Załącznik do decyzji Nr 82/MON Ministra Obrony Narodowej
z dnia 16 marca 2010 r. (poz. 55)

Wytyczne Ministra Obrony Narodowej w sprawie trybu wprowadzania znaków w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej [1]

Znaki używane w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej są symbolem najwyższych wojskowych wartości, chwały i tradycji oręża polskiego oraz wierności i honoru żołnierskiego. Otaczanie tych znaków czcią i szacunkiem jest prawem i obowiązkiem każdego żołnierza.

Znaki używane w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej pozostają pod szczególną ochroną prawa. Poza Siłami Zbrojnymi Rzeczypospolitej Polskiej mogą być używane jedynie za zgodą Ministra Obrony Narodowej.

Rozdział 1

Tryb postępowania organów wojskowych w przypadku fundowania sztandarów jednostek wojskowych

1. Prawo do posiadania sztandaru przysługuje szkołom wojskowym i jednostkom liniowym, o których mowa w art. 9 ustawy z dnia 19 lutego 1993 r. o znakach Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2019 r. poz. 1351), zwanymi dalej „jednostkami liniowymi”.

2. Dowódcy (szefowie, komendanci) jednostek liniowych mogą zainicjować utworzenie komitetu fundatorów sztandaru oraz wspierać działania takiego komitetu lub fundatora.

3. Dowódca jednostki liniowej jest zobowiązany poinformować fundatorów (fundatora) sztandaru o trybie fundowania i zasadach opracowywania wzoru sztandaru.

4. Fundatorzy zobowiązani są do wystąpienia z wnioskiem o wyrażenie zgody na ufundowanie sztandaru jednostce liniowej do Ministra Obrony Narodowej za pośrednictwem dyrektora komórki organizacyjnej Ministerstwa Obrony Narodowej właściwej do spraw symboliki wojskowej oraz tradycji orężnych, zwanego dalej „Dyrektorem komórki organizacyjnej MON.

5. Dyrektor komórki organizacyjnej MON przed przedstawieniem Ministrowi Obrony Narodowej wniosku fundatorów sztandaru zobowiązany jest zasięgnąć opinii Szefa Sztabu Generalnego oraz odpowiednio: Dowódcy Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych, Dowódcy Operacyjnego Rodzajów Sił Zbrojnych, Dowódcy Garnizonu Warszawa lub Komendanta Głównego Żandarmerii Wojskowej.

6. Po uzyskaniu przez fundatorów zgody Ministra Obrony Narodowej na ufundowanie sztandaru, dowódca jednostki liniowej przedstawia Ministrowi Obrony Narodowej drogą służbową, za pośrednictwem odpowiednio: Dowódcy Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych, Dowódcy Operacyjnego Rodzajów Sił Zbrojnych, Dowódcy Garnizonu Warszawa lub Komendanta Głównego Żandarmerii Wojskowej, a także dyrektora komórki organizacyjnej MON, wniosek o zatwierdzenie wzoru i nadanie jednostce liniowej sztandaru.

7. Do wniosku należy dołączyć dokumentację zawierającą:

1) opis strony głównej i odwrotnej płata sztandaru wraz z uzasadnieniem umieszczonych na nim symboli, dat, herbów, inicjałów i cyfr;

2) opis głowicy, drzewca i szarfy sztandaru;

3) wykaz gwoździ honorowych i pamiątkowych wraz z treścią zamieszczonych na nich napisów;

4) wzory graficzne strony głównej i odwrotnej płata sztandaru, wieńców wawrzynu (ze szczególnym uwzględnieniem numerów, inicjałów i symboli umieszczonych wewnątrz wieńców wawrzynu), głowicy (ze szczególnym uwzględnieniem przedniej ściany podstawy głowicy z umieszczonymi na niej numerami lub inicjałami), drzewca i szarfy, gwoździ honorowych i pamiątkowych;

5) zadania i zarys historii jednostki liniowej;

6) zgodę władz samorządowych na używanie na sztandarze herbów województw, powiatów, miast lub gmin, bądź ich elementów;

7) skład komitetu fundatorów sztandaru;

8) zgodę Ministra Obrony Narodowej na ufundowanie sztandaru.

8. Dyrektor komórki organizacyjnej MON przed przedstawieniem Ministrowi Obrony Narodowej wniosku dowódcy jednostki liniowej sprawdza zgodność załączonego w dokumentacji wzoru sztandaru z ustawą z dnia 19 lutego 1993 r. o znakach Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz zasadami weksylologii.

