Lp.

Identyfikacja i ocena zagrożeń

Wskazanie sposobów eliminacji lub ograniczenia zagrożeń i ich skutków

1

Zagrożenie monokulturowych drzewostanów świerkowych i drzewostanów z dużym udziałem świerka (Picea), na skutek żerów kambiofagów oraz infekcji grzybami pasożytniczymi w ekosystemach leśnych Parku przeznaczonych do przebudowy składu gatunkowego

1. Przebudowa drzewostanów.

2. Usuwanie drzew zasiedlonych przez kambiofagi lub grzyby pasożytnicze (ścinanie, wywóz).

3. Wykładanie pułapek na owady.

4. Korowanie zasiedlonego drewna, niszczenie kory.

5. Prognozowanie występowania owadów.

6. Monitoring, w szczególności monitoring fotograficzny stanu drzewostanów Parku

2

Uszkadzanie odnowień i młodników leśnych przez zwierzęta

1. Zabezpieczanie odnowień i młodników przed uszkodzeniami.

2. Regulacja liczebności populacji jelenia (Cervus elaphus) pod warunkiem potwierdzenia takiej konieczności w oparciu analizę uwarunkowań ekologicznych (relacja drapieżnik-ofiara, możliwości migracji, stały monitoring wielkości populacji, analiza wielkości wyrządzanych szkód), zgodnie z ustawą z dnia 13 października 1995 r. – Prawo łowieckie (Dz. U. z 2013 r. poz. 1226, z późn. zm.).

3. Ochrona ostoi dużych drapieżników

3

Niezgodny z siedliskiem skład gatunkowy niektórych drzewostanów (głównie sztucznych świerczyn) oraz ich nieprawidłowa struktura przestrzenna

1. Przebudowa drzewostanów.

2. Wykorzystanie odnowień naturalnych lub sztucznych

4

Pojawianie się niepożądanych gatunków drzew, krzewów oraz roślin zielnych w cennych przyrodniczo ekosystemach nieleśnych i leśnych, powodujące obniżenie ich przyrodniczej wartości

1. Wykaszanie roślin zielnych.

2. Usuwanie drzew i krzewów z powierzchni ekosystemów nieleśnych i leśnych

5

Zanikanie niektórych gatunków roślin w następstwie zaniechania gospodarki pasterskiej

1. Wykaszanie polan reglowych.

2. Nawożenie organiczne oraz wypas owiec (Ovis) i bydła w celu zatrzymania degradacji cennych zespołów roślinnych

6

Zanikanie niektórych gatunków roślin w następstwie gospodarki pasterskiej

1. Czasowe grodzenie powierzchni w celu zabezpieczenia cennych gatunków roślin przed zgryzaniem.

2. Czasowe grodzenie powierzchni porównawczych

7

Zagrożenie dla ekosystemów wskutek niewłaściwej gospodarki rolnej i leśnej (melioracje odwadniające, przekształcanie pastwisk na grunty rolne, zalesianie polan, antropopresja) prowadzonej przez właścicieli gruntów prywatnych na obszarze Parku

Wykup gruntów niebędących w użytkowaniu wieczystym Parku znajdujących się na obszarze Parku

8

Zagrożenia populacji niektórych gatunków zwierząt, w szczególności głuszca (Tetrao urogallus), jarząbka (Tetrastes bonasia) i dużych drapieżników, na skutek oddziaływania niekorzystnych czynników biotycznych (zmiany środowiska) i antropogenicznych (naruszanie ostoi)

1. Ochrona rejonów występowania (patrole, strefy ochronne, tablice informacyjne).

2. Monitoring wybranych gatunków

9

Zagrożenia siedlisk nieleśnych na skutek oddziaływania niekorzystnych czynników biotycznych i abiotycznych

1. Czynna ochrona siedlisk nieleśnych:

1) koszenie,

2) zbieranie skoszonej biomasy,

3) usuwanie krzewów,

4) nawożenie organiczne.

2. Monitoring wybranych siedlisk

10

Zanikanie miejsc rozrodu dla płazów i bezkręgowców związanych ze stagnującą wodą

1. Zachowanie i odtwarzanie niewielkich zbiorników wodnych, wykorzystywanych przez płazy oraz wodne bezkręgowce jako miejsca rozrodu.

2. Okresowe usuwanie namułów i nadmiernie rozwijającej się roślinności

11

Duża śmiertelność płazów w okresie godowym podczas ich przechodzenia przez drogi oraz w koleinach znajdujących się na drogach wewnętrznych Parku

Wykonywanie zabezpieczeń przy drogach w miejscach wędrówek płazów oraz likwidacja kolein w trakcie remontowania dróg

12

Zanikanie miejsc rozrodu i bytowania gadów

1. Wykaszanie roślin zielnych, usuwanie drzew i krzewów z powierzchni ekosystemów nieleśnych.

2. Zachowanie i odtwarzanie niewielkich zbiorników wodnych oraz śródpolnych kopców z kamieni wykorzystywanych przez gady jako miejsca rozrodu i bytowania.

3. Usuwanie ekspansywnej roślinności z otoczenia kopców z kamieni

13

1. Mała liczba miejsc lęgowych dla ptaków gniazdujących w dziuplach.

2. Zagrożenie ptaków w okresie zimy z powodu ograniczonej ilości pokarmu

1. Wywieszanie skrzynek lęgowych dla ptaków w drzewostanach z małą ilością drzew z dziuplami.

2. Sporadyczne dokarmianie ptaków zimą ograniczone do otoczenia budynków stanowiących własność Parku oraz rejonów dolnych części głównych dolin użytkowanych turystycznie (działanie o charakterze edukacyjnym)

14

Zanikanie endemicznych bezkręgowców wodnych (krenobiontycznych i krenofilnych) w obszarach źródlisk

Utrzymanie i konserwacja techniczna ujęć źródlisk, w szczególności na polanach

15

Niszczenie siedlisk przyrodniczych w wyniku ruchu turystycznego i narciarskiego

Zapewnienie właściwej obsługi i usprawnienie przebiegu ruchu turystycznego przez remonty i modernizację szlaków, ścieżek edukacyjnych, miejsc biwakowych, małej architektury turystycznej oraz ich czytelne oznakowanie

16

1. Zanikanie kultury pasterskiej.

2. Niszczenie szałasów związanych z dawną gospodarką pasterską oraz innych historycznych obiektów kultury materialnej

1. Prowadzenie działań zmierzających do aktywizacji lokalnych społeczności w kierunku podtrzymywania dawnych form gospodarki pasterskiej.

