§ 1.Przez użyte w zarządzeniu określenia rozumie się:

1) krajowe znaki pieniężne – banknoty i monety będące prawnym środkiem płatniczym w Rzeczypospolitej Polskiej,

2) waluty obce – banknoty i monety nie będące prawnym środkiem płatniczym w Rzeczypospolitej Polskiej,

3) zaopatrywanie – pobieranie lub odprowadzanie znaków pieniężnych przez banki i Narodowy Bank Polski, zwany dalej NBP,

4) zasiłek lub nadmiar gotówkowy – znaki pieniężne pobrane (kupione) lub znaki pieniężne odprowadzone (sprzedane) przez banki i NBP,

5) oddział NBP – oddział okręgowy NBP,

6) sortery – maszyny i urządzenia kasowo-skarbcowe służące do przeliczania banknotów i monet, sprawdzania ich autentyczności i sortowania na znaki obiegowe, zniszczone oraz znaki nie zakwalifikowane do tych kategorii,

7) sortery działające w cyklu zamkniętym – sortery dokonujące czynności, o których mowa w pkt 6, oraz dokonujące pakowania paczek banknotów w wiązki w sposób określony w § 13 ust. 1, automatycznie, bez udziału osób obsługujących sorter.

§ 2.1. Liczenie, sortowanie, pakowanie banknotów i monet oraz wykonywanie innych czynności kasowo-skarbcowych, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, odbywa się zawsze w obecności drugiego pracownika.

2. Zasada, o której mowa w ust. 1, nie dotyczy pracy kasjera i może – w zależności od uznania banku – nie dotyczyć pracy pracowników banku lub innych osób, pobierających i odprowadzających znaki pieniężne w imieniu banku.

3. Obecność drugiego pracownika nie jest wymagana w przypadku, gdy przebieg czynności, o których mowa w ust. 1, podlega monitorowaniu z wykorzystaniem kamer telewizji przemysłowej przez pracownika sprawującego bieżący nadzór nad prawidłowym wykonaniem tych czynności.

§ 3.Przepisy zarządzenia dotyczące banku lub oddziału banku stosuje się odpowiednio do NBP lub oddziału NBP, o ile przepis szczególny nie stanowi inaczej.

Część II

Krajowe znaki pieniężne

Dział l

Sposoby i tryb przeliczania, sortowania, pakowania i oznaczania opakowań krajowych znaków pieniężnych

Rozdział 1

Sposób sortowania banknotów i monet

§ 4.1. O ile przepisy zarządzenia nie stanowią inaczej, banknoty i monety przyjmowane przez oddział banku w formie wpłat, zamiany lub wymiany lub w ramach zasiłków bądź nadmiarów gotówkowych są sortowane.

2. Banknoty sortuje się na banknoty zdatne do obiegu, zwane w dalszych przepisach zarządzenia „banknotami obiegowymi”, oraz na banknoty nie nadające się do obiegu ze względu na stopień zużycia, zwane dalej „banknotami zniszczonymi”, a także na banknoty wycofane z obiegu na podstawie odrębnych przepisów. Do banknotów zniszczonych zalicza się banknoty postrzępione, naddarte, przedarte i podklejone, nadmiernie zabrudzone, zaplamione lub uszkodzone w inny sposób.

3. Monety sortuje się na monety zdatne do obiegu, zwane w dalszych przepisach zarządzenia „monetami obiegowymi”, oraz na monety nie nadające się do obiegu ze względu na stopień zużycia, zwane dalej „monetami zniszczonymi”, a także na monety wycofane z obiegu na podstawie odrębnych przepisów. Do monet zniszczonych zalicza się monety wykazujące uszkodzenie typu mechanicznego, monety zanieczyszczone w sposób zmieniający ich barwę, monety skorodowane, wytarte na skutek długotrwałego obiegu lub uszkodzone w inny sposób.

Rozdział 2

Sposoby i tryb liczenia banknotów

§ 5.1. O ile przepisy zarządzenia nie stanowią inaczej, banknoty podlegają liczeniu tzw. na pierwszą rękę, zgodnie z § 6, a następnie kontroli, zgodnie z § 7.

2. Nie ma obowiązku przeprowadzania kontroli, o której mowa w § 7, w przypadku, gdy liczenie banknotów na pierwszą rękę, formowanie z nich paczek oraz pakowanie tych paczek w wiązki w sposób określony w § 13 ust. 1 następuje przy użyciu sortera działającego w cyklu zamkniętym.

3. Czynności, o których mowa w ust. 1, nie mogą być wykonywane przez tę samą osobę.

§ 6.1. Liczenie na pierwszą rękę polega na ustaleniu ilości banknotów, ich wartości nominalnej i autentyczności oraz ich przesortowaniu na banknoty obiegowe i zniszczone.

2. Przy wykonywaniu czynności wymienionych w ust. 1 stosuje się następujące zasady:

1) ustala się ilość i wartość nominalną banknotów, bada się ich autentyczność oraz sortuje się je zgodnie z § 4 ust. 2,

2) banknoty układa się przednią stroną, tj. stroną, na której zamieszczona jest numeracja i podpisy, w ten sposób, by zamieszczone na banknocie oznaczenie dla niewidomych znajdowało się w lewym dolnym rogu paczki,

3) banknoty pozaginane rozprostowuje się, a banknoty przedarte – podkleja jednostronnie, od strony odwrotnej banknotu; przy czym obowiązek ten nie ma zastosowania w odniesieniu do banknotów, które zostały przeliczone i sformowane w paczki przez sorter,

4) przy liczeniu banknotów w paczce – opaskę zdjętą z paczki banknotów pozostawia się do czasu stwierdzenia zgodności ilości i wartości banknotów z danymi zamieszczonymi na opasce, a następnie niszczy się ją przez przedarcie,

5) banknotami pochodzącymi z pierwszej przeliczonej i przesortowanej paczki uzupełnia się paczki następne,

6) na sformowaną, zgodnie z § 9, paczkę nakłada się opaskę z nazwą lub numerem ewidencyjnym oddziału banku dokonującego przeliczenia oraz zamieszczoną datą jej sformowania.

