Przekazanie gospodarstwa rolnego następcy

Uchwała składu 7 sędziów SN z dnia 25 listopada 2005 r. sygn. III CZP 59/05

Sąd Najwyższy w składzie :

SSN Jacek Gudowski (przewodniczący)

SSN Teresa Bielska-Sobkowicz

SSN Helena Ciepła

SSN Tadeusz Domińczyk (sprawozdawca)

SSN Antoni Górski

SSN Zbigniew Strus

SSN Mirosława Wysocka

Protokolant Bożena Nowicka

po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu niejawnym

w dniu 25 listopada 2005 r.,

przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Jana Szewczyka,

zagadnienia prawnego przedstawionego przez Rzecznika Praw Obywatelskich

we wniosku z dnia 10 maja 2005 r.,

„Czy umowa przekazania gospodarstwa rolnego zawarta na podstawie ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz.U. Nr 32, poz. 140) winna być traktowana tak jak umowa darowizny w rozumieniu art. 33 pkt 2 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59 z późniejszymi zmianami) i w sytuacji gdy nabywcą gospodarstwa rolnego był małżonek pozostający w ustroju wspólności majątkowej, prowadzić w razie braku odmiennej dyspozycji zbywcy do wejścia nabywanego gospodarstwa rolnego do majątku odrębnego następcy ?”

podjął uchwałę:

Gospodarstwo rolne, przekazane na podstawie ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz o innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz.U. Nr 32, poz. 140) następcy pozostającemu w ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej, należy do majątku wspólnego.

Uzasadnienie

Rzecznik Praw Obywatelskich - powołując się na art. 60 § 2 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. Nr 240, poz. 2052 ze zm.). w związku z art. 16 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (jedn. tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 14, poz. 147) - wniósł o podjęcie przez skład siedmiu sędziów Sądu Najwyższego uchwały zawierającej odpowiedź na pytanie przytoczone na wstępie.

Rzecznik Praw Obywatelskich podniósł, iż w orzecznictwie Sądu Najwyższego, a także w piśmiennictwie ujawniły się rozbieżności co do wykładni art. 43 ust. 1 w zw. z art. 52 ust. 1 ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz.U. Nr 32, poz. 140 - dalej: „ustawa z 1997 r.”), w związku z art. 33 pkt 2 k.r.o. Rozbieżności te, jak zauważył, dotyczą oceny prawnego charakteru umowy przekazania gospodarstwa rolnego następcy rolnika, a od określenia miejsca tej umowy w systemie umów prawa cywilnego zależy, w jaki sposób wpłynie ona na stosunki majątkowe małżonków. Gdyby przyjąć, że umowa przekazania gospodarstwa rolnego następcy, pozostającemu w chwili jej zawarcia we wspólności majątkowej małżeńskiej, mogła być uznana za umowę darowizny, to prostą tego konsekwencją byłoby powiększenie majątku osobistego następcy. Odmienne następstwa wiążą się z zapatrywaniem, że umowa przekazania umową darowizny nie jest. Rzecznik Praw Obywatelskich opowiedział się za drugim z przedstawionych stanowisk. Uznał, że jest ono bliższe normatywnej treści art. 43 ust. 1 ustawy z 1997 r., gdyż wychodzi naprzeciw ochronie interesu rodziny i sprzyja tworzeniu jej trwałej bazy materialnej. Podniósł, że za prezentowanym stanowiskiem przemawiają także uregulowania zawarte w późniejszych ustawach: z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 268) i z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (jedn. tekst Dz.U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.), nieróżniących się modelowo od rozwiązań kształtujących charakter umów przekazania gospodarstwa rolnego następcy.