Postanowienie SN z dnia 18 czerwca 2010 r., sygn. V CSK 434/09

Zakładanie a priori braku bezstronności i niezależności wybranego przez strony konkretnego sądu polubownego z tego tylko powodu, że działa on przy określonej organizacji jest nieuprawnione. Ta okoliczność, dotycząca zdecydowanej większości sądów polubownych z reguły powiązanych organizacyjnie z rozmaitymi korporacjami zawodowymi czy związkami przedsiębiorców, sama w sobie nie może przesądzać o ich zależności od organizacji, przy których działają ani o braku bezstronności poszczególnych arbitrów. Takie zarzuty mogą być skutecznie postawione jedynie na gruncie przepisów regulujących wyłączenie arbitra (poprzednio art. 703 § 1 k.p.c., a obecnie art. 1174 § 2 k.p.c.) lub w skardze o uchylenie wyroku sądu polubownego.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący)

SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)

SSN Grzegorz Misiurek

Protokolant Ewa Zawisza

w sprawie z powództwa Z. - Budowa Maszyn S.A. w T. przeciwko I. S.A. w K. o ustalenie, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 18 czerwca 2010 r., skargi kasacyjnej strony powodowej od postanowienia Sądu Apelacyjnego w K. z dnia 25 sierpnia 2009 r.,

oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 25 maja 2009 r. Sąd Okresowy w G., nie podzielając podniesionego przez stronę pozwaną zarzutu zapisu na sąd polubowny, odmówił odrzucenia pozwu Spółki Akcyjnej Z. - Budowa Maszyn w T. przeciwko I. Spółce Akcyjnej w K. o ustalenie nieistnienia transakcji Strategii Opcji Walutowej przeprowadzonej przez pozwany Bank w dniu 17 lipca 2008 r. na podstawie Umowy Ramowej z dnia 5 sierpnia 2005 r. oraz Umowy Dodatkowej także z dnia 5 sierpnia 2005 r. albo o stwierdzenie nieważności (bezskuteczności) tej transakcji, ewentualnie o oznaczenie sposobu wykonania wynikających z niej zobowiązań przez przyjęcie, że odpowiedzialność powoda wobec pozwanego wyłącza się przy poziomie kursu EUR/PLN wynoszącym 3,54 zł.

Oceniając § 48 Umowy Ramowej stron z dnia 5 sierpnia 2005 r. stanowiący, iż spory, jakie powstaną w związku z realizacją Umowy Ramowej rozstrzygać będzie Sąd Polubowny przy Związku Banków Polskich, na podstawie regulaminu tego Sądu, w składzie 3 arbitrów, Sąd Okręgowy stwierdził, że ponieważ realizacja Umowy Ramowej polega na zawieraniu określonych transakcji, wykonanie i ważność oraz istnienie bądź nieistnienie zaskarżonej transakcji Strategii Opcji Walutowej, mieszczą się w zakresie powyższego zapisu na sąd polubowny. Uznał jednak, że skoro zgodnie z art. 1157 k.p.c. strony mogą poddać pod rozstrzygnięcie sądu polubownego tylko takie spory o prawa majątkowe lub niemajątkowe, które mogą być przedmiotem ugody sądowej, żądania powoda ujęte w punkcie 1 i 2 pozwu nie mają tzw. zdolności ugodowej, bowiem kwestia ustalenia istnienia, ważności lub nieważności umowy nie może być przedmiotem ugody gdyż nie decyduje o niej wola stron. Tym samym zapis na sąd polubowny jest w tym zakresie nieważny. Jest on też, zdaniem Sądu, w całości bezskuteczny, jako naruszający zasadę równości stron określoną w art. 1161 § 2 k.p.c., w wyniku poddania sporu pod rozstrzygnięcie Sądu Polubownego przy Związku Banków Polskich w sytuacji gdy stroną sporu jest Bank należący do Związku a przeciwnikiem osoba prawna, nie mogąca być członkiem Związku, zaś statutowym celem tej organizacji jest m.in. ochrona interesów członków Związku, w tym pozwanego Banku, co wskazuje na pośrednie powiązanie sądu polubownego z pozwanym. W ocenie Sądu Okręgowego poszczególne zapisy Regulaminu nie zapewniają także w wystarczającym stopniu formalnych gwarancji bezstronności sądu, procedura wyłaniania arbitrów dopuszcza zbyt dużą ingerencję Prezesa powoływanego i odwoływanego przez Zarząd Związku Banków Polskich, w skład którego wchodzi Prezes Zarządu pozwanego Banku. Brak też instytucji i procedur wykluczających ewentualny wpływ Związku na linię orzeczniczą arbitrów, co ma znaczenie w sytuacji, gdy Związek zajął już oficjalne stanowisko co do transakcji opcji walutowych.