W celu zapewnienia jednolitego stosowania prawa, na podstawie art. 14a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.), przekazuję wyjaśnienia dotyczące zaliczania do kosztów uzyskania przychodów kwot uzyskiwanych przez pracodawców prowadzących zakłady pracy chronionej (zakłady aktywności zawodowej) z tytułu zwolnień podatkowych, tj. z podatku od nieruchomości oraz z zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych.

I. W myśl przepisów art. 31 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92, z późn. zm.) prowadzący zakład pracy chronionej (zakład aktywności zawodowej) w stosunku do tego zakładu zwolniony jest m.in. z podatku od nieruchomości - na zasadach określonych w przepisach odrębnych. Zgodnie z tymi przepisami, tj. art. 7 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 121, poz. 844, z późn. zm.), od podatku od nieruchomości zwalnia się prowadzących zakłady pracy chronionej (zakłady aktywności zawodowej) w zakresie przedmiotów opodatkowania zgłoszonych wojewodzie, jeżeli zgłoszenie zostało potwierdzone decyzją w sprawie przyznania statusu zakładu pracy chronionej (zakładu aktywności zawodowej) albo zaświadczeniem, zajętych na prowadzenie tego zakładu, z wyjątkiem przedmiotów opodatkowania znajdujących się w posiadaniu zależnym podmiotów niebędących prowadzącymi zakłady pracy chronionej (zakłady aktywności zawodowej).

Uzyskane środki ze zwolnienia od podatku od nieruchomości prowadzący zakład pracy chronionej zobowiązany jest przekazać na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) - w wysokości 10% oraz na zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych (ZFRON) - w wysokości 90%. Prowadzący zakład aktywności zawodowej zobowiązany jest natomiast przekazać środki z tego zwolnienia na zakładowy fundusz aktywności ZFA (art. 31 ust. 3 oraz ust. 4 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych).

Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn. zm. - updop) oraz ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176, z późn. zm. - updof), kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w tych ustawach, które do tych kosztów nie są zaliczane (art. 15 ust. 1 updop oraz art. 22 ust. 1 updof).

W myśl w.wym. ustaw o podatku dochodowym nie uważa się za koszty uzyskania przychodów odpisów i wpłat na różnego rodzaju fundusze tworzone przez podatnika.

Kosztami tymi są jednak m.in. podstawowe odpisy i wpłaty na te fundusze, jeżeli obowiązek lub możliwość ich tworzenia w ciężar kosztów określają odrębne ustawy (art. 16 ust. 1 pkt 9 lit. a updop oraz art. 23 ust 1 pkt 7 lit. a updof).

Tworzony przez prowadzącego zakład pracy chronionej ZFRON lub przez prowadzącego zakład aktywności zawodowej ZFA nie jest, w myśl przytoczonej wyżej ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, funduszem tworzonym w ciężar kosztów. Tym samym przekazywane wpłaty na ZFRON (ZFA), odpowiadające środkom uzyskanym ze zwolnienia od podatku od nieruchomości, nie mogą stanowić kosztów podatkowych w momencie przekazania ich na tego rodzaju fundusz. Takie stanowisko prezentowane było np. w wyroku NSA z dnia 5 września 2006 r., sygn. akt II FSK 1179/05 (niepublikowany, Lex. Nr 263779).

Zauważa się ponadto, że podatnicy zwolnieni od podatku od nieruchomości, w oparciu o wyżej przytoczony przepis art. 7 ust. 2 pkt 4 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, zobowiązani są w formularzu (ZN-1B), stanowiącym załącznik do deklaracji na podatek od nieruchomości oraz informacji o nieruchomościach i obiektach budowlanych, wykazywać dane dotyczące zwolnienia podatkowego, tj. powierzchnię gruntów, budynków (ich części) oraz budowli. W formularzu tym, podobnie jak w samej deklaracji (informacji), nie podaje się wysokości podatku od nieruchomości od przedmiotów objętych zwolnieniem od tego podatku. W rzeczywistości przekazaniu na ZFRON (ZFA) podlega nie kwota podatku od nieruchomości, ale środki w wysokości podatku od nieruchomości, który nie został ustalony (określony) w wyniku zastosowania zwolnienia.