9. Dyrektor komórki organizacyjnej MON opracowuje projekt aktu nadania sztandaru jednostce liniowej.

10. Projekt aktu nadania sztandaru podlega kontrasygnacie na zasadach określonych w odrębnych przepisach.

11. Zminiaturyzowany akt ufundowania sztandaru może być umieszczony wewnątrz podstawy głowicy sztandaru obok zminiaturyzowanego aktu nadania sztandaru.

12. Ewidencję sztandarów nadanych jednostkom liniowym prowadzi Dyrektor komórki organizacyjnej MON.

13. Konserwację i naprawę sztandarów jednostek liniowych powinno przeprowadzać się w wyspecjalizowanych placówkach konserwatorskich, Muzeum Wojska Polskiego lub innych muzeach wojskowych, z zachowaniem zasad ochrony sztandaru, jako znaku Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Decyzje dotyczące wyżej wymienionych przedsięwzięć podejmuje dowódca jednostki liniowej. Koszty konserwacji i naprawy ponoszone są z wydatków bieżących właściwej jednostki budżetowej.

14. Z wnioskiem o wypożyczenie historycznego sztandaru wojskowego z Muzeum Wojska Polskiego dowódcy jednostek liniowych zwracają się bezpośrednio do Dyrektora komórki organizacyjnej MON.

Rozdział 2

Tryb wprowadzania nowych znaków używanych w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej

15. Prawo do używania znaków Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej przysługuje podmiotom wymienionym w rozporządzeniu Ministra Obrony Narodowej z dnia 4 maja 2009 r. w sprawie określenia innych znaków używanych w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.

16. Pod pojęciem „jednostka wojskowa” rozumie się jednostkę wojskową, o której mowa w ustawie z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2021 r. poz. 372) zwaną dalej „jednostką”.

17. Pod pojęciem „instytucja wojskowa” rozumienie się jednostki organizacyjne podległe Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nadzorowane oraz komórki organizacyjne Ministerstwa Obrony Narodowej.

17a. Pod pojęciem „pododdział” rozumie się pododdziały bezpośrednio podporządkowane dowódcom jednostek wojskowych oraz okręty.

18. Wnioski o wprowadzenie i używanie w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej nowych znaków, wymienionych w rozporządzeniu Ministra Obrony Narodowej, dowódcy (szefowie, komendanci, dyrektorzy) jednostek (instytucji wojskowych, pododdziałów), zwani dalej „dowódcami jednostek wojskowych”, przedstawiają drogą służbową, za pośrednictwem Dyrektora komórki organizacyjnej MON, Ministrowi Obrony Narodowej, który po uzyskaniu pozytywnej opinii Komisji Historycznej do Spraw Symboliki Wojskowej i Tradycji Orężnych Ministerstwa Obrony Narodowej, wprowadza je do użytku w drodze decyzji.

18a. Minister Obrony Narodowej na wniosek Dyrektora komórki organizacyjnej MON może wyrazić zgodę na wprowadzenie znaków bez konieczności opiniowania przez Komisję Historyczną do Spraw Symboliki Wojskowej i Tradycji Orężnych Ministerstwa Obrony Narodowej.

19. Zmiana lub modyfikacja znaków następuje na zasadach i w trybie przewidzianym dla ich wprowadzenia na umotywowany wniosek jednostki wojskowej, po uzyskaniu pozytywnej opinii Komisji Historycznej do Spraw Symboliki Wojskowej i Tradycji Orężnych Ministerstwa Obrony Narodowej.

20. Do wniosku o wprowadzenie nowych znaków Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej należy dołączyć w formie drukowanej i elektronicznej:

1) projekt graficzny (w formacie TIFF, JPG lub PNG – optymalnie 300 DPI);

2) opis wraz z uzasadnieniem zastosowanego kształtu znaku, barw i symboliki;

3) zgodę władz samorządowych na używanie na znakach herbów województw, powiatów, miast lub gmin, bądź ich elementów;

4) zgodę Kapituły Orderu Wojennego Virtuti Militari oraz Kapituły Orderu Krzyża Wojskowego na używanie symboliki wyżej wymienionych orderów;

5) uchwałę zebrania żołnierzy jednostki (instytucji wojskowej, pododdziału) w sprawie wprowadzenia odznak, oznaki rozpoznawczej, proporczyka na beret, godła jednostki lotniczej oraz godła okrętu (nie dotyczy wniosku o wprowadzenie proporca rozpoznawczego);

6) uchwałę senatu lub rady wydziału uczelni wojskowej albo rady szkoły podoficerskiej w sprawie wprowadzenia i używania odznaki absolwenta;

7) projekt regulaminu odznak lub znaku specjalnego;

8) wzór legitymacji odznaki;

9) oświadczenie o posiadanych prawach autorskich, kopie dokumentów licencyjnych lub zezwolenie twórcy utworu pierwotnego na rozporządzanie i korzystanie z tego utworu.