3. Liczenie na pierwszą rękę może być wykonywane ręcznie lub przy użyciu sortera.

4. Na dowód dokonania liczenia na pierwszą rękę, pracownik liczący banknoty podpisuje się – w sposób trwały – czarnym lub niebieskim tuszem lub atramentem na stronie przedniej opaski przeliczonej paczki banknotów, przy czym w przypadku gdy opaska nakładana jest na paczkę banknotów przy użyciu:

1) sortera – podpis pracownika może być zastąpiony numerem kontrolnym (identyfikatorem) pracownika lub zespołu pracowników, zamieszczonym automatycznie przez sorter,

2) urządzenia opaskującego – podpis pracownika może być zastąpiony numerem kontrolnym (identyfikatorem) pracownika, zamieszczonym automatycznie przez urządzenie nakładające opaskę.

§ 7.1. Kontrola banknotów polega na:

1) ponownym przeliczeniu i ustaleniu zgodności ilości banknotów w paczkach; nominały i ilość banknotów podlegających liczeniu kontrolnemu ustala bank w zależności od warunków organizacyjnych i potrzeb kontroli, przy równoczesnym zapewnieniu bezpieczeństwa obrotu gotówkowego; na dowód dokonania liczenia kontrolnego pracownik kontrolujący podpisuje się, w sposób trwały, czerwonym tuszem lub atramentem na przedniej stronie opaski przeliczonej paczki banknotów; przeliczone kontrolnie paczki banknotów układa się jako pierwsze paczki z przedniej strony wiązki lub półwiązki (na froncie formowanej wiązki lub półwiązki),

2) sprawdzeniu czy:

a) banknoty zostały sformowane w paczki zgodnie z § 9, czy nałożone opaski odpowiadają wzorom, określonym w załącznikach nr 1 i 2 do zarządzenia, oraz czy posiadają nadruki w kolorach, o których mowa w § 10, a także czy opaski te zostały właściwie ostemplowane, podpisane lub oznaczone,

b) paczki banknotów sformowano w wiązki (półwiązki), zgodnie z § 11 i 12.

2. Po wykonaniu czynności, o których mowa w ust. 1, każda wiązka (półwiązka) powinna być przez kontrolującego lub w jego obecności niezwłocznie zapakowana w folię w sposób wskazany w § 13 ust. 1.

3. Na dowód przeprowadzenia kontroli, o której mowa w ust. 1 pkt 2. kontrolujący, z zastrzeżeniem ust. 4, podpisuje się – w sposób trwały – czerwonym tuszem albo atramentem na folii lub na etykiecie, o której mowa w § 13 ust 3, pod podpisem pracownika pakującego wiązkę (półwiązkę). Podpis kontrolującego wiązkę (półwiązkę) może być zastąpiony jego numerem kontrolnym (identyfikatorem), zamieszczanym automatycznie przez urządzenie foliujące.

4. W przypadku gdy kontrolujący dokonuje zapakowania wiązki (półwiązki) samodzielnie, nie ma on obowiązku złożenia podpisu, o którym mowa w ust. 3.

§ 8.Dokonywanie na banknotach jakichkolwiek zapisów jest niedozwolone.

Rozdział 3

Sposoby pakowania i oznaczania opakowań banknotów

§ 9.Z banknotów obiegowych lub zniszczonych formuje się odrębne paczki po 100 sztuk jednego nominału, układając banknoty w sposób wskazany w § 6 ust. 2 pkt 2. Na lewych brzegach paczek banknotów nakłada się opaski. W przypadku nakładania opasek przez sorter lub przez urządzenie opaskujące dopuszcza się możliwość umieszczenia opaski na paczce w miejscu właściwym dla tych urządzeń.

§ 10.1. Opaski z nadrukiem „Narodowy Bank Polski” stosowane są przez producenta banknotów oraz oddziały NBP i Departament Emisyjno-Skarbcowy w Centrali NBP, zwany dalej DES.

2. Banki stosują opaski z nazwą banku, jednakże z zachowaniem jednolitych, zasadniczych elementów opasek stosowanych przez NBP, według następujących kryteriów:

1) przy ręcznym nakładaniu opaski:

a) opaska dla banknotów obiegowych:

– papier: biały

– szerokość opaski – 30 mm,

– wszystkie nadruki w następujących kolorach:

pomarańczowy – dla banknotów o nominale 200 złotych,

zielony – dla banknotów o nominale 100 złotych,

granatowy – dla banknotów o nominale 50 złotych,

fioletowy – dla banknotów o nominale 20 złotych,

brązowy – dla banknotów o nominale 10 złotych,

– wzdłuż górnej i dolnej części opaski – pasek szerokości 5 mm wskazujący kolorem na nominał banknotów,

– w centralnej części opaski nadruk (w ramce) zawierający:

nazwę banku,

z lewej strony: datę i podpis liczącego,

z prawej strony: określenie wartości paczki, ilości banknotów i ich nominału,

– po obu stronach ramki – cyfry wskazujące nominał banknotów,

– po prawej i lewej stronie opaski nadruk „Przeliczyć przy odbiorze”,

b) opaska dla banknotów zniszczonych:

– kryteria jak w pkt 1 lit. a, z tym że w wierszu „nazwa banku” występuje z prawej strony opaski, w kwadratowej ramce litera „Z”; przy drukowanych opaskach litera „Z” w kolorze nadruków na opasce, przy wpisywaniu ręcznym (stemplowaniu) tej litery – w kolorze czarnym,

2) przy maszynowym nakładaniu opaski:

a) opaska dla banknotów obiegowych:

