Postanowienie SA w Katowicach z dnia 15 maja 2009 r., sygn. V ACz 252/09

W zakresie jurysdykcji krajowej w sprawach dotyczących władzy rodzicielskiej bezpośrednie zastosowanie znajdują przepisy Rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003r z dnia 27 listopada 2003r dotyczące jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskich , uchylające rozporządzenie(WE) nr 1347/2000 (DZU UE L z 2003r, Nr 338, poz. 1).

Według uregulowania art. 8 ust1 rozporządzenia nr 2201/2003r co do zasady w sprawach odpowiedzialności rodzicielskiej jurysdykcję mają sądy państwa członkowskiego , w którym w chwili wniesienia pozwu lub wniosku dziecko ma zwykły pobyt. Jednakże ust 1 art. 8 ma zastosowanie z zastrzeżeniem przepisów art. 9,10 i 12 , co oznacza , iż jurysdykcja określona w art. 8 u 1 nie ma charakteru jurysdykcji wyłącznej. Miejsce stałego pobytu dziecka , o którym mowa w art. 8 ust 1 rozporządzenia nr 2201/2003, należy rozumieć jako miejsce , w którym znajduje się główny ośrodek więzi dziecka i jego stosunków życiowych tj. centrum jego egzystencji. Biorąc pod uwagę powyższe należy stwierdzić , iż w niniejszej sprawie miejscem stałego pobytu dziecka jest Irlandia, gdzie dziecko stale przebywa mieszkając z pozwanym i chodząc do szkoły. Jednakże jak wyżej wskazano przepis art. 8 ust 2 rozp. Nr 2201/2003 dopuszcza jurysdykcje innego sądu , niż ustalony według unormowania art. 8 ust 1 tego rozporządzenia. W okolicznościach rozpatrywanej sprawy takim przepisem regulującym jurysdykcję krajową przemienną jest art. 12 ust 1 rozp. Nr 2201/2003r, według którego sądy państw członkowskich mające jurysdykcję w przypadku pozwu lub wniosku o rozwód , separację lub unieważnienie małżeństwa mają także jurysdykcję w każdej sprawie dotyczącej odpowiedzialności rodzicielskiej związanej z pozwem lub wnioskiem jeżeli : na co najmniej jednym z małżonków spoczywa odpowiedzialność rodzicielska w stosunku do dziecka , jurysdykcja tych sądów została wyraźnie lub w sposób jednoznaczny uznana przez małżonków w chwili wszczęcia postępowania , jurysdykcja tych sadów jest zgodna z dobrem dziecka. Jak wynika z tego unormowania przesłanki te powinny być spełnione łącznie. Mimo istniejących w doktrynie rozbieżności przyjąć należy , iż wymaganie uznania jurysdykcji sądu rozwodowego będzie spełnione także wtedy , gdy małżonkowie złożą zgodny wniosek o rozpatrzenie sprawy dotyczącej odpowiedzialności rodzicielskiej. W okolicznościach tej sprawy można przyjąć , iż strony w inny jednoznaczny sposób uznały jurysdykcję sądu rozwodowego w zakresie odpowiedzialności rodzicielskiej , a to przez to, iż zgodnie wniosły o to , by sąd rozwodowy orzekł o odpowiedzialności rodzicielskiej, powódka w pozwie , pozwany w odpowiedzi na pozew. Owo uznanie jurysdykcji nastąpiło we właściwym czasie , a to w chwili wszczęcia postępowania jak wymaga przepis art. 12 ust 1 lit b rozp. Nr 2201/2003r. Użyte w tym przepisie sformułowanie „ w chwili wszczęcia postępowania” zdaje się wskazywać , iż dla oceny chwili uznania jurysdykcji sądu rozwodowego winno znaleźć uregulowanie art. 16 ust1 rozp. Nr 2201/2003r, wedle którego postępowanie przed sądem zostało wszczęte m.in. w chwili , w której pismo wszczynające postępowanie jest wniesione do sądu . Jednak w tak określonej chwili stanowisko swoje , co do jurysdykcji przemiennej mógłby wyrazić wyłącznie wnioskodawca , a uznanie jurysdykcji przez innych uczestników postępowania mogłoby nastąpić później , w toku postępowania. Oznacza to ,że przepis art. 12 u 1lit.b rozp. Nr 2201/2003 miałby znaczenie tylko w wypadku wspólnych wniosków składanych przez wszystkie osoby , których zgoda na jurysdykcję jest konieczna. Przyjmuje się wobec tego , iż przepis art. 12ust 1 lit.b rozporządzenia odnoszący się do chwili uznania jurysdykcji nie 23 powinien być rozumiany w powyższym sensie „technicznoprawnym” lecz interpretowany w ten sposób , że ma on na względzie wszczęcie postępowania sądowego. Uznać wobec tego trzeba, że chwila uznania jurysdykcji jest tą , w której strony najwcześniej w sposób prawnie wiążący mogły uznać jurysdykcję. W rozpatrywanej sprawie taką chwilą dla powódki jest złożenie pozwu, a dla pozwanego odpowiedzi na pozew. Podkreślenia wymaga , że uznanie jurysdykcji dokonane z chwilą wszczęcia postępowania trzeba traktować jako prawnie wiążące i nieodwołalne. Taki wniosek pozostaje w zgodzie z unormowaniem art. 1097kpc. Stąd też późniejsze stanowisko pozwanego kwestionujące jurysdykcję sądu nie mogło odnieść skutku i doprowadzić do stwierdzenia braku jurysdykcji. Podkreślenia jeszcze wymaga , że sprawa odpowiedzialności rodzicielskiej jest związana ze sprawą małżeńską , skoro dotyczy kwestii powierzenia jednemu z małżonków opieki nad dzieckiem , a sprawa ta powinna być rozstrzygnięta w postępowaniu o rozwód (art. 58 kriop).Zdaniem Sądu Apelacyjnego jurysdykcja sądu rozwodowego będzie zgodna z dobrem dziecka . Za przyjęciem tego , iż rozstrzygnięcie sprawy dotyczącej odpowiedzialności rodzicielskiej przez sąd rozwodowy będzie zgodna z dobrem dziecka przemawia to , iż oboje małżonkowie i ich dziecko pozostają obywatelami polskimi , a wobec tego korzystnym będzie dla dziecka gdy kwestia odpowiedzialności rodzicielskiej zostanie rozstrzygnięta nie tylko na podstawie prawa polskiego ale także uwarunkowana będzie ojczystymi dla rodziców i dziecka normami obyczajowymi i kulturalnymi , tym bardziej , iż stały pobyt dziecka z ojcem w Irlandii wynika z emigracji pozwanego o charakterze ekonomicznym.