Wyrok SN z dnia 27 października 2010 r., sygn. V CSK 85/10

Zobowiązanie się pozwanej względem cedenta do określonego sposobu dysponowania uzyskaną z egzekucji od P. SA należnością nie ma wprawdzie charakteru pieniężnego, ale niewątpliwie ma charakter zobowiązania majątkowego. Nie jest przy tym zobowiązaniem, które mogła wykonywać tylko i wyłącznie sama pozwana, a więc takim, które zależało od jej przymiotów osobistych, gdyż mogła posłużyć się przy jego realizacji inną osobą. Wyklucza to zatem osobisty charakter tego zobowiązania, a tym samym upoważnia do zakwalifikowania go do kategorii „innych wierzytelności”, podlegających zajęciu na podstawie art. 896 k.p.c.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Antoni Górski (przewodniczący, sprawozdawca)

SSN Dariusz Dończyk

SSA Jan Kremer

Protokolant Izabella Janke

w sprawie z powództwa Maurycego W.

przeciwko Bożenie J.

o zapłatę,

po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 27 października 2010 r.,

skargi kasacyjnej pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w K.

z dnia 24 września 2009 r.,

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu w K. do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 24 września 2009 r. Sąd Apelacyjny w K. oddalił apelację pozwanej Bożeny J. od wyroku Sądu Okręgowego w G. z dnia 20 marca 2009 r. wydanego w sprawie o zapłatę z powództwa Maurycego W. W sprawie dokonano następujących ustaleń.