2. Wypas kulturowy wspierany przez Park.

3. Remont, odbudowa lub utrzymanie zagrożonych obiektów kultury pasterskiej oraz innych obiektów o historycznym znaczeniu

17

Zanikanie lub ubożenie walorów krajobrazowych

1. Czynna ochrona polan reglowych.

2. Utrzymanie punktów i ciągów widokowych

18

Pojawianie się niepożądanych gatunków drzew, krzewów oraz roślin zielnych w obszarze parku dworskiego w Porębie Wielkiej oraz w innych miejscach historycznych, powodujące obniżanie ich wartości estetycznej i dydaktycznej

1. Usuwanie nadmiernie rozwijających się drzew i krzewów, pielęgnacja zadrzewień istniejących i wykaszanie roślinności zielnej.

2. Prace porządkowe.

3. Eliminacja gatunków obcych

19

Niszczenie historycznych obiektów budowlanych w obszarze parku dworskiego w Porębie Wielkiej

Remont, odbudowa lub utrzymanie zagrożonych obiektów o historycznym znaczeniu

20

Uszkodzenia oraz zanikanie drzewostanu i roślinności zielnej, wprowadzonej pierwotnie przez twórców założenia ogrodowego w obszarze parku dworskiego w Porębie Wielkiej, na skutek czynników biotycznych (patogeny) i abiotycznych (uszkodzenia przez wiatr, nadmierne opady śniegu)

Działania konserwatorskie w istniejącym drzewostanie oraz wprowadzanie nowych nasadzeń, nawiązujących rozmieszczeniem i składem gatunkowym do założenia pierwotnego

21

Erozja dróg i ścieżek powodowana przez wody opadowe

Techniczne zabezpieczenia przeciwerozyjne spowalniające spływ powierzchniowy wód opadowych z dróg i ścieżek

22

Erozja szlaków i ścieżek edukacyjnych w miejscach ruchu turystycznego

Zapewnienie właściwej obsługi i usprawnienie przebiegu ruchu turystycznego przez remonty i modernizację szlaków, ścieżek edukacyjnych, miejsc biwakowych, małej architektury turystycznej oraz ich czytelne oznakowanie

23

Zanikanie znaków granic wewnętrznych Parku

Odtwarzanie znaków granic wewnętrznych Parku

24

Nieuregulowany stan własności niektórych gruntów prywatnych na obszarze Parku

Uregulowanie stanu własności w odniesieniu do gruntów prywatnych na obszarze Parku

Lp.

Identyfikacja i ocena zagrożeń

Wskazanie sposobów eliminacji lub ograniczenia zagrożeń i ich skutków

1

Zagrożenie pożarami

Ochrona przeciwpożarowa:

1) patrole ochronne,

2) utrzymanie drożności dróg dojazdowych i pożarowych,

3) utrzymywanie sprzętu ochrony przeciwpożarowej,

4) utrzymanie łączności,

5) dozorowanie pożarzysk

2

Występowanie silnych wiatrów, a także okiści powodujących uszkodzenia w drzewostanach oraz implikujących zagrożenia dla przebywających w nich osób

1. Usuwanie wiatrowałów i wiatrołomów drzew iglastych z powierzchni uszkodzonych drzewostanów.

2. Usuwanie drzew powalonych i uszkodzonych, a także martwych stojących oraz silnie nachylonych z obrzeży oraz z powierzchni szlaków turystycznych, ścieżek rowerowych, spacerowych, edukacyjnych i dróg dojazdowych

Lp.

Identyfikacja i ocena zagrożeń

Wskazanie sposobów eliminacji lub ograniczenia zagrożeń i ich skutków

1

Zagrożenia populacji niektórych gatunków zwierząt, w szczególności głuszca (Tetrao urogallus), jarząbka (Tetrastes bonasia) i dużych drapieżników, na skutek oddziaływania niekorzystnych czynników biotycznych (zmiany środowiska) i antropogenicznych (naruszanie ostoi)

1. Ochrona rejonów występowania:

1) patrole,

2) ustanawianie stref ochronnych,

3) ustawianie tablic informacyjnych.

2. Monitoring wybranych gatunków

2

Duża śmiertelność płazów w okresie godowym podczas ich przechodzenia przez drogi w otulinie Parku

Nadzór nad wykonywaniem zabezpieczeń przy drogach w miejscach wędrówek płazów

3

Zanikanie miejsc rozrodu dla płazów i bezkręgowców związanych ze stojącą wodą w otoczeniu Parku

Zachowanie i odtwarzanie niewielkich zbiorników wodnych, wykorzystywanych jako miejsca rozrodu przez płazy oraz wodne bezkręgowce

4

Pojawianie się niepożądanych gatunków roślin zielnych (gatunków obcych) w cennych przyrodniczo ekosystemach nieleśnych i leśnych, powodujące obniżanie różnorodności biologicznej siedlisk

Usuwanie niepożądanych roślin zielnych, w szczególności z użyciem środków chemicznych

5

Presja związana z budową nowych ujęć wody w obszarze przygranicznym Parku, powodujących osuszanie terenu oraz degradację cennych siedlisk przyrodniczych

Działanie na rzecz konserwacji oraz przebudowy istniejących ujęć wody na terenie Parku, pozwalających na jej pobór na dotychczasowym poziomie

6

Zanikanie znaków granic zewnętrznych Parku

Odtwarzanie i konserwacja znaków granicy zewnętrznej Parku

7

Nielegalne wejścia i wjazdy w obszar Parku przez osoby nieupoważnione

1. Patrole monitorujące.

2. Wystawianie tablic informacyjnych.

3. Odtwarzanie i konserwacja znaków granicy zewnętrznej Parku

8

Kłusownictwo

1. Patrole ochronne we współpracy z Policją.

2. Zdejmowanie wnyków

9

Zawężanie funkcjonalnych korytarzy ekologicznych poza granicami Parku wskutek urbanizacji obszarów przyległych i tworzenia barier środowiskowych dla swobodnej migracji zwierząt

Działanie na rzecz uwzględniania w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego sąsiadujących gmin oraz w ich miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego przebiegu korytarzy ekologicznych i przejść dla zwierząt na drogach

Lp.

