Wyrok SA w Białymstoku z dnia 19 maja 2010 r., sygn. I ACa 253/09

1. Wykładnia językowa art. 189¹ k.p.c. nie daje podstaw do postawienia tezy, że w oparciu o ten przepis organ kontroli skarbowej może wytoczyć powództwo o nieistnienie stosunku prawnego jedynie w postępowaniu podatkowym powiązanym bezpośrednio z czynnością prawną będącą przedmiotem sporu sądowego. 

2. „Interes prawny” organu kontroli skarbowej nie może być oceniany przez pryzmat, czy w toczącym się postępowaniu podatkowym pojawiły się wątpliwości co do istnienia albo nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. O tym, czy w sprawie występuje przesłanka wystąpienia do sądu powszechnego, a więc czy pojawiły się "wątpliwości", decyduje organ kontroli skarbowej. 

Przewodniczący: SSA Jadwiga Chojnowska (spr.)

Sędziowie: SA Elżbieta Borowska, SA Iwona Łapińska 

Sąd Apelacyjny w Białymstoku  po rozpoznaniu w dniu 19 maja 2010 r. w Białymstoku na rozprawie  sprawy z powództwa Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej w B. przeciwko Annie P. i Annie S. o ustalenie na skutek apelacji powoda - uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Białymstoku, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

Uzasadnienie:

Dyrektor Urzędu Kontroli Skarbowej w B. w pozwie skierowanym przeciwko Annie Plewie wniósł o ustalenie, że nie została wykonana umowa pożyczki kwoty 200.000 zł zawarta w dniu 25 maja 2001 r., pomiędzy Anną P. (pożyczkobiorcą) i Anną S. (pożyczkodawcą) oraz umowa darowizny z dnia 12 marca 2003 r., na mocy której Anna S. darowała powódce kwotę 500.000 zł. 

Wskazał, że w toku postępowania kontrolnego prowadzonego wobec Anny P. w zakresie kontroli dochodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów za 2004 r. stwierdzono, iż wraz z mężem poniosła znaczne wydatki. Anna P. twierdziła, iż środki finansowe na ich pokrycie pochodziły m.in. z  umowy pożyczki i darowizny. Równolegle prowadzone było postępowanie kontrole obejmujące lata 2003-2004 wobec Anny S., które zakończono wynikami kontroli. Postawiono w nich wniosek, iż nie można złożyć niedotkniętego wadą pozorności oświadczenia woli, które polegałoby na obciążaniu własnego majątku kwotą wielokrotnie przekraczającą wartość tego majątku. Analizując dowody zgromadzone w obu postępowaniach kontrolnych Dyrektor Urzędu Kontroli Skarbowej przyjął, iż umowy te były czynnościami pozornymi i nie wywarły skutków w sferze cywilnoprawnej i nie mogły być uznane jako źródło środków finansowych stanowiących pokrycie wydatków poniesionych przez Annę Plewę w 2004 r. Ocena ta legła u podstaw decyzji /…/ ustalającej na podstawie art. 30 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku od osób fizycznych zobowiązania podatkowego w zryczałtowanym podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu osiągnięcia dochodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów za 2004 r. Wobec odwołania się od niej przez Annę P. Dyrektor Izby Skarbowej uchylił ją i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu stwierdził, iż wnioski organu I instancji są słuszne, jednakże nie był on uprawniony do samodzielnego stwierdzenia, że umowy były pozorne - odwołał się do treści art. 199a § 3 Ordynacji podatkowej. Zdaniem powoda w sprawie funkcjonują zarówno dokumenty urzędowe, jak i zgodne oświadczenia stron obu umów oraz inne dowody, które wykluczają faktyczne spełnienie umów. Z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynikają wątpliwości dotyczące istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego, od którego zależą skutki podatkowe, czyli obowiązek zapłacenia podatku od czynności cywilnoprawnych, podatku od spadku od darowizn, jak i wysokości podatku od nieujawnionycvh źródeł przychodu. Jako podstawę prawną żądania wskazał art. 199a § 3 Ordynacji podatkowej oraz art. 189 k.p.c.