Wyrok NSA z dnia 20 czerwca 2018 r., sygn. II FSK 3593/17

W skardze o wznowienie postępowania sądowoadministracyjnego należy wyraźnie wskazać, które z przesłanek wymienionych w przepisach art. 271 - 273 p.p.s.a. uzasadniają wznowienie w danej sprawie. Sąd nie może samodzielnie doszukiwać się przesłanek wznowienia abstrahując od żądań zawartych w skardze o wznowienie.

Teza od Redakcji

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Andrzej Jagiełło (sprawozdawca) Sędzia NSA Bogdan Lubiński Sędzia del. WSA Mirosław Surma po rozpoznaniu w dniu 20 czerwca 2018 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej Stowarzyszenia G. w K. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 30 czerwca 2017 r. sygn. akt I SA/Kr 80/17 w sprawie ze skargi Stowarzyszenia G. w K. w przedmiocie wznowienia postępowania sądowego zakończonego prawomocnym postanowieniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 13 maja 2014 r. sygn. akt I SA/Kr 559/14 w sprawie ze skargi Stowarzyszenia G. w K. od postanowienia Dyrektora Izby Skarbowej w Krakowie z dnia 31 grudnia 2013 r., Nr [...] w przedmiocie zarzutów w postępowaniu egzekucyjnym 1) oddala skargę kasacyjną, 2) zasądza od Stowarzyszenia G. na rzecz Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Krakowie kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

1.1 Wyrokiem z dnia 30 czerwca 2017 r., sygn. akt I SA/Kr 80/17, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie, na podstawie art. 151 w zw. z art. 276 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2016 r., poz. 718 ze zm.; - dalej: p.p.s.a.) oddalił skargę Stowarzyszenia G. w K. (dalej: Stowarzyszenie, strona skarżąca ) o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 13 maja 2014 r., sygn. akt I SA/Kr 559/14. 1.2 Przedstawiając stan sprawy Sąd pierwszej instancji wskazał, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie postanowieniem z dnia 13 maja 2014 r. sygn. akt I SA/Kr 559/14 odrzucił skargę Stowarzyszenia na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w Krakowie z dnia 31 grudnia 2013 r. w przedmiocie zarzutów na prowadzone postępowanie egzekucyjne. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia Sąd wyjaśnił , że strona skarżąca wezwana pod rygorem odrzucenia skargi do usunięcia braku formalnego skargi przez złożenie dokumentu wskazującego umocowanie do reprezentowania strony skarżącej tj. odpisu z Krajowego Rejestru Sądowego, braku tego nie uzupełniła. Pismem z 13 czerwca 2014 r. Stowarzyszenie zwróciło się do Sądu o "otworzenie rozprawy na nowo i sprostowanie oczywistej niedokładności" ww. postanowienia poprzez "zastąpienie odrzucenia skargi na orzeczenie jej zawieszenia". Postanowieniem z 10 października 2014 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie, odmówił sprostowania postanowienia tego Sądu z 13 maja 2014 r. o odrzuceniu o skargi. Na postanowienie to Stowarzyszenie wniosło zażalenie. Postanowieniem z dnia 7 marca 2016 r. Sąd zwolnił stronę skarżącą od ponoszenia kosztów sądowych oraz ustanowił dla niej adwokata. Zarządzeniem z dnia 24 czerwca 2016 r. Okręgowa Rada Adwokacka wyznaczyła dla Stowarzyszenia pełnomocnika z urzędu. Postanowieniem z dnia 22 grudnia 2016 r. sygn. akt II FZ 635/16 Naczelny Sąd Administracyjny oddalił zażalenie na postanowieniem z 10 października 2014 r., sygn. akt I SA/Kr 559/14, w sprawie odmowy sprostowania postanowienia. Pismem z dnia 25 stycznia 2016 r. Skarżąca złożyła skargę o wznowienie postępowania o sygn. akt I SA/Kr 559/14 na zasadzie art. 273 § 2 w zw. z art. 133 § 3 p.p.s.a Jednocześnie zawnioskowano zmianę pełnomocnika z urzędu wobec zaniechania wykonywania przez niego powierzonych czynności. W uzasadnieniu skargi podniesiono , że do dnia 27 lipca 2016r. profesjonalny pełnomocnik z urzędu nie wniósł żadnego pisma merytorycznego w sprawie a sędzia NSA zamknęła sprawę rażąco naruszając art. 