– kolor papieru, kolor wszystkich nadruków – odpowiednio jak przy opasce dla banknotów obiegowych przy ręcznym jej nakładaniu (pkt 1 lit. a); przy czym dopuszcza się również możliwość zamieszczenia na opasce nadruków w kolorze czarnym,

– szerokość opaski – od 30 mm do 40 mm,

– wzdłuż górnej i dolnej części opaski – pasek szerokości 5 mm wskazujący kolorem na nominał banknotów,

– w centralnej części strony przedniej opaski:

na górnym i dolnym pasku – nazwa banku, a na białym polu pomiędzy paskami, nadruk zawierający określenie: wartości paczki, ilości banknotów i ich nominału oraz zawierający informację: „Przeliczyć przy odbiorze”; dopuszcza się również możliwość zamieszczania nazwy banku wyłącznie na białym polu pomiędzy paskami,

b) opaska dla banknotów zniszczonych:

– kryteria jak w pkt 2 lit. a, z tym że przed „nazwą lub numerem ewidencyjnym oddziału banku”, o których mowa w § 6 ust. 2 pkt 6, występuje litera „Z”.

3. Wzory opasek dla banknotów obiegowych przy maszynowym nakładaniu opaski oraz dla banknotów obiegowych i zniszczonych przy ręcznym jej nakładaniu określają odpowiednio załączniki nr 1 i 2 do zarządzenia.

§ 11.1. Oddział banku przeliczone, zgodnie z § 6 i skontrolowane w sposób określony w § 7 ust. 1 pkt 1, paczki banknotów formuje w wiązki po 10 paczek tego samego nominału banknotów, z zastrzeżeniem że wiązki formowane są wyłącznie z paczek banknotów obiegowych lub wyłącznie z paczek banknotów zniszczonych sformowanych w tym oddziale banku.

2. W przypadku banknotów zniszczonych o nominale 100 zł i wyższym oraz banknotów obiegowych o nominale 200 zł dopuszcza się możliwość formowania półwiązek – po 5 paczek banknotów jednego nominału, na zasadach określonych w ust. 1.

§ 12.1. Przy formowaniu wiązek banknotów obiegowych:

1) w przypadku ręcznego formowania wiązki:

a) pierwsze dwie paczki banknotów układa się – opaskami w lewą stronę, następne dwie paczki banknotów opaskami w prawą stronę, piątą i szóstą paczkę banknotów w wiązce – opaskami w lewą stronę, siódmą i ósmą paczkę banknotów – opaskami w prawą stronę i ostatnie dwie paczki banknotów w wiązce opaskami w lewą stronę lub

b) gdy opaski na paczki banknotów nałożone zostały przez sorter lub przez urządzenie opaskujące – paczki banknotów układa się w sposób wskazany w lit. a lub w ten sposób, by opaski wszystkich paczek banknotów znajdowały się po lewej stronie wiązki bądź w miejscu właściwym dla danego sortera lub urządzenia opaskującego, ułożone w ten sposób, by wszystkie opaski znajdowały się jedna nad drugą,

2) w przypadku formowania wiązki przy użyciu sortera działającego w cyklu zamkniętym – paczki banknotów układane są w sposób wskazany w pkt 1 lit. b,

3) w przypadku ręcznego formowania półwiązki banknotów pierwsze dwie paczki układa się opaskami w lewą stronę, następną paczkę banknotów w prawą stronę, czwartą i piątą paczkę banknotów w półwiązce w lewą stronę.

2. Banknoty zniszczone formuje się w:

1) wiązki:

a) w przypadku ręcznego formowania wiązki – w ten sposób, że pięć pierwszych paczek banknotów w wiązce układa się opaskami w lewą stronę, a pięć następnych paczek banknotów – w prawą stronę wiązki,

b) w przypadku formowania wiązki przy użyciu sortera działającego w cyklu zamkniętym – w sposób określony w ust. 1 pkt 1 lit. b,

2) półwiązki – w ten sposób, by opaski wszystkich paczek banknotów znajdowały się po lewej stronie półwiązki bądź w miejscu właściwym dla danego sortera lub urządzenia opaskującego, ułożone w ten sposób, by wszystkie opaski znajdowały się jedna nad drugą.

§ 13.1. Sformowane wiązki (półwiązki) banknotów obiegowych pakuje się maszynowo w folię przezroczystą lub w torebki z przezroczystej folii; zastosowana folia i technologia pakowania powinny zapewniać trwałość opakowań.

2. Pracownik lub zespól pracowników pakujących wiązki (półwiązki) w folię, z zastrzeżeniem ust. 4, zamieszcza – w widocznym miejscu na folii – datę i nazwę lub numer ewidencyjny oddziału banku oraz podpisuje się – w sposób trwały – czarnym lub niebieskim tuszem albo atramentem na folii, na dowód zapakowania wiązki (półwiązki). Podpis pracownika pakującego wiązkę (półwiązkę) może być zastąpiony zamieszczonym automatycznie jego numerem kontrolnym (identyfikatorem).

3. Dopuszcza się możliwość zamieszczania danych, o których mowa w ust. 2, na etykiecie naklejonej w sposób trwały na folię, w którą zapakowana jest wiązka (półwiązka) lub zastosowania innej technologii oznaczania opakowań, gwarantującej trwałość i czytelność zamieszczonych danych.

4. W przypadku pakowania wiązki przez sorter działający w cyklu zamkniętym nie ma obowiązku zamieszczania danych, o których mowa w ust. 2.

5. W zależności od uznania banku – do obrotu wewnątrzbankowego może być dopuszczone ręczne pakowanie wiązek (półwiązek) banknotów w torebki z przezroczystej folii na zasadach określonych w ust. 2, pod warunkiem zachowania nienaruszalności ich opakowań oraz trwałości zamieszczonych danych.

§ 14.Sformowane w wiązki (półwiązki) paczki banknotów zniszczonych pakuje się w sposób określony w § 13.

§ 15.1. Wiązki lub półwiązki banknotów umieszczane są w workach przesyłkowych o wymiarach 50 cm x 80 cm.

