Rozdział I

Postanowienia ogólne

§ 1

Zarządzenie określa metody i formy wykonywania zadań przez policjantów w zakresie przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich.

§ 3

Zadania w zakresie rozpoznania zjawisk demoralizacji i przestępczości nieletnich wykonują w toku codziennej służby wszyscy policjanci.

§ 5

1. Policjant, wykonując czynności służbowe, w ramach których uzyskał informacje o okolicznościach świadczących o demoralizacji nieletniego lub popełnionym przez niego czynie karalnym, ma obowiązek udokumentowania tej informacji w formie notatki służbowej. Kopię notatki policjant przekazuje komórce do spraw nieletnich i patologii w swojej macierzystej jednostce Policji.

2. Kierownik komórki do spraw nieletnich i patologii lub upoważniona przez niego osoba, która otrzymała kopię notatki, o której mowa w ust. 1, zawiadamia pisemnie komórkę do spraw nieletnich i patologii jednostki Policji właściwej ze względu na miejsce zamieszkania nieletniego.

Rozdział II

Zadania Policji w zakresie przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich

§ 6

W zakresie przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich Policja zobowiązana jest w szczególności do:

1) wykrywania popełnionych przez nieletnich czynów karalnych oraz wykonywania czynności w postępowaniu wyjaśniającym;

2) ścigania sprawców przestępstw i wykroczeń popełnionych na szkodę nieletnich lub wspólnie z nimi;

3) ujawniania źródeł demoralizacji i przestępczości nieletnich;

4) ujawniania i rozpoznawania przypadków braku opieki nad nieletnimi bądź zaniedbań opiekuńczo-wychowawczych i podejmowania właściwych działań;

5) przekazywania do sądu rodzinnego informacji i materiałów w sprawach nieletnich, wskazujących na potrzebę, wszczęcia postępowania przewidzianego w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich lub kodeksie rodzinnym i opiekuńczym;

6) inicjowania i prowadzenia wspólnie z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi działań profilaktycznych zmierzających do minimalizacji zagrożeń wśród nieletnich;

7) prowadzenia działań prewencyjnych ukierunkowanych na zapobieganie demoralizacji i przestępczości nieletnich.

§ 7

Wykrywanie popełnionych przez nieletnich czynów karalnych oraz ujawnianie nieletnich zagrożonych demoralizacją realizowane jest poprzez:

1) prowadzenie rozpoznania środowisk nieletnich i rodzin dysfunkcyjnych, co do których istnieje podejrzenie występowania między innymi takich zjawisk patologicznych, jak: przestępczość, narkomania, alkoholizm, prostytucja, przemoc domowa, żebractwo, przynależność do subkultur lub grup psychomanipulacyjnych;

2) prowadzenie poszukiwań nieletnich na podstawie obowiązujących przepisów;

3) pobieranie, przetwarzanie i wykorzystywanie informacji, w tym danych osobowych, o nieletnich dopuszczających się czynów zabronionych przez ustawę jako przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego – zgodnie z zasadami określonymi w odrębnych przepisach.

§ 8

Działania profilaktyczne policjantów w zakresie ograniczania demoralizacji i przestępczości w środowiskach nieletnich realizowane są przez:

1) informowanie samorządów i społeczności lokalnych o występujących na danym terenie zagrożeniach przestępczością nieletnich lub przejawach demoralizacji nieletnich;

2) inspirowanie lokalnych społeczności do działań o charakterze profilaktycznym oraz udział przedstawicieli komórek do spraw nieletnich i patologii w budowaniu lokalnych systemów bezpieczeństwa i programów profilaktycznych;

3) udział policjantów w spotkaniach z młodzieżą, rodzicami, pedagogami oraz przedstawicielami różnych organizacji zajmujących się problematyką nieletnich;

4) uczestnictwo w przedsięwzięciach realizowanych na rzecz bezpieczeństwa nieletnich;

5) promowanie wśród nieletnich bezpiecznych i społecznie pożądanych zachowań;

6) współredagowanie z instytucjami i organami zajmującymi się problematyką nieletnich materiałów informacyjno-edukacyjnych.

§ 9

Działania prewencyjne policjantów wobec nieletnich i osób wpływających demoralizująco na ich rozwój obejmują:

1) patrolowanie oraz obchód:

a) rejonów szkół i placówek opiekuńczo-wychowawczych,

b) miejsc grupowania się młodzieży,

c) miejsc, w których odbywają się imprezy masowe z udziałem nieletnich;

2) legitymowanie nieletnich pozostających bez opieki, przebywających w porze nocnej w miejscach i okolicznościach, w których mogą stać się ofiarami (sprawcami) przestępstwa lub wykroczenia;

3) ujawnianie przypadków sprzedaży i podawania alkoholu lub sprzedaży wyrobów tytoniowych nieletnim;

4) reagowanie na każdą sytuację przestępczego zachowania lub naruszającą dobro dziecka;

5) inne czynności podejmowane stosownie do występujących zagrożeń.