20a. Pierwszy egzemplarz wprowadzonych: odznaki pamiątkowej, okolicznościowej, jubileuszowej, absolwenta oraz oznaki rozpoznawczej, proporczyka na beret, oznaki specjalnej i znaku specjalnego przekazuje się do Muzeum Wojska Polskiego. W przypadku godeł okrętów i godeł jednostek lotniczych oraz proporców rozpoznawczych dowódców do Muzeum Wojska Polskiego przekazuje się ich wzór graficzny. Zakupu odznak, oznak, proporczyków na beret i znaków specjalnych przekazywanych do Muzeum Wojska Polskiego dokonuje się z wydatków bieżących właściwych wojskowych jednostek budżetowych.

Rozdział 3

Zasady opracowywania projektów graficznych nowych znaków Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej

21. Przy opracowywaniu projektów graficznych nowych znaków w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, należy kierować się:

1) odzwierciedleniem w zastosowanej symbolice i barwach, charakteru zadań i specyfiki służby jednostki (instytucji wojskowej, pododdziału);

2) dziedzictwem tradycji, które kultywuje dana jednostka (instytucja wojskowa, pododdział);

3) zasadami ukształtowanymi w procesie kultywowania tradycji oręża polskiego;

4) regułami heraldyki, munduroznawstwa, falerystyki i weksylologii;

5) estetyką oraz harmonią i czytelnością symboliki.

22. Ponadto projekty graficzne nowych znaków w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej:

1) nie mogą być odwzorowaniem istniejących znaków, orderów i odznaczeń państwowych, krajowych i zagranicznych;

2) powinny wyrażać czytelne treści przede wszystkim poprzez zastosowaną symbolikę i barwy;

3) nie powinny zawierać pełnych nazw jednostek (instytucji wojskowych, pododdziałów) i innych napisów – dopuszczalne jest stosowanie skrótów i inicjałów.

Rozdział 4

Odznaki okolicznościowe, jubileuszowe, pamiątkowe oraz odznaki absolwentów

23. Odznaki okolicznościowe, jubileuszowe, pamiątkowe oraz odznaki absolwentów powinny mieścić się w kwadracie o wymiarach 40x40 mm, w prostokącie o wymiarach 35x45, albo w kole o średnicy 45 mm. Powierzchnia odznak nie powinna być mniejsza niż 1000 mm².

24. Jednostka (instytucja wojskowa, pododdział), która przejęła dziedzictwo tradycji oddziału lub pododdziału Wojska Polskiego, w uzasadnionych przypadkach może przejąć jego odznakę pamiątkową – dopuszczalne jest wprowadzenie jej zmodyfikowanej wersji.

25. Projektowanie odznak wymienionych w pkt 23 należy rozpocząć od wyboru symboli, jakie mogą być wykorzystane, a następnie wykonać ich graficzną kompozycję. Do stosowanych symboli najczęściej zaliczamy:

1) numer lub skrót nazwy jednostki wojskowej;

2) inicjały patrona;

3) barwy rodzajów wojsk, służb i jednostek wojskowych;

4) charakterystyczny symbol - znak, nawiązujący do charakteru jednostki wojskowej lub rodzaju wojsk i służb (np. czołg, lufa armatnia, skrzydło husarskie, miecz, szabla, lanca ułańska, szachownica lotnicza, wizerunek samolotu, kotwicy, anteny stacji radiolokacyjnej, wyrzutni rakietowej, spadochronu, sylwetki zwierząt, roślin);

5) elementy nawiązujące do tradycji jednostki (instytucji wojskowej, pododdziału) – w szczególności: data sformowania, odznaczenia Orderem Wojennym Virtuti Militari lub ustanowienia święta oraz symbole nawiązujące do tradycji orężnych;

6) elementy nawiązujące do miejsca stacjonowania - zazwyczaj jest to herb województwa, powiatu, miasta, gminy lub inny element charakterystyczny dla regionu;

7) symbole dodatkowe (np. wieniec z liści laurowych lub dębowych, wstęga Orderu Wojennego Virtuti Militari, krzyż kawalerski lub inne krzyże).

