Wyrok SN z dnia 13 sierpnia 2015 r., sygn. II PK 234/14

1. Art. 42 § 1 k.p. stanowi tylko przepis odsyłający, który bezpośrednio niczego nie reguluje (przepisy o wypowiedzeniu umowy o pracę stosuje się odpowiednio do wypowiedzenia wynikających z umowy warunków pracy i płacy) i wobec tego jako taki bezpośrednio nie może on zostać naruszony.

2. To zmiana prawa powszechnego modyfikuje warunki wynagrodzenia pracowników. W konsekwencji zmiana przez prawodawcę prawa powszechnego co do warunków płacy, w tym przypadku na podstawie rozporządzenia, powoduje zmianę w umowie o pracę z mocy art. 56 k.c. w związku z art. 300 k.p.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)

SSN Zbigniew Hajn

SSN Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca)

w sprawie z powództwa B. B. przeciwko Zakładowi Poprawczemu w K. o wynagrodzenie, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 13 sierpnia 2015 r., skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego w B. z dnia 13 marca 2014 r.,

I. oddala skargę kasacyjną i nie obciąża powódki kosztami postępowania kasacyjnego na rzecz strony pozwanej,

II. radcy prawnemu E. K. przyznaje od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w B. 900 zł tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu w postępowaniu kasacyjnym, przy czym kwotę tą należy podwyższyć o stawkę obowiązującego pdatku VAT.

