzoru nr 1

1. Wzór nr 1 stanowiący załącznik do umowy zawieranej między kontrahentami, służy do uzgodnienia zakresu rzeczowego i finansowego robót rozruchowych między inwestorem, a generalnym wykonawcą, względnie między generalnym wykonawcą a podwykonawcami.

2. Wzór jako propozycja wypełnia jednostka projektowa w fazie założeń techniczno-ekonomicznych. Wstępne uzgodnienie co najmniej zbiorczych danych zawartych we wzorze nr 1 powinno nastąpić w trakcie uzgadniania założeń techniczno-ekonomicznych, a najpóźniej w trakcie zawierania umowy o realizację inwestycji.

W każdym przypadku muszą być wypełnione przez jednostkę projektową co najmniej dane zbiorcze określające przedmiot rozruchu, koszt, datę rozpoczęcia i zakończenia dla obiektu, wydziału lub linii technologicznej.

Dane szczegółowe wzoru wypełnia się w fazie projektu technicznego w każdym przypadku gdy nie zostanie opracowany projekt rozruchu.

3. Uściślenia i ewentualna korekta ustaleń wzoru powinna być przeprowadzona przez inwestora lub jednostkę, która podjęła się rozruchu najpóźniej 3 miesiące przed jego rozpoczęciem.

4. W kol. 1 podaje się kolejno poszczególne obiekty – linie technologiczne – wymagające rozruchu – w oparciu o założenia techniczno-ekonomiczne.

5. W kol. 2, przy sporządzaniu umowy między generalnym wykonawcą a podwykonawcami należy sprecyzować przedmioty prac rozruchowych, wyszczególniając ważniejsze urządzenia.

W umowie między inwestorem, a generalnym wykonawcą przedmiot ten może być podany zbiorczo dla obiektu lub ciągu technologicznego.

6. W kol. 3 i 4 w umowie między inwestorem a generalnym wykonawcą przewidywany czas trwania prac rozruchowych, natomiast w umowie między generalnym wykonawcą, a podwykonawcami wskazane jest podanie czasokresu rozruchu „od .................... do ...................”.

7. W kol. 5 wypełnia się tylko koszt zbiorczy obiektu lub ciągu podając na końcu „w tym fundusz plac tys. zł.”

8. W kol. 6 należy wpisać – inwestor lub wykonawcy, podając w skrócie nazwę.

Wzór nr 2

Środki niezbędne do wykonania prac rozruchowych wymienionych we wzorze nr 1 dla zadania inwestycyjnego lub obiektu ..........

Uwagi do wzoru nr 2

1. Wzór nr 2 służy do określenia składu osobowego grupy rozruchowej oraz środków jak: energia, opał, materiały, sprzęt, aparatura pomiarowa, niezbędnych do wykonania prac rozruchowych i przeprowadzenia uzgodnień między inwestorem a generalnym wykonawcą (wykonawcą częściowym) oraz w dalszym etapie między generalnym wykonawcą a podwykonawcami. Uzgodnienia z podwykonawcami przeprowadza generalny wykonawca.

2. W przypadka trudności w szczegółowym ustalania w fazie założeń techniczno-ekonomicznych inwestycji środków potrzebnych dla rozruchu muszą być wypełnione przez jednostkę projektową co najmniej dane zbiorcze jak np. sumaryczna liczba zatrudnionych przy rozruchu oraz podstawowe terminy rozpoczęcia i zakończenia poszczególnych obiektów lub ciągów w oparciu o wskaźniki, uściślając je w terminie zawarcia umowy lub najpóźniej 3 miesiące przed rozpoczęciem rozruchu. Wzór należy wypełnić w zakresie szczegółowym w fazie projektu technicznego – w każdym przypadku, gdy nie będzie opracowywany projekt rozruchu.

3. Wykaz środków niezbędnych dla przeprowadzenia rozruchu powinien także obejmować, w razie potrzeby, środki pozostające w gestii inwestora oraz dostawców maszyn i urządzeń.

Załącznik nr 2 do zarządzenia nr 37 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych
z dnia 1 sierpnia 1975 r.

WYKAZ OBIEKTÓW, URZĄDZEŃ I INSTALACJI PODLEGAJĄCYCH ROZRUCHOWI LUB PRÓBOM MONTAŻOWYM WARUNKUJĄCYM PODJĘCIE EKSPLOATACJI

Uwagi do załącznika nr 2

1. Potrzebę wykonania rozruchu w odniesieniu do zakładu oraz dopuszczenie do eksploatacji urządzeń przez Urząd Dozoru Technicznego (UDT), Zakład Energetyczny, Techniczną Inspekcję Pracy, San.-Epid., Insp. p.poż. itp. określają założenia techniczno-ekonomiczne inwestycji lub projekt techniczny względnie inwestor (w trakcie realizacji inwestycji).

2. Potrzebę wykonania prób montażowych, rozruchu i dopuszczenia da eksploatacji dla urządzeń i instalacji nie ujętych w niniejszym wykazie określają założenia techniczno-ekonomiczne względnie inwestor (w trakcie realizacji inwestycji).

3. W celu przygotowania rozruchu inwestycji (obiektu) w trakcie zawierania umowy, o realizację inwestycji należy dokonać w oparciu o ramową instrukcję, umowy i dane wg wzorów nr 1 i 2 dla wymienionych w załącznika obiektów, urządzeń i instalacji, ustaleń w zakresie terminów i środków niezbędnych dla ich uruchomienia.

4. Urządzenia oznaczone „x” w kolumnie 3 „próby montażowe” nie podlegają rozruchowi, a jedynie włączeniu do użytku przez wykonawcę i przekazaniu inwestorowi do dalszego użytkowania z równoczesnym udzieleniem instruktażu do eksploatacji załodze przemysłowej – czynności te nie podlegają dodatkowym opłatom i mieszczą się w cenie robót budowlano-montażowych.

5. Urządzenia oznaczone „x” w kolumnie 4 „rozruch” podlegają rozruchowi w ciężar kosztów określonych preliminarzem rozruchu w zestawieniu kosztów inwestycji (zzk, zkz).

6. Urządzenia oznaczone „x” w kol. 5 „dopuszczenie do eksploatacji' wymagają przeprowadzenia prób odbiorczych i uzyskania w ich wyniku odpowiedniego Świadectwa lub zezwolenia dopuszczenia do ruchu przez właściwą jednostkę państwową, jak: Urząd Dozoru Technicznego (UDT), Zakład Energetyczny, Techniczna Inspekcja Pracy, P.poż., PKP, właściwe urzędy telekomunikacyjne, Państwowa Inspekcja Radiowa itp.

7. Jeżeli oznaczenie „x” występuje – w kol. 3 i 4 decyzję o przeprowadzeniu rozruchu podejmuje inwestor w zależności od potrzeb i instrukcji, o których mowa w § 1 ust. 2 zarządzenia (dotyczy to maszyn, urządzeń lub instalacji skomplikowanych, np. miejska oczyszczalnia będzie podlegała rozruchowi, a oczyszczalnia lokalna typu osadnika, podobnie jak małe kotłownie domowe o stałych rusztach bez skomplikowanej automatyki, nie podlegają rozruchowi. Podobnie rozruchowi będą podlegały suwnice specjalistyczne oraz o dużych udźwigach).

Poza maszynami, urządzeniami i instalacjami wymienionymi w zał. 2. do zarządzenia należy przyjmować do uruchomienia lub rozruchu inne nie wymienione w zależności od potrzeb i decyzji inwestora.