26. Projekt regulaminu odznak wymienionych w pkt 23 powinien zawierać następujące unormowania:

1) prawo do odznaki pamiątkowej przysługuje:

a) dowódcy jednostki wojskowej z tytułu objęcia stanowiska służbowego,

b) żołnierzom zawodowym po przesłużeniu w jednostce (instytucji wojskowej, pododdziale) co najmniej roku,

c) pracownikom resortu obrony narodowej po przepracowaniu w jednostce (instytucji wojskowej, pododdziale) co najmniej dwóch lat,

d) żołnierzom rezerwy będącym na przydziałach mobilizacyjnych w jednostce wojskowej przez okres co najmniej 3 lat oraz po odbyciu ćwiczeń wojskowych,

e) wyjątkowo - innym osobom fizycznym i prawnym, szczególnie zasłużonym dla jednostki lub instytucji wojskowej, na wniosek właściwej komisji do spraw odznaki;

1a) dowódca jednostki wojskowej może określić dłuższy okres służby wojskowej lub pracy uprawniający do otrzymania odznaki pamiątkowej;

2) prawo do odznaki absolwenta przysługuje po pozytywnym ukończeniu przewidzianego programem okresu studiów, nauki lub szkolenia;

3) prawo do odznaki pamiątkowej tracą żołnierze i pracownicy wojska skazani prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwa popełnione z winy umyślnej lub z niskich pobudek;

4) ponadto prawa do odznaki pamiątkowej w uzasadnionych przypadkach mogą być pozbawieni żołnierze ukarani za przewinienia dyscyplinarne;

5) decyzję o pozbawieniu prawa do odznaki pamiątkowej podejmuje dowódca jednostki wojskowej z własnej inicjatywy albo na wniosek komisji do spraw odznaki. Od decyzji tej przysługuje prawo odwołania na piśmie do dowódcy wyższego szczebla w terminie 14 dni od dnia zawiadomienia o pozbawieniu prawa do odznaki. Decyzja dowódcy wyższego szczebla jest ostateczna;

6) ewentualnie dodatkowe warunki otrzymania odznaki okolicznościowej, jubileuszowej lub odznaki pamiątkowej oraz przyczyny pozbawienia odznaki pamiątkowej;

7) cel wprowadzenia i opis odznaki pamiątkowej, jubileuszowej, okolicznościowej oraz odznaki absolwenta;

8) zasady wręczania odznak pamiątkowych, jubileuszowych i okolicznościowych oraz odznaki absolwenta;

9) skład i zasady funkcjonowania Komisji do Spraw Odznaki Pamiątkowej (Okolicznościowej lub Jubileuszowej).

27. Odznaki pamiątkowe, okolicznościowe i jubileuszowe mogą być finansowane z limitu wydatków reprezentacyjnych i okolicznościowych naliczonych na stanowiska etatowe dowódców (szefów, komendantów, dyrektorów). Zakupu odznak absolwentów dokonuje się z wydatków bieżących właściwych wojskowych jednostek budżetowych.

Rozdział 5

Oznaki rozpoznawcze jednostek wojskowych

28. Oznaki rozpoznawcze jednostek wojskowych powinny mieścić się w kwadracie o wymiarach 60x60 mm, w prostokącie o wymiarach 50x80 mm, albo w kole o średnicy 70 mm. Powierzchnia oznaki nie powinna być mniejsza niż 2.500 mm².

29. Oznaka rozpoznawcza nie może być odwzorowaniem odznak okolicznościowych i jubileuszowych, odznak pamiątkowych oraz odznak absolwentów.

30. Jednostka wojskowa, która przejęła dziedzictwo tradycji oddziału Wojska Polskiego, w uzasadnionych przypadkach może przejąć jego oznakę rozpoznawczą.

31. Zgodnie z polską tradycją wojskową, projektując oznakę rozpoznawczą należy skupić się na wyborze jednego lub dwóch symboli oraz barw, na zasadach wymienionych przy projektowaniu odznak pamiątkowych. W wizerunku oznak rozpoznawczych nie powinno być nagromadzonych zbyt wiele symboli. Oznaka powinna stanowić syntezę elementów graficznych jednoznacznie identyfikujących jednostkę wojskową.

32. Zakupu oznak rozpoznawczych dokonuje się z wydatków bieżących właściwych wojskowych jednostek budżetowych.

Rozdział 6

Godła jednostek lotniczych i godła okrętów

33. Godło jednostki lotniczej lub godło okrętu powinno zawierać elementy symboliki pochodzące z odznaki pamiątkowej lub oznaki rozpoznawczej jednostki wojskowej.

34. Jednostka lotnicza, która przejęła dziedzictwo tradycji oddziału Wojska Polskiego, w uzasadnionych przypadkach może przejąć jego godło.

35. Pododdziały jednostek lotniczych mogą używać zmodyfikowanych godeł swojej jednostki lotniczej, wprowadzonych na zasadach i w trybie przewidzianym dla godeł jednostek lotniczych.

36. Okręt, który przejął dziedzictwo tradycji, może przejąć godło swego poprzednika.

Rozdział 7

Proporczyki na beret

37. Proporczyk na beret powinien mieć kształt prostokąta z wcięciem do skrzyżowania przekątnych.

38. Jednostki wojskowe i pododdziały kultywujące tradycje oddziałów kawalerii powinny używać proporczyków o kształcie równoległoboku nieprosto-kątnego z wcięciem do skrzyżowania przekątnych.

39. Proporczyki noszone na beretach powinny mieć wymiary: 15 mm (wysokość) x 45 mm ( podstawa).

40. Na proporczykach mogą być umieszczone zminiaturyzowane symbole (cyfry) z odznak pamiątkowych, oznak rozpoznawczych lub monogramy (inicjały imienia i nazwiska) patronów jednostek wojskowych, w postaci stylizowanych, splecionych liter.

41. W przypadku nakładania na proporczyk cyfry bądź innego symbolu element ten powinien znajdować się w środku tej części proporczyka, która tworzy, oparty o jego lewą krawędź, kwadrat o wymiarach 15x15 mm.

42. Jednostka wojskowa, która przejęła dziedzictwo tradycji oddziału Wojska Polskiego, może wystąpić o przejęcie proporczyka swej poprzedniczki.

43. Zakupu proporczyków na beret dokonuje się z wydatków bieżących właściwych wojskowych jednostek budżetowych.

Rozdział 8

Proporce rozpoznawcze dowódców związków operacyjnych, taktycznych, oddziałów i pododdziałów

44. Proporce rozpoznawcze dowódców związków operacyjnych, taktycznych, oddziałów i pododdziałów powinny odzwierciedlać barwy rodzajów sił zbrojnych, wojsk i służb.

45. Proporce rozpoznawcze dowódców związków taktycznych, oddziałów i pododdziałów dziedziczących tradycje kawaleryjskie powinny odzwierciedlać barwy jednostek, których tradycje dziedziczą.

46. Na proporcach wymienionych w pkt 44 może być umieszczony element nawiązujący do symboliki i tradycji związku operacyjnego, taktycznego, oddziału lub pododdziału np.:

1) znak rodzaju wojska lub służby;

2) oznaka rozpoznawcza;

3) w uzasadnionych przypadkach numer i skrót nazwy jednostki wojskowej lub monogramy (inicjały imienia i nazwiska) jej patrona w postaci stylizowanych, splecionych liter.

47. Dowódcy pododdziałów jednostek wojskowych mogą występować z wnioskiem o wprowadzenie proporców rozpoznawczych drogą służbową w trybie określonym w rozdziale 2 pkt 18.

48. Zakupu proporców rozpoznawczych dokonuje się z wydatków bieżących właściwych wojskowych jednostek budżetowych.

Rozdział 9

Oznaki Specjalne

49. Oznaki specjalne powinny mieścić się w kwadracie o wymiarach 70x70 mm, w prostokącie o wymiarach 60x90 mm, albo w kole o średnicy 80 mm. Powierzchnia oznaki nie powinna być mniejsza niż 3000 mm².

50. Zakupu oznak specjalnych dokonuje się z wydatków bieżących właściwych wojskowych jednostek budżetowych.

Rozdział 10

Znaki specjalne

51. Znaki specjalne powinny mieścić się w kwadracie o wymiarach 50x50 mm, w prostokącie o wymiarach 40x60 mm, albo w kole o średnicy 55 mm. Powierzchnia znaku nie powinna być mniejsza niż 1.500 mm².

52. Projekt regulaminu znaku specjalnego powinien zawierać: cel wprowadzenia znaku, jego nazwę i opis, zasady i tryb nadawania oraz ewentualne warunki pozbawiania prawa do znaku.

53. Zakupu znaków specjalnych dokonuje się z wydatków bieżących właściwych wojskowych jednostek budżetowych.