Wyrok NSA z dnia 16 lutego 2017 r., sygn. I OSK 1213/15

Kontrolowane decyzje zapadają w trybie tzw. uznania administracyjnego, czyli w ramach swobody ograniczonej przepisami prawa, ale dającymi możliwość swobodnego wyboru środka i jego zastosowania. Rola sądu administracyjnego kontrolującego legalność takich decyzji, jak słusznie stwierdził Sąd meriti, jest stosunkowo ograniczona.

Teza od Redakcji

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Wiesław Morys (spr.), Sędzia NSA Aleksandra Łaskarzewska, Sędzia del. WSA Marian Wolanin, Protokolant starszy inspektor sądowy Kamil Wertyński, po rozpoznaniu w dniu 16 lutego 2017 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej T. C. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 9 grudnia 2014 r. sygn. akt II SA/Ol 1189/14 w sprawie ze skargi K. C. i T. C. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w O. z dnia [...] września 2014 r. nr [...] w przedmiocie zwrotu nienależnie pobranego świadczenia oddala skargę kasacyjną

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie, wyrokiem z dnia 9 grudnia 2014r., sygn. akt II SA/Ol 1189/14, oddalił skargę K. C. i T. C. (dalej zamiennie skarżący) na sprecyzowaną w sentencji decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w O.

Przedstawiając w jego uzasadnieniu stan faktyczny sprawy Sąd I instancji wskazał, iż działający z upoważnienia Starosty O. Dyrektor Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie decyzją z dnia [...] lutego 2013 r., nr [...], znak [...], uznał za świadczenie nienależnie pobrane wypłaconą rodzinie zastępczej K. i T. małż. C. pomoc pieniężną na pokrycie kosztów utrzymania dziecka A. G. w wysokości 1.721,40 zł za okres od [...] sierpnia 2011 r. do [...] października 2011 r. Decyzja ta w wyniku złożonego odwołania została utrzymana w mocy przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze w O. decyzją z dnia [...] lipca 2013 r., nr [...]. Wojewódzki Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 3 grudnia 2013 r., sygn. akt II SA/Ol 830/13, oddalił skargę na tę decyzję ostateczną. Pismem z dnia [...] lutego 2014 r. Starosta O. zawiadomił strony o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie zwrotu tegoż nienależnie pobranego świadczenia, a następnie decyzją z dnia [...] marca 2014 r. zobowiązał skarżących do zwrotu kwoty 1.721,40 zł. Na skutek odwołania wniesionego przez skarżących, decyzją z dnia [...] kwietnia 2014 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w O. uchyliło powyższą decyzję w całości i przekazało sprawę organowi pierwszej instancji do ponownego rozpatrzenia. W jej uzasadnieniu wskazało, iż wydanie decyzji orzekającej o zwrocie nienależnie pobranego świadczenia powinno poprzedzić postępowanie wyjaśniające dotyczące aktualnej sytuacji materialnej, życiowej i rodzinnej zobowiązanych do zwrotu świadczeń oraz rozważenie możliwości stosowania ulg z art. 104 pkt 4 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 r., poz. 182 ze zm.), dalej ustawa, czego zaniechał organ I instancji. Rozpatrując ponownie sprawę organ I instancji w dniu [...] czerwca 2014 r. przeprowadził rodzinny wywiad środowiskowy, a następnie decyzją z dnia [...] czerwca 2014 r. zobowiązał K. i T. małż. C. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia w kwocie 1.721,40 zł. W uzasadnieniu przedstawił stan faktyczny i prawny, na podstawie którego doszedł do wniosku o braku podstaw do zastosowania ulg określonych w art. 104 ust. 4 ustawy. Od powyższej decyzji odwołanie wnieśli skarżący, którzy wskazali, iż w ich przypadku wskazanym byłoby odstąpienie bądź umorzenie nienależnie pobranych świadczeń, ponieważ genezą zaistniałej sytuacji było niedoinformowanie o konsekwencjach wyjazdu z dzieckiem za granicę. Podkreślili, że skutki pomocy społecznej zostaną zniweczone w sytuacji, gdy koszty utrzymania dziecka w rodzinie zostaną wyegzekwowane od matki oraz, że pomoc została wykorzystana zgodnie z przeznaczeniem. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w O. zaskarżoną decyzją utrzymało w mocy decyzję organu I instancji. W jej motywach podało, że decyzja uznająca za nienależnie pobrane świadczenie, świadczenie na częściowe pokrycie kosztów utrzymania w rodzinie zastępczej, ma walor decyzji ostatecznej i pozostaje w obrocie prawnym. Wobec powyższego zbędne było prowadzenie kolejnego postępowania mającego na celu ustalenie istnienia przesłanek nienależnie pobranego świadczenia. Pobranie takowego, stosownie do art. 98 ustawy, rodzi obowiązek jego zwrotu. Możliwość odstąpienia od żądania zwrotu nienależnie pobranych świadczeń udzielonych w ramach pomocy społecznej jest instytucją wyjątkową. Zdaniem Kolegium organ I instancji prawidłowo ustalił, iż sytuacja rodziny C. nie jest szczególnym przypadkiem, w rozumieniu przepisu art. 104 ust. 4 ustawy, a żądanie zwrotu wydatków na udzielone świadczenia nie stanowi dla zobowiązanych nadmiernego obciążenia ani nie niweczy skutków udzielonej pomocy. Z akt sprawy wynika, iż K. i T. małż. C. mieszkają wspólnie i prowadzą dwuosobowe gospodarstwo domowe. Miesięczny dochód rodzinny wynosi 3350,00 zł., a składa się na niego wynagrodzenie za pracę oraz dochód uzyskiwany z działalności gospodarczej. Stałe miesięczne wydatki, według oświadczenia rodziny wynoszą ok. 1360,00 zł, a są nimi oprócz opłat mieszkaniowych, eksploatacyjnych oraz związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, wydatki na leki. Małżonkowie poinformowali, iż regularnie się leczą i przyjmują leki, wydając na nie ok. 250,00 zł. Rodzina podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu i ma dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej. Własnościowe mieszkanie, w którym mieszkają, jest wyposażone w odpowiedni sprzęt gospodarstwa domowego. Rodzina nie korzysta z pomocy społecznej ani wsparcia innych instytucji lub osób. Organ II instancji podkreślił, że przepis art. 104 ust. 4 ustawy należy interpretować w kontekście celów i zasad ogólnych pomocy społecznej, tj. m.in. zasady subsydiarności. Oznacza to, że może być ona świadczona po wykorzystaniu wszelkich własnych możliwości przez osobę z niej korzystającą. Wniosek taki wynika z art. 2 ust. 1 ustawy, według którego pomoc ta jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Kolegium wskazało, iż rodzina C. dysponuje stałym i regularnym dochodem w wysokości 3350,00 zł, co daje kwotę 1675,00 zł na osobę w rodzinie, pozwalającą na wywiązanie się ze zobowiązania bez konieczności korzystania ze wspomnianej wyjątkowej instytucji. Zatem też uznało, iż organ I instancji nie przekroczył granic uznania administracyjnego wydając kwestionowaną decyzję.