Identyfikacja i ocena zagrożeń

Wskazanie sposobów eliminacji lub ograniczenia zagrożeń i ich skutków

1

Zagrożenie pożarami

1. Współpraca z sąsiednimi jednostkami Straży Pożarnej w ochronie przeciwpożarowej.

2. Działania edukacyjne w szkołach

2

Zagrożenia ze strony nielegalnych inwestycji budowlanych powstających na terenie Parku oraz jego otuliny

1. Monitorowanie zamierzeń inwestycyjnych.

2. Współpraca z właściwymi organami administracji publicznej

3

Zagrożenie zanieczyszczeniem powietrza, wód i gleb, w szczególności przez sąsiadujące z Parkiem obiekty turystyczne (schroniska), agroturystyczne i rekreacyjno-sportowe (stacje narciarskie)

Monitorowanie zanieczyszczeń wytwarzanych w szczególności przez działalność sąsiadujących z Parkiem obiektów turystycznych, agroturystycznych i rekreacyjno-sportowych

4

Zagrożenie utratą zewnętrznych korytarzy ekologicznych w wyniku rozwoju nieuporządkowanej struktury urbanistycznej

Działanie na rzecz uwzględniania w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego sąsiadujących gmin oraz w ich miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego przebiegu korytarzy ekologicznych i przejść dla zwierząt na drogach

5

Choroby o charakterze epizootii

Lp.

Rodzaj zadań ochronnych

Rozmiar

Lokalizacja

1

Monitoring stanu populacji kornika drukarza (Ips typographus), drwalnika paskowanego (Trypodendron lineatum) i brudnicy mniszki (Lymantria monacha) za pomocą pułapek feromonowych

Do 400 sztuk

Obszar ochrony ścisłej

2

Monitoring występowania owadów z rodzaju zasnuja (Cephalcia) w oparciu o pomiary na powierzchniach próbnych

Według potrzeb

3

Monitoring stanu populacji kornika drukarza (Ips typographus) oraz niektórych gatunków towarzyszących z podrodziny kornikowatych (Scolytinae) za pomocą drzew pułapkowych (adaptacja drzew połamanych i przewróconych), celem oceny stopnia rozwoju populacji

Do 30 sztuk

4

Monitoring stanu sanitarnego drzewostanów w oparciu o metody fotograficzne z wykorzystaniem samolotu, motolotni lub paralotni

Według potrzeb

5

Monitoring stanu sanitarnego drzewostanów świerkowych i drzewostanów z dużym udziałem świerka (Picea) na stałych powierzchniach próbnych

6

Monitoring roślinności przy wybranych szlakach i ścieżkach edukacyjnych

7

Monitoring presji jeleniowatych (Cervidae) na odnowienia w drzewostanach

8

Monitoring dużych ssaków drapieżnych (Carnivora) i kopytnych (Ungulata) (także z użyciem fotopułapek)

9

Monitoring sów (Strigiformes), dzięciołów (Pincinae) i kuraków leśnych (Galliformes) (także z użyciem fotopułapek)

10

Monitoring aktywności procesów erozyjnych na wybranych powierzchniach szlaków i ścieżek edukacyjnych

11

Ochrona przeciwpożarowa przez:

1) patrole ochronne,

2) utrzymanie drożności dróg dojazdowych i pożarowych,

3) utrzymanie łączności,

4) dozorowanie pożarzysk

12

Oczyszczanie szlaków turystycznych, ścieżek rowerowych, spacerowych, dróg stokowych i dojazdowych oraz ścieżek patrolowych z zarastających, powalonych i złamanych drzew oraz usunięcie z ich obrzeży martwych drzew stojących i silnie nachylonych, z pozostawieniem ich biomasy w ekosystemie

13

Utrzymanie obiektów historycznych (miejsc obozów partyzanckich, miejsc pochówków i pamięci z okresu II wojny światowej, historycznych punktów granicznych), przez:

1) punktowe usunięcie odnowień drzew, krzewów i krzewinek z powierzchni obiektów (z miejsc ziemianek, mogił, pomników i kopców granicznych),

2) przecięcie i odsunięcie powalonych drzew,

3) usunięcie opadłych liści i gałęzi w najbliższym otoczeniu obiektów

8 obiektów

Oddziały – 103a, 105a, 138a, 140a, 155b, 160b, 138f/178a, 186d

14

Zapewnienie właściwej obsługi i usprawnienie przebiegu ruchu turystycznego:

1) remonty i modernizacje szlaków turystycznych i ścieżek edukacyjnych,

2) remonty małej architektury turystycznej,

3) czytelne oznakowanie szlaków turystycznych i ścieżek edukacyjnych, w szczególności instalowanie nowych drogowskazów, tablic i tabliczek informacyjnych z renowacją istniejących

Według potrzeb

Obszar ochrony ścisłej

15

Remont, konserwacja budynków schronów leśnych

16

Odtwarzanie znaków granicy zewnętrznej i wewnętrznej Parku

17

Odtwarzanie znaków linii oddziałowych:

1) malowanie linii na korze drzew,

2) wkopanie i oznakowanie słupków granicznych oddziałów

Lp.

Rodzaj zadań ochronnych

Rozmiar

Lokalizacja

1

Monitoring roślinności przy wybranych szlakach i ścieżkach edukacyjnych

Według potrzeb

Obszar ochrony ścisłej

2

Monitoring aktywności procesów erozyjnych na wybranych szlakach turystycznych i ścieżkach edukacyjnych

3

Zapewnienie właściwej obsługi i usprawnienie przebiegu ruchu turystycznego:

1) remonty i modernizacje szlaków turystycznych i ścieżek edukacyjnych,

2) remonty małej architektury turystycznej,

3) czytelne oznakowanie szlaków turystycznych i ścieżek edukacyjnych, w szczególności instalowanie nowych drogowskazów, tablic i tabliczek informacyjnych oraz renowacja istniejących

4

Odtwarzanie znaków granicy zewnętrznej i wewnętrznej Parku

Lp.

Rodzaj zadań ochronnych

Rozmiar

Lokalizacja¹⁾

1

Monitoring zmian w środowisku przyrodniczym, w związku z procesem likwidacji kolein drogowych oraz odtwarzaniem zbiorników wodnych jako miejsc rozrodu i bytowania płazów i bezkręgowców

Według potrzeb

Obszar ochrony ścisłej

2

Remont i konserwacja zabudowy przeciwerozyjnej nabrzeży oraz umocnień mostów

3

Konserwacja istniejących miejsc rozrodu płazów w niewielkich zbiornikach wodnych przez:

1) pogłębianie, poszerzanie i zabezpieczanie brzegów zbiorników,

2) zabezpieczenie dopływu wody i światła

1 obiekt

Oddział 122c

Lp.

