Wyrok SN z dnia 25 stycznia 2001 r. sygn. I PKN 206/00

Ocena, czy przywrócenie pracownika do pracy jest niemożliwe lub niecelowe (art. 45 § 2 KP), powinna być dokonana według stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy (art. 316 § 1 KPC).

Przewodniczący SSN Katarzyna Gonera

Sędziowie SN: Roman Kuczyński, Walerian Sanetra (sprawozdawca)

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 25 stycznia 2001 r. sprawy z powództwa Jędrzeja S. przeciwko Politechnice W. w W. o przywrócenie do pracy i wynagrodzenie, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 25 października 1999 r. [...]

uchylił zaskarżony wyrok i przekazał Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie sprawę do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

W imieniu powoda Jędrzeja S. wniesiona została kasacja od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 25 października 1999 r. [...], którym oddalono jego apelację od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi-Sądu Pracy z dnia 10 grudnia 1998 r. [...].

Powód (5 czerwca 1992 r.) wniósł o uznanie za bezskuteczne wypowiedzenia umowy o pracę i przywrócenie do pracy w pozwanej Politechnice W. Sąd Pracy wyrokiem z dnia 27 grudnia 1994 r. oddalił jego powództwo o przywrócenie do pracy. Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie, rozpoznając rewizję powoda, wyrokiem z dnia 4 lipca 1995 r. uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Pracy do ponownego rozpoznania celem ustalenia, czy kryteria doboru pracownika do zwolnienia z pracy nie były dowolne. Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Pracy ustalił, że powód był zatrudniony od 1 października 1976 r. w Instytucie Nauk Ekonomiczno-Społecznych Politechniki W., początkowo na stanowisku asystenta, a od 1 października 1984 r. na stanowisku adiunkta. W związku z uchwałą Senatu Politechniki W. [...] z dnia 30 października 1991 r. i na podstawie § 205 Statutu Politechniki W., z dniem 30 września 1992 r. zniesiono Instytut Nauk Ekonomiczno-Społecznych, w którym zatrudniony był powód, a zarządzeniem [...] Rektora Politechniki W. z dnia 19 lutego 1992 r. (na podstawie § 40 ust. 2 i 3 Statutu Politechniki W., w związku z uchwałami Senatu [...] z dnia 30 października 1991 r. oraz [...] z dnia 5 lutego 1992 r.) utworzono z dniem 1 października 1992 r. Ośrodek Nauk Społecznych jako pozawydziałową jednostkę organizacyjną wykonującą zadania naukowe i dydaktyczne. Zmiany organizacyjne dokonane w Instytucie Nauk Ekonomiczno-Społecznych spowodowały konieczność zmniejszenia stanu zatrudnienia o 1/3, tj. z 26 do 16 pracowników. Stosunek pracy z powodem został rozwiązany z dniem 30 września 1992 r. na podstawie art. 93 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 65, poz. 385 ze zm.); jako przyczynę wskazano zniesienie Instytutu Nauk Ekonomiczno-Społecznych uniemożliwiające zatrudnienie go na dotychczasowym stanowisku. Przy zwalnianiu pracowników brano pod uwagę kryteria podane do publicznej wiadomości i uzgodnione ze związkami zawodowymi, uwzględniające pracę dydaktyczną naukową oraz osobistą sytuację pracownika (w tym kryterium dodatkowego zatrudnienia). Weryfikacja wniosków była trzystopniowa i obejmowała: wstępną ocenę pracowników sporządzoną przez kierownika zakładu, weryfikację przeprowadzoną na posiedzeniu dyrekcji z udziałem wszystkich kierowników zakładów i przedstawicieli związków zawodowych ZNP i NSZZ „Solidarność” i ostateczną decyzję podejmowaną przez Rektora Politechniki. Przyczyną tego, że powód znalazł się w grupie osób zwalnianych z pracy, była niezadawalająca ocena jego kwalifikacji zawodowych oraz brak umiejętności nawiązywania kontaktów ze studentami. W toku procesu powód rozszerzył powództwo i wnosił o zasądzenie wynagrodzenia za cały czas pozostawania bez pracy. Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Pracy wyrokiem z dnia 10 grudnia 1998 r. zasądził na rzecz powoda od pozwanej Politechniki W. kwotę 743,40 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 października 1992 r. tytułem odszkodowania, a w części dotyczącej przywrócenia do pracy i zasądzenia wynagrodzenia oddalił powództwo. Sąd ten ustalił, że przyczyną zwolnień pracowników z Instytutu Nauk Ekonomiczno-Społecznych w 1992 r. było zmniejszenie liczby godzin dydaktycznych, przy czym dotyczyło to wszystkich pracowników. Powód, podobnie jak część innych pracowników, nie wykonał pensum z powodu zmniejszenia liczby zajęć. Zdaniem Sądu Pracy, wypowiedzenie powodowi umowy o pracę było uzasadnione zmianami organizacyjnymi Instytutu, które spowodowały zmniejszenie zapotrzebowania na przedmioty społeczno-polityczne, co doprowadziło do zmniejszenia zatrudnienia. Sąd ten wykluczył, aby wypowiedzenie powodowi umowy o pracę było podyktowane względami politycznymi. Wypowiedzenie powodowi umowy o pracę było merytorycznie uzasadnione, ale nastąpiło z naruszeniem przepisu art. 38 KP. Powód, który nie należał do ZNP, wystąpił z wnioskiem do tego związku o reprezentowanie jego interesów. Pozwana Politechnika, mimo omawiania wniosków w sprawie o wypowiadaniu pracownikom Instytutu umów o pracę na zebraniach kierowników zakładów i przewodniczących związków zawodowych, nie przeprowadziła prawidłowej konsultacji zamiaru wypowiedzenia powodowi umowy o pracę (art. 38 KP). Z tego powodu Sąd pierwszej instancji zasądził po myśli art. 47 KP na rzecz powoda odszkodowanie, oddalając powództwo o przywrócenie do pracy i zasądzenie wynagrodzenia. Przywrócenie powoda do pracy byłoby niecelowe z uwagi na istotne zmiany organizacyjne i strukturalne w pozwanym zakładzie oraz ograniczenie etatów.