Rozdział III

Metody i formy wykonywania zadań przez policjantów służby prewencyjnej i służby kryminalnej Policji w zakresie przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich

§ 10

Dzielnicowy w zakresie przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich w wyznaczonym rewirze obowiązany jest do:

1) uzyskiwania wiedzy o nieletnich sprawcach czynów karalnych, zagrożonych demoralizacją oraz o rodzinach dysfunkcyjnych;

2) obejmowania szczególnym zainteresowaniem nieletnich:

a) sprawców czynów karalnych, którzy:

– są organizatorami oraz przywódcami grup przestępczych lub nieformalnych,

– popełnili wcześniej czyn karalny,

– oczekują na umieszczenie w schronisku dla nieletnich lub zakładzie poprawczym albo wobec których sąd orzekł umieszczenie w ośrodku resocjalizacyjnym z warunkowym zawieszeniem na okres próby,

– przebywają na przepustkach ze schronisk dla nieletnich i zakładów poprawczych,

b) zdemoralizowanych, stwarzających trudności wychowawcze przejawiające się zwłaszcza ucieczkami z domu, notorycznym wagarowaniem, używaniem alkoholu, zażywaniem środków odurzających, uprawianiem prostytucji,

c) którzy ze względu na środowisko rodzinne są szczególnie predestynowani do popełniania czynów karalnych;

3) prowadzenia imiennych wykazów nieletnich zagrożonych demoralizacją oraz sprawców czynów karalnych i ich aktualizowania;

4) typowania nieletnich sprawców czynów karalnych i zagrożonych demoralizacją;

5) przeprowadzania rozmów z nieletnimi zagrożonymi demoralizacją oraz ich rodzicami, opiekunami, rodzeństwem, rówieśnikami lub osobami dorosłymi utrzymującymi z nimi kontakty;

6) przekazywania komórce do spraw nieletnich i patologii informacji dotyczących sytuacji nieletnich z rodzin, w których występuje przemoc domowa;

7) inspirowania i współuczestniczenia w działaniach i przedsięwzięciach prewencyjnych realizowanych przez komórkę do spraw nieletnich i patologii.

§ 11

Policjanci służby kryminalnej jednostek Policji w zakresie przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich:

1) ujawniają nieletnich:

a) organizatorów i przywódców grup przestępczych o charakterze kryminalnym,

b) sprawców czynów karalnych,

c) zdemoralizowanych;

2) ścigają dorosłych sprawców dokonujących przestępstw bądź wykroczeń na szkodę nieletnich;

3) organizują i prowadzą poszukiwania dzieci zaginionych, uciekinierów z domów rodzinnych, wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych i poprawczych.

§ 12

Policjanci służby prewencyjnej, wykonujący zadania patrolowo-interwencyjne, ruchu drogowego oraz dzielnicowi ujawniają nieletnich zagrożonych demoralizacją i przestępczością w czasie wykonywania zadań służbowych, a zwłaszcza w przypadkach interwencji dotyczących:

a) popełnianego czynu karalnego,

b) niszczenia mienia,

c) przebywania na wagarach,

d) przebywania bez opieki rodziców lub opiekunów w porze nocnej poza miejscem zamieszkania,

e) zakłócania spokoju i porządku publicznego,

f) posługiwania się nieprzyzwoitym słownictwem,

g) używania alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia,

h) palenia papierosów,

i) uprawiania nierządu,

j) żebrania,

k) innych zachowań naruszających obowiązujące normy społeczne,

I) sytuacji rodzinnej dziecka stwierdzonej w czasie interwencji domowej.

§ 13

Dyżurni jednostek Policji zobowiązani są do:

1) przyjmowania i dokumentowania zgłoszeń o popełnieniu przez nieletniego czynu karalnego lub o okolicznościach świadczących o jego demoralizacji;

2) zawiadamiania właściwych miejscowo komórek do spraw nieletnich i patologii o zatrzymaniu osób mających małoletnie dzieci celem sprawdzenia czy są one pod opieką osób dorosłych;

3) wdrożenia procedury poszukiwań nieletnich, określonej w przepisach w sprawie prowadzenia przez Policję poszukiwania osób ukrywających się przed organami ścigania lub wymiarem sprawiedliwości;

4) przyjmowania informacji o zaginięciu osób nieletnich zgodnie z przepisami o postępowaniu Policji w razie zgłoszenia zaginięcia osoby, ujawnienia osoby o nieustalonej tożsamości lub znalezienia nieznanych zwłok.

