Wyrok SN z dnia 10 lipca 2014 r., sygn. II PK 256/13

Przepis art. 18^3d k.p. przyznaje prawo do odszkodowania w wysokości minimalnego wynagrodzenia niezależnie od powstania jakiejkolwiek szkody. Z tego przepisu nie wynika, aby w razie szkody majątkowej przysługiwało pracownikowi odrębne świadczenie odszkodowawcze (zadośćuczynienie) za doznaną krzywdę. Trzeba przy tym mieć na względzie to, że sam fakt zasądzenia odszkodowania daje satysfakcję pracownikowi, gdyż wynika z niego stwierdzenie nienależytego zachowania pracodawcy, czyli jego szeroko rozumianej winy. Nie wprowadza tego wymagania prawo unijne, będące wzorcem dla tych regulacji. Zasadniczą funkcją tego odszkodowania jest naprawienie szkody majątkowej.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Halina Kiryło (przewodniczący)

SSN Beata Gudowska

SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca)

w sprawie z powództwa S. S. przeciwko Ministerstwu [...] w W. o odszkodowanie, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 10 lipca 2014 r., skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego w W. z dnia 21 czerwca 2013 r.

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w W. do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Pozwem z dnia 4 stycznia 2010 r. skierowanym przeciwko Ministerstwu [...] w W. powód S. S. wniósł o zasądzenie kwoty 49.500 zł z ustawowymi odsetkami od 1 stycznia 2006 r. Powód podniósł, że w okresie pracy w Departamencie Informacji jego wynagrodzenie było zaniżone w stosunku do wynagrodzeń otrzymywanych przez pozostałe osoby zatrudnione na stanowiskach radców prawnych w Departamencie, zarówno na pełnym etacie jak i na 1/2 etatu pomimo podobnego zakresu powierzonych obowiązków. Powód podkreślił, że istota zróżnicowania wynagrodzeń powoda w stosunku do pozostałych pracowników Departamentu Informacji opierała się na zróżnicowaniu wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za wysługę lat. Wyrokiem z dnia 13 marca 2012 r. Sąd Rejonowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w W. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 21.196,62 zł tytułem odszkodowania (pkt I) oraz oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt II). Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych: S. S. był zatrudniony w Ministerstwie [...] w okresie od 1 lipca 2004 r. do 30 czerwca 2007 r. na stanowisku radcy prawnego w pełnym wymiarze czasu pracy. Powód podjął zatrudnienie po przeniesieniu na podstawie art. 53 ustawy z 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej. Powód świadczył pracę w Departamencie Informacji na stanowisku radcy prawnego. W tym okresie w departamencie byli zatrudnieni inni radcy prawni, którzy wykonywali takie same obowiązki jak powód: A. K. w pełnym wymiarze czasu pracy, K. P. (1/2 etatu) i T. S. (1/2) etatu. Wynagrodzenie powoda obliczone według zasad obliczania ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy wynosiło 7.065,54 zł miesięcznie. S. S. w okresie od 1 stycznia 2006 r. do 31 października 2006 r. otrzymywał wynagrodzenie zasadnicze 5.272,47 zł plus 17% dodatek stażowy - powód był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy, zastosowano mnożnik 2,936. W okresie od 1 listopada 2006 r. do 30 marca 2007 r. otrzymywał wynagrodzenie 5.272,47 zł plus 18% dodatek stażowy - powód był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy - zastosowano mnożnik 2,936. Inny radca prawny zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w okresie od 1 stycznia 2006 r. do 30 września 2006 r. otrzymywał