Rozdział 1

Przepisy ogólne

§ 1

Zarządzenie określa:

1) metody i formy wykonywania zadań przez policjantów w zakresie przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich;

2) działania podejmowane przez policjantów na rzecz małoletnich.

§ 2

Ilekroć w zarządzeniu jest mowa o:

1) komendancie wojewódzkim Policji i komendzie wojewódzkiej Policji - należy przez to rozumieć także Komendanta Stołecznego Policji i Komendę Stołeczną Policji;

2) komendancie powiatowym Policji i komendzie powiatowej Policji - należy przez to rozumieć także komendanta miejskiego Policji i komendę miejską Policji oraz komendanta rejonowego Policji i komendę rejonową Policji;

3) komendancie komisariatu Policji i komisariacie Policji - należy przez to rozumieć także komendanta komisariatu specjalistycznego Policji i komisariat specjalistyczny Policji;

4) małoletnich - należy przez to rozumieć osoby przed ukończeniem lat osiemnastu, które nie zawarły małżeństwa przed ukończeniem tego wieku i nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych;

5) nieletnich - należy przez to rozumieć osoby, o których mowa w art. 1 § 2 pkt 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178), zwanej dalej „upn";

6) demoralizacji - należy przez to rozumieć stan lub proces polegający na przejawianiu przez nieletniego negatywnych zachowań wymienionych w art. 4 § 1 upn;

7) czynie karalnym - należy przez to rozumieć czyn zabroniony przez ustawę, o którym mowa w art. 1 § 2 pkt 2 upn;

8) porze nocnej - należy przez to rozumieć czas pomiędzy godzinami 22.00 a 6.00.

§ 3

Zadania w zakresie rozpoznawania zjawisk demoralizacji i przestępczości nieletnich wykonują w toku codziennej służby policjanci służby prewencyjnej i kryminalnej.

§ 4

1) Koordynację i nadzór nad realizacją zadań prewencyjnych określonych w zarządzeniu na terenie działania komendy wojewódzkiej Policji sprawuje zastępca komendanta wojewódzkiego Policji właściwy do spraw służby prewencyjnej.

2) Koordynację i nadzór nad realizacją zadań prewencyjnych określonych w zarządzeniu na terenie działania komendy powiatowej Policji sprawuje komendant powiatowy Policji lub jego zastępca właściwy do spraw służby prewencyjnej.

3) Koordynację i nadzór nad realizacją zadań prewencyjnych określonych w zarządzeniu na terenie działania komisariatu Policji sprawuje komendant komisariatu Policji lub jego zastępca właściwy do spraw służby prewencyjnej.

4) Bezpośredni nadzór nad wykonywaniem zadań przez komórkę do spraw nieletnich i patologii sprawuje kierownik tej komórki, a w przypadku samodzielnego stanowiska do spraw nieletnich i patologii, bezpośredni nadzór sprawuje osoba wyznaczona przez kierownika jednostki organizacyjnej Policji.

§ 5

1. Policjant, który wykonując czynności służbowe uzyskał informację o okolicznościach świadczących o demoralizacji nieletniego lub popełnieniu przez niego czynu karalnego, ma obowiązek udokumentowania tej informacji w formie notatki urzędowej lub meldunku informacyjnego, jeżeli obowiązek jego sporządzenia wynika z przepisów w sprawie prowadzenia w Policji zestawu zbiorów informacji „System Informacji Operacyjnych".

2. W zakresie zbierania i utrwalania dowodów przejawów demoralizacji oraz czynów karalnych, o których mowa w art. 32e upn, zastosowanie mają przepisy art. 308 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, z późn. zm.), zwanej dalej „kpk".

3. Zebrane w trybie art. 32e § 1 i 2 upn materiały w sprawie nieletniego przekazuje się niezwłocznie właściwemu sądowi rodzinnemu, powiadamiając o tym ujawnionych pokrzywdzonych, osobę zawiadamiającą o popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia oraz komórkę do spraw nieletnich i patologii jednostki organizacyjnej Policji, właściwą ze względu na miejsce popełnienia czynu karalnego lub ujawnienia przejawów demoralizacji.

