Wyrok SN z dnia 2 grudnia 2011 r., sygn. III CSK 136/11

Sąd Najwyższy w składzie :

SSN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący)

SSN Wojciech Katner

SSN Anna Kozłowska (sprawozdawca)

Protokolant Katarzyna Grzegorczyk

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Andrzeja K. i Anny P.

przeciwko D. sp.j. w K.

o zapłatę,

po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej

w dniu 2 grudnia 2011 r.,

skargi kasacyjnej strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w K.

z dnia 22 października 2010 r., uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Powodowie Andrzej K. i Anna P. w pozwie skierowanym przeciwko „D.” Spółce jawnej w K. domagali się zasądzenia kwoty 88.464 zł tytułem wyrównania szkody jakiej doznali na skutek zachowania pozwanej polegającego na niewydaniu w czasie właściwym lokalu, który nabyli od pozwanej. Dochodzona kwota odzwierciedlała nieosiągnięty, w okresie od stycznia do grudnia 2007 r. czynsz z tego lokalu. Jako podstawę prawną żądania powodowie wskazali art. 415 k.c.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa zarzucając, że uchyliła się od skutków oświadczenia woli dotyczącego zbycia lokalu, jako złożonego pod wpływem błędu, że nie można jej przypisać winy za niewydanie lokalu oraz, że powodowie nie udowodnili wysokości szkody.

Wyrokiem z dnia 21 czerwca 2010 r. Sąd Rejonowy w K. zasądził od pozwanej na rzecz powodów 88.464 zł z ustawowymi odsetkami od 4 kwietnia 2009 r. i orzekł o kosztach procesu należnych powodom. W motywach rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy ustalił, że strony w dniu 9 czerwca 2004 r. zawarły przedwstępną umowę sprzedaży, na podstawie której pozwana zobowiązała się do wybudowania, ustanowienia i przeniesienia na powodów własności lokalu mieszkalnego nr 6 położonego w K. przy ul. K. Integralną częścią tej umowy były tzw. ogólne warunki sprzedaży lokali (o.w.s.l.), z których m.in. wynikało (pkt 25 ust. 1), że powodowie wyrażają zgodę na przeniesienie praw i obowiązków pozwanej wynikających z umowy, na podmiot powiązany osobowo bądź kapitałowo z pozwaną Spółką. Terminy zawarcia umowy przyrzeczonej, ustalone na dzień 31 marca 2005 r., a następnie na dzień 15 czerwca 2005 r., upłynęły bezskutecznie. W dniu 30 czerwca 2005 r. pozwana zawarła ze Spółką „D.” sp. jawną w Krakowie umowę, mocą której, z powołaniem się na pkt 25 ust.1 o.w.s.l., przeniosła na tę Spółkę wszystkie swoje prawa i obowiązki wynikające z umowy zawartej z powodami i w związku z tą umową wydała tej Spółce lokal. Powodowie wytoczyli powództwo o zobowiązanie pozwanej do złożenia oświadczenia woli i wyrokiem z dnia 12 kwietnia 2006 r. Sąd Okręgowy w K. zobowiązał pozwaną Spółkę do złożenia oświadczenia woli o sprzedaży powodom opisanego w wyroku lokalu. U podstaw tego, uwzględniającego powództwo, wyroku legła ocena, że postanowienie zawarte w pkt 25 ust. 1 o.w.s.l. było bezskuteczne, a zatem pozwana, pozostając wwiązana w umowę przedwstępną, miała obowiązek ją wykonać. Apelacja pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w K. z dnia 21 września 2006 r. Powodowie pismem z dnia 23 października 2006 r. wezwali pozwaną do wydania lokalu. W dniu 28 listopada 2006 r. pozwana złożyła przed notariuszem oświadczenie o uchyleniu się od skutków oświadczenia woli, do którego została zobowiązana prawomocnym wyrokiem, jako oświadczenia złożonego pod wpływem błędu co do skutecznego przeniesienia na inny podmiot, na podstawie pkt 25 ust. 1 o.w.s.l., praw i obowiązków wynikających z umowy. Z żądaniem wydania lokalu powodowie wystąpili na drogę sądową; wyrokiem częściowym z dnia 12 września 2007 r. orzeczono o obowiązku pozwanej w tym procesie spółki „D.” sp. jawnej w K., wydania powodom lokalu. Do wydania doszło w wyniku egzekucji, w dniu 19 grudnia 2007 r. Powodowie zamierzali lokal wynająć i w tym celu nawiązali kontakt z włoską spółką P., z którą ustalili, że umowa najmu będzie trwać cały rok 2007, a miesięczny czynsz będzie wynosił 1900 euro. Na skutek niewydania lokalu, ten utracony czynsz, przeliczony według średniego w tamtym okresie kursu euro, stanowił szkodę powodów, której zrekompensowania domagali się od pozwanej. W tak ustalonym stanie faktycznym, Sąd Rejonowy odniósł się do przytoczonych wyżej zarzutów pozwanej i uznał je za chybione. W szczególności jako nietrafne ocenił stanowisko pozwanej co do możliwości uchylenia się od skutków oświadczenia woli, do złożenia którego strona została zobowiązana wyrokiem, przy czym wskazał, że prezentując nawet odmienne stanowisko, nie byłoby podstaw do przyjęcia wady oświadczenia woli w postaci błędu. Rozważając zarzut nieudowodnienia winy w niewydaniu lokalu, Sąd pierwszej instancji wskazał, że niewydanie stanowiło nienależyte wykonanie łączącego strony zobowiązania. Taka zaś kwalifikacja ustalonych faktów uzasadniała rozstrzygnięcie na podstawie art. 471 k.c., a nie na podstawie art. 415 k.c., którą to podstawę prawną powodowie wskazali w pozwie. Wywiódł, że przyjęcie innej podstawy prawnej dla rozstrzygnięcia o roszczeniu pozostawało bez znaczenia dla losów powództwa. Związanie sądu obejmuje tylko podstawę faktyczną, wskazanie zaś właściwej podstawy prawnej rozstrzygnięcia jest obowiązkiem sądu. Rozważając odpowiedzialność pozwanej na podstawie art. 471 k.c. Sąd Rejonowy ocenił, że pozwana Spółka winna mieć świadomość wadliwości klauzuli zezwalającej na przeniesienie na inny podmiot jej praw i obowiązków wynikających z umowy przedwstępnej oraz świadomość, że nie będzie mogła wydać powodom lokalu. Niewydanie lokalu, mimo takiego obowiązku sprzedawcy wynikającego z umowy sprzedaży, uzasadniało zarzut nienależytego wykonania umowy łączącej strony. Poniesioną z tej przyczyny szkodę, w postaci nieuzyskanego czynszu, ocenił Sąd jako udowodnioną przedstawionymi przez powodów dokumentami prywatnymi.