Rozdział IV

Zadania dla policjantów komórek do spraw nieletnich i patologii

§ 14

Komórki do spraw nieletnich i patologii wykonują zadania w zakresie przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich, a także nadzorują pracę komórek do spraw nieletnich i patologii w jednostkach Policji niższego szczebla.

§ 15

Komórka do spraw nieletnich i patologii komendy wojewódzkiej (Stołecznej) Policji wykonuje zadania poprzez:

1) merytoryczny nadzór nad realizacją zadań przez komórki do spraw nieletnich i patologii w podległych jednostkach Policji;

2) zapewnienie właściwego przepływu informacji o nieletnich pomiędzy poszczególnymi służbami Policji i komórkami w jednostkach Policji;

3) tworzenie kompleksowej bazy danych o nieletnich w następujących aspektach:

a) dokonywanych czynów karalnych,

b) występowania aktualnych zagrożeń,

c) lokalizowania grup przemocy, subkultur, grup psychomanipulacyjnych;

4) wdrażanie policyjnych programów rządowych i resortowych ukierunkowanych na ograniczanie demoralizacji i przestępczości nieletnich;

5) utrzymywanie stałego kontaktu z wydziałami wizytacyjnymi sądów okręgowych, instytucjami rządowymi, samorządem terytorialnym i organizacjami pozarządowymi;

6) nadzór merytoryczny nad funkcjonowaniem policyjnych izb dziecka;

7) formułowanie zadań dotyczących zapobiegania demoralizacji i przestępczości nieletnich w planach pracy jednostki Policji;

8) przygotowywanie materiałów i informacji popularyzujących prace. Policji na rzecz zapobiegania demoralizacji i przestępczości nieletnich;

9) opracowywanie okresowych planów pracy, analiz oraz sporządzanie sprawozdań wynikających z zakresu nadzoru.

§ 16

1. Komórka do spraw nieletnich i patologii komendy wojewódzkiej (Stołecznej) Policji obejmuje nadzorem w jednostkach podległych realizacje, zadań w zakresie przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich oraz dokonuje kompleksowej oceny zjawisk i formułuje wnioski.

2. Oceny, o której mowa w ust. 1, dokonuje się co najmniej raz w roku.

3. Przedmiotem oceny powinny być:

1) rozmiary i struktura przestępczości nieletnich;

2) charakterystyka nieletnich sprawców czynów karalnych i metod ich działania;

3) skala zjawisk patologicznych występujących w środowiskach nieletnich, w tym: alkoholizm, narkomania, prostytucja, żebractwo, przemoc wobec dzieci i młodzieży, samobójstwa, przynależność do subkultur młodzieżowych, grup psychomanipulacyjnych, hazard i inne zagrożenia negatywnie wpływające na rozwój młodzieży;

4) objawy demoralizacji nieletnich przejawiające się zwłaszcza w takich formach, jak: systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego, ucieczki z domów rodzinnych, placówek opiekuńczo-wychowawczych, schronisk dla nieletnich i zakładów poprawczych;

5) uwarunkowania demoralizacji i przestępczości nieletnich;

6) działalność profilaktyczna i interwencyjna prowadzona wobec nieletnich;

7) współpraca z innymi komórkami Policji;

8) współpraca z sądami rodzinnymi, organami państwowymi, samorządowymi organizacjami społecznymi w zakresie problematyki nieletnich;

9) działalność policyjnej izby dziecka;

10) przedsięwzięcia własne podjęte na rzecz przeciwdziałania demoralizacji, przestępczości i patologii wśród nieletnich oraz realizowane we współpracy z innymi podmiotami.

§ 18

Do zadań komórki do spraw nieletnich i patologii komendy miejskiej, powiatowej i rejonowej Policji należy:

1) ujawnianie nieletnich:

a) sprawców czynów karalnych,

b) organizatorów i przywódców grup przestępczych o charakterze kryminalnym,

c) wykazujących przejawy demoralizacji;

2) zbieranie i utrwalanie dowodów czynów karalnych popełnionych przez nieletnich w wypadkach niecierpiących zwłoki;

3) wykonywanie czynności zleconych przez sędziego rodzinnego według zasad określonych w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich;

4) rozpoznawanie i profilaktyka w środowiskach sprawców czynów karalnych zagrożonych demoralizacją;

5) współdziałanie ze służbą kryminalną w celu rozpoznania osób, środowisk i zdarzeń wpływających demoralizująco na nieletnich;

6) bieżąca współpraca z sądami rodzinnymi, placówkami i instytucjami ustawowo lub statutowo powołanymi do zajmowania się problematyką nieletnich oraz samorządami lokalnymi;

