Wyrok NSA z dnia 15 marca 2016 r., sygn. I OSK 1570/14

Zmiana wysokości świadczenia jest czymś innym niż pobranie świadczenia nienależnego. Tym bardziej, że w judykaturze dominuje pogląd, że taka decyzja nie może działać wstecz, czyli nie ma zastosowania do świadczeń skonsumowanych, a więc do tzw. okresu zamkniętego.

Teza od Redakcji

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Wiesław Morys (spr.) Sędziowie NSA Jan Paweł Tarno del. WSA Sławomir Antoniuk Protokolant starszy asystent sędziego Rafał Kopania po rozpoznaniu w dniu 15 marca 2016 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej M. M. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 5 lutego 2014 r. sygn. akt IV SA/Gl 602/13 w sprawie ze skargi M. M. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia [...] marca 2013 r. nr [...] w przedmiocie zwrotu nienależnie pobranego świadczenia alimentacyjnego uchyla zaskarżony wyrok i zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta T. z dnia [...] stycznia 2013 r., znak [...].

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach, wyrokiem z dnia 5 lutego 2014r., sygn. akt IV SA/Gl 602/13, oddalił skargę M. M. na sprecyzowaną w sentencji decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K..

Przedstawiając w jego uzasadnieniu stan faktyczny sprawy Sąd I instancji wskazał, iż w dniu [...] marca 2012 r. Prezydent Miasta T. wszczął z urzędu postępowanie w sprawie ustalenia kwoty i żądania zwrotu nienależnie pobranych przez M. M. świadczeń z funduszu alimentacyjnego w okresie od [...] grudnia 2010 r. do [...] września 2011 r., na rzecz osób uprawnionych - F., S. i A. C. Następnie decyzją z dnia [...] stycznia 2013 r., nr [...], działając na podstawie art. 104 i art. 163 K.p.a. w związku z art. 2 pkt 7 lit. d, art. 23 ust. 1 i 7, art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2009 r. Nr 1, poz. 7 ze zm.), dalej: zamiennie cytowana jako ustawa, i art. 3 ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. Nr 205, poz. 1212), stwierdził że kwota 5.330,50 zł. wypłacona M. M. na jej dzieci w okresie od [...] grudnia 2010 r. do [...] września 2011 r. była nienależnie pobranym świadczeniem z funduszu alimentacyjnego i zażądał jej zwrotu wraz z odsetkami. W jej uzasadnieniu wskazano, że decyzją z dnia [...] września 2010 r., nr [...], M. M. przyznano prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego na rzecz trójki jej dzieci. Składając wniosek strona przedłożyła oświadczenie o otrzymanych w 2010 r. alimentach od dłużnika alimentacyjnego przebywającego we Włoszech oraz dołączyła kopie przelewów dobrowolnie uiszczonych alimentów. W toku postępowania organ zwrócił się o dostarczenie kopii przelewów obejmujących rok 2011 r. Na podstawie przedłożonych dokumentów ustalił, że strona otrzymywała alimenty bezpośrednio od dłużnika w czasie pobierania świadczeń z funduszu alimentacyjnego. W konsekwencji wysokość świadczeń pobranych od dnia [...] października 2010 r. do dnia [...] września 2011 r. należało pomniejszyć o kwoty otrzymane od dłużnika alimentacyjnego na każde z dzieci w poszczególnych miesiącach, co uczyniono decyzją zmieniającą z dnia [...] kwietnia 2012 r. zmienioną decyzją z dnia [...] września 2012 r. Uwzględniono wyjaśnienia M. M. z dnia[...]lipca 2012 r. przedstawione w piśmie, w którym określiła, jak rozdysponowała kwoty alimentów otrzymywanych w danych miesiącach na konkretne dzieci, podając następnie na wezwanie organu, iż na A. C. przeznaczyła mniejsze kwoty lub w ogóle żadnych, a na