Wyrok SN z dnia 26 stycznia 2000 r. sygn. I PKN 490/99

Uprawnienia z tytułu przeniesienia w stan spoczynku przysługują jedynie tym arbitrom Państwowego Arbitrażu Gospodarczego, którzy powołani zostali na stanowisko sędziego.

Przewodniczący SSN Walerian Sanetra

Sędziowie SN: Zbigniew Myszka, Andrzej Wasilewski (sprawozdawca)

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 26 stycznia 2000 r. sprawy z powództwa Bogusławy N. przeciwko Sądowi Okręgowemu w S. o ustalenie, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 4 marca 1999 r. [...]

oddalił kasację.

Uzasadnienie

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Szczecinie wyrokiem z dnia 20 listopada 1998 r. [...] w sprawie z powództwa Bogusławy N. przeciwko Sądowi Wojewódzkiemu w S. o ustalenie, że przysługuje jej prawo do uposażenia przewidzianego w art. 6 ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 124, poz. 782 - powoływanej nadal jako: ustawa o zm. Prawa o u.s.p.) w związku z art. 71 § 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (jednolity tekst: Dz.U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25 ze zm. - powoływanej nadal jako: Prawo o u.s.p.), oddalił powództwo. W uzasadnieniu tego wyroku podniesiono w szczególności, że ponieważ w rozpoznawanej sprawie istota sporu dotyczy prawa powódki do uposażenia przysługującego sędziemu w stanie spoczynku, które zostało zakwestionowane przez stronę pozwaną, natomiast wysokość takiego uposażenia pozostawałaby już poza sporem, to można w danym wypadku przyjąć, iż dopuszczalne jest rozpoznawanie w tej sytuacji powództwa o ustalenie prawa, zamiast powództwa o świadczenie, bowiem strona ma interes prawny w rozstrzygnięciu tego sporu co do zasady (art. 189 KPC). Jednakże Sąd stwierdził równocześnie, że zgodnie z art. 71 § 2 Prawa o u.s.p. sędziemu przeniesionemu w stan spoczynku z powodu wieku, choroby lub utraty sił, przysługuje uposażenie w wysokości 75% wynagrodzenia zasadniczego, wraz z dodatkiem za wysługę lat, pobieranego na ostatnio zajmowanym stanowisku. Natomiast, w myśl art. 6 ust. 1 ustawy o zm. Prawa o u.s.p., przepis art. 71 § 2 Prawa o u.s.p. „ma zastosowanie do sędziów i prokuratorów, którzy uzyskali prawo do emerytury lub renty przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, jeżeli prawo to nabyli zajmując stanowisko sędziego lub prokuratora”; takie samo wymaganie prawne przewiduje zresztą także § 2 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 16 października 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad, trybu ustalania i wypłacania uposażeń oraz uposażeń rodzinnych sędziom i prokuratorom w stanie spoczynku oraz członkom ich rodzin (Dz.U. Nr 130, poz. 869). Tymczasem w rozpoznawanej sprawie jest poza sporem, że powódka nigdy nie zajmowała stanowiska sędziego lub prokuratora, sprawowała natomiast funkcje zawodowe arbitra Państwowego Arbitrażu Gospodarczego, który był instytucją orzeczniczą odrębną w stosunku do sądów powszechnych. Zresztą, w chwili likwidacji Państwowego Arbitrażu Gospodarczego dotychczasowi arbitrzy nie stawali się z mocy prawa sędziami sądów gospodarczych, ale stosownie do postanowienia art. 13 ustawy z dnia 24 maja 1989 r. o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych (Dz.U. Nr 33, poz. 175 - powoływanej nadal jako: ustawa o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych) jedynie mogli być powołani na stanowisko sędziego na podstawie stosownego wniosku Ministra Sprawiedliwości, o ile nie złożyli pisemnego oświadczenia o odmowie zatrudnienia w sądzie. Bowiem w sytuacji, gdy arbiter złożył pisemne oświadczenie o odmowie zatrudnienia w sądzie, jego dotychczasowy stosunek pracy wygasał z upływem czterech miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych (art. 13 ust. 5 tej ustawy). Wynika stąd, że tym bardziej brak jest jakichkolwiek podstaw prawnych dla przyjęcia, że arbitrzy , którzy przeszli na emeryturę przed likwidacją Państwowego Arbitrażu Gospodarczego, mogli być z mocy prawa traktowani jako sędziowie. Okoliczność, że Sąd Wojewódzki w S. omyłkowo wystawił powódce legitymację, w której została ona określona jako „emerytowany sędzia Sądu Wojewódzkiego”, nie może mieć żadnego znaczenia ani dla oceny statusu prawnego powódki, ani też dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.