Wyrok TK z dnia 15 grudnia 2009 r., sygn. P 105/08

Konieczność zawarcia umowy na piśmie przez wykonawcę robót budowlanych z podwykonawcą pod rygorem nieważności 

168/11/A/2009

WYROK

z dnia 15 grudnia 2009 r.

Sygn. akt P 105/08

 

W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Kotlinowski - przewodniczący

Maria Gintowt-Jankowicz

Mirosław Granat

Marian Grzybowski

Mirosław Wyrzykowski - sprawozdawca,

 

protokolant: Krzysztof Zalecki,

 

po rozpoznaniu, z udziałem sądu przedstawiającego pytanie prawne oraz Sejmu i Prokuratora Generalnego, na rozprawie w dniu 15 grudnia 2009 r., pytania prawnego Sądu Okręgowego w Opolu:

czy art. 647, art. 647¹ § 4 i art. 658 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.) są zgodne z art. 2 Konstytucji,

orzeka:

Art. 647, art. 647¹ § 4 i art. 658 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.) są zgodne z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Uzasadnienie

I

1. Postanowieniem z 25 września 2008 r. (sygn. akt VI Ga 96/07), sprostowanym postanowieniem z 31 października 2008 r., Sąd Okręgowy w Opolu wystąpił z pytaniem prawnym, czy art. 647, art. 647¹ § 4 oraz art. 658 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16 poz. 93, ze zm.; dalej: kodeks, k.c.) są zgodne z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Stan faktyczny w sprawie przedstawia się następująco:

Pozwana spółdzielnia (jako generalny wykonawca) zawarła z komendą Policji (jako inwestorem) umowę o roboty budowlane (dalej: umowa budowlana), dotyczącą przebudowy i remontu węzła w budynku komendy. Następnie spółdzielnia ta zawarła z powodem (jako podwykonawcą) „umowę wewnętrzną”, powierzając mu przebudowę i remont. Strony nie sprecyzowały zakresu robót, a wysokość wynagrodzenia uzgodniły ustnie − miało ono wynikać z „kosztorysu przedwykonawczego”. Ponieważ kosztorys ten został podpisany przez niezidentyfikowaną osobę, ostatecznie rozliczenie miało nastąpić na podstawie „kosztorysu powykonawczego”, stosownie do wartości wykonanych przez powoda (podwykonawcę) prac. W trakcie robót z jednych prac rezygnowano, na ich miejsce zaś - bez zmiany pisemnej umowy - podwykonawca wykonał inne prace. W sumie wykonał on część prac objętych kosztorysem na kwotę niemal 50 tys. zł oraz inne prace, nieobjęte umową, na kwotę ponad 6 tys. zł i wystawił stosowne faktury, jednak pozwana spółdzielnia zapłaciła tylko 45 tys. zł, obciążając powoda (podwykonawcę) karami umownymi w kwocie przekraczającej 11 tys. zł, potrąconymi z wynagrodzenia. Podwykonawca domagał się zasądzenia od generalnego wykonawcy ponad 11 tys. zł tytułem należności za roboty wykonane na podstawie umowy budowlanej. Pozwana spółdzielnia nie kwestionowała ani zakresu, ani wartości wykonanych robót, jednak żądanie oddalenia powództwa oparła na twierdzeniu o naliczeniu powodowi kar umownych (za opóźnienie w realizacji umowy) i ich „zbilansowaniu” z żądaniem powoda, a także na „zbilansowaniu” kwoty ponad 2 tys. zł nadpłaty, którą powód otrzymał wcześniej tytułem wynagrodzenia. Sąd pierwszej instancji oddalił powództwo, uznając, że zawarta umowa była nieważna; inwestor zawarł ze spółdzielnią (generalnym wykonawcą) umowę budowlaną, ta zaś zawarła następnie z osobą fizyczną (podwykonawcą w rozumieniu art. 647 § 2 k.c.) umowę budowlaną, której ważność zależna jest od zachowania formy pisemnej, czego strony nie dopełniły, ponieważ w treści „umowy wewnętrznej” brakowało wysokości wynagrodzenia − istotnego przedmiotowo elementu wynikającego z art. 647 k.c. Z powodu nieważności umowy powód (podwykonawca) nie mógł się zatem skutecznie domagać zapłaty wynagrodzenia. Apelując od tego wyroku, powód zarzucił sądowi wadliwą ocenę, że był podwykonawcą robót budowlanych, ponieważ wykonywał tylko roboty remontowe niewymagające projektu technicznego; zarzucił błędną wykładnię art. 647 k.c. w związku z art. 658 k.c. polegającą na przyjęciu, że do robót remontowych stosuje się wprost przepisy dotyczące umowy budowlanej; podniósł zarzut naruszenia art. 647 § 2 i 4 k.c. przez błędną wykładnię, że przepis ten reguluje stosunki między wykonawcą i podwykonawcą. Odpowiadając na apelację, pozwana spółdzielnia uznała za chybiony pogląd, jakoby brak pisemnej formy umowy skutkował jej nieważnością jedynie w stosunku do inwestora, ponieważ - jej zdaniem - nie sposób uznać, że dana czynność była jednocześnie ważna i nieważna.

Sentencja została ogłoszona dnia 22 grudnia 2009 r. w Dz. U. Nr 218, poz. 1703.