Wyrok SN z dnia 10 stycznia 2020 r., sygn. I CSK 380/18

Wynagrodzenie za sukces należy się firmie konsultingowej także po rozwiązaniu umowy o świadczenie usług doradczych, jeżeli wykonała rzetelnie swoje zadania, a kontrakt przewidywał obowiązek wypłaty premii za znalezienie inwestora rekomendowanego przez tę firmę.

Gazeta Prawna nr 7/2020

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Marta Romańska (przewodniczący)

SSN Paweł Grzegorczyk

SSN Agnieszka Piotrowska (sprawozdawca)

w sprawie z powództwa E. sp. z o.o. C. sp. k. w W. przeciwko Z. w B. sp. z o.o. w G. o zapłatę, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 10 stycznia 2020 r., skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w (...) z dnia 24 sierpnia 2017 r., sygn. akt VI ACa (...),

1. oddala skargę kasacyjną,

2. zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 10800 (dziesięć tysięcy osiemset) zł. tytułem kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 21 stycznia 2016 r. Sąd Okręgowy w W. XX Wydział Gospodarczy oddalił powództwo E. sp. z o.o. C. sp.k. w W. przeciwko Z. w B. sp. z o.o. w G. o zapłatę kwoty 852 390 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 25 lutego 2012 r. Ustalił, że strony zawarły w dniu 5 stycznia 2010 r. umowę, w której powód zobowiązał się do świadczenia usług doradczych mających na celu pozyskanie nowego inwestora dla pozwanej Spółki, polegających na przygotowaniu strategii transakcji sprzedaży udziałów na rzecz inwestorów i jej struktury, sporządzeniu listy inwestorów, przeprowadzeniu spotkań i prezentacji, zebraniu ofert wstępnych oraz doradztwie w wyborze najlepszej oferty. Stosownie do postanowień paragrafu 4 umowy, należne powodowi wynagrodzenie dzieliło się na dwie części: ryczałtowe wynagrodzenie miesięczne za każdy aktywny miesiąc prowadzenia prac i zarządzania procesem transakcji w kwocie 18 000 zł (nie dłużej niż przez 5 miesięcy) oraz wynagrodzenie za sukces uzależnione od wartości przeprowadzonej transakcji. W paragrafie 4 punkt 4.4 umowy strony ustaliły, że wynagrodzenie od sukcesu zostanie wypłacone powodowi "również w przypadku, gdy spółka, jej udziałowcy i ich podmioty powiązane, w okresie 18 miesięcy od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy dokonają zawarcia umowy realizującej transakcję z inwestorem znajdującym się na Liście E. lub podmiotem z nim powiązanym. Wynagrodzenie od sukcesu w tym przypadku nie będzie należne E. tylko i wyłącznie, gdy rozwiązanie lub wygaśnięcie umowy nastąpiło z powodu jego rażącego niedbalstwa, niezależnie od tego czy E. uczestniczył w zawieraniu umowy realizującej transakcję". W § 10 umowy wskazano, że z zachowaniem miesięcznego terminu wypowiedzenia, każda ze stron może wypowiedzieć umowę na piśmie za pomocą wypowiedzenia skierowanego na adres do korespondencji drugiej strony, do rąk odpowiedniego partnera lub innej osoby odpowiedzialnej za kontakty z klientem. Ponadto według punktu 10.2 umowy wypowiedzenie umowy przez klienta nie narusza praw E. do otrzymania wynagrodzenia za prace wykonane do momentu wypowiedzenia umowy oraz praw do wynagrodzenia określonego na zasadach § 4 pkt 4 umowy. Z chwilą wypowiedzenia wynagrodzenie E. za prace wykonane do dnia wypowiedzenia i poniesione koszty do dnia wypowiedzenia stają się należne. Niezależnie od wypowiedzenia, postanowienia § 4 punktu 4 obowiązują zgodnie z terminami przewidzianymi w § 4 punkt 4". Realizując umowę, powód prowadził rozmowy z różnymi podmiotami w celu pozyskania