Rodzaj zadań ochronnych

Rozmiar

Lokalizacja

1

Zabudowa przeciwerozyjna użytkowanych dróg i dawnych szlaków zrywkowych, przez:

1) budowę stopni z drewna,

2) wypełnianie rowów erozyjnych rumoszem skalnym

Według potrzeb

Obszar ochrony ścisłej

2

Zabezpieczenia przeciwerozyjne na skarpach i przepustach drogowych

3

Remonty nawierzchni szlaków turystycznych, ścieżek edukacyjnych oraz dróg

4

Likwidacja kolein na drogach stokowych Parku jako miejsc zagrażających uwięzieniem lub jako potencjalnych miejsc rozrodu dla wielu gatunków zwierząt, w szczególności płazów

Lp.

Rodzaj zadań ochronnych

Rozmiar

Lokalizacja¹⁾

1

Usuwanie drzew świerkowych (posusz czynny) zasiedlonych przez kambiofagi i ich korowanie i niszczenie kory oraz stopniowe usuwanie wiatrołomów i wiatrowałów zasiedlonych przez kambiofagi w celu opóźniania procesu rozpadu monokultur świerkowych; zabieg nie dotyczy drzew z dziuplami

Według potrzeb

Oddziały – 1a–c, 2a–d, 2f, 3a–c, 7a–b, 9a, 10a, 10d, 11a–d, 11f, 19a–b, 20i, 22a–b, 23a–b, 29a–b, 31a, 32a–c, 36a–b, 37a–b, 37d, 37f, 38a–c, 39a–b, 42a, 43a–d, 44a–d, 44f–g, 45b–d, 45f–h, 46a, 46c–d, 46f, 47a–c, 48a–d, 48f, 49a–d, 50b–c, 51a–b, 52a, 55f–g, 56a–c, 58a, 59a, 60b, 62a, 64a, 65b, 66d, 66h, 68c, 71b, c, 72b–c, 73b–c, 74b, 75b, 76a, 77a–d, 78a–b, 79a–b, 80b–d, 85a–b, 88a–c, 96m–n, 100b, 100d, 100f, 105j–k, 107a–c, 107f–g, 108a–b, 109a–b, 110a–d, 111a–d, 112a, 113c, 114a–b, 116a–b, 118b, 119a, 120a, 121a, 122b, 123b, 128a–b, 129a–c, 130a–c, 130f, 131a–d, 132a–d, 131f, 133c, 135b, 135f–h, 144c–d, 144g–h, 145a–d, 145f–k, 146a–d, 147a–c, 148a, 149b–c, 149f–i, 150a, 151f, 152a, 152d, 152f–g, 152j, 156c–d, 161a–c, 161g–h, 162a–b, 163a, 164c, 173b, 174a, 175a, 175d, 175i–j, 176b–d, 176g–h, 181a–b, 182a–b, 183a–c, 185d, 186a, 190b, 191a, 192a, 192h, 194a–b, 195a, 195c–d, 195f–g, 196b–d, 196h, 196s, 197a–c, 198a–b, 198d, 199a–d, 200a–b, 201a–c, 202a, 203a–b, 204a, 204c, 205a, 205f–g, 206a–d, 207a–c, 208a–b, 209a, 209d, 210a–b, 210j, 210l, 211a–b, 212f–g, 212i

2

Odnowienia sztuczne z wprowadzaniem domieszek biocenotycznych i wykorzystaniem odnowienia naturalnego na powierzchniach wylesionych wskutek żerów kornika drukarza (Ips typographus)

2,4 ha

Oddziały – 45d, g, 203a-b, 205g, 206d, 208a, 209d

3

Palikowanie odnowień sztucznych i naturalnych

2,4 ha

Oddziały - 45d, 203a–b, 205g, 206d, 208a, 209d

4

Pielęgnacja gleby i koszenie chwastów na istniejących i nowych uprawach

4,8 ha

Oddziały - 45d, 203a–b, 205g, 206d, 208a, 209d

5

Wykładanie pułapek zapachowych (feromonowych) na kornika drukarza (Ips typographus), drwalnika paskowanego (Trypodendron lineatum) i brudnicę mniszkę (Lymantria monacha)

Do 300 sztuk

Obszar ochrony czynnej

6

Wyłożenie drzew pułapkowych przygotowanych z wiatrołomów i wiatrowałów iglastych w celu oceny stopnia rozwoju populacji kornika drukarza (Ips typographus)

Do 60 sztuk

7

Monitoring owadów z rodzaju zasnują (Cephalcia) w oparciu o pomiary na powierzchniach próbnych

Według potrzeb

8

Monitoring stanu sanitarnego drzewostanów oraz dużych gatunków zwierząt w oparciu o metody fotograficzne z wykorzystaniem samolotu, motolotni lub paralotni

9

Monitoring stanu sanitarnego drzewostanów świerkowych i z udziałem świerka (Picea abies) na stałych powierzchniach próbnych

10

Monitoring szaty roślinnej przy wybranych szlakach i ścieżkach edukacyjnych

11

Monitoring presji jeleniowatych (Cervidae) na odnowienia w drzewostanach

12

Monitoring dużych ssaków drapieżnych i kopytnych (Ungulata) (także z użyciem fotopułapek)

13

Monitoring sów (Strigiformes), dzięciołów (Pincinae) i kuraków leśnych (Galliformes)(także z użyciem fotopułapek)

14

Monitoring aktywności procesów erozyjnych na wybranych powierzchniach szlaków zrywkowych, turystycznych i ścieżek edukacyjnych

15

Usuwanie zbędnych mechanicznych zabezpieczeń (tuby) z pojedynczych drzewek gatunków liściastych

16

Mechaniczne zabezpieczanie (spiralami) upraw i młodników jodłowych przed zgryzaniem przez jeleniowate (Cewidae)