Mirosława i Wiesław małżonkowie S. byli wspólnikami Przedsiębiorstwa Wielobranżowego W Mirosława i Wiesław S. Spółka jawna w G. Od roku 1999 powód prowadził stałą współpracę gospodarczą ze spółką WiM. W okresie od października 2001 roku do marca 2002 roku Spółka jawna W. zakupiła u powoda znaczną ilość towaru za łączną kwotę 5.539.713,31 zł. Na tle tych transakcji doszło pomiędzy kontrahentami do nieporozumień, które spowodowały, że powód wszczął spór sądowy o zapłatę należności. W dniu 1 lipca 2002 roku Sąd Okręgowy w G. wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, którym zobowiązał Przedsiębiorstwo Wielobranżowe W. Mirosława i Wiesław S. Spółka jawna w G. do zapłaty na rzecz Maurycego W. kwoty 3.142.475,33 zł. Nakaz zapłaty małżonkowie S. otrzymali w dniu 4 lipca 2002 roku, a już w dniu 9 lipca 2002 roku komornik na wniosek powoda wszczął postępowanie egzekucyjne zabezpieczające, na podstawie w/w nakazu. W dniu 3 lipca 2002 roku doszło pomiędzy Przedsiębiorstwem Wielobranżowym W. Mirosława i Wiesław S. spółka jawna w G. a Bożeną J. do podpisania umowy nazwanej umową cesji (przelewu wierzytelności). Bożena J. jest osobą, która od 20 lat pełniła funkcję głównego księgowego w różnych firmach, od lat 90-tych ma uprawnienia do prowadzenia ksiąg rachunkowych i do tego czasu prowadzi własne biuro rachunkowe. Od połowy 2002 roku miała się zajmować prowadzeniem księgowości i windykacji należności w spółce jawnej W., w związku z tym docelowo miała być zawarta umowa stałego zlecenia na prowadzenie windykacji. Do podpisania takiej umowy jednak nie doszło. Podpisano natomiast opisaną powyżej umowę cesji wierzytelności. Zgodnie z treścią tej umowy, Cedent, czyli spółka jawna oświadczała, że posiada bezsporne wierzytelności w stosunku do P. S.A w W., i wierzytelności te przelewa na rzecz Bożeny J. wraz z należnymi odsetkami za trzy lata wstecz jak i w przyszłości, a na dzień podpisania cesji, wierzytelności te stanowiły kwotę 1.782.437,24 zł. W ramach umowy, w § 4, Bożena J. zobowiązała się do regulowania (z uzyskanych środków od PRK7) zobowiązań Cedenta (spółki jawnej W.) wymienionych w umowie, wśród których na pierwszym miejscu znajdowała się wierzytelność powoda. W umowie tej określono również wynagrodzenie Bożeny J. za dokonywanie czynności określonej w § 4 jako 0,8% kwoty wpływów z cesji powiększone o 22% VAT. Jednocześnie Bożena J. zobowiązywała się utworzyć subkonto lub oddzielny rachunek bankowy, na którym będzie gromadziła środki uzyskiwane z cesji. W kolejnym punkcie umowy Bożena J. zobowiązywała się do podjęcia wszelkich działań polegających na wstąpieniu w długi spółki jawnej i zwolnienie jej z obowiązku zapłaty w zakresie objętym cesją. Z treści umowy wynikało zatem, że pozwana ma prowadzić we własnym imieniu windykację wierzytelności należnej od P. spółce W. i z uzyskanych środków regulować jej zobowiązania, za co ma otrzymywać stosowne wynagrodzenie. Bożena J. powiadomiła dłużnika P. w W. o umowie, a następnie w lipcu i w sierpniu 2002 roku dobrowolnie zapłacona została przez dłużnika P. w W. kwota 297.685,42 zł. Rozliczenie wpłaconej kwoty odbywało się w ten sposób, że pozwana informowała Mirosławę S. o dokonanej wpłacie, następnie otrzymywała od Mirosławy S. zlecenie przekazania poszczególnych kwot na poczet wskazanych przez nią zobowiązań. Pozwana zgodnie ze zleceniami dokonywała przelewu na wskazany przez M. S. rachunek. Cała otrzymana od P. kwota została rozliczona w ten sposób, że zaspokoiła zobowiązania spółki jawnej wobec wierzycieli, przy czym kwota 130 000 zł stanowiła wynagrodzenie wspólników spółki jawnej Mirosławy i Wiesława S. Po wszczęciu, na wniosek powoda, postępowania egzekucyjnego zabezpieczającego Komornik przystąpił do dokonywania kolejnych zajęć wskazanych przez powoda. W czasie czynności zabezpieczających dokonywanych przez Komornika zajęta została również wierzytelność, jaką spółka jawna WiM miała w stosunku do P. P. po otrzymaniu zajęcia poinformowało Komornika, że obecnie wierzycielem należności jaką mają zapłacić W. spółce Jawnej jest Bożena J., albowiem nabyła tę wierzytelność na mocy umowy cesji. Wobec powyższego Komornik pismem z dnia 20 sierpnia 2002 roku, odebranym przez pozwaną w dniu 28 sierpnia 2002 roku, dokonał zajęcia wierzytelności i praw dłużników należnych od pozwanej jako dłużnika wierzytelności z tytułu