4. Komórka do spraw nieletnich i patologii właściwa ze względu na miejsce popełnienia czynu karalnego lub ujawnienia przejawów demoralizacji niezwłocznie zawiadamia komórkę do spraw nieletnich i patologii jednostki organizacyjnej Policji właściwej ze względu na miejsce zamieszkania nieletniego o popełnieniu czynu karalnego przez tego nieletniego lub ujawnieniu przejawów demoralizacji.

5. Meldunek informacyjny, przekazuje się komórce właściwej do realizacji informacji.

6. Przepisu ust. 3 nie stosuje się w przypadku wszczęcia postępowania przygotowawczego.

7. W sytuacji, o której mowa w ust. 6 materiały sprawy niezwłocznie przekazuje się właściwemu prokuratorowi.

§ 6

1. Osoby samowolnie przebywające poza schroniskiem dla nieletnich albo poza młodzieżowym ośrodkiem wychowawczym lub zakładem poprawczym umieszcza się w schronisku, ośrodku lub zakładzie, z którego się oddaliły, a jeśli jest to niemożliwe, w policyjnej izbie dziecka.

2. Policjant przekazuje nieletniego dyrektorowi właściwego schroniska, ośrodka, zakładu albo rodzicowi posiadającemu władzę rodzicielską lub opiekunowi, odbierając poświadczenie, którego wzór określa załącznik nr 1 do zarządzenia.

3. Policjant dokonujący zatrzymania nieletniego sporządza protokół zatrzymania nieletniego, którego wzór określa załącznik nr 1a do zarządzenia.

Rozdział 2

Zadania Policji w zakresie przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich oraz działań podejmowanych na rzecz małoletnich

§ 7

W zakresie przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich oraz działań podejmowanych na rzecz małoletnich Policja zobowiązana jest w szczególności do:

1) zbierania i utrwalania dowodów przejawów demoralizacji oraz czynów karalnych i wykonywania w tym zakresie czynności wynikających z art. 32e upn oraz art. 308 kpk;

2) ścigania sprawców przestępstw i wykroczeń popełnionych na szkodę małoletnich lub wspólnie z nieletnimi;

3) ujawniania źródeł demoralizacji i przestępczości nieletnich;

4) ujawniania i rozpoznawania przypadków zaniedbań opiekuńczo-wychowawczych i podejmowania czynności w stosunku do małoletniego oraz jego rodziców lub opiekunów prawnych;

5) przekazywania do sądu rodzinnego informacji i materiałów w sprawach małoletnich i nieletnich, wskazujących na potrzebę wszczęcia postępowania przewidzianego w upn lub ustawie z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59, z późn. zm.²⁾);

6) podejmowania działań prewencyjnych ukierunkowanych na zapobieganie demoralizacji i przestępczości nieletnich;

7) inicjowania i prowadzenia wspólnie z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi działań profilaktycznych zmierzających do zapobiegania demoralizacji i przestępczości nieletnich oraz innym negatywnym zjawiskom społecznym, ze szczególnym uwzględnieniem zagrożeń występujących wśród małoletnich;

8) współdziałania z przedstawicielami organów państwowych i samorządowych, organizacji społecznych oraz kościołów i związków wyznaniowych działających na rzecz wspierania małoletnich pokrzywdzonych w wyniku przestępstwa;

9) współdziałania z instytucjami i organizacjami zajmującymi się problematyką małoletnich i nieletnich.

§ 8

Wykrywanie popełnionych przez nieletnich czynów karalnych i ujawnianie ich sprawców oraz ujawnianie nieletnich zagrożonych demoralizacją realizowane jest przez prowadzenie rozpoznania środowisk nieletnich i rodzin dysfunkcyjnych, co do których istnieje podejrzenie występowania zjawisk takich jak: przestępczość, narkomania, alkoholizm, prostytucja, przemoc w rodzinie, żebractwo, przynależność do subkultur lub grup psychomanipulacyjnych.