7) udział w budowaniu lokalnych systemów przeciwdziałania demoralizacji, przestępczości i patologii społecznej wśród nieletnich;

8) prowadzenie kart nieletnich, o których mowa w § 19 ust. 1. Wzór karty nieletniego określa załącznik nr 1 do zarządzenia;

9) prowadzenie wykazu czynności profilaktycznych podjętych w sprawach nieletnich, według wzoru stanowiącego załącznik nr 2 do zarządzenia;

10) przekazywanie informacji o ujawnieniu nieletniego zagrożonego demoralizacją lub będącego sprawcą czynu karalnego dzielnicowemu odpowiedzialnemu za rejon, w którym nieletni ten zamieszkuje;

11) pisemne powiadamianie rodziców lub opiekunów nieletniego przebywającego w porze nocnej poza miejscem zamieszkania o fakcie i okolicznościach jego legitymowania przez Policję. Wzór zawiadomienia określa załącznik nr 3 do zarządzenia;

12) sporządzanie sprawozdań ujmujących wyniki i rodzaj działań podjętych wobec nieletnich;

13) prowadzenie dokumentacji spraw dotyczących:

a) planów pracy wraz ze sprawozdaniami z ich wykonania,

b) okresowych analiz i sprawozdań z wyników uzyskanych przez jednostki podległe,

c) współpracy z instytucjami państwowymi, organizacjami społecznymi, środkami masowego przekazu,

d) szkoleń i narad,

e) współpracy z innymi komórkami jednostek Policji.

§ 19

1. Wprowadza się do stosowania kartę nieletniego, która służy dokumentowaniu czynności podejmowanych przez policjantów komórki do spraw nieletnich i patologii wobec nieletniego zagrożonego demoralizacją oraz sprawcy czynu karalnego.

2. W karcie nieletniego odnotowuje się wszelkie działania podjęte wobec nieletniego lub w sprawie jego rodziny oraz informacje uzyskane przez jednostkę Policji.

3. Prowadzenie karty nieletniego zagrożonego demoralizacją należy zakończyć w związku z uzyskaniem przez niego pełnoletności, a wobec sprawcy czynu karalnego po ukończeniu przez niego 17 lat.

4. W sytuacji, kiedy nieletni ukończył lat 17, a nie zaniechał popełniania przestępstw, kartę nieletniego należy przekazać służbie kryminalnej w celu ewentualnego wykorzystania.

§ 20

1. Komórka do spraw nieletnich i patologii komendy miejskiej, powiatowej i rejonowej Policji w ramach nadzoru, co najmniej dwa razy w roku, dokonuje sprawdzenia realizacji zadań z zakresu przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich w komisariatach Policji, rewirach dzielnicowych, posterunkach Policji.

2. Ze sprawdzenia sporządza się notatkę służbową, którą przekazuje się właściwemu przełożonemu.

§ 21

1. Komórki do spraw nieletnich i patologii komend miejskich, powiatowych i rejonowych Policji prowadzą dokumentację, która obejmuje:

1) dokumentację, o której mowa w § 18 pkt 13;

2) karty nieletnich zagrożonych demoralizacją i sprawców czynów karalnych;

3) wykaz czynności profilaktycznych podjętych w sprawach nieletnich;

4) teczkę z kopiami wniosków skierowanych w sprawach nieletnich do sądów rodzinnych i innych instytucji;

5) teczkę z kopiami zawiadomień pisemnych skierowanych w sprawach nieletnich do rodziców.

2. Dokumentację, o której mowa w ust. 1 pkt 2, można prowadzić również w formie elektronicznej.

§ 22

W celu wymiany doświadczeń, ustalenia zasad koordynacji, oceny współdziałania służb oraz wypracowania strategii w zakresie przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich zastępca komendanta wojewódzkiego (Stołecznego) Policji oraz komendant miejski, powiatowy i rejonowy Policji co najmniej raz w kwartale organizuje odprawę służbową z policjantami zajmującymi się problematyką nieletnich i patologii, z udziałem przedstawicieli innych komórek komendy Policji oraz komórek do spraw nieletnich i patologii podległych mu jednostek Policji.

§ 23

Bezpośredni nadzór nad wykonywaniem zadań przez komórkę do spraw nieletnich i patologii w jednostce organizacyjnej Policji wykonuje naczelnik wydziału (sekcji) prewencji.

§ 24

Traci moc zarządzenie nr 15/97 Komendanta Głównego Policji z dnia 16 czerwca 1997 r. w sprawie form i metod działań Policji w zakresie zapobiegania i zwalczania demoralizacji i przestępczości nieletnich.

§ 25

Zarządzenie wchodzi w życie z dniem podpisania.