132 p.p.s.a., w tym pomijając orzeczenie merytoryczne, czym naruszyła prawo do sądu, prawo procesowe i materialne wydając postanowienie jedynie z obszaru formalnego. W skardze przytoczono min. fragment uzasadnienia postanowienia NSA z dnia 12 kwietnia 2006 r., sygn. akt I OSK 70/06 z którego wynika, że: zbytni rygoryzm formalny prowadzi do obejścia przepisu art. 35 p.p.s.a. a wojewódzki sąd administracyjny naruszył art. 6 i art. 49 § 1 p.p.s.a.. nie wzywając skarżącej do podpisania przez osobę niemogącą być pełnomocnikiem w postępowaniu sądowo administracyjnym i odrzucenie skargi było przedwczesne. W judykaturze dominujący jest bowiem pogląd, iż w przypadku podpisania skargi przez osobę, która nie może być pełnomocnikiem, strona winna być wezwana do podpisania skargi w trybie wskazanym w art. 49 §1 p.p.s.a. 1.3 Wojewódzki Sąd Administracyjny uznał, że skarga jest niezasadna. Jak wskazał, stosownie do art. 270 p.p.s.a. w przypadkach przewidzianych w przepisach art. 271-285 ustawy można żądać wznowienia postępowania, które zostało zakończone prawomocnym orzeczeniem. Wznowienie postępowania jest nadzwyczajnym środkiem prawnym służącym od prawomocnych orzeczeń sądów administracyjnych, ale jednocześnie jest pismem strony w rozumieniu art. 45 p.p.s.a., powinno więc odpowiadać wymogom określonym w art. 46 p.p.s.a., powinno też być sporządzone przez którąś z osób wymienionych w art. 276 p.p.s.a., a ponadto powinno zawierać wszystkie te elementy, które zostały wyszczególnione w art. 279 p.p.s.a. Wskazując na regulacje z art. 45, art. 46, art. 276, art. 277 oraz art. 279 i odnosząc ją do okoliczności sprawy Sąd stwierdził, że wynik badania spełnienia przesłanek formalnych w trybie art. 280 § 1 p.p.s.a. dawał podstawę skierowania skargi do rozpoznania na rozprawie na podstawie art. 281 p.p.s.a. W ocenie Sądu przedstawioną przez Stowarzyszenie argumentację należy zakwalifikować jako brak należytej reprezentacji strony i pozbawienie jej wskutek naruszenia przepisów możliwości działania, to jest przesłankę określoną w art. 271 pkt 2 p.p.s.a., jak również wykrycie przez stronę takich okoliczności faktycznych i środków dowodowych, z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu, to jest przesłankę określoną w art. 273 § 2 p.p.s.a. Zdaniem Sądu powołana przez Stowarzyszenie w skardze podstawa wznowienia nie występuje. Podstawy skargi o wznowienie postępowania zostały w ustawie o postępowaniu przed Sądami administracyjnymi wyliczone taksatywnie i można je podzielić na trzy grupy: przyczyny nieważności (art. 271); właściwe przyczyny restytucyjne (art. 273) oraz orzeczenie TK o niezgodności aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie, z Konstytucją RP, umową międzynarodową lub z ustawą, lub rozstrzygnięcie organu międzynarodowego działającego na podstawie umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską (art. 272). Zgodnie z art. 271 p.p.s.a. można żądać wznowienia postępowania z powodu nieważności:(1) jeżeli w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona albo jeżeli orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się orzeczenia nie mogła domagać się wyłączenia; (2) jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo nie była należycie reprezentowana lub jeżeli wskutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możności działania; nie można jednak żądać wznowienia, jeżeli przed uprawomocnieniem się orzeczenia niemożność działania ustała lub brak reprezentacji był podniesiony w drodze zarzutu albo strona potwierdziła dokonane czynności procesowe. Sąd wskazał, że w skardze Stowarzyszenie powoływało się na brak aktywności pełnomocnika z urzędu na etapie postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym , oraz na fakt konieczności wezwania strony do podpisania skargi w przypadku braku umocowania pełnomocnika. Innych okoliczności mogących być podstawą wznowieniową