§ 9

Działania profilaktyczne Policji w zakresie zapobiegania demoralizacji i przestępczości nieletnich oraz przeciwdziałania negatywnym zjawiskom występującym wśród małoletnich realizowane są w szczególności przez:

1) informowanie władz samorządowych i społeczności lokalnych o występujących na danym terenie zagrożeniach, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki małoletnich i nieletnich;

2) inspirowanie lokalnych społeczności do działań o charakterze prewencyjnym oraz udział przedstawicieli komórek do spraw nieletnich i patologii w budowaniu lokalnych systemów bezpieczeństwa i tworzenia programów profilaktycznych;

3) udział w spotkaniach z małoletnimi, rodzicami, pedagogami oraz przedstawicielami innych podmiotów zajmujących się problematyką zapobiegania patologii społecznej, w tym przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich oraz negatywnym zjawiskom występującym wśród małoletnich;

4) uczestnictwo w przedsięwzięciach realizowanych na rzecz poprawy bezpieczeństwa środowisk lokalnych, ze szczególnym uwzględnieniem małoletnich i nieletnich;

5) promowanie wśród małoletnich i nieletnich bezpiecznych oraz społecznie pożądanych zachowań.

§ 10

Działania prewencyjne wobec małoletnich i nieletnich oraz osób wpływających na nich demoralizująco wykonywane są w szczególności przez:

1) patrolowanie oraz obchód:

a) rejonów szkół i placówek opiekuńczo-wychowawczych,

b) miejsc grupowania się małoletnich,

c) miejsc, w których odbywają się imprezy o charakterze rekreacyjnym lub rozrywkowym z udziałem małoletnich;

2) legitymowanie małoletnich pozostających w porze nocnej bez opieki rodziców lub opiekunów w miejscach i okolicznościach, w których mogą stać się ofiarami, bądź sprawcami przestępstwa lub wykroczenia, a w uzasadnionych przypadkach, przekazywanie ich rodzicom lub opiekunom, za pisemnym poświadczeniem, o którym mowa w § 6 ust. 3;

3) ujawnianie wśród nieletnich przypadków uprawiania prostytucji, sprzedaży i udostępniania alkoholu, wyrobów tytoniowych, środków odurzających, substancji psychotropowych lub prekursorów;

4) reagowanie na każdą sytuację mogącą spowodować naruszenie dobra małoletniego.

Rozdział 3

Metody i formy wykonywania zadań przez policjantów służby prewencyjnej i kryminalnej w zakresie przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich oraz działań podejmowanych na rzecz małoletnich

§ 11

Dzielnicowy w zakresie przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich oraz działań podejmowanych na rzecz małoletnich zobowiązany jest w szczególności do:

1) uzyskiwania i wymiany z komórką do spraw nieletnich i patologii, w przypadku braku komórki do spraw przestępczości nieletnich w służbie kryminalnej, informacji o nieletnich sprawcach czynów karalnych oraz nieletnich, którzy:

a) są organizatorami lub przywódcami grup przestępczych,

b) oczekują na umieszczenie w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, młodzieżowym ośrodku socjoterapii, schronisku dla nieletnich lub zakładzie poprawczym, albo wobec których sąd orzekł umieszczenie w ośrodku resocjalizacyjnym z warunkowym zawieszeniem na okres próby,

c) przebywają na przepustkach z młodzieżowego ośrodka wychowawczego, młodzieżowego ośrodka socjoterapii, schroniska dla nieletnich lub zakładu poprawczego;

2) uzyskiwania i wymiany informacji z komórką do spraw nieletnich i patologii o:

a) nieletnich wykazujących przejawy demoralizacji oraz stwarzających trudności wychowawcze przejawiające się między innymi ucieczkami z domu,

b) małoletnich, którzy ze względu na środowisko rodzinne są szczególnie narażeni na demoralizację lub popełnianie czynów zabronionych,

c) rodzinach dysfunkcyjnych oraz sytuacji małoletnich i nieletnich w rodzinach, w których występuje przemoc;

3) przeprowadzania rozmów profilaktyczno-ostrzegawczych z nieletnimi zagrożonymi demoralizacją oraz ich rodzicami, opiekunami, rodzeństwem, rówieśnikami lub osobami dorosłymi utrzymującymi z nimi kontakty;

4) uczestniczenia w działaniach profilaktycznych realizowanych przez komórkę do spraw nieletnich i patologii;

5) bieżącej współpracy w zakresie, o którym mowa w pkt 2 z pracownikami jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, pedagogami szkolnymi, a także kuratorami sądów rodzinnych.

