Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 21 grudnia 2016 r. - Francisco Gutiérrez Naranjo i Ana María Palacios Martínez przeciwko Cajasur Banco i Banco Bilbao Vizcaya Argentaria SA (BBVA). - Sprawy połączone C-154/15 i C-307/15., sygn. C-154/15 i C-307/15

WYROK TRYBUNAŁU (wielka izba)

z dnia 21 grudnia 2016 r.(*)

Odesłanie prejudycjalne - Dyrektywa 93/13/EWG - Umowy zawierane z konsumentami - Kredyty hipoteczne - Nieuczciwe warunki umowne - Artykuł 4 ust. 2 - Artykuł 6 ust. 1 - Stwierdzenie nieważności - Ograniczenie przez sąd krajowy skutków w czasie stwierdzenia nieważności nieuczciwego warunku umowy

W sprawach połączonych C‑154/15, C‑307/15 i C‑308/15

mających za przedmiot wnioski o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożone przez Juzgado de lo Mercantil n° 1 de Granada (sąd gospodarczy nr 1 w Granadzie, Hiszpania) (C‑154/15) postanowieniem z dnia 25 marca 2015 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 1 kwietnia 2015 r., a także przez Audiencia Provincial de Alicante (sąd prowincji Alicante, Hiszpania) (C‑307/15 i C‑308/15) postanowieniami z dnia 15 czerwca 2015 r., które wpłynęły do Trybunału w dniu 1 lipca 2015 r., w postępowaniach:

Francisco Gutiérrez Naranjo

przeciwko

Cajasur Banco SAU (C‑154/15),

Ana María Palacios Martínez

przeciwko

Banco Bilbao Vizcaya Argentaria SA (BBVA) (C‑307/15),

Banco Popular Espańol, SA

przeciwko

Emiliowi Irlesowi Lópezowi,

Teresie Torres Andreu (C‑308/15),

TRYBUNAŁ (wielka izba),

w składzie: K. Lenaerts, prezes, A. Tizzano, wiceprezes, R. Silva de Lapuerta i M. Ilešič, prezesi izb, J. Malenovský, E. Levits (sprawozdawca), J.C. Bonichot, A. Arabadjiev, C.G. Fernlund, C. Vajda, S. Rodin, F. Biltgen i K. Jürimäe, sędziowie,

rzecznik generalny: P. Mengozzi,

sekretarz: L. Carrasco Marco, administrator,

uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 26 kwietnia 2016 r.,

rozważywszy uwagi przedstawione:

-        w imieniu F. Gutiérreza Naranja przez A. Navarra Vidala, A. Martíneza Muriela, D. Pinedę Cuadrada oraz L. Pinedę Salida, abogados,