2. Do worka przesyłkowego wkłada się formując w ten sposób opakowanie, zwane dalej workiem pełnym:

1) 20 sztuk wiązek lub 40 sztuk półwiązek lub odpowiadającą tym ilościom – ilość półwiązek i wiązek banknotów obiegowych jednego nominału,

2) 20 sztuk wiązek lub 40 sztuk półwiązek lub odpowiadającą tym ilościom – ilość półwiązek i wiązek banknotów zniszczonych jednego nominału.

3. Dopuszcza się formowanie worków niepełnych, tzn. zawierających:

1) wiązki lub półwiązki banknotów obiegowych jednego nominału lub różnych nominałów lub

2) wiązki lub półwiązki banknotów zniszczonych jednego nominału lub różnych nominałów

w ilościach mniejszych niż określone w ust. 2.

4. Do każdego worka przesyłkowego wkłada się zestawienie zawartości worka, podpisane przez pracowników uczestniczących przy pakowaniu worka, zawierające datę i nazwę oddziału banku.

5. Worek należy pakować w sposób umożliwiający utworzenie fałd pozwalających na zawiązanie worka. Po trzykrotnym owinięciu sznurkiem, przeszyciu i zaciśnięciu węzłów zakłada się przywieszkę. Po ponownym zawiązaniu sznurka worek zabezpiecza się plombą, na której po jednej stronie umieszczony jest literowy symbol wyróżniający bank, a po drugiej – jego pełny numer ewidencyjny. Worków z kapslami nie przeszywa się lecz wiąże dwa razy: raz przez fałdy worka, po trzykrotnym owinięciu sznurkiem, a drugi raz przez wszystkie kapsle, po jednokrotnym przeciągnięciu sznurka przez kapsle; worki te, opatrzone przywieszką, plombuje się dwukrotnie. Plomby, w tym samozaciskające, mogą być wykonane z tworzywa sztucznego lub z metalu. Dopuszcza się zabezpieczenie worków przesyłkowych przy użyciu jednej lub dwóch plomb samozaciskających, jeżeli konstrukcja plomby i stopień jej zaciśnięcia nie stwarzają możliwości otwarcia worka bez naruszenia plomb. Na plombę samozaciskającą przed jej zaciśnięciem na worku należy założyć przywieszkę, przewlekając element plomby przez otwór lub otwory przywieszki. Plomba samozaciskającą zawiera nazwę i numer ewidencyjny oddziału banku oraz kolejny numer plomby.

6. Wzory przywieszek do worków przesyłkowych określa załącznik nr 3 do zarządzenia, przy czym kolor ich nadruków powinien odpowiadać kolorowi nadruków na opaskach dla banknotów o poszczególnych nominałach, a napis „NBP” należy zastąpić nazwą banku, w którym sformowano opakowania. Zróżnicowanie kolorystyczne nie ma zastosowania w przypadku przywieszek do niepełnych worków przesyłkowych. Dopuszcza się używanie do niepełnych worków przesyłkowych przywieszek bez nadruku, pod warunkiem zamieszczenia na nich danych, zgodnie z wymogami odnoszącymi się do przywieszek drukowanych, oraz dodatkowo – na przywieszkach do worków z banknotami zniszczonymi – litery „Z”.

Rozdział 4

Sposób liczenia, pakowania i oznaczania opakowań monet

§ 16.1. O ile przepisy zarządzenia nie stanowią inaczej, monety podlegają szczegółowemu liczeniu, zgodnie z § 17 ust. 1 oraz w przypadkach uznanych przez bank za uzasadnione – liczeniu sprawdzającemu, zgodnie z § 17 ust. 2.

2. Czynności, o których mowa w ust. 1, mogą być wykonywane ręcznie lub maszynowo.

§ 17.1. Szczegółowe liczenie monet polega na ustaleniu ilości monet, ich wartości nominalnej i autentyczności oraz ich przesortowaniu na monety obiegowe i zniszczone.

2. Liczenie sprawdzające monet polega na ponownym ich szczegółowym przeliczeniu.

§ 18.Monety tego samego nominału pakuje się:

1) do woreczków jednostkowych:

a) luzem

b) w postaci rulonów,

2) w pakiety sformowane z rulonów monet; pakiet stanowi 10 rulonów owiniętych dwukrotnie taśmą polipropylenową lub zapakowanych w folię termokurczliwą (torebki) lub próżniowo.

§ 19.1. Do pakowania monet stosuje się:

1) woreczki jednostkowe o wymiarach 14 x 20 cm do monet: 1 grosz, 2 grosze, 5 groszy, 10 groszy i 20 groszy,

2) woreczki jednostkowe o wymiarach 18 x 32,5 cm do monet: 50 groszy, 1 złoty, 2 złote i 5 złotych,

3) worki zbiorcze o wymiarach 35 x 50 cm do monet wszystkich nominałów.

2. Dopuszcza się możliwość stosowania woreczków jednostkowych wykonanych z przezroczystej folii, z zastrzeżeniem, iż zastosowana folia oraz technologia pakowania zapewniają trwałość tych opakowań.

§ 20.1. Ilość i wartość monet poszczególnych nominałów w rulonach, woreczkach jednostkowych, pakietach oraz w workach zbiorczych określone są w załączniku nr 4 do zarządzenia.

2. Monety zniszczone oraz wycofane z obiegu na podstawie odrębnych przepisów są pakowane w woreczki jednostkowe po 50 sztuk luzem jednego nominału.

§ 21.Wzory papieru rulonowego do pakowania monet, z nadrukiem w kolorze zielonym na papierze białym dla wszystkich nominałów monet, określa załącznik nr 5 do zarządzenia, przy czym napis „Narodowy Bank Polski” należy zastąpić nazwą banku, w którym sformowano opakowanie.

