Wyrok NSA z dnia 29 czerwca 2023 r., sygn. I OSK 1544/22

Pomoc społeczna

Dnia 29 czerwca 2023 roku Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Jolanta Rudnicka Sędziowie: sędzia NSA Monika Nowicka sędzia del. WSA Arkadiusz Blewązka (spr.) po rozpoznaniu w dniu 29 czerwca 2023 roku na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej R. P. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 18 lutego 2022 r., sygn. akt III SA/Kr 1387/21 w sprawie ze skargi R. P. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z dnia [...] sierpnia 2021 r. nr [...] w przedmiocie świadczenia pielęgnacyjnego 1. uchyla zaskarżony wyrok i zaskarżoną decyzję; 2. zasądza od Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] na rzecz R.P. kwotę 800,00 (osiemset) PLN tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie wyrokiem z dnia 18 lutego 2022 r., III SA/Kr 1387/21 oddalił skargę R.P. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w T. z dnia [...] sierpnia 2021 r. nr [...] przedmiocie odmowy przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.

Powyższy wyrok zapadł w następujących okolicznościach sprawy:

W dniu [...] maja 2021 r. R.P. wniosła o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad niepełnosprawnym mężem K. P., legitymującym się orzeczeniem Powiatowego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności z dnia [...] kwietnia 2019 r. zaliczającym do znacznego stopnia niepełnosprawności do dnia 30 kwietnia 2024 r. ze stwierdzeniem, że niepełnosprawność istnieje od dnia 4 sierpnia 2010 r., natomiast ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od dnia 14 marca 2019 r. Wraz z wnioskiem R.P. przedłożyła oświadczenia, z treści którego wynika, iż sprawuje osobistą opieką nad niepełnosprawnym mężem. Nie pracuje już w gospodarstwie rolnym, które od wypadku męża było dzierżawione bratankowi. W dniu [...] maja 2021 r. wyrejestrowała się z KRUS, w którym przez ostatni rok była ubezpieczona jako rolnik, zaś we wcześniejszym okresie jako małżonek rolnika. Wójt Gminy R. odmawiając przyznania wnioskowanego świadczenia stwierdził, że niepełnosprawność męża wnioskodawczyni istnieje od dnia 4 sierpnia 2010 r. a ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od dnia 14 marca 2019 r., a tym samym nie została spełniona przesłanka przyznania prawa do świadczenia wynikająca z art. 17 ust. 1b ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U.2020.111 ze zm.), dalej jako "u.ś.r.". Od powyższej decyzji odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w T. wniosła R.P. wskazując, że jej mąż jest osobą niepełnosprawną od dnia 4 sierpnia 2010 r. Do tej pory nie starała się o świadczenie, gdyż pomagała jej mama, która na obecną chwilę z uwagi na wiek sama wymaga pomocy. Stwierdziła, że z uwagi na niepełnosprawność męża nie może podjąć jakiejkolwiek pracy zarobkowej. Opisała czynności opiekuńcze jakich wymaga niepełnosprawny mąż i wskazała na niekonstytucyjność art. 17 ust. 1b u.ś.r. wynikającą z wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 października 2014 r., K 38/13. Opisaną we wstępie decyzją Samorządowe Kolegium Odwoławcze w T. utrzymało w mocy decyzję organu I instancji. Kolegium zwróciło uwagę, że organ I instancji nie uwzględnił zmiany stanu prawnego, która nastąpiła na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r., K 38/13 (Dz.U.2014.1443), powodując niedopuszczalność oparcie decyzji odmawiającej przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie tej części przepisu art. 17 ust. 1b u.ś.r., której niekonstytucyjność stwierdził Trybunał Konstytucyjny w ww. wyroku. Dalej, Kolegium podkreśliło, że istotą świadczenia pielęgnacyjnego jest zapewnienie dochodu i ubezpieczenia społecznego osobie, która sama nie może sobie tego zapewnić (zaprzestając wykonywania pracy lub jej nie podejmując), gdyż musi sprawować opiekę nad osobą niepełnosprawną w takim stopniu, który uniemożliwia jej zadbanie o własne potrzeby. Z przeprowadzonego wywiadu środowiskowego wynika, że mąż wnioskodawczyni, w wyniku wypadku doznał urazu kręgosłupa szyjnego, czego następstwem jest prawostronny paraliż ciała. Pozostaje w stałym leczeniu, systematycznie poddaje się rehabilitacji. Wymaga pomocy w codziennych czynnościach życiowych tj. przygotowania posiłków, ich podania, a nawet nakarmienia. Nie radzi sobie z jedzeniem lewą ręką, gdyż jest osobą praworęczną. Ponadto wymaga pomocy w codziennych czynnościach opiekuńczych tj. mycie, golenie, przebieranie, ubranie. Jest w stałym leczeniu kardiologicznym, neurologicznym, endokrynologicznym i urologicznym. Systematycznie przyjmuje leki. Od kilku lat jest rehabilitowany, dzięki czemu, przy pomocy kul, jest w stanie się przemieszczać. Wnioskodawczyni jest jedyną osobą, która może opiekować się mężem. Z uwagi na konieczność opieki nie może podjąć zatrudnienia. Przekazała gospodarstwo rolne, gdyż nie ma możliwości pracy na roli ze względu na sprawowaną opiekę. Przygotowuje mężowi posiłki, myje, goli, pomaga w założeniu i zmianie garderoby, podawaniu leków, pilnowaniu wizyt specjalistycznych oraz dowożeniu na badania i konsultacje. W dodatkowo złożonym w dniu [...] czerwca 2021 r. oświadczeniu wnioskodawczyni wyjaśniła, że mąż od początku choroby potrzebuje pomocy, zaś ona mając długi musiała na 6 tygodni wyjechać za granicę, a wtedy jej mama zajmowała się mężem. Teraz mama ma blisko 70 lat i sama potrzebuje opieki. Mąż wnioskodawczyni rok temu złamał prawą nogę. Gospodarstwo rolne było wydzierżawione od dnia wypadku w 2010 r., ale wnioskodawczyni sama opłacała sobie składki KRUS. W 2021 r. bratanek męża zgodził się przejąć pole, a wnioskodawczyni ubezpieczyła się dobrowolnie w KRUS mając na uwadze lata pracy. Z dniem [...] maja 2021 r. wyrejestrowała się z KRUS. Ubezpieczona w KRUS była jako rolnik w ostatnim roku, a do zeszłego roku była żoną rolnika.