O ile brak jest podstaw do zaliczenia do kosztów podatkowych uzyskanych środków z wyżej wymienionego zwolnienia podatkowego w momencie ich przekazania na ZFRON (ZFA), to nie ma przeszkód, aby tymi kosztami były u prowadzącego zakład pracy chronionej (zakład aktywności zawodowej) wydatki sfinansowane z tego funduszu (w tym pochodzące ze środków z tego zwolnienia), o ile wydatki te spełniają warunki, o których mowa w art. 15 ust. 1 updop albo art. 22 ust. 1 updof. W przypadku wydatków inwestycyjnych, kosztami tymi będą odpisy amortyzacyjne, przy spełnieniu warunków przewidzianych w art. 16a-16m updop albo w art. 22a-22o updof.

U prowadzącego zakład pracy chronionej kosztem uzyskania przychodów jest także poniesiona wpłata na PFRON (w wysokości 10% środków pochodzących ze zwolnienia od podatku od nieruchomości). Stanowi ona bowiem rodzaj kosztu (pośredniego), który związany jest z funkcjonowaniem (zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła przychodów) zakładów pracy chronionej (art. 15 ust. 1, ust. 4d i ust. 4e updop oraz art. 22 ust. 1, ust. 5c i ust. 5d updof).

II. Zgodnie z przepisem art. 38 ust. 2 pkt 1 updof, płatnicy będący zakładami pracy chronionej kwoty pobranych zaliczek na podatek od przychodów z tytułów określonych w art. 12 oraz od zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego, wypłacanych przez tych płatników:

a) za miesiące od początku roku do miesiąca włącznie, w którym dochód podatnika uzyskany od początku roku u tego płatnika przekroczył kwotę stanowiącą górną granicę pierwszego przedziału skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, przekazują w 10% na PFRON, oraz w 90% na ZFRON,

b) za miesiące następujące po miesiącu, w którym dochód podatnika uzyskany od początku roku u tego płatnika przekroczył kwotę, o której mowa w lit. a), przekazują na zasadach określonych w ust. 1 (do urzędu skarbowego).

Z kolei, zakłady aktywności zawodowej, na podstawie art. 38 ust. 2 pkt 2 updof, kwoty pobranych zaliczek na podatek od przychodów z tytułów określonych w art. 12 oraz od zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego, wypłacanych przez tych płatników:

a) za miesiące od początku roku do miesiąca włącznie, w którym dochód podatnika uzyskany od początku roku u tego płatnika przekroczył kwotę stanowiącą górną granicę pierwszego przedziału skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, przekazują na ZFA,

b) za miesiące następujące po miesiącu, w którym dochód podatnika uzyskany od początku roku u tego płatnika przekroczył kwotę, o której mowa w lit. a), przekazują na zasadach określonych w ust. 1 (do urzędu skarbowego).

Od 1 stycznia 2009 r. pracodawcy będący podatnikami, zarówno podatku dochodowego od osób prawnych jak i od osób fizycznych, mają możliwość uwzględniania wynagrodzeń w kosztach podatkowych na zasadzie memoriału. Stanowią one zatem koszt podatkowy okresu (miesiąca), którego dotyczą, pod warunkiem, że zostały wypłacone (postawione do dyspozycji) w terminie wynikającym z przepisów prawa pracy, umowy lub innego stosunku prawnego łączącego strony. W razie niespełnienia tego warunku rozlicza się je kasowo, tj. w okresie w którym zostały faktycznie zapłacone (postawione do dyspozycji). Stanowią o tym przepisy art. 15 ust. 4g oraz art. 16 ust. 1 pkt 57 updop i odpowiednio art. 22 ust. 6ba oraz art. 23 ust. 1 pkt 55 updof.

Kosztami uzyskania przychodów są wynagrodzenia w kwocie brutto (wszelkie jego składniki). Kwota wynagrodzenia brutto pomniejszana jest o zaliczkę na podatek dochodowy. Oznacza to, że kosztem podatkowym jest cała kwota wynagrodzenia, od którego obliczana i odprowadzana jest przez płatnika zaliczka na podatek dochodowy.

Dla uznania za koszt podatkowy omawianej zaliczki na podatek dochodowy bez znaczenia jest, czy zaliczka ta zostanie odprowadzona do budżetu, czy też pozostanie w zakładzie pracy chronionej (na ZFRON) lub zakładzie aktywności zawodowej (na ZFA), bądź zostanie przekazana (w części) na PFRON. Kosztem podatkowym zaliczka ta staje się już z chwilą zaliczenia wynagrodzenia (brutto) do kosztów uzyskania przychodów.

Nie może więc ona stanowić dodatkowo kosztu podatkowego w momencie przekazania jej na ZFRON (ZFA) i PFRON oraz wydatkowania z ZFRON (ZFA) środków pochodzących z tej zaliczki.