nie podnosiło . Sąd zauważył, że pierwszy z tych zarzutów nie może być przez niego rozpatrywany albowiem sprawa dotyczy postępowania przed Naczelnym Sadem Administracyjnym i właściwy w sprawie rozpoznania wniosku o wznowienie na podstawie art. 175 p.p.s.a. jest ten Sąd. W przypadku, gdy do wznowienia postępowania właściwy jest NSA, odpowiednie zastosowanie znajduje art. 175, wprowadzający przymus adwokacko-radcowski przy sporządzeniu skargi o wznowienie postępowania. Niedopełnienie powyższego wymagania skutkuje odrzuceniem skargi o wznowienie postępowania na podstawie art. 58 § 1 pkt 6 w zw. z art. 193 i art. 276, bez potrzeby uprzedniego wzywania o usunięcie braku, gdyż ma on charakter nieusuwalny. Ustawa nie przewiduje natomiast przy sporządzeniu skargi o wznowienie postępowania przymusu adwokacko-radcowskiego, jeśli postępowanie ze skargi o wznowienie postępowania toczy się przed wojewódzkim sądem administracyjnym. Niemniej jednak pomimo niezadowolenia z pracy pełnomocnika , strona skarżąca kontestowała postępowanie w sprawie o sygn. akt I SA/Kr 559/14 , zatem w ocenie Sądu przedmiotem skargi było postępowanie zakończone postanowieniem z dnia 13 maja 2014 r. Sąd stwierdził, że Stowarzyszenie nie wykazało , że w dniu złożenia skargi nie miało zdolności sądowej lub procesowej albo nie było należycie reprezentowana lub że wskutek naruszenia przepisów prawa było pozbawiona możności działania. Również podnoszone przez Stowarzyszenie argumenty dotyczące konieczności wezwania strony do podpisania skargi, w ocenie Sądu, nie zasługiwały na uwzględnienie . Podstawą odrzucenia skargi nie była bowiem kwestia umocowania pełnomocnika lecz kwestia braków formalnych polegających na niewykazaniu umocowania do działania w imieniu Stowarzyszenia przez osoby podpisane na skardze. Stosownie do art. 28 § 1 p.p.s.a. osoby prawne dokonują czynności w postępowaniu przez organy lub osoby uprawnione do działania w ich imieniu. Organy te lub osoby, o których mowa w tym przepisie na podstawie art. 29 p.p.s.a. mają obowiązek wykazać swoje umocowanie dokumentem przy pierwszej czynności w postępowaniu. Jeżeli tego nie zrobią, Sąd uprawniony jest w trybie art. 49 § 1 p.p.s.a. wezwać ich do usunięcia dostrzeżonych braków pod rygorem określonych skutków prawnych. Strona powinna zastosować się do treści wezwania sądowego. W przeciwnym wypadku musi być świadoma negatywnych konsekwencji procesowych własnego postępowania. Stosownie do art. 57 § 1 p.p.s.a., skarga powinna czynić zadość wymaganiom pisma w postępowaniu sądowym. Jednym z tych wymagań jest dołączenie do skargi dokumentu wykazującego umocowanie do działania w imieniu strony skarżącej, jeżeli skargę wnosi osoba fizyczna uprawniona do działania w imieniu osoby prawnej (art. 28 § 1 p.p.s.a.). Nieprzedstawienie dokumentu wykazującego umocowanie do działania w imieniu osoby prawnej stanowi brak formalny pisma, którego nieusunięcie we wskazanym przez sąd terminie skutkuje odrzuceniem skargi na podstawie art. 58 § 1 pkt 3 p.p.s.a. Dlatego też wobec nieuzupełnienie braków formalnych skargi, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie , odrzucił skargę na podstawie art. 58 § 1 pkt 3 p.p.s.a. Stronie skarżącej przysługiwało prawo wniesienia skargi do Naczelnego Sądu Administracyjnego gdzie mogła podnosić merytoryczne zarzuty dotyczące prawidłowości postanowienia Sądu z 13 maja 2014 r. z czego jednak nie skorzystała . Zarzutów tych nie może natomiast podnosić na etapie postępowania o wznowienie postępowania sądowego. Skarga o wznowienie postępowania jest bowiem środkiem obalania prawomocnych orzeczeń w wyjątkowych, ściśle określonych wypadkach, o odrębnych i właściwych sobie cechach. Jako instytucja o charakterze wyjątkowym, przysługuje tylko od ściśle określonych orzeczeń i jest oparta na wąsko określonych podstawach. Przy ich stosowaniu nie można stosować wykładni rozszerzającej.