190 ha

Oddziały - 1a, 1c, 2a–c, 3b–c, 9a, 10a, 11c, 18b, 19b, 22a–b, 23a–b, 31a, 32b–c, 36a–b, 37b, 38a–c, 39a, 39b, 42a, 43a–d, 45d, 45g, 46a, 46c–d, 47a–c, 48a, 48c–d, 49a, 50b–c, 51a–b, 52a, 56a, 58a, 59a, 74a, 79a–b, 80c–b, 85a–b, 108a–b, 109a–b, 110c–d, 111a–b, 114b, 116a–b, 119a, 121a, 122b, 123b, 128a–b, 129a–c, 130a–c, 131a–d, 132a–d, 132f, 145b–d, 145f, 146d, 147a, 147c, 148a, 161b, 162a–b, 164c, 173b, 174a, 175j, 176c, 176h, 181a, 182a, 183a, 190b, 191a, 192a–b, 194b, 195a, 195c–d, 195f, 197a, 197c, 199a, 199d, 201a–b, 203a–b, 204a, 204c, 206a–b, 206d, 207a–c, 208a, 209a, 209d

17

Zabezpieczanie upraw i młodników jodłowych zapachowymi środkami odstraszającymi (repelentami) przed jeleniowatymi (Cewidae)

140 ha

Oddziały - 1a, 1c, 2a–c, 3b–c, 7a–b, 9a, 10a, 11c–d, 18a–b, 19a–b, 22a–b, 23a–b, 29a–b, 31a, 32b–c, 36a–b, 37b, 38a–c, 39a–b, 42a, 43a–d, 44a–d, 45b–d, 45g, 46a, 46c–d, 47a–c, 48a–b, 49d, 50b–c, 51a–b, 52a, 56a, 58a, 59a, 62a, 78a, 74a, 79a–b, 80b–c, 85a–b, 108a–b, 109a–b, 110c–d, 111a–d, 112a, 114a–b, 116a–b, 119a, 120a, 121a, 122b, 123b, 128a–b, 129a–c, 130a–c, 131a–d, 132a–d, 132f, 145a, 146d, 147a, 147c, 148a, 161b, 162a–b, 164c, 173b, 174a, 175j, 176c, 176h, 181a, 182a, 183a, 190b, 191a, 192a, 194b, 195a, 195c–d, 195f, 196b–d, 196h, 197a, 197c, 198a–b, 198d, 198f, 199a–d, 201a–b, 203a–b, 204a, 204c, 205a, 205f–g, 206b, 206d, 207a–c, 208a, 209a, 209d, 212f–g, 212i

18

Ograniczenie liczebności populacji jelenia (Cervus elaphus) w rejonach o potwierdzonym nasileniu szkód, w uprawach i młodnikach, zgodnie z ustawą z dnia 13 października 1995 r. – Prawo łowieckie; zabieg poprzedzi określenie stopnia intensywności szkód w drzewostanach, inwentaryzacja liczebności zwierząt oraz analiza uwarunkowań ekologicznych. W przypadku stwierdzenia dużej aktywności drapieżników – wilka (Canis lapus) i rysia (Lynx lynx), lub innych czynników powodujących naturalne ograniczenie wielkości populacji jelenia (Cervus elaphus) (o przyrost zrealizowany), redukcja będzie ograniczana lub wstrzymana

Do 28 sztuk (zakładaną wielkość redukcji podano łącznie z odniesieniem do obszaru ochrony krajobrazowej)

Obwody ochronne - Turbacz, Kudłoń, Suhora

19

Ochrona przeciwpożarowa, przez:

1) patrole ochronne,

2) utrzymanie drożności dróg dojazdowych i pożarowych,

3) utrzymanie łączności,

4) dozorowanie pożarzysk

Według potrzeb

Obszar ochrony czynnej

20

Oczyszczanie szlaków turystycznych, ścieżek rowerowych, spacerowych, dróg stokowych i dojazdowych oraz ścieżek patrolowych z zarastających, powalonych i złamanych drzew oraz usunięcie z ich obrzeży martwych drzew stojących i silnie nachylonych

21

Zapewnienie właściwej obsługi i usprawnienie przebiegu ruchu turystycznego:

1) remonty i modernizacje szlaków turystycznych i ścieżek edukacyjnych,

2) remonty małej architektury turystycznej

22

Zapewnienie właściwej obsługi i usprawnienie przebiegu ruchu turystycznego przez czytelne oznakowanie szlaków turystycznych i ścieżek edukacyjnych, w tym instalowanie nowych drogowskazów, tablic i tabliczek informacyjnych z renowacją istniejących

23

Utrzymanie obiektów historycznych (miejsc obozów partyzanckich, miejsc pochówków i pamięci z okresu II wojny światowej, pozostałości historycznych budynków i fortyfikacji) przez:

1) usunięcie odnowień drzew, krzewów i krzewinek z powierzchni obiektów (z miejsc ziemianek, mogił, pomników i pozostałości budynków),

2) przecięcie i odsunięcie powalonych drzew,

3) odsunięcie opadłych liści i gałęzi w najbliższym otoczeniu obiektów

6 obiektów

Oddziały – 116b/119a/118b, 145d, 192a/191a, 207d, 210n, 210t

24

Remont, konserwacja budynków schronów leśnych

Według potrzeb

Obszar ochrony czynnej

25

Odtwarzanie znaków granicy zewnętrznej i wewnętrznej Parku

26

Odtwarzanie znaków linii oddziałowych:

1) malowanie linii na korze drzew,

2) wkopanie i oznakowanie słupków granicznych oddziałów

27

Ograniczanie liczebności populacji dzika (Sus scrofa)

Do 10 sztuk

Obszar ochrony czynnej

Lp.