§ 22.1. Na opakowaniach rulonów z monetami zamieszcza się nazwę lub numer ewidencyjny oddziału banku, datę sformowania rulonu i podpis pracownika formującego rulon.

2. W przypadku maszynowego formowania rulonów podpis pracownika może być zastąpiony numerem kontrolnym (identyfikatorem) pracownika lub zespołu pracowników, zamieszczanym automatycznie.

§ 23.1. Woreczki jednostkowe z monetami podlegają przeszyciu.

2. Przeszycie woreczka jednostkowego może być zastąpione zawiązaniem woreczka, jeżeli zawiera rulony monet lub przeznaczony jest na wewnętrzne potrzeby oddziału banku.

3. Przepisy ust. 1 i 2 nie dotyczą woreczków jednostkowych wykonanych z folii, które – w celu zamknięcia – są zgrzewane.

§ 24.1. Woreczki jednostkowe lub pakiety pakuje się do worków zbiorczych.

2. Worki zbiorcze z monetami formowane są w sposób wskazany w § 15 ust. 4 i 5.

§ 25.Do oznaczania woreczków jednostkowych i worków zbiorczych używa się przywieszek z nadrukiem w kolorze zielonym. Wzory przywieszek określa załącznik nr 6 do zarządzenia, przy czym napis „Narodowy Bank Polski” należy zastąpić nazwą banku, w którym sformowano opakowanie.

Rozdział 5

Znaki pieniężne w oryginalnych opakowaniach

§ 26.Opakowania znaków pieniężnych, sformowane przez producenta tych znaków, zwane są dalej „oryginalnymi opakowaniami”.

§ 30.1. Banknoty i monety w oryginalnych opakowaniach (wiązki i saszetki) można wypłacać w kasie bez przeliczenia tylko pełnymi opakowaniami.

2. Z chwilą otwarcia wiązki banknotów, banknoty z każdej paczki przeliczane są w sposób wskazany w § 6.

3. Z chwilą otwarcia saszetki z monetami przeliczana jest cała jej zawartość.

4. Wszystkie elementy oryginalnego opakowania są niszczone dopiero po stwierdzeniu zgodności ich zawartości z danymi zamieszczonymi na opakowaniach.

Dział II

Czynności banków przy pobieraniu i odprowadzaniu krajowych znaków pieniężnych

Rozdział 1

Zasady ogólne

§ 31.1. Pobieranie przez oddziały banków znaków pieniężnych i odprowadzanie tych znaków dokonywane jest w workach przesyłkowych banknotów oraz w workach zbiorczych monet.

2. Worek przesyłkowy z banknotami zawiera co najmniej półwiązkę banknotów obiegowych lub zniszczonych. Worek zbiorczy z monetami obiegowymi zawiera monety w ilości i w opakowaniach, określonych w załączniku nr 4 do zarządzenia, a worek zbiorczy z monetami zniszczonymi – co najmniej woreczek jednostkowy, o którym mowa w § 20 ust. 2.

3. Oddziały banków mogą, w umowach, o których mowa w § 53, zawieranych z oddziałami innych banków, z wyłączeniem oddziałów NBP, stosować odrębne zasady niż określone w ust. 1 i 2.

4. Pobieranie przez oddziały NBP znaków pieniężnych i odprowadzanie tych znaków dokonywane jest w workach przesyłkowych banknotów, w workach zbiorczych monet oraz w oryginalnych opakowaniach.

§ 32.Nie przesyła się banknotów i monet w uszkodzonych opakowaniach.

§ 33.1. W przypadku stwierdzenia uszkodzenia opakowania ze znakami pieniężnymi lub naruszenia jego oznaczenia i zabezpieczenia pracownicy oddziału banku przyjmujący znaki pieniężne powinni w obecności osób przekazujących te znaki rozpakować opakowanie oraz sprawdzić jego zawartość.

2. Rozpakowanie i sprawdzenie zawartości uszkodzonych opakowań odbywa się w miejscu wskazanym przez pracowników oddziału banku przyjmujących znaki pieniężne niezwłocznie po wykonaniu czynności, o których mowa w § 34 pkt 1 i 2, w odniesieniu do pozostałych opakowań z transportu. Tryb wyjaśniania i wyrównywania różnic kasowych stwierdzonych w wyniku sprawdzenia uszkodzonych opakowań oddziały banków określają w umowach, o których mowa w § 53.

3. Sprawdzanie zawartości uszkodzonych opakowań ze znakami pieniężnymi polega na:

1) w odniesieniu do banknotów:

a) w przypadku worka przesyłkowego lub pudła kartonowego – sprawdzeniu ilości wiązek (półwiązek), stanu ich opakowań oraz ilości paczek w wiązce (półwiązce),

b) w przypadku opakowania wiązki (półwiązki) – przeliczeniu, w sposób określony w § 5, banknotów z wszystkich paczek danej wiązki (półwiązki),

2) w odniesieniu do monet:

a) w przypadku pudła kartonowego lub zafoliowanego pudełka kartonowego – sprawdzeniu ilości i stanu opakowań: wszystkich worków zbiorczych lub plastikowych kapsuł,

b) w przypadku worka zbiorczego – sprawdzeniu ilości i stanu opakowań wszystkich saszetek, woreczków jednostkowych, pakietów,

c) w przypadku woreczka jednostkowego z monetami luzem lub saszetki – przeliczeniu w sposób określony w § 16 ust. 1 wszystkich monet pochodzących z tych opakowań,

d) w przypadku woreczka jednostkowego z rulonami lub pakietu – sprawdzeniu ilości rulonów i stanu ich opakowań,

e) w przypadku opakowania rulonu – przeliczeniu w sposób określony w § 16 ust. 1 wszystkich monet pochodzących z tego rulonu.

