Uchwała SN z dnia 23 grudnia 1982 r., sygn. III AZP 8/82

1. Okoliczność, że przeznaczenie gruntów leśnych na cele nieleśne nastąpiło przed ich nabyciem przez indywidualnych nabywców na podstawie decyzji organu administracji państwowej w okresie obowiązywania rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 kwietnia 1974 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów /Dz.U. 1974 nr 19 poz. 104 ze zm./ nie zwalnia nabywców wydzielonych z tych gruntów działek leśnych z przeznaczeniem na cele nieleśne od obowiązku uiszczenia na rzecz Skarbu Państwa należności z tytułu nabycia oraz stałej opłaty rocznej z tytułu użytkowania przewidzianych w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1971 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów /Dz.U. 1971 nr 27 poz. 249 ze zm./. 2. Należności i stałe opłaty roczne wymienione w art. 10 ust. 1 powołanej wyżej ustawy ulegają przedawnieniu na zasadach określonych w Kodeksie cywilnym.

Z uzasadnienia

I. Nie zamierzoną konsekwencją uprzemysłowienia kraju i związanych z nim procesów urbanistycznych jest postępujące zagrożenie środowiska, w tym gruntów rolnych i leśnych. Konieczność ochrony tych istotnych dóbr ogólnospołecznych jest powszechnie dostrzegana. Pierwsze próby przeciwdziałania zbyt swobodnej i nie zawsze celowej gospodarce gruntami rolnymi, a przede wszystkim rozrzutnemu przeznaczaniu ich na cele nierolnicze, podjęte zostały w uchwale Rady Ministrów z dnia 12 lipca 1966 r. w sprawie ochrony użytków rolnych /M.P. nr 40 poz. 200/. W odniesieniu do gruntów leśnych stanowiących własność Państwa stosowne postanowienia zmierzające do utrzymania tych gruntów pod uprawę leśną zawarto w wydanej wcześniej i nadal obowiązującej ustawie z dnia 20 grudnia 1949 r. o państwowym gospodarstwie leśnym /Dz.U. nr 63 poz. 494 ze zm./. Charakter prawnej ochrony gruntów leśnych mają w szczególności te przepisy ustawy, które dotyczą ograniczeń co do zmiany uprawy leśnej na inny rodzaj użytkowania /art. 7/ oraz wyłączania obszarów leśnych z państwowego gospodarstwa leśnego w celu przekazania ich pod zarząd resortów /art. 14-16/. Obowiązek trwałego utrzymania gruntów leśnych pod uprawą leśną wprowadzony został również w ustawie z dnia 14 czerwca 1960 r. o zagospodarowaniu lasów i nieużytków nie stanowiących własności Państwa oraz niektórych lasów i nieużytków państwowych /Dz.U. nr 29 poz. 166/, a po jej uchyleniu - w ustawie z dnia 22 listopada 1973 r. o zagospodarowaniu lasów nie stanowiących własności Państwa /Dz.U. nr 48 poz. 283/. Jednakże aktem prawnym, w którym w sposób kompleksowy unormowano zasady i środki ochrony gruntów rolnych i leśnych, była ustawa z dnia 26 października 1971 r. o ochronie rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów /Dz.U. nr 27 poz. 249 ze zm./. Wprowadziła ona odrębny reżim prawnej ochrony gruntów rolnych i leśnych. Sformułowane w niej zasady, m.in. dotyczące przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne, miały pozycję nadrzędną w stosunku do zasad określonych przepisami innych aktów normatywnych, w tym również do zasad zawartych w przepisach z zakresu planowania przestrzennego oraz wyznaczania terenów budowlanych na obszarze wsi. Podstawowe założenia ustawy z dnia 26 października 1971 r. wzbogacone o doświadczenia zdobyte w okresie jej obowiązywania /1 styczeń 1972 r. - 30 czerwiec 1982 r./, uwzględnione zostały w obecnie obowiązującej ustawie z dnia 26 marca 1982 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych /Dz.U. nr 11 poz. 79/, zwanej dalej ustawą z dnia 26 marca 1982 r. Istotne novum tej ustawy wyraża się m.in. we wprowadzeniu instytucji wyłączania gruntów z produkcji rolniczej lub leśnej /art. 13 i nast./. Istotne postanowienia dotyczące problematyki ochrony prawnej gruntów rolnych i leśnych, w szerszym kontekście ochrony i kształtowania środowiska, sformułowane zostały w ustawie z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska /Dz.U. nr 3 poz. 6/, zwanej dalej ustawą z dnia 31 stycznia 1980 r. Powołane wyżej ustawy przewidują dwa podstawowe środki ochrony prawnej gruntów rolnych i leśnych oraz środowiska; są to: a/ środki administracyjnoprawne i b/ środki ekonomiczne. Statuując zasady priorytetu użytkowania gruntów rolnych i leśnych na cele produkcji rolniczej i leśnej oraz zapewnienia współczesnemu pokoleniu i przyszłym pokoleniom korzystnych warunków życia i realizacji prawa do korzystania z zasobów środowiska, ustawodawca określił jednocześnie warunki, na jakich możliwe jest odejście od tych zasad. Jednym z warunków o kapitalnym wręcz znaczeniu, którego brak w ustawie z dnia 26 października 1971 r. powodował negatywne skutki gospodarcze i społeczne, jest warunek zastrzeżony jednoznacznie w ustawie z dnia 26 marca 1982 r., że przeznaczenie gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne może być dokonane wyłącznie w ramach planów zagospodarowania przestrzennego gmin, miast oraz lokalizacji ściśle określonych inwestycji /art. 7 ust. 1 ustawy/. Przytoczenie powyższych zasad, wskazanie ratio legis powołanych ustaw było konieczne do rozważenia problematyki wynikającej z przedstawionego pytania prawnego. r.