Rodzaj zadań ochronnych

Rozmiar

Lokalizacja¹⁾

1

Monitoring szaty roślinnej przy wybranych powierzchniach szlaków i ścieżek edukacyjnych

Według potrzeb

Obszar ochrony czynnej

2

Monitoring wpływu zabiegów ochrony czynnej na wybrane gatunki roślin, w szczególności krokusa (Crocus scepusiensis) i przebiśniega (Galanthus nivalis)

3

Monitoring stanu i dynamiki torfowisk

4

Czasowe grodzenie części powierzchni ze stanowiskami niektórych cennych gatunków roślin oraz powierzchni porównawczych

5

Monitoring aktywności procesów erozyjnych na wybranych szlakach i ścieżkach edukacyjnych

6

Wycinanie niepożądanych drzew i krzewów wraz z kształtowaniem biogrup oraz strefy ekotonowej (w szczególności w kompleksie zabytkowego parku dworskiego w Porębie)

3 ha

Oddziały - 3f, 20j, 22c, 24j, 37h–i, 50c, 60b, 65b, 66d, 68d, 68f, 76g, 96m–n, 100i, 135k, 145p–r, 148d, 149j, 156f, 182j, 183h–k, 206f, 207d, 210d, 210i, 210k, 210m–o, 210t–w

7

Usuwanie obcych gatunków roślin w szczególności rdestowca ostrokończystego (Reynoutria japonica), barszczu sosnowskiego (Heracleum Sosnowski) i niecierpka gruczołowatego (Impatiens glandulifera)

Według potrzeb

Obszar ochrony czynnej

8

Koszenie mechaniczne i ręczne roślin zielnych na polanach (z pozostawieniem niedokosów) oraz gromadzenie na nich skoszonej biomasy w pryzmach

65,2 ha

Oddziały – 20j, 24j–k, 30f, 48g–h, 56c, 60b, 62c, 65b, 66d, 66h, 68d, 68f, 77f, 77h, 88f, 100i, 107h, 107k, 107m, 107o, 113c, 135k, 145l–m, 145o, 148d, 149j, 156f, 161d, 162c, 174b, 182j, 183h–k, 191d, 191f, 192o, 192s, 206f, 207d, 210c–d, 210f–i, 210k, 210m–w

9

1. Wypas owiec (Ovis) i bydła na polanach.

2. W przypadku braku możliwości prowadzenia wypasu - mechaniczne lub ręczne koszenie powierzchni polan

15,26 ha

Oddziały – 22c, 29k–l, 30f, 37h–i, 46k–l, 68d, 68f, 96m–n, 145l–m, 145o, 148d, 149j, 161d, 162c, 186h, 210f–g, 210i, 210k, 210m–o, 210s–w

10

Nawożenie organiczne polan objętych zabiegiem koszenia (kompost z biomasy pozyskanej przy koszeniu danej polany)

Według potrzeb

Wybrane polany

11

Prace pielęgnacyjne w kompleksie zabytkowego parku dworskiego w Porębie Wielkiej:

1) konserwacja drzew z usunięciem egzemplarzy zagrażających bezpieczeństwu,

2) cięcia pielęgnacyjne krzewów i podrostów,

3) nasadzenia drzew i krzewów,

4) koszenie roślinności zielnej

24,06 ha

Oddział – 210a–d, 210f–w

12

Konserwacja oraz remont koryta, przepustów i kładek cieku wodnego w kompleksie zabytkowego parku dworskiego w Porębie Wielkiej

Według potrzeb

Oddział – 210i, 210l, 210p-s, 210u-w

13

Bieżące remonty i utwardzanie ścieżek spacerowych wraz z urządzeniami odwadniającymi (przepusty, mostki) wokół stawów dworskich na trasie ścieżki edukacyjnej w kompleksie parku dworskiego w Porębie Wielkiej

Około 250 m

Oddział – 210m, 210o, 210t-w

14

Odsłanianie i przebudowa istniejących oraz wykonywanie nowych kopców i murków z kamieni na polanach reglowych w celu zabezpieczenia miejsc rozrodu i bytowania gadów

Według potrzeb

Obszar ochrony czynnej

15

Zabezpieczenie i utrzymanie ujęć źródlisk stanowiących siedliska bezkręgowców krenobiontycznych i krenofilnych

16

Zapewnienie właściwej obsługi i usprawnienie przebiegu ruchu turystycznego:

1) remonty i modernizacje szlaków turystycznych i ścieżek edukacyjnych,

2) remonty małej architektury turystycznej,

3) czytelne oznakowanie szlaków turystycznych i ścieżek edukacyjnych, w szczególności instalowanie nowych drogowskazów, tablic i tabliczek informacyjnych i renowacja istniejących

17

Odtwarzanie znaków granicy zewnętrznej i wewnętrznej Parku

18

Remonty w zespole obiektów historycznych kompleksu parku dworskiego w Porębie Wielkiej (budynki i ogrodzenie)

1 zespół obiektów

Oddział – 210f, 210i, 210l, 210p–s

19

Remont, konserwacja budynków pasterskich na polanach oraz schronów turystycznych i leśnych

Według potrzeb

Obszar ochrony czynnej

20

Prace pielęgnacyjne w drzewostanie otaczającym osadę „Gajówka Mikołaja”

Oddział – 192a

21

Ograniczanie liczebności populacji dzika (Sus scrofa)

Do 10 sztuk

Obszar ochrony czynnej

Lp.

Rodzaj zadań ochronnych

Rozmiar

Lokalizacja¹⁾

1

Odtwarzanie niewielkich zbiorników wodnych, służących jako miejsca rozrodu i bytowania płazów oraz niektórych gadów z zabezpieczeniem w nich odpowiedniego poziomu wody i dostępu światła

Według potrzeb

Obszar ochrony czynnej

2

Monitoring zmian w środowisku przyrodniczym w związku z procesem likwidacji kolein drogowych oraz odtwarzaniem zbiorników wodnych jako miejsc rozrodu i bytowania dla płazów i bezkręgowców

Według potrzeb

3

Konserwacja istniejących miejsc rozrodu płazów (niewielkich zbiorników wodnych oraz stawów w parku dworskim w Porębie Wielkiej), przez:

1) pogłębianie, poszerzanie i zabezpieczanie brzegów,

2) zabezpieczenie dopływu wody i światła,

3) remont pomostów do prowadzenia obserwacji

Do 30 sztuk

4

Utrzymanie na terenie Parku istniejących ujęć wody pitnej i zbiorników retencyjnych z możliwością ich przebudowy i konserwacji w celu zabezpieczenia potrzeb lokalnych społeczności

34 sztuki

Oddziały - 37b, 37d, 37h, 46c, 47a, 62a, 76a, 77b, 77f, 77h, 107b, 107h, 107j, 144f, 144i, 145c, 145g, 145o, 148d, 161b, 161g–h, 183h–i, 192a, 192s, 196c, 196h, 197a, 200b, 206d, 206f, 210b, 210j

5

Remont i konserwacja zabudowy przeciwerozyjnej brzegów oraz umocnień mostów

Według potrzeb

Obszar ochrony czynnej

Lp.