§ 12

Policjanci ujawniają nieletnich sprawców czynów karalnych oraz wykazujących przejawy demoralizacji, a także małoletnich, których dobro jest zagrożone w trakcie wykonywanych czynności służbowych dotyczących w szczególności:

1) popełnionego czynu karalnego;

2) popełnionego czynu zabronionego wyczerpującego znamiona wykroczenia innego niż wymienione w art. 1 § 2 pkt 2 lit. b upn;

3) używania alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia;

4) uprawiania prostytucji;

5) żebrania;

6) uchylania się od obowiązku szkolnego lub kształcenia zawodowego;

7) palenia wyrobów tytoniowych;

8) używania słów nieprzyzwoitych;

9) przemocy w rodzinie;

10) innych zachowań naruszających zasady współżycia społecznego.

§ 13

Policjanci służby kryminalnej w zakresie przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich:

1) ujawniają:

a) nieletnich organizatorów i przywódców grup przestępczych,

b) sprawców czynów karalnych;

2) rozpoznają:

a) środowiska nieletnich sprawców czynów karalnych,

b) środowiska pełnoletnich dokonujących czynów zabronionych przy współudziale z nieletnimi;

3) współdziałają z komórkami do spraw nieletnich i patologii w celu wymiany doświadczeń i informacji.

Rozdział 4

Zadania policjantów komórek do spraw nieletnich i patologii

§ 14

Komórki do spraw nieletnich i patologii wykonują zadania w zakresie przedsięwzięć prewencyjnych podejmowanych na rzecz zapobiegania niedostosowaniu społecznemu oraz przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich, a także nadzorują pracę komórek do spraw nieletnich i patologii w jednostkach organizacyjnych Policji niższego szczebla.

§ 15

Do zadań komórki do spraw nieletnich i patologii komendy wojewódzkiej Policji w szczególności należy:

1) koordynowanie i sprawowanie nadzoru nad realizacją zadań przez komórki do spraw nieletnich i patologii funkcjonujące na obszarze działania komendy wojewódzkiej Policji oraz określanie zasad współpracy w zakresie przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich komórek i jednostek organizacyjnych Policji funkcjonujących na tym obszarze;

2) inicjowanie, opracowywanie i wdrażanie programów profilaktycznych ukierunkowanych na zapobieganie przestępczości oraz innym negatywnym zjawiskom społecznym, ze szczególnym uwzględnieniem zagrożeń występujących wśród małoletnich i nieletnich;

3) utrzymywanie kontaktu z sądami rodzinnymi, organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi;

4) identyfikowanie i analizowanie bieżących zagrożeń oraz występujących zjawisk patologii społecznej na obszarze działania komendy wojewódzkiej Policji;

5) dokonywanie sprawdzenia realizacji zadań komórek do spraw nieletnich i patologii jednostek organizacyjnych Policji, funkcjonujących na obszarze działania komendy wojewódzkiej Policji oraz sporządzanie z tych czynności informacji, którą przekazuje się właściwemu przełożonemu;

6) sporządzanie, w razie potrzeby, analizy uwzględniającej w szczególności:

a) rozmiary, strukturę i uwarunkowania przestępczości nieletnich,

b) rozmiary i uwarunkowania demoralizacji nieletnich, przejawiające się zwłaszcza ucieczkami z domów rodzinnych, placówek opiekuńczo-wychowawczych, schronisk dla nieletnich i zakładów poprawczych,

c) inicjatywy własne oraz przedsięwzięcia realizowane we współpracy z podmiotami działającymi na rzecz poprawy bezpieczeństwa środowisk lokalnych, ze szczególnym uwzględnieniem przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich.