umowy cesji wierzytelności z dnia 03.07.2002 roku. Jednocześnie Komornik zobowiązał pozwaną w trybie art. 896 k.p.c. do złożenia oświadczenia, czy uznaje zajęte prawo oraz zgodnie z tym przepisem do udzielenia wszelkich informacji na temat zajętej wierzytelności, a także do przekazywania środków z zajętej wierzytelności na konto Komornika wskazane w zajęciu. Pozwana pismem z dnia 3 września 2002 roku odpowiedziała Komornikowi, że nie posiada wierzytelności w stosunku do dłużnika wymienionego w zajęciu. Jednocześnie, z uwagi na otrzymane zajęcie od Komornika, P. wstrzymał się z realizacją roszczeń na rzecz pozwanej z tytułu umowy cesji, albowiem miał wątpliwości czy skutecznie doszło do sprzedaży wierzytelności. Wobec powyższego toczyła się sprawa sądowa pomiędzy pozwaną, a P., która ostatecznie zakończyła się korzystnym dla pozwanej orzeczeniem. Po uprawomocnieniu się wyroku P. wznowiła spłatę zaległości i tak na przełomie 2004/2005 roku pozwana otrzymała pozostałą należność w łącznej wysokości 1.492.289,97 zł. Pozwana o kolejno otrzymywanych wpłatach informowała cedenta, który wskazywał jakie zobowiązania spółki jawnej pozwana ma regulować z tych pieniędzy, wystawiając poszczególne zlecenia zapłaty. I tak zleceniem z dnia 29 grudnia 2004 roku pieniądze w kwocie 11.200 zł przekazane zostały na wynagrodzenia Mirosławy i Wiesława S. należne z tytułu pracy w Spółce W., kwota 10.000 zł przekazana została Bożenie J. W zleceniu płatniczym z dnia 2 lutego 2005 roku pozwana otrzymała od Przedsiębiorstwa Wielobranżowego W. Mirosława i Wiesław S. spółka jawna w G. polecenie zapłaty 100.000 zł na rzecz Przedsiębiorstwa Wielobranżowego W. spółka z o.o. za zobowiązania PW W. spółki jawnej, wynagrodzenie w kwocie 163.000 zł na rzecz Mirosławy i Wiesława S., i kwotę 36.600 na rzecz Bożeny J. W zleceniu płatniczym z dnia 9 lutego 2005 roku pozwana otrzymała od cedenta polecenie zapłaty 30.778,45 zł tytułem wynagrodzenia na rzecz Mirosławy i Wiesława S., oraz zlecenie przekazania kwoty 150.000 zł również na konto Wiesława S. co stanowić miało spłatę pożyczki należnej Marii S. Poleceniem przelewu z dnia 9 lutego 2005 roku pozwana ostatecznie wpłaciła łącznie kwotę 180.778,45 zł i wskazała w treści przelewu, że kwota ta stanowić ma wynagrodzenie według zlecenia. W zleceniu płatniczym z dnia 28 lutego 2002 pozwana otrzymała od PW W. Mirosława i Wiesław S. spółka jawna polecenie zapłaty kwoty 105.325,86 zł tytułem wynagrodzenia wspólników spółki jawnej Mirosławy i Wiesława S., a kwotę 450.000 zł na konto Wiesława S. jako środki na spłatę pożyczki dla Marii S.. Poleceniem przelewu z dnia 28 lutego 2005 roku pozwana wpłaciła kwotę 819.305,16 zł, wskazując w treści polecenia, że kwota ta stanowi wynagrodzenie według zlecenia. W zleceniu płatniczym z dnia 8 marca 2005 roku pozwana otrzymała od PW W. Mirosława i Wiesław S. spółka jawna polecenie zapłaty kwoty 385.385,60 zł tytułem wynagrodzenia na rzecz wspólników spółki jawnej Mirosławy i Wiesława S., a kwotę 30.000 zł na spłatę pożyczki Marii S. Pozwana ponownie poleceniem przelewu wpłaciła kwotę 415.385,60 zł podając w treści plecenia, że kwota ta stanowi wynagrodzenie zgodnie ze zleceniem. Powód po prawomocnym zakończeniu sprawy, jaka toczyła się po wniesieniu zarzutów przez dłużników skierował do majątku Spółki W. egzekucję odnośnie należności głównej w wysokości 3.194.155,84 zł wraz z należnymi odsetkami i kosztami postępowań. Wówczas okazało się, że brak jest środków zgromadzonych w czasie postępowania zabezpieczającego egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika na zaspokojenie roszczeń. Egzekucja okazała się być bezskuteczna, a na wniosek dłużnika z dnia 8 listopada 2006 roku wszczęte zostało postępowanie upadłościowe wobec Spółki mocą postanowienia Sądu z dnia 5 grudnia 2006 roku. Postępowanie egzekucyjne, początkowo zostało zawieszone, a następnie po ogłoszeniu upadłości likwidacyjnej umorzone. W toku postępowania upadłościowego sporządzono listę wierzytelności oraz oszacowano majątek. Z powyższych danych wynika, że łączna kwota wierzytelności wynosi ponad 4.000.000 zł, podczas gdy wartość majątku ruchomego oszacowana była na kwotę 351.781 zł. Spółka nie posiadała żadnych nieruchomości, wierzytelności oraz innych praw majątkowych, z których mógłby zaspokoić się powód w ramach postępowania egzekucyjnego.