F. C. największe kwoty, stosownie do ich potrzeb oraz treści wyroku zasądzającego alimenty. Decyzją Prezydenta Miasta T. z dnia [...] października 2012 r. stwierdzono nienależnie pobrane świadczenia z funduszu alimentacyjnego, jednakże orzeczenie to zostało uchylone przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. decyzją z dnia [...] grudnia 2012 r. (nr [...]), bowiem w sprawie nie ustalono, na poczet którego długu zaliczona została dobrowolnie uiszczona kwota alimentów (bieżące czy zaległe). W toku ponownie przeprowadzonego postępowania, M. M. oświadczyła, że nie jest w stanie dokonać rozliczenia, na poczet którego długu można zaliczyć kwotę dobrowolnie wpłaconych alimentów. Organ I instancji podkreślił, że w art. 2 pkt 7 lit. d ustawy zdefiniowano pojęcie nienależnie pobranego świadczenia, które oznacza świadczenia z funduszu alimentacyjnego wypłacone, w przypadku gdy osoba uprawniona w okresie ich pobierania otrzymała alimenty. Powołano się przy tym na stanowisko Departamentu Polityki Rodzinnej Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, według którego nie ma znaczenia, czy alimenty otrzymane od dłużnika były rozdysponowane na poczet zaległości, czy też na bieżące zobowiązania. Podkreślono, że samo otrzymywanie kwot od dłużnika, poza kolejnością wyznaczoną przez ustawę, stanowi już podstawę do uznania za nienależne pobranych świadczeń, w związku z tym zobowiązano do ich zwrotu. M. M. wniosła od powyższej decyzji odwołanie, w którym domagała się jej uchylenia i umorzenia postępowania. Argumentowała, że świadczenia z funduszu alimentacyjnego wypłacone na jej dzieci nie stanowią nienależnie pobranych świadczeń, albowiem organ przed ich wypłatą został poinformowany o otrzymanych dobrowolnie alimentach. Była wobec tego przekonana, że te świadczenia jej przysługują i dlatego je wykorzystywała. Nie można przypisać jej złej woli lub zaniechania poinformowania organu o otrzymanych alimentach, który sam dalej kontynuował wypłatę świadczeń w niezmienionej wysokości. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. zaskarżoną decyzją utrzymało w mocy powyższe rozstrzygnięcie organu I instancji. Kolegium na wstępie wskazało, że wedle brzmienia art. 24 ust. 1 ustawy można bez zgody osoby uprawnionej zmienić lub uchylić decyzję ostateczną, na mocy której nabyto prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Podzieliło ustalenia faktyczne poczynione przez organ pierwszej instancji, które doprowadziły do wniosku, że w okresie od października 2010 r. do września 2011 r. strona otrzymywała alimenty bezpośrednio od dłużnika. W tej sytuacji, jego zdaniem prawidłowo stwierdzono nienależnie pobrane świadczenia alimentacyjne i zobowiązano stronę do ich zwrotu. Dodatkowo organ odwoławczy dokonał wykładni art. 2 pkt 7 lit. d ustawy, w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2012 r., stwierdzając że ustawodawca nie wyszczególnił, czy w sytuacji pobierania świadczeń z funduszu alimentacyjnego otrzymane alimenty mają dotyczyć zaległości alimentacyjnych, czy też alimentów bieżących. Oznacza to, że wyegzekwowanie przez komornika różnych kwot tytułem alimentów i przekazanie ich osobie uprawnionej lub dokonanie samodzielnej wpłaty dłużnika do rąk wierzyciela, skutkują tym, że wypłacone w tym okresie świadczenie z funduszu jest świadczeniem nienależnie pobranym bez względu na to, czy mamy do czynienia z regulowaniem zaległości, czy też alimentów bieżących. Wykluczone jest bowiem jednoczesne pobieranie alimentów i świadczeń z funduszu alimentacyjnego.