Wyrok NSA z dnia 8 maja 2015 r., sygn. II OSK 2406/13

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Małgorzata Miron /spr./ Sędziowie sędzia NSA Arkadiusz Despot - Mładanowicz sędzia del. NSA Zdzisław Kostka Protokolant starszy inspektor sądowy Marcin Sikorski po rozpoznaniu w dniu 8 maja 2015 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej Ministra Spraw Wewnętrznych od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 13 czerwca 2013 r. sygn. akt IV SA/Wa 607/13 w sprawie ze skargi H.C.K. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia [...] lutego 2013 r. nr [...] w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego 1. uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie, 2. zasądza od H.C.K. na rzecz Ministra Spraw Wewnętrznych kwotę 350 (trzysta pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Sygnatura akt II OSK 2406/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 13 czerwca 2013 r., sygn. akt IV SA/Wa 607/13 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie po rozpoznaniu skargi H.C.K. uchylił decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia [...] lutego 2013 r. nr [...] w przedmiocie odmowy potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego w punkcie oraz zasądził od Ministra Spraw Wewnętrznych na rzecz skarżącej H.C.K. kwotę 340 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

W uzasadnieniu orzeczenia Sąd I instancji przedstawił następujący stan faktyczny i prawny sprawy.

