Wyrok NSA z dnia 26 stycznia 2012 r., sygn. II OSK 162/11

Jeżeli wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym, z uwagi na realia II wojny światowej, nie powodowało utraty obywatelstwa polskiego, to formalne zakończenie wojny nie może samo przez się oznaczać, iż dalsze pełnienie tej służby, po dniu przyjętym jako dzień zakończenia wojny, powodowało utratę obywatelstwa polskiego z tym dniem, na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. R.P. Nr 7, poz. 44 ze zm

Teza urzędowa

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Włodzimierz Ryms (spr.) Sędziowie: Sędzia NSA Jacek Chlebny Sędzia WSA del. Mirosława Pindelska Protokolant: Anna Sidorowska-Ciesielska po rozpoznaniu w dniu 26 stycznia 2012 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej B. S. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 14 października 2010 r. sygn. akt IV SA/Wa 1555/10 w sprawie ze skargi B. S. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia [...] lipca 2010 r. nr [...] w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego 1. uchyla zaskarżony wyrok, 2. uchyla zaskarżoną decyzję oraz utrzymaną nią w mocy decyzję Wojewody Łódzkiego z dnia [...] marca 2010 r., 3. zasądza od Ministra Spraw Wewnętrznych na rzecz skarżącej B. S. kwotę 677 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania, w tym postępowania kasacyjnego

Uzasadnienie

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 14 października 2010 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę B. S. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia [...] lipca 2010 r. w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego.

W uzasadnieniu wyroku Sąd przytoczył następujące okoliczności faktyczne i prawne sprawy.