§ 16

Do zadań komórki do spraw nieletnich i patologii komendy powiatowej Policji w szczególności należy:

1) ujawnianie nieletnich sprawców czynów karalnych oraz wykazujących przejawy demoralizacji, a w przypadku braku w strukturach służby kryminalnej komórki do spraw przestępczości nieletnich, także wykonywanie czynności wynikających z art. 32e upn i art. 308 kpk;

2) realizacja przedsięwzięć w zakresie zapobiegania demoralizacji i przestępczości nieletnich;

3) inicjowanie i udział w budowaniu lokalnych systemów przeciwdziałania zagrożeniom bezpieczeństwa środowisk lokalnych, ze szczególnym uwzględnieniem przestępczości i demoralizacji nieletnich oraz patologii społecznej;

4) współpraca z sądami rodzinnymi, placówkami i instytucjami ustawowo lub statutowo powołanymi do zajmowania się problematyką małoletnich i nieletnich oraz samorządami lokalnymi;

5) przekazywanie informacji o nieletnich sprawcach czynów karalnych oraz zagrożonych demoralizacją dzielnicowemu odpowiedzialnemu za rejon, w którym nieletni zamieszkuje;

6) współdziałanie ze służbą kryminalną w celu rozpoznania osób, środowisk i zdarzeń wpływających demoralizująco na małoletnich i nieletnich;

7) zapewnienie przepływu informacji o nieletnich zagrożonych demoralizacją między poszczególnymi komórkami i jednostkami organizacyjnymi Policji;

8) prowadzenie wykazu czynności profilaktycznych podjętych w sprawach małoletnich i nieletnich, według wzoru stanowiącego załącznik nr 2 do zarządzenia;

9) pisemne zawiadamianie rodziców lub opiekunów prawnych małoletniego o fakcie legitymowania go przez Policję, ponieważ pozostawał w porze nocnej bez opieki rodziców lub opiekunów w miejscu i okolicznościach, w których mógł stać się ofiarą, bądź sprawcą przestępstwa lub wykroczenia, gdy nie został przekazany rodzicom lub opiekunom prawnym. Wzór zawiadomienia określa załącznik nr 3 do zarządzenia;

10) koordynowanie inicjatyw i przedsięwzięć podejmowanych w zakresie przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich w jednostkach organizacyjnych Policji funkcjonujących na obszarze działania komendy powiatowej Policji;

11) dokonywanie, nie rzadziej niż raz w roku, sprawdzenia realizacji zadań komórek do spraw nieletnich i patologii oraz osób wykonujących zadania na samodzielnym stanowisku do spraw nieletnich i patologii w jednostkach organizacyjnych Policji funkcjonujących na obszarze działania komendy powiatowej Policji oraz sporządzanie z tych czynności informacji, którą przekazuje się właściwemu przełożonemu.

§ 17

Komórki do spraw nieletnich i patologii komisariatu Policji oraz osoby wykonujące zadania na samodzielnym stanowisku do spraw nieletnich i patologii realizują w szczególności zadania, o których mowa w § 16 pkt 1-9.

§ 18

W ramach realizacji zadań, o których mowa w zarządzeniu, komórki do spraw nieletnich i patologii oraz osoby wykonujące zadania na samodzielnym stanowisku do spraw nieletnich i patologii prowadzą dokumentację, która w szczególności obejmuje:

1) wykaz czynności profilaktycznych podjętych w sprawach małoletnich i nieletnich;

2) dokumenty ze współpracy z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi;

3) dokumenty ze szkoleń policjantów obejmujących problematykę małoletnich i nieletnich;

4) dokumenty z czynności, o których mowa w § 15 pkt 5 i § 16 pkt 11.

§ 19

Sprawozdawczość dotycząca realizowanych przez Policję zadań w zakresie przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich prowadzona jest zgodnie z przepisami w sprawie planowania strategicznego, sprawozdawczości i oceny pracy Policji.

Rozdział 5

Przepisy końcowe

§ 20

Traci moc zarządzenie nr 590 Komendanta Głównego Policji z dnia 24 października 2003 r. w sprawie metod i form wykonywania zadań przez policjantów w zakresie przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich (Dz. Urz. KGP Nr 20, poz. 107 i z 2004 r. Nr 13, poz. 67).

§ 21

Zarządzenie wchodzi w życie z dniem 1 grudnia 2010 r.