Rozdział 2

Pobieranie i odprowadzanie znaków pieniężnych

§ 34.Oddział banku pobierający znaki pieniężne z oddziału NBP, z zastrzeżeniem § 35, zobowiązany jest:

1) sprawdzić przy odbiorze, czy nie zostały uszkodzone opakowania pobieranych znaków pieniężnych, czy nie zostały naruszone ich oznaczenia i zabezpieczenia oraz czy dane zamieszczone na przywieszkach do worków przesyłkowych z banknotami oraz worków zbiorczych z monetami są zgodne z danymi wynikającymi z załączonej do transportu dokumentacji,

2) zamieścić nazwę banku i datę otrzymania tych znaków na odwrocie przywieszek do worków,

3) sprawdzić pobrane znaki pieniężne sumarycznie – nie później niż w ciągu 6 dni roboczych od daty otrzymania; sprawdzenie sumaryczne polega na ustaleniu zgodności: ilości wiązek (półwiązek) i paczek w wiązce (półwiązce) oraz ilości woreczków jednostkowych (pakietów) w workach zbiorczych z monetami oraz nominału banknotów w wiązkach (półwiązkach) i nominału monet w woreczkach jednostkowych (pakietach) określonego na podstawie danych zamieszczonych na tych opakowaniach lub na ich oznaczeniach z danymi zamieszczonymi na przywieszkach do worków. Na spodzie wiązek (półwiązek) banknotów oraz na przywieszkach woreczków jednostkowych z monetami (na pakietach, woreczkach foliowych, saszetkach) zamieszcza się – w sposób trwały – nazwę oddziału banku i datę otrzymania tych znaków,

4) przeliczyć pobrane znaki pieniężne w sposób określony dla: banknotów w § 5 i dla monet w § 16, w okresie 2 miesięcy od daty otrzymania.

§ 35.1. Banknoty i monety przeznaczone do dalszej wysyłki na zaopatrzenie oddziałów tego samego banku nie podlegają obowiązkowi sumarycznego sprawdzenia i przeliczenia, pod warunkiem zachowania nienaruszalności opakowań tych znaków i z zastrzeżeniem, iż oddział, do którego zostaną przekazane te znaki, dokona ich sumarycznego sprawdzenia, o którym mowa w § 34 pkt 3, w terminie do 10 dni roboczych, oraz przeliczenia, o którym mowa w § 34 pkt 4, w terminie do 2 miesięcy, przy czym terminy te biegną od daty pobrania znaków pieniężnych z oddziału NBP.

2. Banknoty i monety przeznaczone do dalszej wysyłki na zaopatrzenie oddziałów tego samego banku lub oddziałów innego banku mogą być przekazane tym oddziałom bez obowiązku przeliczenia banknotów w wiązkach (półwiązkach) zapakowanych zgodnie z § 13 ust. 1 oraz monet w woreczkach jednostkowych, sformowanych zgodnie z § 23 ust. 1 i 3, pod warunkiem zachowania nienaruszalności tych opakowań i z zastrzeżeniem, iż oddział, do którego zostaną przekazane te znaki, dokona ich przeliczenia, o którym mowa w § 34 pkt 4, przed upływem 2 miesięcy od daty ich pobrania z oddziału NBP.

3. Banknoty i monety w oryginalnych opakowaniach podlegają obowiązkowi sumarycznego sprawdzenia i przeliczenia:

1) banknoty – w sposób określony w § 5 – w okresie 9 lat od daty zamieszczonej przez DES lub oddział NBP z upoważnienia DES na opakowaniu znaków,

2) monety – w sposób określony w § 16 – w okresie 15 lat od daty zamieszczonej przez producenta na opakowaniu znaków.

§ 36.Zasady postępowania określone w § 34 i 35 stosowane są również przez oddziały banków zaopatrujące się w znaki pieniężne w innych oddziałach banków niż oddziały NBP.

§ 37.1. Znaki pieniężne otrzymane przez oddział NBP z oddziału banku jako nadmiar gotówkowy powinny być, z zastrzeżeniem ust. 2–6, przyjęte zgodnie z § 34 i 35.

2. Termin, o którym mowa w § 34 i 35, biegnie od daty otrzymania znaków pieniężnych z oddziału banku.

3. Banknoty zniszczone są przyjmowane przez oddział NBP zgodnie z zasadami określonymi w § 34 pkt 1–3 i odprowadzane do DES w pełnych workach przesyłkowych. Banknoty wycofane z obiegu są przyjmowane przez oddział NBP zgodnie z zasadami określonymi w § 34 pkt 1–3 i odprowadzane do DES w ilościach i rodzajach opakowań uzgodnionych każdorazowo z tym departamentem.

3a. Banknoty zniszczone i wycofane z obiegu mogą być przeliczane przez oddział NBP zgodnie z § 34 pkt 4.

4. Banknoty zniszczone i wycofane z obiegu przyjęte przez DES, w terminie trzech lat od daty ich przyjęcia przez oddział NBP, są sortowane, przeliczane, pakowane i oznaczane w sposób określony przez ten departament.

5. Zniszczone monety są przeliczane w terminie, o którym mowa w ust. 4, przez oddział NBP w sposób określony w § 16 oraz pakowane do worków zbiorczych luzem w ilościach jak dla monet obiegowych z uwzględnieniem wymogu, że do worka zbiorczego pakowane są monety tego samego nominału i wykonane z tego samego stopu.

6. Na podstawie decyzji dyrektora oddziału NBP, uzasadnionej szczególnymi względami organizacyjnymi, monety: o nominałach 1 złoty oraz groszy: 50, 20, 10, 5, 2 i 1 mogą być wydane oddziałowi banku – bez obowiązku ich sprawdzenia i przeliczenia, o którym mowa w § 34 pkt 3 i 4.

§ 38.Banknoty i monety w opakowaniach sformowanych w oddziale innego banku, a przeznaczone na zasilenie kas własnych oddziału banku, z zastrzeżeniem § 30, są – przed wydaniem kasom – przeliczane w sposób określony odpowiednio w § 5 i 16.