Uzasadnienie

Sąd Okręgowy w B. wyrokiem z 13 marca 2014 r. oddalił apelację skarżącej powódki B. B. od wyroku Sądu Rejonowego w B. z 20 lipca 2012 r., którym oddalono jej powództwo o zasądzenie wyrównania wynagrodzenia wraz z pochodnymi i odsetkami. Żądanie odwoływało się do bezprawnego (bez zastosowania art. 42 k.p.) pozbawienia powódki dodatku za prowadzenie kasy od 1 czerwca 2008 r. Pozwany pracodawca zarzucał, że nowe rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 30 kwietnia 2008 r. w sprawie warunków wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą dla pracowników niebędących nauczycielami, zatrudnionych w szkołach i placówkach oświatowych prowadzonych przez organy administracji rządowej oraz w niektórych innych jednostkach organizacyjnych (Dz.U. Nr 82, poz. 493) nie przewidywało takiego dodatku, natomiast zwiększyło wynagrodzenie powódki o 679 zł (57,98). Sąd Rejonowy ustalił, że powódka była zatrudniona jako referent i wykonywała także obowiązki kasjera. Przed zmianą wynikającą z rozporządzenia z 30 kwietnia 2008 r. jej wynagrodzenie zasadnicze wynosiło 1.171 zł a dodatek stażowy 234.20 zł, otrzymywała ponadto dodatek za trudne warunki pracy 351,30 zł i dodatek kasowy 292,75 zł. Pracodawca 19 maja 2008 r. poinformował powódkę, że po zmianie, na mocy nowego rozporządzenia, otrzymywać będzie wynagrodzenie zasadnicze 1.850 zł, dodatek stażowy 370 zł i dodatek za trudne warunki pracy 740 zł. Powódka 20 maja 2008 r. została poinformowana o utracie mocy poprzedniego rozporządzenia z 3 lipca 1996 r., na podstawie którego był wypłacany dodatek z tytułu pełnienia obowiązków kasjera. Sąd Rejonowy regulację wynagrodzenia powódki od 1 czerwca 2008 r. na podstawie nowego rozporządzenia uznał za prawidłową. Dodatek z tytułu pełnienia obowiązków kasjera został zlikwidowany i powódka otrzymała wyższe wynagrodzenie niż poprzednio, w tym zwiększony do 40% dodatek za trudne warunki pracy. Regulacja był zgodna z przepisami nowego rozporządzenia (§ 18 i 19). Punktem odniesienia w ocenie korzystności nowego wynagrodzenia nie mogła być kwota wypłacona w maju 2008 r., gdyż wówczas wypłacono powódce wyrównanie od stycznia 2008 r. i jeszcze z dodatkiem kasjera. Odnosząc się do zarzutu braku wypowiedzenia zmieniającego Sąd stwierdził, że powódka przyjęła do wiadomości pismo pracodawcy z 20 maja 2008 r., informujące o zlikwidowaniu dodatku i przez 3 lata nie podnosiła okoliczności, że pracodawca nie dokonał wypowiedzenia zmieniającego w tym zakresie. Sąd Okręgowy w uzasadnieniu oddalenia apelacji stwierdził, że przepisy nowego rozporządzenia z 30 kwietnia 2008 r. nie przewidywały dodatku z tytułu pełnienia obowiązków kasjera, który powódka otrzymywała na mocy § 19 poprzedniego rozporządzenia z 3 lipca 1996 r. Przepis ten utracił moc 31 maja 2008 r., tj. po wejściu w życie nowego rozporządzenia. Pomimo utraty tego dodatku wynagrodzenie powódki zgodnie z § 18 rozporządzenia z 30 kwietnia 2008 r. nie było niższe od wynagrodzenia przed 1 czerwca 2008 r. Pracodawca ustalił wysokość wynagrodzenia za pracę na zasadach określonych w nowym rozporządzeniu. Sąd zauważył, iż powódka otrzymała najniższą podwyżkę wynagrodzenia zasadniczego, jednakże nie miało to znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy ponieważ Sąd nie może ingerować w wysokość podwyżki dla poszczególnych pracowników, jeżeli ich wynagrodzenie jest zgodne z tabelą miesięcznych stawek wynagrodzenia zasadniczego oraz stanowisk zaszeregowań i kwalifikacji zawodowych. W skardze kasacyjnej powódka zarzuciła naruszenie: 1) art. 42 § 1 k.p. w związku z § 20 i § 18 rozporządzenia z 30 kwietnia 2008 r. przez niewłaściwą wykładnię i przyjęcie, że pracodawca zaprzestając wypłaty dodatku kasowego (który był stałym składnikiem wynagrodzenia powódki), nie miał obowiązku dokonania wypowiedzenia zmieniającego; 2) § 17 tego rozporządzenia przez niewłaściwą wykładnię i przyjęcie, że podwyższenie na jego podstawie, dodatku za trudną pracę w związku z posiadaniem przez pracownika ponad 25-letniego stażu pracy może stanowić rekompensatę za utracony dodatek kasowy; 3) § 18 rozporządzenia przez niewłaściwe zastosowanie i oddalenie powództwa mimo bezprawnego obniżenia wynagrodzenia za czerwiec i kolejne miesiące w stosunku do wynagrodzenia za miesiące poprzedzające wejście w życie rozporządzenia; 4) § 19 rozporządzenia przez nieprawidłowe zastosowanie i przyjęcie, iż stanowił podstawę podwyższenia wynagrodzenia, podczas gdy stanowił wyłącznie podstawę, w przypadku przyznania podwyżki, do jej zastosowania z mocą wsteczną, tj. począwszy od stycznia 2008 r.; 5) art. 60 k.c. i 65 k.c. w związku z art. 300 k.p. przez ich niezastosowanie do wykładni oświadczenia woli złożonego przez pozwanego 19 maja 2008 r., w którym poinformował powódkę wyłącznie o tym, że na podstawie rozporządzenia ustala jej wynagrodzenie zasadnicze w wyższej wysokości od 1 stycznia 2008 r., polegające na przypisaniu temu oświadczeniu treści, których ono nie zawierało i których powódka nie mogła w żaden sposób wywnioskować z jego literalnego brzmienia; 6) art. 61 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p. przez niezastosowanie polegające na nieprzypisaniu żadnego znaczenia niespornym okolicznościom sprawy, tj. faktowi złożenia powódce oświadczenia woli o podwyższeniu wynagrodzenia zasadniczego z jednoczesnym zachowaniem pozostałych warunków wynagradzania na tydzień przed poinformowaniem w drodze jednostronnego oświadczenia pozwanego o zaprzestaniu wypłaty dodatku kasowego; 7) art. 11 k.p. przez niezastosowanie polegające na oddaleniu powództwa mimo dostrzeżenia przez sąd pokrzywdzenia powódki działaniami pozwanego; 8) art. 8 k.p. przez niezastosowanie; 9) art. 77 § 1 k.p. przez niewłaściwą wykładnię i nie przeprowadzenie analizy warunków wynagradzania powódki i ich zmiany przez pryzmat dopuszczalności ustalenia warunków pracy pracowników zatrudnionych w państwowych jednostkach sfery budżetowej w innym trybie niż przewidziany przez rozporządzenia ministra właściwego do spraw pracy, w tym w ramach indywidualnych uzgodnień pracodawcy z pracownikiem; 10) art. 378 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. i w konsekwencji art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. przez nierozpoznanie zarzutów apelacji, przejawiające się brakiem przeprowadzenia analizy zarzutu przypisania przez Sąd pierwszej instancji oświadczeniu woli pozwanego z 19 maja 2008 r. o podwyższeniu wynagrodzenia powódce cech, których to oświadczenie nie posiadało i przypisanie treści, których jego literalne brzmienie nie zawierało, jak również zlekceważeniu zarzutu naruszenia art. 8 k.p.; 11) art. 385 k.p.c. przez zastosowanie, mimo że apelacja powódki jest zasadna; 12) art. 102 k.p.c. przez niezastosowanie i obciążenie powódki kosztami postępowania, w sytuacji gdy została pokrzywdzona działaniami pracodawcy (co dostrzegły Sądy obu instancji) a nadto działała w uzasadnionym przekonaniu co do słuszności swoich roszczeń (pismo Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej).