Wyrok SN z dnia 7 marca 2012 r., sygn. II PK 240/11

Sąd Najwyższy w składzie :

SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (przewodniczący)

SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca)

SSN Romualda Spyt

Protokolant Edyta Jastrzębska

w sprawie z powództwa A. S.A. w W. przeciwko Grzegorzowi S. o odszkodowanie, zwrot należności i wynagrodzenie, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 7 marca 2012 r., skargi kasacyjnej pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w W. z dnia 4 maja 2011 r., sygn. akt VII Pa 155/06,

oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 4 maja 2011 r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w W. oddalił apelację pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w W. z dnia 12 maja 2006 r. (pkt 1); zmienił wyrok Sądu Rejonowego w pkt II w ten sposób, że zasądził od pozwanego na rzecz strony powodowej kwotę 1.800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 2); zasądził od pozwanego na rzecz strony powodowej kwotę 930 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania w drugiej instancji, w tym 900 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego (pkt 3).

Przedmiot sporu pomiędzy stronami stanowiła kwestia, czy przyczyna wskazana przez pozwanego w oświadczeniu rozwiązującym umowę o pracę bez wypowiedzenia była uzasadniona. Sąd stwierdził, że stosownie do art. 55 § 2 k.p. oświadczenie pracownika o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia powinno być dokonane na piśmie z podaniem przyczyny uzasadniającej rozwiązanie umowy. W ocenie Sądu drugiej instancji Sąd pierwszej instancji trafnie wywiódł, iż jedyną wyrażoną przez pozwanego przyczyną rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia był powód wskazany w jego oświadczeniu z dnia 9 stycznia 2004 r. - nierozliczenie przez pracodawcę delegacji pozwanego o numerach 507/2003, 553/2003, 585/2003, 623/2003, 701/2003. Dlatego mając na uwadze powyższe ustalenie, nawet w przypadku przyjęcia, iż powód nie wypłacił pozwanemu przysługującego mu wynagrodzenia za nadgodziny, w sytuacji, gdy pozwany nie wskazał takiej okoliczności jako podstawy swojego oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia, nie może następnie skutecznie powoływać takiej przesłanki jako jednego z zarzutów obronnych w sprawie o odszkodowanie z tytułu nieuzasadnionego zakończenia stosunku pracowniczego. Sąd wskazał również, że wytoczenie przez pozwanego powództwa o wynagrodzenie z tytułu nadgodzin w okresie miesiąca po złożeniu oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia nie przesądza automatycznie, że przyczyną rozwiązania umowy było niewypłacenie wynagrodzenia, skoro pracownik nie wskazał tego w pisemnym oświadczeniu o wypowiedzeniu, powołując się tylko na „nierozliczenie przez pracodawcę do dnia dzisiejszego moich delegacji służbowych o numerach (...)". Zachowania się pozwanego w momencie złożenia oświadczenia woli o rozwiązaniu umowy również nie można wykładać w kierunku wskazanym przez stronę pozwaną w apelacji, a zatem, że przyczyną rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia było również niewypłacenie wynagrodzenia za nadgodziny, czy nierozliczenie innych delegacji, przedstawionych powodowi do rozliczenia. Wobec powyższego, Sąd Okręgowy nie mógł uwzględnić zarzutów apelacji wskazujących na błędne ustalenia faktyczne oraz naruszenie przepisów postępowania w tym kontekście. Pozwany nie wykazał, jaka jest rzeczywista przyczyna rozwiązana przez niego umowy o pracę bez wypowiedzenia oraz tego, że taka przyczyna stanowi ciężkie naruszenie przez pracodawcę podstawowych obowiązków pracowniczych. W niniejszej sprawie pozwany zarówno w toku postępowania pierwszoinstancyjnego, jak również wnosząc apelację, nie dowiódł, że istniała też inna przyczyna rozwiązania umowy o pracę niż literalnie wskazana w pisemnym oświadczeniu, jak również tego, że przyczyna ta stanowiła ciężkie naruszenie obowiązków pracodawcy w rozumieniu art. 55 § 1 k.p. W toku przeprowadzonego postępowania dowodowego w pierwszej instancji zostało udowodnione, iż delegacje służbowe, które nie były przez pracodawcę rozliczone, znajdują się w posiadaniu pozwanego, a zachowanie pozwanego, który de facto nie przedstawił w sposób zwyczajowo przyjęty u pracodawcy delegacji do rozliczenia poddaje w wątpliwość zasadność przyczyny rozwiązania przez niego umowy bez wypowiedzenia. Mając powyższe ustalenia na uwadze, Sąd drugiej instancji podzielił stanowisko Sądu pierwszej instancji, iż wobec okoliczności sprawy nierozliczenie przez powoda delegacji pozwanego nie świadczy o ciężkim naruszeniu przez pracodawcę podstawowych obowiązków wobec pracownika, skoro powód nie miał fizycznej i obiektywnej możliwości zaewidencjonowania kosztów podróży służbowych pozwanego i ich rozliczenia. Mając na uwadze, że ustawodawca przewidział w art. 61 k.p. roszczenie odszkodowawcze pracodawcy w przypadku nieuzasadnionego rozwiązania przez pracownika umowy w trybie art. 55 § 1 k.p., w przypadku ustalenia niewłaściwego zachowania pracownika poprzez nieuzasadnione rozwiązanie umowy pracownik powinien ponosić sankcję z tego tytułu. W świetle powyższego, w ocenie Sądu, nie miała racji strona apelująca podnosząc, że powództwo powinno zostać oddalone na podstawie art. 5 k.c. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wielokrotnie podkreślano, że zarzut nadużycia prawa podmiotowego może być uwzględniony przez Sąd w wyjątkowych wypadkach. Ustalony w toku postępowania przez Sąd pierwszej instancji stan faktyczny sprawy nie budził najmniejszych wątpliwości, że żądanie zapłaty przez powoda kwoty 11.550 zł nie stanowi naruszenia zasad współżycia społecznego. Kwestia wynagrodzenia za godziny nadliczbowe i ekwiwalentu za inne delegacje stanowiła rozstrzygnięcie odrębnego postępowania i nie miała jakiegokolwiek wpływu na niniejsze postępowanie. Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Sądu pierwszej instancji, iż zasadne jest żądanie zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kwoty 11.550 zł tytułem odszkodowania za nieuzasadnione rozwiązanie umowy o pracę z winy pracodawcy z ustawowymi odsetkami od dnia 4 marca 2006 r. do dnia zapłaty. Sąd Okręgowy uwzględnił zażalenie powoda na rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji, mocą którego Sąd Rejonowy postanowił nie obciążać pozwanego kosztami procesu. W uzasadnieniu wydanego rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu Sąd Rejonowy niezasadnie stwierdził, że fakt nieponiesienia szkody przez powoda, zasądzenie wysokiego odszkodowania pieniężnego od pracownika na rzecz pracodawcy oraz zachowanie powoda, który wytoczył powództwo przed Sądem Rejonowym w W., pomimo wiedzy na temat innego adresu zamieszkania pozwanego - przesądza o konieczności zastosowania art. 102 k.p.c. Okoliczności przywołane przez Sąd Rejonowy, w ocenie Sądu Odwoławczego, nie składają się na „wypadek szczególnie uzasadniony". Wobec wyłączenia wykładni rozszerzającej co do tego przepisu, Sąd zwrócił uwagę na konieczność stosowania tej normy wyjątkowo, wyłącznie w sytuacji, gdy na tle konkretnego stanu faktycznego ogólna zasada odpowiedzialności za wynik sporu kłóciłaby się z racjonalnością i względami słuszności oraz zasadami współżycia społecznego. W odniesieniu do nieponiesienia przez powoda szkody związanej z niezasadnym rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pozwanego, słusznie podnosi powód w zażaleniu na przedmiotowe postanowienie, że okoliczność ta nie stanowiło elementu ustaleń faktycznych Sądu pierwszej instancji, wobec czego nie powinna być przez Sąd również uwzględniana w kontekście rozstrzygnięcia o kosztach procesu.