Wyrok SN z dnia 17 kwietnia 2014 r., sygn. I UK 384/13

Energetyka to gałąź przemysłu zajmująca się wytwarzaniem (przetwarzaniem) energii elektrycznej oraz cieplnej i dostarczaniem jej odbiorcom. Nie jest uzasadnione zaliczanie do prac szkodliwych w "energetyce" wszystkich prac związanych z montowaniem oraz eksploatacją wszelkich instalacji i urządzeń elektrycznych.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Zbigniew Korzeniowski (przewodniczący, sprawozdawca)

SSN Zbigniew Hajn

SSN Zbigniew Myszka

w sprawie z odwołania M. Ś. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T. o ponowne ustalenie kapitału początkowego i emeryturę, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 17 kwietnia 2014 r., skargi kasacyjnej ubezpieczonego od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 24 kwietnia 2013 r.

oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Sąd Apelacyjny wyrokiem z 24 kwietnia 2013 r. oddalił apelację skarżącego wnioskodawcy M. Ś. od wyroku Sądu Okręgowego w T. z 29 sierpnia 2012 r., którym oddalono jego odwołania od decyzji pozwanego z 10 kwietnia 2012 r., odmawiającej mu prawa do emerytury oraz z 26 kwietnia 2012 r., dotyczącej kapitału początkowego. W zakresie objętym skargą kasacyjną przedmiot sporu wynikał z decyzji odmawiającej prawa do emerytury wobec niewykazania 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Podstawą negatywnej decyzji były przepisy art. 184 w związku z art. 32 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (niżej "ustawa emerytalna") oraz rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (niżej "rozporządzenie"). Chodziło o zatrudnienie w szczególnych warunkach u dwóch pracodawców, w akumulatorowni (wykaz A do rozporządzenia, dział XIV, pkt 13) i w energetyce (wykaz A do rozporządzenia, dział II). Sąd ustalił, że wnioskodawca pracował od 1 września 1964 r. do 13 listopada 1971 r. w Zakładzie Produkcji Urządzeń Chłodniczych w B. (obecnie B. SA), początkowo na podstawie umowy o naukę zawodu elektryka do 30 czerwca 1967 r., a potem jako elektryk. Wykonywał czynności typowe dla stanowiska elektromontera zakładowego, pracując przy instalacjach elektrycznych urządzeń chłodniczych i pracach naprawczo - remontowych instalacji elektrycznych. Od 1969 r. do 13 listopada 1971 r. oraz po ponownym zatrudnieniu w tym zakładzie od 3 lutego 1982 r. do 31 grudnia 1998 r. wnioskodawca pracował przy naprawach i remontach wózków akumulatorowych. Jako elektromonter zajmował się demontowaniem i rozbieraniem zużytych baterii akumulatorowych z wózków i montowaniem nowych baterii akumulatorowych suchych; przygotowywał roztwory elektrolitu w odpowiedniej proporcji i tak przygotowanym roztworem zalewał ogniwa baterii, formował baterie. Nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy tylko tych czynności, ponieważ oprócz czynności dotyczących bezpośrednio ładowania i obsługi akumulatorów, wykonywał wszelkie elektryczne naprawy, remonty i prace konserwacyjne przy wózkach. Oprócz wnioskodawcy, który jako elektryk zajmował się wszystkimi "kwestiami elektrycznymi", przy wózkach zatrudniony był również mechanik, do którego należały naprawy, remonty i ich bieżąca konserwacja. Wózki były bardzo awaryjne, wnioskodawca zajmował się między innymi wymianą styków, przepalonych cewek i przewodów, naprawą silników i innych części elektrycznych. Natomiast od 1 grudnia 1971 r. do 30 listopada oraz od 12 maja 1980 r. do 31 stycznia 1982 r. wnioskodawca był zatrudniony w Wojewódzkiej Usługowej Spółdzielni Pracy w B. na stanowisku elektryka. Pracował przy budowie sieci elektrycznych, kablowych niskiego napięcia i sieci napowietrznych (Spółdzielnia zajmowała się budową sieci elektrycznej), jak również brał udział w dokonywaniu przyłączy poszczególnych domów do sieci elektrycznej, pracował też przy wykonywaniu i remontach instalacji elektrycznych wewnątrz domów. Przy budowie sieci elektrycznej wykonywał wszystkie prace, które się z tym wiązały, a więc zarówno kopał doły pod słupy, pracował przy stawianiu słupów, ich zbrojeniu, naciąganiu lin. Od 1 grudnia 1977r. do 26 kwietnia 1980 r. wnioskodawca pracował w Kombinacie Budowy Elektrowni - Zakład Budowy Elektrowni i Przemysłu w S. na budowie elektrowni w J. w NRD, pracował jako elektromonter przy instalowaniu instalacji elektrycznych, rozdzielni, linii kablowych. Zajmował się montowaniem instalacji elektrycznych odgromowych, linii kablowych, rozdzielni. Od 14 stycznia 1988 r. do 31 grudnia 1989 r. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie Montażu i Dostaw Pieców Tunelowych B. K. i pracował na budowie eksportowej w Bułgarii na stanowisku elektromontera. Pracował przy naprawach i remontach w zakresie elektryki pieców tunelowych elektrycznego wytapiania stali. Sąd Okręgowy rozstrzygnął, że zatrudnienie od 1 września 1964 r. do 13 listopada 1971 r. oraz od 3 lutego 1982 r. do 31 grudnia 1998 r. nie stanowiło pracy w szczególnych warunkach z wykazu A do rozporządzenia, dział XIV, pkt 13 - "Prace w akumulatorowniach: opróżnianie, oczyszczanie i wymiana stężonego kwasu siarkowego i płyt ołowianych". Wnioskodawca pracował przy naprawach i remontach wózków akumulatorowych i jako elektromonter zajmował się demontowaniem i rozbieraniem zużytych baterii akumulatorowych z wózków i montowaniem nowych baterii akumulatorowych suchych, przygotowywał roztwory elektrolitu w odpowiedniej proporcji i tak przygotowanym roztworem zalewał ogniwa baterii, formował baterie. Nie wykonywał jednak stale i w pełnym wymiarze czasu pracy tylko tych czynności, ponieważ oprócz wymienionych czynności dotyczących ładowania i obsługi akumulatorów, wykonywał także wszelkie elektryczne naprawy, remonty i prace konserwacyjne przy tych wózkach (zajmował się między innymi wymianą styków, przepalonych cewek i przewodów, naprawą silników i innych części elektrycznych). Pracy w szczególnych warunkach nie stanowiło też zatrudnienie od 1 grudnia 1971 r. do 30 listopada 1977 r. i od 12 maja 1980 r. do 31 stycznia 1982 r. Wnioskodawca nie wykonywał pracy z działu II, wykaz A do rozporządzenia - "W energetyce. Prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektrycznych i cieplnych". Spółdzielnia zatrudniająca wnioskodawcę nie była przedsiębiorstwem energetycznym. Nie jest uzasadnione zaliczanie do prac w "energetyce" wszystkich prac związanych z montowaniem oraz eksploatacją wszelkich instalacji i urządzeń elektrycznych, ponieważ wówczas wykonywanie tak szeroko rozumianego rodzaju prac czyniłoby bezprzedmiotowymi granice pojęcie "energetyka" z działu II i przenosiłoby wcześniejsze uprawnienia emerytalne na różnorakie roboty elektryczne nienależące do "energetyki". W konsekwencji nawet przy zaliczeniu do pracy w szczególnych warunkach okresów od 1 grudnia 1977 r. do 26 kwietnia 1980 r. i od 14 stycznia 1988 r. do 31 grudnia 1989 r. wnioskodawca nie ma 15 lat takiej pracy wymaganych do emerytury. Sąd Apelacyjny podzielił ocenę Sądu Okręgowego, że sporne okresy nie mogą zostać zakwalifikowane jako praca w szczególnych warunkach. Do czynności z wykazu A, dział XIV, pkt 13 (prace w akumulatorowniach) nie należą naprawy, remonty i prace konserwacyjne przy wózkach, jak np. wymiana styków, wymiana przepalonych cewek i przewodów, naprawa silników i innych części elektrycznych. Tym samym wnioskodawca nie spełnił warunku z § 2 rozporządzenia, czyli wykonywania pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na danym stanowisku pracy. Znaczenie miała praca "w akumulatorowniach", co łączy się z pracą w takim pomieszczeniu ze szczególnym oddziaływaniem szkodliwych dla zdrowia czynników związanych z opróżnianiem, oczyszczaniem i wymianą stężonego kwasu siarkowego i płyt ołowianych. Wnioskodawca nie przedłożył świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach, zakład pracy odmówił wystawienia takiego dokumentu, uzasadniając to tym, iż praca wykonywana przez apelującego nie była pracą w warunkach szczególnych, w aktach osobowych brak jest dokumentów potwierdzających wykonywanie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy czynności polegających na naprawach, remontach i obsłudze baterii wózków akumulatorowych. Nie było też pracą w szczególnych warunkach zatrudnienie w kolejnym zakładzie (Spółdzielni Pracy), gdyż nie było to zatrudnienie w energetyce w rozumieniu działu II, wykaz A do rozporządzenia. Wyodrębnienie prac w rozporządzeniu ma charakter stanowiskowo - branżowy, dlatego nie jest możliwe dowolne wiązanie konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały przypisane w tym akcie prawnym. Znaczenie ma więc przynależność pracodawcy do określonej gałęzi przemysłu. Wojewódzka Usługowa Spółdzielnia Pracy w B. nie może być zakwalifikowana jako zakład prowadzący działalność "w energetyce przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych" (wyrok Sądu Najwyższego z 16 czerwca 2009 r., I UK 24/09).