inwestora dla pozwanego, przesyłał Z. w B. oferty i propozycje składane przez różnych przedsiębiorców, prowadzono pertraktacje związane z ustaleniem ceny udziałów pozwanej spółki. Na podstawie informacji pochodzących od pozwanego oraz przedsiębiorców działających na rynku, powód sporządził listę inwestorów, na której znalazły się grupa G., B., E., A., C. oraz L. W piśmie z dnia 15 grudnia 2010 r. pozwana Spółka wypowiedziała powodowi umowę z dnia 5 stycznia 2010 r. o świadczenie usług doradczych wskazując, że w jej ocenie, w najbliższym czasie nie wystąpią żadne działania ze strony potencjalnych kupujących wymagające zaangażowania doradcy, a nadto nie widzi innych możliwości szybkiego zamknięcia procesu. W dniu 20 maja 2011 r. pozwana spółka i jej wspólnik spółka K. s.a.r.l. z siedzibą w L. zawarły ze spółką A. S.A. z siedzibą w W. umowę o świadczenie usług doradczych prowadzących do realizacji transakcji, polegającej na zbyciu udziałów w pozwanej spółce na rzecz inwestorów. W § 4 tej umowy strony ustaliły, że spółka A. zachowuje wyłączność jako doradca na prowadzenie procesu sprzedaży przedstawionym inwestorom i przysługuje jej za to wynagrodzenie opisane w paragrafie 3 umowy, to jest wynagrodzenie za wszelkie wykonane przez konsultantów czynności płatne według stawek godzinowych wymienionych w tym punkcie umowy oraz wynagrodzenie za sukces za transakcję w wysokości 1%, jej wartości, nie mniej niż 250 000 zł. W paragrafie 8 ust. 2 umowy strony ustaliły, że doradcy, czyli A. S.A. przysługuje wynagrodzenie za sukces w opisanej w paragrafie 3 wysokości "również w przypadku, gdyby po rozwiązaniu lub wygaśnięciu tej umowy z przyczyn, za które doradca nie ponosi odpowiedzialności, zleceniodawca w ciągu 24 miesięcy od rozwiązania umowy wykonał bezpośrednio lub za pośrednictwem innej osoby transakcje z inwestorem obsługiwanym przez doradcę". Spółka A. sporządziła listę inwestorów dla pozwanego; ofertę nabycia udziałów złożyła, po trwających pól roku negocjacjach, w które angażował się doradca, grupa G. po uprzedniej analizie stanu przedsiębiorstwa pozwanej Spółki, jego płynności finansowej, wysokości zobowiązań oraz stanów magazynowych surowców i wyprodukowanych towarów. W październiku 2011 r. pozwany zwrócił się na piśmie do powoda o obniżenie przysługującego powodowi wynagrodzenia za sukces przewidzianego w § 4 pkt 4.4. umowy z dnia 5 stycznia 2010 r. o 50%, powołując się na sytuację pozwanego bliską bankructwa i realizację potencjalnej transakcji z inwestorem przy założeniu redukcji wierzytelności wszystkich istotnych wierzycieli pozwanej Spółki o 50%. W odpowiedzi na to pismo, powód zgodził się pomniejszyć należne mu wynagrodzenie za sukces o kwotę 30 000 zł oraz dokonać dalszej redukcji tak obliczonej należności o 10%, wskazując, że ostatecznie przysługująca z tego tytułu kwota to 693 000 zł netto. Grupa G. nabyła udziały w pozwanej Spółce przez spółkę zależną M. sp. z o.o. w drodze umów zawartych w dniach 8 grudnia 2011 r., 21 grudnia 2011 r., 14, 18 i 24 lutego 2012 r.; według stanu na dzień 19 lutego 2013 r. spółka M. sp. z o.o. była właścicielem 13.479 udziałów w pozwanej Spółce o łącznej wartości nominalnej 6.739.500 zł. W dniu 10 lutego 2012 r. powód wystawił na rzecz pozwanego fakturę VAT na kwotę 852.390 zł obejmującą wynagrodzenie za sukces opisane w paragrafie 4 punkt 4.4 umowy z dnia 5 stycznia 2010 r. (693 000 zł netto plus VAT), której pozwany nie uregulował, powołując się na bezzasadność roszczenia powoda.