Rozdział 3

Różnice kasowe

§ 39.1. Różnice kasowe stwierdzone przez banki w znakach pieniężnych nie liczonych przy ich odbiorze są rozliczane między bankami, jeżeli różnicę potwierdzono protokolarnie i w terminie obowiązującym dla przeliczenia gotówki, o ile opakowania tych znaków nie zostały uszkodzone, a ich oznaczenia i zabezpieczenia nie zostały naruszone podczas transportu.

2. Różnice kasowe polegające na niezgodności między faktyczną ilością znaków pieniężnych znajdujących się w opakowaniu a ilością znaków zadeklarowaną na tym opakowaniu – określane są mianem różnicy ilościowej.

3. Różnice kasowe wynikające ze stwierdzenia w opakowaniu znaków pieniężnych znaku podejrzanego co do autentyczności, znaku uszkodzonego, nie podlegającego wymianie oraz znaku o nominale niezgodnym z nominałem znaków, z których sformowano opakowanie – określane są mianem różnic jakościowych.

4. Różnice kasowe mogą występować jako brak lub nadwyżka.

§ 40.1. W przypadku stwierdzenia braku w opakowaniu znaków pieniężnych, oddziałem banku zobowiązanym do jego wyrównania na rzecz oddziału banku stwierdzającego różnicę jest oddział banku, w którym sformowano opakowanie, jeżeli umowa, o której mowa w § 53, nie stanowi inaczej.

2. W przypadku stwierdzenia w opakowaniu znaków pieniężnych nadwyżki, oddział banku stwierdzający tę nadwyżkę wyrównuje ją na rzecz oddziału banku, w którym sformowano opakowanie, jeżeli umowa, o której mowa w § 53, nie stanowi inaczej.

§ 41.1. Protokół stwierdzenia różnicy kasowej, sporządzony w formie pisemnej, powinien zawierać: imiona, nazwiska i podpisy osób przeliczających gotówkę i stwierdzających różnicę, datę otrzymania gotówki, datę przeliczenia gotówki i stwierdzenia różnicy, rodzaj różnicy (brak, nadwyżka), nominał znaku pieniężnego, kwotę różnicy, podpis osoby odpowiedzialnej za pracę zespołu liczarskiego. Do protokołu należy dołączyć elementy opakowania gotówki, w których stwierdzona została różnica kasowa, umożliwiające identyfikację: oddziału banku i pracownika (zespołu pracowników) formującego to opakowanie.

2. Protokół, o którym mowa w ust. 1, przesyła się niezwłocznie po stwierdzeniu różnicy kasowej do oddziału banku właściwego dla jej rozliczenia,

§ 42.W przypadku stwierdzenia znaku pieniężnego podejrzanego co do autentyczności oddział banku zobowiązany jest postępować zgodnie z zasadami określonymi w § 40 i 41 oraz w odrębnych przepisach.

§ 43.W przypadku stwierdzenia przez bank w oryginalnych opakowaniach znaków pieniężnych jakiejkolwiek niezgodności lub wady w wykonaniu znaku pieniężnego sporządza się protokół w trzech egzemplarzach podpisany przez pracowników przeliczających gotówkę i stwierdzających tę niezgodność lub wadę oraz przez osobę odpowiedzialną za pracę zespołu liczarskiego, z podaniem nazwisk i stanowisk służbowych tych osób. Dwa egzemplarze protokołu należy niezwłocznie przesłać do DES, dołączając do nich przywieszki worków przesyłkowych lub zbiorczych, zestawienia zawartości opakowania oraz wszystkie elementy oryginalnego opakowania, a w przypadku stwierdzenia wady wykonania – wadliwe znaki pieniężne. Rozliczenia z tytułu niezgodności lub wady w wykonaniu znaków pieniężnych przeprowadzane są przez banki z DES.

Część III

Waluty obce

Dział l

Sposoby i tryb przeliczania, sortowania, pakowania i oznaczania opakowań walut obcych

§ 44.Sortowanie i liczenie banknotów, będących walutami obcymi, odbywa się według zasad określonych odpowiednio w § 4 ust. 1 i 2 oraz w § 5–8, przy czym w przepisie § 7, gdy jest mowa o formowaniu i pakowaniu wiązek i półwiązek banknotów, stosuje się § 45 i 46.

§ 45.1. Banknoty formowane są w pełne paczki po 100 sztuk jednego nominału i rozmiaru danej waluty obcej, odrębnie banknoty obiegowe, zniszczone i wycofane z obiegu.

2. Banki mogą formować banknoty w niepełne paczki, tj. paczki zawierające banknoty w ilości mniejszej niż 100 sztuk, jednego nominału i rozmiaru danej waluty obcej, odrębnie banknoty obiegowe, zniszczone i wycofane z obiegu:

a) na wewnętrzne potrzeby oddziału banku lub na zaopatrywanie oddziałów tego samego banku bądź

b) na zaopatrywanie oddziałów innych banków, o ile umowa, o której mowa w § 53, tak stanowi.

3. Banknoty układa się stroną przednią. Na lewych brzegach paczek banknotów nakłada się opaski w ten sposób, aby drukowany na nich tekst zwrócony był dołem ku prawej stronie banknotu.

4. Na paczki banknotów nakłada się opaski o szerokości 30–50 mm. Wzór opaski dla banknotów określa załącznik nr 9, przy czym w rubryce „Waluta obca” należy zamieścić kod danej waluty ustalony przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną (ISO). W przypadku opaski dla banknotów zniszczonych lub wycofanych z obiegu należy w jej lewym dolnym rogu pod wyrazami: „Waluta obca” zamieścić w sposób trwały i nie budzący wątpliwości odpowiednio literę: „Z” lub „W”.

§ 46.1. Pełne paczki banknotów formuje się w wiązki po 10 paczek w sposób wskazany w § 12 ust. 1 lit. a lub półwiązki po 5 paczek w ten sposób, że pierwsze dwie paczki banknotów układa się opaskami w lewą stronę, następną – w prawą stronę, a dwie ostatnie – ponownie w lewą stronę.

2. Paczki banknotów pakuje w wiązki i półwiązki w sposób wskazany w § 13 i na zasadach określonych w § 11 ust. 1, przy czym formuje się je wyłącznie z paczek banknotów obiegowych lub wyłącznie z paczek banknotów zniszczonych bądź wyłącznie z paczek banknotów wycofanych z obiegu.

§ 47.1. Liczenie i sortowanie monet odbywa się według zasad określonych w § 4 ust. 1 i 3 oraz w § 16 i 17.

2. Monety danej waluty i nominału pakuje się oddzielnie do woreczków jednostkowych, przy czym odrębnie obiegowe, zniszczone i wycofane z obiegu.

3. Wzór przywieszki do woreczków jednostkowych z monetami określa załącznik nr 8 do zarządzenia, przy czym po wyrazach „Waluta obca” należy zamieścić kod danej waluty ustalony przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną (ISO). W przypadku woreczków z monetami zniszczonymi lub wycofanymi z obiegu należy na przywieszkach zamieścić w sposób trwały i nie budzący wątpliwości, z prawej strony oznaczenia kodu waluty, odpowiednio literę: „Z” lub „W”.

§ 48.1. Banki w umowach, o których mowa w § 53, mogą określić ilość, wartość i rodzaj walut obcych, pakowanych odpowiednio: banknoty – w worki przesyłkowe, monety – w worki zbiorcze i woreczki jednostkowe.

2. Do worka przesyłkowego z banknotami zapakowanego zgodnie z § 15 ust. 4 i 5 lub worka zbiorczego z monetami zapakowanego zgodnie z § 24 ust. 2 przytwierdza się przywieszkę, której wzór określa załącznik nr 10 do zarządzenia.

Dział II

Czynności banków przy pobieraniu i odprowadzaniu walut obcych

§ 49.1. Pobieranie i odprowadzanie walut obcych przez banki, z uwzględnieniem ust. 2, odbywa się odpowiednio według zasad określonych w § 31 ust. 1, § 32–34, § 35 ust. 1 i 2, § 36 oraz § 38.

2. Czynności sprawdzające, o których mowa w § 33 i 34, w odniesieniu do banknotów w pełnych paczkach nie zapakowanych w wiązki lub półwiązki oraz banknotów w niepełnych paczkach polegają na przeliczeniu ich w sposób wskazany w § 5.

§ 50.Banki odprowadzają do NBP wyłącznie waluty obce obiegowe oraz waluty obce wycofane z obiegu, z zastrzeżeniem że odprowadzenie znaków pieniężnych wycofanych z obiegu nastąpi w terminie ustalonym do ich przyjmowania przez NBP.

§ 51.1. Różnice w walutach obcych są rozliczane między bankami według zasad określonych w
§ 39–42, a w przypadku stwierdzenia różnicy w uszkodzonym opakowaniu lub w opakowaniu, którego oznaczenia bądź zabezpieczenia zostały naruszone podczas transportu, według zasad określonych w umowach, o których mowa w § 53.

2. Przy rozliczaniu różnic w walutach obcych banki stosują kurs średni według tabeli kursów NBP obowiązujący w dniu stwierdzenia różnicy lub kurs określony w umowach, o których mowa w § 53.

Część IV

Wykonywanie czynności związanych z zaopatrywaniem banków w krajowe znaki pieniężne i waluty obce

§ 52.1. Banki zaopatrują się w krajowe znaki pieniężne i waluty obce:

1) w Narodowym Banku Polskim,

2) w innych bankach krajowych.

2. Banki mogą zaopatrywać się w waluty obce także w bankach zagranicznych.

§ 53.1. Banki ustalają w umowach warunki zaopatrywania się w krajowe znaki pieniężne i waluty obce.

2. W imieniu Narodowego Banku Polskiego, oddział NBP zawiera umowę, o której mowa w ust. 1, z wyznaczonym przez bank oddziałem tego banku.

§ 54.1. Banki organizują transporty krajowych znaków pieniężnych i walut obcych we własnym zakresie.

2. Zasady transportu i ochrony krajowych znaków pieniężnych i walut obcych regulują odrębne przepisy.

Część V

Przepisy przejściowe i końcowe

§ 55.Przepisy zarządzenia dotyczące obiegowych znaków pieniężnych mają zastosowanie do przeliczania, pakowania, oznaczania opakowań oraz odprowadzania do NBP znaków pieniężnych wycofywanych z obiegu, o ile przepis szczególny nie stanowi inaczej.

§ 56.Do dnia 31 grudnia 2001 r. dwumiesięczny termin, o którym mowa w § 34 pkt 4 i § 35 ust. 1 i 2 przedłuża się do czterech miesięcy.

§ 57.Z dniem 1 stycznia 2004 r. banki odstąpią od pakowania wiązek (półwiązek) banknotów krajowych znaków pieniężnych i walut obcych za pomocą sznurka lub taśmy polipropylenowej.

§ 58.Do dnia 31 grudnia 2001 r. dopuszcza się możliwość stosowania oznaczeń dla opakowań walut obcych, takich jak: opaski na paczki banknotów, przywieszki do woreczków jednostkowych z monetami oraz przywieszki do worków przesyłkowych z banknotami i worków zbiorczych z monetami, zgodnie z przepisami zarządzenia, o którym mowa w § 59.

§ 59.Traci moc zarządzenie nr 8/98 Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 15 czerwca 1998 r. w sprawie sposobów i trybu przeliczania, sortowania, pakowania i oznaczania opakowań banknotów i monet oraz wykonywania czynności związanych z zaopatrywaniem banków w te znaki (Dz. Urz. NBP Nr 12, poz. 24, z 1999 r. Nr 11, poz. 18 i z 2000 r. Nr 5, poz. 9).

§ 60.Zarządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.