Wyrok SN z dnia 26 lipca 2013 r., sygn. III UK 136/12

Kontekst przepisu art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej nie stwarza podstaw do ograniczenia znaczenia występującego w nim zwrotu "okoliczności" wyłącznie do "okoliczności faktycznych". Zatem na gruncie wyżej wymienionego przepisu brakuje uzasadnienia dla przypisywania pojęciu "okoliczności" wyłącznie wąskiego znaczenia. Zatem dążąc do ustalenia znaczenia zwrotu "okoliczności", należy uwzględnić szerszy kontekst użycia analizowanego pojęcia w przepisie art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie :

SSN Maciej Pacuda (przewodniczący)

SSN Zbigniew Hajn

SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca)

w sprawie z odwołania M. P. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. o wcześniejszą emeryturę, na skutek skargi wnioskodawczyni o wznowienie postępowania zakończonego wyrokiem Sądu Okręgowego w P. z dnia 20 stycznia 2010 r., w sprawie [...] i wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 8 kwietnia 2010 r. w sprawie [...] po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 26 lipca 2013 r., skargi kasacyjnej odwołującej się od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 25 lipca 2012 r.,

oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Wyrokiem z 8 kwietnia 2010 r., Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił apelację M. P. od wyroku Sądu Okręgowego w P. z 20 stycznia 2010 r. oddalającego odwołanie wnioskodawczyni od decyzji organu rentowego - ZUS Oddział w R. - z 1 lipca 2009 r., wznawiającej postępowanie w sprawie jej uprawnienia do wcześniejszej emerytury z tytułu opieki nad dzieckiem, przy stwierdzeniu braku prawa do tak określonego świadczenia, z uwagi na ujawniony nowymi okolicznościami faktycznymi stan zdrowia dziecka, które nie wymagało stałej opieki. W podstawie prawnej przyjętego rozstrzygnięcia organu rentowego a następnie Sądu pierwszej instancji oraz drugiej instancji powołane zostały: art. 114 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jak również § 1 ust. 3 pkt 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki (Dz.U. Nr 28, poz. 149). W dniu 23 kwietnia 2012 r. do Sądu Apelacyjnego wpłynęła skarga wnioskodawczyni o wznowienie postępowania zakończonego powyższym wyrokiem. Skarżąca przy wskazaniu na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 28 lutego 2012 r. sygn. akt K 5/11, (Dz.U. Nr 28, poz. 251), stwierdzający niezgodność art. 114 ust. 1a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS z art. 2 oraz art. 67 ust. 1 Konstytucji RP, domagała się ponownego przyznania prawa do emerytury z tytułu opieki nad dzieckiem. Wyrokiem z dnia 25 lipca 2012 r. Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił skargę o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 8 kwietnia 2010 r. W wyniku rozpoznania sprawy Sąd Apelacyjny stwierdził, że jakkolwiek wnioskodawczyni określiła podstawę wznowienia w sposób odpowiadający ustawie, to jednak w okolicznościach rozpoznawanej sprawy tak sformułowana podstawa nie występowała, stąd też skarga podlegała oddaleniu. W ocenie Sądu Apelacyjnego analiza przebiegu postępowania w przedmiotowej sprawie tak przed organem rentowym jak i sądami obu instancji prowadziła do jednoznacznego wniosku, że do wznowienia postępowania nie doszło wskutek odmiennej oceny dowodów dołączonych do wniosku o ustalenie prawa do emerytury, które stanowiły podstawę przyznania prawa do świadczenia, ale ujawnienia okoliczności nieznanych organowi rentowemu w chwili wydawania decyzji, a mających istotny wpływ na prawo do świadczenia. Zdaniem Sądu Apelacyjnego świadczyły o tym następujące fakty: M. P. z wnioskiem o ustalenie prawa do wcześniejszej emerytury na podstawie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z 15 maja 1989 r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki (Dz.U. Nr 28, poz. 149) wystąpiła 17 grudnia 2001 r. Liczyła sobie wówczas lat 43 i pozostawała w zatrudnieniu. Do wniosku dołączyła zaświadczenie lekarskie z dnia 4 grudnia 2001 r., z którego wynikało, że syn wnioskodawczyni urodzony 10 