Minister Spraw Wewnętrznych zaskarżoną decyzją z dnia [...] lutego 2013 r. utrzymał w mocy decyzję Wojewody Mazowieckiego z dnia [...] października 2012 r., Nr [...], którą organ pierwszej instancji odmówił potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez H.C.K. z domu R. Organ odwoławczy stwierdził, że postępowanie w sprawie potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego lub jego utraty kończy decyzja deklaratoryjna, która jest - w swej istocie - oświadczeniem właściwego organu administracji (wojewody), z którego wynika, że według jego oceny stanu faktycznego i prawnego sprawy, strona posiada obywatelstwo polskie lub go nie posiada. Minister wywiódł, że zgodnie z art. 56 ust. 1 ustawy z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. z 2012 r., poz. 161) wniosek o potwierdzenie posiadania lub utraty obywatelstwa polskiego powinien zawierać dane osoby, której potwierdzenie dotyczy i jej wstępnych do drugiego stopnia oraz informacje o istotnych okolicznościach niezbędnych do ustalenia stanu faktycznego i prawnego. Organ stwierdził, że ciężar dowodowy wykazania tych danych i okoliczności spoczywa na wnioskodawcy, bowiem na mocy art. 56 ust. 2 cyt. ustawy, jest on obowiązany dołączyć dokumenty potwierdzające dane i informacje zawarte we wniosku. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy uzyskanie tych dokumentów przez wnioskodawcę napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody. W ocenie Ministra, użycie przez ustawodawcę terminu "są obowiązani" przesądza o tym, że niewypełnienie przez wnioskodawcę obowiązku dołączenia dokumentów potwierdzających wymagane dane i informacje zawarte we wniosku (z wyjątkiem sytuacji, gdy uzyskanie tych dokumentów przez wnioskodawcę napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody), obliguje organ administracji do zakończenia postępowań w tego typu sprawach decyzją negatywną, tj. nie odpowiadającą żądaniu wnioskodawcy. Następnie Minister wskazał, że we wniosku o potwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego pełnomocnik skarżącej podał, iż " (...) oboje rodzice wnioskodawczyni pozostawali w związku małżeńskim (zawarli religijne małżeństwo w dniu 26 lipca 1946 r. w Łodzi)". Biorąc powyższe pod uwagę organ odwoławczy pismem z dnia 23 listopada 2012 r. wezwał pełnomocnika skarżącej do przedłożenia dokumentu potwierdzającego, że rodzice skarżącej w dacie jej urodzenia pozostawali w związku małżeńskim. W odpowiedzi na powyższe wezwanie pełnomocnik skarżącej pismem z dnia 25 listopada 2012 r. poinformował, że okoliczność ślubnego bądź nieślubnego pochodzenia wnioskodawczyni nie ma istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. W dniu urodzenia skarżącej oboje jej rodzice posiadali bowiem obywatelstwo polskie. Dodatkowo pełnomocnik podniósł, że przedłożony przy wniosku dokument w postaci niemieckiego aktu urodzenia skarżącej potwierdza, że rodzice skarżącej byli traktowani jako małżonkowie. Minister Spraw Wewnętrznych uznał, że związek religijny rodziców skarżącej nie wywołał skutków prawnych w świetle polskiego prawa rodzinnego. W ocenie organu bez znaczenia w przedmiotowej sprawie pozostaje również fakt, że w świetle przepisów prawa niemieckiego organy tego państwa uznawały go za skuteczny. Minister na tę okoliczność przywołał treść art. 12 § 2 dekretu z dnia 25 września 1945 r. Prawo małżeńskie, wskazując, że jedynie małżeństwo zawarte przed urzędnikiem stanu cywilnego ma skutki prawne w obliczu państwa. Wyłącznym zaś dowodem zawarcia związku małżeńskiego jest akt stanu cywilnego. Na tej podstawie Minister uznał, że akt urodzenia skarżącej nie może zostać uznany za dowód zawarcia związku małżeńskiego przez jej rodziców. Ostatecznie organ odwoławczy przyjął, że rodzice skarżącej nie zawarli w świetle prawa polskiego związku małżeńskiego, a w konsekwencji nie można było uznać, że skarżąca urodziła się jako dziecko ślubne. To z kolei dawało w ocenie organu podstawę aby przyjąć, że skarżąca nabyłaby obywatelstwo polskie, jeżeli obywatelstwo to posiadała w dacie jej urodzenia matka - D.R. z domu S. Minister Spraw Wewnętrznych podniósł, że pismem z dnia 10 stycznia 2013 r. poinformował pełnomocnika o przedmiotowych ustaleniach oraz wezwał do przedłożenia dokumentu potwierdzającego, że rodzice wnioskodawczyni w dacie jej urodzenia pozostawali w związku małżeńskim. W przypadku zaś braku możliwości udokumentowania faktu zawarcia związku małżeńskiego przez rodziców skarżącej wezwano jej pełnomocnika do przedłożenia dokumentów potwierdzających posiadanie obywatelstwa polskiego przez matkę skarżącej. W odpowiedzi na wezwanie pełnomocnik skarżącej wskazał, że "matka wnioskodawczyni D. R. (...) urodziła się w dniu [...] września 1906 r. w Zduńskiej Woli. Do rozpoczęcia wojny zamieszkiwała w Łodzi bądź w Zduńskiej Woli, w czasie wojny znalazła się w Niemczech. Po wojnie na krótko powróciła do Polski (...), a następnie wyjechała do Niemiec. Stamtąd w 1948 r. wyjechała na stałe do Izraela. W dniu 19 grudnia 1948 r. nabyła obywatelstwo izraelskie (...). Inne dokumenty się nie zachowały". Pełnomocnik w przedmiotowym piśmie wniósł o zwrócenie się do Archiwum Państwowego w Łodzi, Instytutu Pamięci Narodowej, ZIH oraz innych właściwych archiwów i instytucji o pozyskanie wszelkich dokumentów koniecznych do uzupełnienia w razie potrzeby materiału dowodowego, a wskazujących na fakt urodzenia, zamieszkiwania i posiadania przez matkę wnioskodawczyni obywatelstwa polskiego. Minister stanął na stanowisku, że w odróżnieniu od obowiązującej do dnia 15 sierpnia 2012 r. ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim, przepisy istotnej dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy ustawy z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim odmiennie regulują kwestie obowiązku uzupełnienia dokumentów potwierdzających informacje zawarte we wniosku. W ocenie Ministra, nie tylko bowiem wskazanie we wniosku (jak było to pod rządami ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim), ale wskazanie z jednoczesnym udokumentowaniem przez osobę zainteresowaną istotnych danych strony, wyznacza przedmiot postępowania w sprawach rozstrzyganych w oparciu o art. 55 ust. 1 nowej ustawy. Zdaniem organu, dla merytorycznego rozpoznania wniosku nie wystarcza więc samo domaganie się potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez wskazaną osobę, lecz wymagane jest także potwierdzenie jej istotnych danych stosownymi, wiarygodnymi dokumentami. Minister dodatkowo podkreślił, że postępowanie o potwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego, prowadzone na podstawie rozdziału 7 ustawy z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim, jest postępowaniem sformalizowanym, ze ściśle określonymi wymogami formalnymi wniosku jak również prowadzonego postępowania dowodowego - ciężaru dowodu. Na mocy art. 10 ust. 3 ustawy z 2009 r. w postępowaniu o potwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, o ile przepisy ustawy o obywatelstwie polskim nie stanowią inaczej. Zdaniem Ministra powyższa regulacja stanowi o prymacie przepisów ustawy z 2009 r. nad przepisami Kodeksu postępowania administracyjnego. Minister skonstatował, że ciężar dowodowy w zakresie udokumentowania danych i informacji zawartych we wniosku o potwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego obarcza wnioskodawcę, co wynika nie tylko wprost z art. 56 ust. 2, ale również z obowiązującej w postępowaniu administracyjnym zasady, że ciężar dowodu spoczywa na tym, kto z określonego faktu wyprowadza skutki prawne. Mając powyższe na uwadze, Minister stwierdził, że umożliwił skarżącej uzupełnienie braków w materiale dowodowym, jednak wnioskodawczyni nie udokumentowała istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności. Tym samym niemożliwe było dokonanie ustaleń istnienia ustawowych przesłanek posiadania obywatelstwa polskiego przez wnioskodawczynię.