Decyzją z dnia [...] lipca 2010 r. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji utrzymał w mocy decyzję Wojewody Łódzkiego z dnia [...] marca 2010 r. odmawiającą stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez skarżącą. W uzasadnieniu organ odwoławczy wskazał, że skarżąca urodziła się jako B. S. (B. S.), córka Y. (J.) i G. v. H. z domu Z. w dniu [...] lutego 1948 r. w P. (ówczesny ZSRR). Dla rozstrzygnięcia kwestii obywatelstwa polskiego skarżącej stosuje się przepisy ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. R. P. nr 7, poz. 44 ze zm.), obowiązującej w czasie zaistnienia zdarzeń, mających znaczenie dla nabycia obywatelstwa polskiego przez skarżącą. Zgodnie z art. 4 pkt 1 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego, obywatelstwo polskie nabywało się przez urodzenie. Stosownie do art. 5 powołanej ustawy, przez urodzenie dzieci ślubne nabywają obywatelstwo ojca, a dzieci nieślubne obywatelstwo matki. Skarżąca jest dzieckiem ślubnym, gdyż jej rodzice zawarli związek małżeński w dniu 15 kwietnia 1947 r. Zatem warunkiem nabycia przez nią obywatelstwa polskiego przez urodzenie było posiadanie takiego obywatelstwa przez jej ojca. Organ ustalił, że ojciec skarżącej urodził się w dniu [...] kwietnia 1921 r. w P. jako syn J. i B. zd. N., jako obywatel polski. We wrześniu 1939 r., będąc stałym mieszkańcem byłych Kresów Wschodnich II RP, zajętych przez ZSRR, nabył obywatelstwo radzieckie. W 1943 r. został wcielony do armii radzieckiej, w której odbywał służbę do 1946 r. Po zdemobilizowaniu z Armii Czerwonej zamieszkiwał w P.. Minister wskazał, że podstawą utraty obywatelstwa polskiego przez ojca skarżącej była służba wojskowa w Armii Czerwonej po dniu 8 maja 1945 r. Zgodnie bowiem z art. 11 pkt 2 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego, utrata obywatelstwa polskiego następowała z mocy prawa przez przyjęcie urzędu publicznego lub wstąpienie do służby wojskowej w państwie obcym bez zgody właściwego wojewody, wyrażonej, w przypadkach zamiaru wstąpienia do służby wojskowej w państwie obcym, w porozumieniu z właściwym dowódcą okręgu korpusu. W aktach sprawy brak dowodu wskazującego na udzielenie ojcu skarżącej takiej zgody. W czasie pokoju art. 11 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego miał zastosowanie bez względu na to, w jakim stosunku pozostawała Polska do państwa, w którym obywatel polski wstąpił do służby wojskowej. W czasie II wojny światowej sytuacja była inna. Wstąpienie bowiem obywatela polskiego do służby wojskowej, bez zgody właściwego organu polskiego, w państwie sojuszniczym albo nawet w państwie obcym nie związanym z Polską żadnym układem o sojuszu i wzajemnej pomocy, ale walczącym z państwem nieprzyjacielskim, było zgodne z interesem Państwa Polskiego i nie mogło powodować sankcji w formie utraty obywatelstwa polskiego. Z tego punktu widzenia służba w Armii Czerwonej pełniona przez ojca wnioskodawczyni w czasie II wojny światowej nie spowodowała utraty obywatelstwa polskiego. Nie został on jednak zwolniony ze służby po zakończeniu II wojny światowej, lecz służbę tę zakończył w 1946 r., tj. ok. roku po zakończeniu działań wojennych. Utracił zatem obywatelstwo polskie z dniem 9 maja 1945 r., tj. następnego dnia po zakończeniu II wojny światowej, przez odbywanie (nadal) służby wojskowej w Armii Radzieckiej (pozostanie w tej służbie wojskowej). Zatem, w ocenie organu, ojciec skarżącej nie posiadał już obywatelstwa polskiego w dniu jej narodzin (w dniu [...] lutego 1948 r.), albowiem utracił obywatelstwo z dniem 9 maja 1945 r. W związku z tym skarżąca nie mogła nabyć przez urodzenie obywatelstwa polskiego na podstawie art. 4 pkt 1 w związku z art. 5 ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego. W dniu 2 października 1959 r. ojciec skarżącej wraz ze swoją żoną i córką przyjechał do Polski. Z chwilą przekroczenia granicy polskiej rodzina S. mogła nabyć obywatelstwo polskie zgodnie z art. 10 pkt a i b umowy polsko-radzieckiej z 1957 r. Obywatelstwo polskie, tracąc obywatelstwo radzieckie, nabył wówczas wyłącznie J. S., któremu w dniu 30 listopada 1959 r. wydano dowód osobisty. J. S. posiadał to obywatelstwo co najmniej do dnia jego wyjazdu z Polski w 1960 r. Artykuł 10 pkt b tej umowy stanowił, że członkowie rodzin repatriantów nie będący narodowości polskiej, a posiadający obywatelstwo ZSRR, zachowują obywatelstwo radzieckie lub przestają być obywatelami radzieckimi, w zależności od życzenia, wyrażonego przez nich przy załatwianiu dokumentów wyjazdowych. Osoby, które przestały być obywatelami ZSRR, nabywają obywatelstwo polskie po przybyciu do PRL. H. /G./ S. i małoletnia skarżąca wjechały do Polski na podstawie paszportu ZSRR (córka została wpisana do paszportu matki) i legitymowały się tym dokumentem aż dnia wyjazdu z Polski. Paszport ZSRR był dokumentem stanowiącym podstawę ich wjazdu do Izraela na początku 1960 r. Zdaniem organu wynika z tego, iż władze radzieckie i polskie traktowały skarżącą i jej matkę jako obywatelki ZSRR (podobnie zresztą jak sam ojciec skarżącej, który w oświadczeniu w kwestionariuszu paszportowym z dnia 28 grudnia 1959 r. napisał, że "żona moja - H. S., ur. w 1927 r., wraz z córką B., ur. jako obywatelka radziecka posiadają już wizę wyjazdową i wjazdową do Izraela, dokąd wyjeżdżają 19.1.1960 r.". O tym, iż H. (G.) S. i jej córka B. (B.) przyjeżdżając do Polski wraz z J. S. zachowały obywatelstwo ZSRR nie nabywając obywatelstwa polskiego przesądza okoliczność, iż wjechały do Polski na podstawie paszportu ZSRR (córka została wpisana do paszportu matki) i legitymowały się tym dokumentem aż do dnia wyjazdu z Polski.