września 1996 r. z powodu występujących u niego schorzeń przed 31 grudnia 1998 r., wymaga stałej opieki, a choroba stwarza uprawnienia do przyznania matce dziecka wcześniejszej emerytury. W kwietniu 2009 r. organ rentowy podjął postępowanie wyjaśniające, którego celem była ewentualna weryfikacja uprawnień wnioskodawczyni do wcześniejszej emerytury. W tym celu zwrócił się do Poradni, w której zatrudniony był lekarz - autor zaświadczenia o stanie zdrowia dziecka - o historię choroby syna wnioskodawczyni. Analiza przekazanej dokumentacji medycznej stanowiła podstawę wydania orzeczenia przez lekarza orzecznika ZUS w dniu 1 lipca 2010 r. zawierającego stwierdzenie, że " schorzenie dziecka nie mieściło się w katalogu schorzeń uprawniających matkę do Ewk". Dysponując tej treści orzeczeniem lekarza orzecznika, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. 1 lipca 2009 r. wydał decyzję, którą odmówił M. P. prawa do emerytury. Na skutek odwołania skierowanego przez wnioskodawczynię do Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w P., orzeczenie lekarza orzecznika ZUS poddane zostało weryfikacji przez biegłych sądowych - specjalistę z zakresu neurologii, pulmonologii, pediatrii, psychiatrii. Z opinii wynikało, że syn wnioskodawczyni do dnia 31 grudnia 1998 r. z uwagi na stan zdrowia nie wymagał opieki. Mając na uwadze uzyskane opinie, Sąd pierwszej instancji w pełni zaakceptował decyzję organu rentowego. Sąd ten uznał - powołując art. 114 ust. 1a ustawy emerytalno-rentowej, że w okolicznościach rozpoznawanej sprawy organ rentowy był uprawniony do dokonania weryfikacji prawa wnioskodawcy do świadczenia, a to wobec ujawnienia (po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego) pełnej dokumentacji lekarskiej pozwalającej na ustalenie, że syn wnioskodawczyni nie wymagał stałej opieki i pielęgnacji ze strony matki przed dniem 31 grudnia 1998 r., co zdaniem tego Sądu potwierdzał również fakt, że wnioskodawczyni po przyznaniu jej prawa kontynuowała zatrudnienia. Sąd drugiej instancji zaakceptował wyrok Sądu pierwszej instancji, uznając, że apelacja pozbawiona jest podstaw faktycznych i prawnych. W świetle powyższych rozważań Sąd Apelacyjny uznał, że skarga o wznowienie postępowania wywiedziona przez wnioskodawczynię nie została oparta na ustawowej podstawie wznowienia, bowiem w istocie to ujawnienie okoliczności istniejących przed wydaniem decyzji ustalającej prawo do świadczenia, nieznanych organowi rentowemu, a mających wpływ na prawo do emerytury, przesądziło o weryfikacji uprawnień. Sąd stwierdził nadto, że faktyczną podstawę ponownego ustalenia uprawnienia M. P. do świadczenia emerytalnego stanowi w istocie przepis art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1989 r. o emeryturach i rentach z FUS. Z tych też względów Sąd Apelacyjny oddalił skargę o wznowienie na mocy art. 412 § 2 k.p.c. Wnioskodawczyni zaskarżyła w całości wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 25 lipca 2012 r., opierając skargę kasacyjną na podstawie naruszenia prawa materialnego: - art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez jego niewłaściwe zastosowanie przez Sąd drugiej instancji do okoliczności faktycznych sprawy poprzez uznanie, że organ rentowy słusznie odmówił prawa do wcześniej przyznanej wnioskodawczyni emerytury, a ustalone okoliczności faktyczne sprawy uzasadniają zastosowanie przepisu art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej, w sytuacji gdy z tych okoliczności wynika, iż w sprawie nie ujawniły się nowe okoliczności ani dowody świadczące o stanie zdrowia małoletniego syna. Zdaniem skarżącej powyższe prowadzi do konkluzji, że organ rentowy ponownie ocenił ten sam materiał dowodowy w postaci dokumentacji medycznej zalegającej w aktach sprawy i tym samym dokonał odmiennej oceny tej samej dokumentacji medycznej, którą dysponował przed 2001 r. i na podstawie której przyznał wnioskodawczyni prawo do wcześniejszej emerytury i tym samym wyczerpał przesłanki zawarte w art. 114 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a nie jak przyjął Sąd przesłanki z art. 114 ust. 1.