wynagrodzenie zasadnicze 7.581,67 zł plus 10% dodatek stażowy (zastosowano mnożnik 4,222), od 1 października dodatek stażowy 11%, ponadto od 1 stycznia 2007 r. dodatek za kierowanie zespołem. Kolejny radca prawny zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy w okresie od 1 stycznia 2006 r. do 31 marca 2007 r. otrzymywał wynagrodzenie zasadnicze 4.345,84 zł plus 20% dodatek stażowy - zastosowano mnożnik 4,84. Ostatni z radców prawnych wykonujących taką samą pracę w tym czasie w Departamencie Informacji Finansowej w okresie od 1 stycznia 2006 r. do 30 listopada 2006 r. otrzymywał wynagrodzenie 4.221,93 zł plus 12% dodatek stażowy, od 1 grudnia 2006 r. plus 13% dodatku stażowego (zatrudniony w wymiarze czasu pracy 1/2 etatu, zastosowano mnożnik 4,702). Różnica w wynagrodzeniu sprowadzała się do różnicy w zastosowanym przez pracodawcę mnożnika, co miało wpływ na wysokość wynagrodzenia zasadniczego oraz wysokość dodatku stażowego. W przypadku pierwszego z wyżej wymienionych radców prawnych różnica w wysokości wynagrodzenia wynosiła na niekorzyść powoda za przedmiotowy okres łącznie 40.644,40 zł. W przypadku pozostałych radców prawnych po przeliczeniu wynagrodzenia do pełnego etatu, różnica na niekorzyść powoda wynosiła odpowiednio 55.815,30 zł oraz 60.177,40 zł. Pozostali radcy prawni zatrudnieni w Departamencie Informacji wykonywali identyczne obowiązki jak powód. Jeden z radców prawnych koordynujący i kierujący pracą pozostałych, od 1 stycznia 2007 r. otrzymywał z tego tytułu dodatek. Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił w oparciu o zgromadzony w toku postępowania materiał dowodowy w postaci dokumentów, których wiarygodność nie budziła jego wątpliwości, nie była również kwestionowana przez strony, a także w oparciu o zeznania świadków: M. M., E. C., K. M., M. K., P. P. oraz na postawie zeznań powoda. Roszczenie powoda co do zasady uznano za uzasadnione i zostało uwzględnione do kwoty 21.196,62 zł. Sąd Rejonowy, zasądzając na rzecz powoda kwotę odpowiadającą trzykrotności wynagrodzenia powoda liczonego jak ekwiwalent, w pełni podzielił stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 7 stycznia 2009 r. (w sprawie III PK 43/08, OSNP 2010 nr 13-14, poz. 160), że odszkodowanie o jakim mowa w art. 18 k.p. powinno być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające. Sąd Rejonowy zasądzając na rzecz powoda kwotę odpowiadającą trzykrotności wynagrodzenia, miał na względzie wysokość rzeczywistego uszczerbku jaki powód poniósł w związku z działaniami pracodawcy. Zasądzone odszkodowanie wyrównało krzywdę wynikłą z działań pozwanego, jednocześnie Sąd Rejonowy miał na uwadze minimalną kwotę wynikającą z przepisu art. 18 k.p. oraz fakt, że sama w sobie okoliczność uzyskania przez powoda satysfakcjonującego go rozstrzygnięcia zawiera w sobie element zadośćuczynienia, a także względy prewencyjne i względy proporcjonalności. Od powyższego wyroku apelację złożyła strona pozwana, wnosząc o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do Sądu pierwszej instancji do ponownego rozpoznania przy uwzględnieniu kosztów postępowania apelacyjnego, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie o oddaleniu powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Od powyższego wyroku w zakresie pkt II apelację złożył również powód, wnosząc o jego uchylenie w tej części i wydanie wyroku uwzględniającego apelację powoda. Wyrokiem z dnia 21 czerwca 2013 r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w W. zmienił zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, że od zasądzonej kwoty 21.196,62 zł zasądził odsetki ustawowe od dnia 19 stycznia 2010 r. do dnia zapłaty (pkt I); w pozostałej części apelację powoda oddalił (pkt II); oddalił apelację strony pozwanej (pkt III); koszty procesu między stronami w instancji odwoławczej zniósł (pkt IV). Sąd stwierdził, że z obu wywiedzionych przez strony apelacji zasadna jest jedynie apelacja powoda, o ile zmierza do zmiany zaskarżonego orzeczenia i zasądzenia odsetek ustawowych od zasądzonej kwoty 21.196,62 zł od dnia 19 stycznia 2010 r. do dnia zapłaty. W pozostałym zaś zakresie obie apelacje nie były zasadne i nie zasługiwały na uwzględnienie. Sąd drugiej instancji podzielił stanowisko powoda, że doszło do naruszenia, przez Sąd pierwszej instancji, przepisów prawa materialnego, tj. art. 359 § 1 i § 2 k.c. oraz 481 § 1 i § 2 k.c. Zgodnie z treścią art. 481 § 1 k.c., jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Powód w treści pozwu zgłosił roszczenie o zasądzenie odsetek, jednak Sąd Rejonowy nie zasądził odsetek od zasądzonej kwoty odszkodowania i nie wyjaśnił w treści uzasadnienia wyroku na jakiej podstawie tak uczynił - Sąd oddalił powództwo w pozostałym zakresie w punkcie drugim wyroku. Zdaniem Sądu Okręgowego, roszczenie powoda dotyczące odsetek jest zasadne, bowiem od dnia następnego po dniu otrzymania przez stronę pozwaną odpisu pozwu strona ta pozostaje w zwłoce. Dlatego, skoro odpis pozwu strona pozwana otrzymała w dniu 18 stycznia 2010 r., odsetki ustawowe należało zasądzić od dnia 19 stycznia 2010 r. Z tych względów na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy w W. orzekł jak w punkcie pierwszym wyroku. W pozostałym zakresie apelacja wniesiona przez powoda nie była zasadna, wbrew zarzutom podniesionym przez powoda w apelacji Sąd Rejonowy nie naruszył przepisów postępowania, w szczególności art. 233 § 1 i § 2 i 328 § 2 k.p.c. Zdaniem Sądu drugiej instancji Sąd Rejonowy wyjaśnił, którym dowodom dał wiarę i dlaczego, a tok rozumowania sądu był logiczny i nie budził wątpliwości. Nie doszło także do naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 18 3d k.p. w związku z art. 261 k.c. Sąd stwierdził, że odszkodowanie zasądzone na podstawie art. 18 k.p. przysługuje za sam fakt naruszenia zasady równego traktowania. Bezspornie z materiału zgromadzonego w toku postępowania przed Sądem Rejonowym wynikało, że doszło do naruszenia zasady równego traktowania powoda w zakresie prawa do równego wynagrodzenia dla pracowników wykonujących jednakową pracę - art. 18 k.p. Odszkodowanie to jednak może nie wyczerpywać poniesionej wskutek tego szkody. Dlatego też niezależnie od odszkodowania o jakim mowa w art. 18 k.p., jeżeli pracownik poniesie inne, powstałe w wyniku naruszenia zasady równego traktowania szkody, może dochodzić ich wyrównania np. niższego wskutek praktyk dyskryminacyjnych wynagrodzenia za okres nieprzedawniony. Zasądzona przez Sąd pierwszej instancji kwota odszkodowania, zdaniem Sądu Okręgowego, była wystarczająca w świetle przesłanek wskazanych przez Sąd Rejonowy przy uzasadnianiu jej wysokości. Powód natomiast niesłusznie, sprzecznie z ideą zawartą w art. 18 k.p., dąży do uzyskania całego wynagrodzenia stanowiącego różnicę pomiędzy wynagrodzeniem jakie otrzymywali radcy prawni zatrudnieni w Departamencie gdzie pracował, a wynagrodzeniem jakie on otrzymywał. Z tych przyczyn apelacja powoda w pozostałej części nie była zasadna i dlatego na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy w W. orzekł jak w punkcie drugim wyroku.