Rodzaj zadań ochronnych

Rozmiar

Lokalizacja¹⁾

1

Zabudowa przeciwerozyjna użytkowanych dróg i dawnych szlaków zrywkowych przez:

1) budowę stopni z drewna,

2) wypełnianie rowów erozyjnych rumoszem skalnym

Według potrzeb

Obszar ochrony czynnej

2

Zabezpieczenia przeciwerozyjne na skarpach i przepustach drogowych

3

Remont nawierzchni szlaków turystycznych, ścieżek edukacyjnych oraz dróg

4

Likwidacja kolein na drogach stokowych Parku jako miejsc zagrażających uwięzieniem lub jako potencjalnych miejsc rozrodu dla wielu gatunków fauny, w szczególności płazów

Lp.

Rodzaj zadań ochronnych

Rozmiar

Lokalizacja

1

Usuwanie zasiedlonych przez kambiofagi drzew świerkowych (posusz czynny) z ich korowaniem i niszczeniem kory oraz stopniowe usuwanie wiatrołomów i wiatrowałów zasiedlonych przez kambiofagi; zabieg nie dotyczy drzew z dziuplami

Według potrzeb

Obszar ochrony krajobrazowej

2

Wykładanie pułapek zapachowych (feromonowych) na:

1) kornika drukarza (Ips trypographus),

2) drwalnika paskowanego (Trypodendron lineatum),

3) brudnicę mniszkę (Lymantria monacha)

Do 500 sztuk

3

Monitoring owadów z rodzaju zasnują (Cephalcia) w oparciu o pomiary przeprowadzone na powierzchniach próbnych

Według potrzeb

4

Monitoring stanu sanitarnego drzewostanów w oparciu o metody fotograficzne z wykorzystaniem samolotu, motolotni lub paralotni

5

Monitoring roślinności przy wybranych szlakach i ścieżkach edukacyjnych

6

Monitoring dużych ssaków drapieżnych (Carnivora) i kopytnych (Ungulata) (także z użyciem fotopułapek)

7

Monitoring aktywności procesów erozyjnych na wybranych szlakach zrywkowych, turystycznych i ścieżkach edukacyjnych

8

Monitoring wpływu jeleniowatych (Cervidae) na ekosystemy leśne

9

Monitoring sów (Strigiformes), dzięciołów (Pincinae) i kuraków leśnych (Galliformes) (także z użyciem fotopułapek)

10

Ograniczenie liczebności populacji jelenia (Cervus elaphus) w rejonach o potwierdzonym nasileniu szkód, w uprawach i młodnikach, zgodnie z ustawą z dnia 13 października 1995 r. – Prawo łowieckie; zabieg poprzedzi określenie stopnia intensywności szkód w drzewostanach, inwentaryzacja liczebności zwierząt oraz analiza uwarunkowań ekologicznych. W przypadku stwierdzenia dużej aktywności drapieżników – wilka (Canis lapus) i rysia (Lynx lynx), lub innych czynników powodujących naturalne ograniczenie wielkości populacji jelenia (Cervus elaphus) (o przyrost zrealizowany), redukcja będzie ograniczana lub wstrzymana

Do 28 sztuk (zakładaną wielkość redukcji podano łącznie z odniesieniem do obszaru ochrony czynnej)

W obwodach ochronnych:

1) Turbacz,

2) Kudłoń,

3) Suhora

11

Ochrona przeciwpożarowa:

1) patrole ochronne,

2) utrzymanie drożności dróg dojazdowych i pożarowych,

3) utrzymanie łączności,

4) dozorowanie pożarzysk

Według potrzeb

Obszar ochrony krajobrazowej

12

Oczyszczanie szlaków turystycznych, ścieżek rowerowych, spacerowych, dróg stokowych i dojazdowych oraz ścieżek patrolowych z zarastających, powalonych i złamanych drzew oraz usunięcie z ich obrzeży martwych drzew stojących i silnie nachylonych

13

Zapewnienie właściwej obsługi i usprawnienie przebiegu ruchu turystycznego:

1) remonty i modernizacje szlaków turystycznych i ścieżek edukacyjnych,

2) remonty małej architektury turystycznej,

3) czytelne oznakowanie szlaków turystycznych i ścieżek edukacyjnych, w tym instalowanie nowych drogowskazów, tablic i tabliczek informacyjnych z renowacją istniejących

14

Odtwarzanie znaków granicy zewnętrznej i wewnętrznej Parku

15

Odtwarzanie znaków linii oddziałowych

1) malowanie linii na korze drzew,

2) wkopanie i oznakowanie słupków granicznych oddziałów

16

Wykupy gruntów

17

Ograniczanie liczebności populacji dzika (Sus scrofa)

Do 10 sztuk

Obszar ochrony krajobrazowej

Lp.

Rodzaj zadań ochronnych

Rozmiar

Lokalizacja

1

Wycinanie niepożądanych drzew i krzewów na polanach, kształtowanie biogrup i stref ekotonowych

Według potrzeb

Obszar ochrony krajobrazowej

2

Koszenie mechaniczne i ręczne roślin zielnych na polanach (z pozostawieniem niedokosów) oraz gromadzenie na nich skoszonej biomasy w pryzmach

98,8 ha

Polany:

1) Adamówka,

2) Biedowa,

3) Bieniowe,

4) Borysówka Dolna,

5) Figurki Dolne,

6) Figurki Górne,

7) Figurki Średnie,

8) Francisyna,

9) Galaska,

10) Ganadrowa Duża,

11) Ganadrowa Mała,

12) Gabrowska Duża,

13) Gabrowska Mała,

14) Gore Porębski,

15) Jaworzyna Kamienicka,

16) Jasinkowa,

17) Jonkówki,

18) Józefowa,

19) Kopa,

20) Kudłoń,

21) Kułachowa,

22) Ludwikowa,

23) Łąki,

24) Łonna,

25) Młynarska,

26) Mostownica,

27) Podmostownica,

28) Podskały,

29) Podwyszańska,

30) Przysłop Górny,

31) Przysłopek,

32) Pustak,

33) Rąbaniska,

34) Szałasisko Porębskie,

35) Solnisko,

36) Starmaszka,

37) Stawieniec,

38) Suhora,

39) Śmierdząca,

40) Średniak,

41) Średnie,

42) Szeroka,

43) Tobołów,

44) Turbaczyk,

45) Ustępne,

46) Wierchy Zarębskie,

47) Wysznia,

48) Zielenica

3

1. Wypas owiec (Ovis) i bydła na polanach.

2. W przypadku braku możliwości prowadzenia wypasu – mechaniczne lub ręczne koszenie powierzchni polan

86,25ha

Polany:

1) Bieniowe,

2) Cioski,

3) Czoło Turbacza,

4) Gabrowska Duża,

5) Gabrowska Mała, Gąsiorowska,

6) Jaworzyna Kamienicka,

7) Jaworzynka,

8) Jonkówki,

9) Łąki,

10) Mostownica,

11) Przysłopy,

12) Starmaszka,

13) Średniak,

14) Suhora,

15) Tobołów,

16) Turbaczyk,

17) Wierchy Zarębskie,

18) Wolnica,

19) Wzorowa,

20) Zielenica

4

Nawożenie organiczne polan objętych zabiegiem koszenia(kompost z biomasy pozyskanej przy koszeniu danej polany)

Według potrzeb

Wybrane polany

5

Odsłanianie i przebudowa istniejących oraz wykonywanie nowych kopców i murków z kamieni na polanach reglowych celem zabezpieczenia miejsc rozrodu i bytowania gadów

Według potrzeb

Obszar ochrony krajobrazowej

6

Utrzymanie ujęć źródlisk stanowiących siedliska bezkręgowców krenobiontycznych i krenofilnych

7

Odbudowa budynków pasterskich na polanach z ich przystosowaniem na schrony-magazyny

4 obiekty

Polany:

1) Jaworzyna Kamienicka,

2) Przysłop Górny,

3) Podskały,

4) Kosarzysko

8

Remont, konserwacja budynków pasterskich na polanach oraz schronów leśnych

Według potrzeb

Obszar ochrony krajobrazowej

9

Budowa zastawek na zerodowanych ciekach odwadniających młaki i torfowiska

6 sztuki

1. Hala Turbacz.

2. Hala Długa.

3. Hala Wzorowa

10

Utrzymanie obiektów historycznych (miejsc pochówków i pamięci z okresu II wojny światowej, pozostałości historycznych budynków), przez:

1) usunięcie odnowień drzew, krzewów i krzewinek z miejsc ziemianek, mogił, pomników i pozostałości budynków,

2) przecięcie i odsunięcie powalonych drzew,

3) odsunięcie opadłych liści i gałęzi w najbliższym otoczeniu obiektów

10 obiektów

Polany:

1) Bieniowe,

2) Gore Troszacki (2 obiekty),

3) Stare Izbiska,

4) Stawieniec (2 obiekty),

5) Ustępne (2 obiekty),

6) Wzorowa (2 obiekty)

11

Monitoring wpływu zabiegów ochrony czynnej na wybrane gatunki roślin, w szczególności krokusa (Crocus scepusiensi) i przebiśniega (Galanthuas nivalis)

Według potrzeb

Obszar ochrony krajobrazowej

12

Czasowe grodzenie części powierzchni ze stanowiskami niektórych cennych gatunków roślin oraz powierzchni porównawczych

13

Monitoring stanu i dynamiki torfowisk

14

Monitoring stanu entomofauny epigeicznej na polanach za pomocą pułapek ziemnych Barbera wraz z odłowem tych owadów

Do 330 sztuk

15

Monitoring roślinności przy wybranych szlakach i ścieżkach edukacyjnych

Według potrzeb

16

Monitoring aktywności procesów erozyjnych na wybranych powierzchniach szlaków i ścieżek edukacyjnych

17

Zapewnienie właściwej obsługi i usprawnienie przebiegu ruchu turystycznego:

1) remonty i modernizacje szlaków turystycznych i ścieżek edukacyjnych,

2) remonty małej architektury turystycznej,

3) czytelne oznakowanie szlaków turystycznych i ścieżek edukacyjnych, w tym instalowanie nowych drogowskazów, tablic i tabliczek informacyjnych oraz renowacja istniejących

18

Usuwanie obcych gatunków roślin, w szczególności rdestowca ostrokończystego (Reynoutria japonica), barszczu Sosnowskiego (Heracleum sosnowskyi), niecierpka gruczołowatego (Impatiens glandulifera)

19

Odtwarzanie znaków granicy zewnętrznej i wewnętrznej Parku

20

Wykupy gruntów

21

Ograniczanie liczebności populacji dzika (Sus scrofa)

Do 10 sztuk

Obszar ochrony krajobrazowej

Lp.

Rodzaj zadań ochronnych

Rozmiar

Lokalizacja

1

Zabudowa przeciwerozyjna dróg i dawnych szlaków zrywkowych przez:

1) budowę stopni z drewna,

2) wypełnianie rowów erozyjnych rumoszem skalnym

Według potrzeb

Obszar ochrony krajobrazowej

2

Zabezpieczenia przeciwerozyjne na skarpach i przepustach drogowych

3

Remont nawierzchni szlaków turystycznych, ścieżek edukacyjnych oraz dróg

4

Likwidacja kolein na drogach stokowych Parku jako miejsc zagrażających uwięzieniem lub jako potencjalnych miejsc rozrodu dla wielu gatunków fauny, w szczególności płazów

Lp.

Rodzaj zadań ochronnych

Rozmiar

Lokalizacja

1

Odtwarzanie niewielkich zbiorników wodnych, służących jako miejsca rozrodu i bytowania płazów oraz niektórych gadów z zabezpieczeniem w nich odpowiedniego poziomu wody i dostępu światła

Do 5 sztuk

Obszar ochrony krajobrazowej

2

Monitoring zmian w środowisku przyrodniczym, w związku z procesem likwidacji kolein drogowych oraz odtwarzaniem zbiorników wodnych jako miejsc rozrodu i bytowania dla płazów i bezkręgowców

Według potrzeb

3

Konserwacja istniejących miejsc rozrodu płazów (niewielkich zbiorników wodnych) przez:

1) pogłębianie, poszerzanie i zabezpieczanie brzegów,

2) zabezpieczenie dopływu wody i światła,

3) remont pomostów do prowadzenia obserwacji

Do 5 sztuk

4

Remont i konserwacja zabudowy przeciwerozyjnej brzegów oraz umocnień mostów

Według potrzeb

5

Utrzymanie istniejących na terenie Parku ujęć wody pitnej i zbiorników retencyjnych z możliwością ich przebudowy i konserwacji w celu zabezpieczenia potrzeb lokalnych społeczności

3 sztuki

Hala Wzorowa